tag:blogger.com,1999:blog-85762162464509676322024-03-06T02:34:40.347+01:00Boeken, boeken, boekenGepubliceerde en ongepubliceerde teksten van Maarten Dessing over boeken, schrijvers, bibliotheken, recensenten, het boekenvak en meer.Maarten Dessinghttp://www.blogger.com/profile/00801091942148425534noreply@blogger.comBlogger1548125tag:blogger.com,1999:blog-8576216246450967632.post-63394042911099745022021-04-12T13:39:00.003+02:002021-04-12T13:39:32.578+02:00Over het uitgeven van poëzie (Poëziekrant)<p><span style="font-size: large;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><i>Het cliché wil: poëzie verkoopt niet. En ook nog eens steeds slechter. Toch slagen de meeste uitgeverijen er goed in om gedichtenbundels gezond te exploiteren. Hoe doen ze dat? Een blik op de kosten en baten van poëzie-uitgaven.</i></span><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"> </span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Al drie decennia geeft Uitgeverij P poëzie uit. Bloemlezingen van thematisch bij elkaar gebrachte gedichten. Bundels van dichters zo uiteenlopend als Claude van de Berge en Hubert van Herreweghen. Vertaalde poëzie van Plato tot Hans Magnus Enzensberger. De webshop van de uitgeverij biedt op moment van schrijven exact 465 titels aan. En wat zegt uitgever Leo Peeraer? 'In de dertig jaar dat ik bezig ben, waren er twee waarin ik géén verlies heb geleden.'</span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Uitgeverij Vrijdag heeft in de loop van haar 12-jarige geschiedenis steeds vaker poëzie uitgegeven. Van Max Temmerman en Sylvie Marie verschenen al vier bundels. Andere namen op de fondslijst zijn Dorien De Vylder en Moya de Feyter. Uitgever Rudy Vanschoonbeek mikt op zes nieuwe bundels per jaar. 'En dan hoor ik soms: wat moedig en knap dat je poëzie uitgeeft. Ik antwoord altijd: ik moet erg mijn best doen om er géén verlies op te lijden.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Dus wat is het nou? Is poëzie uitgeven een kwestie van liefdewerk oud papier waar altijd geld op moeten worden toegelegd? Of kun je gedichten net zo goed exploiteren als welk ander genre dan ook?<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">De kosten van iedere uitgegeven bundel beginnen bij de dichter. Auteurs krijgen een vast percentage royalty op ieder verkocht exemplaar van hun bundel. In Nederland en Vlaanderen is dat – als de richtlijnen uit het modelcontract worden gevolgd – 10% op de verkoopprijs exclusief btw voor de eerste 4.000 exemplaren. Daarna loopt het percentage stapsgewijs op tot 15%. Het is goed gebruik dat uitgeverijen hun auteurs een niet terugvorderbaar voorschot geven op deze inkomsten – met het risico dat het te veel blijkt.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Voor dichters wordt daarop geen uitzondering gemaakt. 'Ze hoeven het niet allemaal te hebben. Rodaan Al Galidi bijvoorbeeld. Maar ik bied het altijd aan', zegt Jurgen Maas van de gelijknamige uitgeverij met een klein, maar groeiend fonds van dichters met veelal Midden-Oosterse roots. 'Het is fijn om iemand bij ondertekening van het contract een bedrag over te kunnen maken', meent ook Merijn Hollestelle, redacteur Nederlandstalige literatuur van De Bezige Bij, een van de grootste poëzieuitgevers in het taalgebied (van Peter Verhelst tot Asha Karami).<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Wel is een voorschot aan dichters 'minder gebruikelijk' dan voor auteurs van proza of non-fictie, zegt Vanschoonbeek. Bij uitgeverij P gebeurt het helemaal niet. 'Tenzij ik de rechten van buitenlandse dichter aankoop', legt Peeraer uit. Daar staat tegenover dat Atlas Contact enkele jaren geleden een einde aan die gewoonte heeft gemaakt. 'Het idee was: er zijn nauwelijks royalty's te verwachten, dus waarom een voorschot?', vertelt uitgever Sander Blom, die onder andere Charles Ducal en Ellen Deckwitz in het fonds heeft. 'Maar dat is principieel onjuist. Dichters verdienen beloning voor hun werk.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Hoge bedragen zijn de voorschotten echter niet. Vanschoonbeek spreekt van 'gemiddeld 500 euro'. Maas heeft het over 'tussen de 500 en 1000 euro'. Peeraer betaalde ooit 750 euro voor de vertaalrechten van Neruda. Hollestelle geeft aan dat het soms ook beduidend meer kan zijn. 'Als je per se een nieuwe auteur wil binnenhalen in wie ook andere uitgeverijen geïnteresseerd zijn. Maar als dat het begin is van een samenwerking van vijftig jaar, is dat het waard.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">De productiekosten zijn bescheiden. In vergelijking met de memoires van Barack Obama of de nieuwe roman van Lize Spit, vuistdikke boeken die in enorme oplagen zijn gedrukt, zijn de facturen van de drukker en de distributeur voor een dichtbundel laag. Ook de opslagkosten van nog niet verkochte voorraad bij CB in Culemborg (Nederland) en Zele (Vlaanderen), zijn beperkt. Soms, zoals bij uitgeverij P, ligt de voorraad op kantoor. Dat is nog goedkoper.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Ga maar na. De oplage is beperkt. Bij De Bezige Bij is dat '1000 tot 2000 exemplaren, zelden minder', zegt Hollestelle. En dat zijn nog relatief hoge aantallen. De anderen spreken van: '500 tot 1000' (Jurgen Maas), '500 voor een totaal onbekende dichter tot boven de 1000 voor een nieuwe K. Michel' (Blom), '300 tot 1000' (Vanschoonbeek) en '250, soms meer' (Peeraer). En dik zijn de bundels ook al niet: meer dan 100 pagina's is al een uitzondering.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Ook de overige uitgaven zijn beperkt. Soms, zoals bij Jurgen Maas, wordt de redactie uitbesteed: het samen met de auteur samenstellen van een bundel en het minutieus lezen van ieder gedicht. Maar dan wordt niet de hoofdprijs betaald. 'Mijn freelanceredacteurs krijgen een vast bedrag per uitgave. Dat staat, anders dan bij proza, niet in verhouding met het werk dat ze erin steken. Ze doen het daarom vooral omdat ze het leuk vinden', zegt de uitgever.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Hetzelfde geldt voor de tekstredactie: het corrigeren en persklaarmaken van een bundel. Die afrekening is immers, op z'n minst voor een deel, gebaseerd op de omvang van de klus. En bij een bundel met, zeg, veertig sonnetten is die nooit zo groot als bij een roman van 500 pagina's. Bij De Bezige Bij, vertelt Hollestelle, is een poëzie-uitgave na redactie al zo 'schoon' dat persklaarmaken niet nodig is. 'Al kost dat misschien 60 euro. Daarvoor hoeven we het niet te laten.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Waarin bewust wél wordt geïnvesteerd is de vormgeving. In een tijd waarin iedereen veel teksten, niet zelden gratis, op internet kunt lezen – zeker ook gedichten – moet het boek als object begeerlijk zijn. Je oog moet er in de boekhandel naartoe getrokken worden, je moet het willen vasthouden, je moet het trots op je koffietafel kunnen leggen. Je moet het kortom zo graag willen hebben dat je bereid bent er 15 tot 20 euro voor neer te leggen.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'In het algemeen worden alle boeken steeds mooier', zegt Hollestelle. 'Ze moeten zo mooi zijn dat je een foto ervan wil delen op Instagram. En dat geldt zéker voor poëzie, omdat die bundels vaak lang mee gaan. De uitgave moet niet na één keer lezen beduimeld zijn, maar lange tijd uitnodigend blijven. Daarom hebben we bijvoorbeeld voor <i>Xenomorf</i>van Jens Meijen een bijzonder, zacht soort papier gebruikt, zodat je het gewoon wil aanraken.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Anderen zeggen het hem na. Vanschoonbeek: 'De tactiele verzorging is een belangrijk onderscheid ten opzichte van het digitale. Wij kijken dus altijd of iets speciaals met papier, typografie, omslag uit kan.' Peeraer: 'Wij doen geen concessies aan de uitvoering. Linnen band, mooi papier. Naast de diverse reeksen die we hebben, doen we af en toe ook iets extra's met de vormgeving. Zoals met de bundel gedichten van Karel Sergen op basis van weerberichten van Frank Deboosere, met foto's van hem.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Blom bevestigt ook de trend naar mooier. 'Vroeger zagen de uitgaven van Atlas Contact er eerlijk gezegd wat goedkopig uit. Dat is de laatste jaren echt veranderd. Onze nieuwe commercieel directeur heeft daar een verfrissende visie op. Je maakt met poëzie weinig winst, daarom moet je het goedkoop op de markt brengen. Maar, redeneert hij juist, door de beperkte kosten loop je óók weinig risico om er groot verlies op te maken. Zorg dan dat het er echt goed uitziet.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Daar staat tegenover dat er in de calculaties weinig budget is voorzien voor marketing. Bij de grotere uitgaven is er wel een bedrag voor gereserveerd. Maar: bescheiden. 'Dat gaat om ongeveer 5% van de verwachte opbrengst', zegt Vanschoonbeek. 'Maar ik vind het belangrijk om in ieder geval íets te doen. Dat gaat van een boekvoorstelling tot het verspreiden van leesxemplaren, een Facebook-campagne of ansichtkaarten met één gedicht uit de bundel.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Bij De Bezige Bij en Atlas Contact is het beleid vergelijkbaar. Bij deze grote uitgeverijen wordt ook geadverteerd. Want het publiek voor poëzie mag dan gering zijn, het is wél goed in te schatten hoe ze te bereiken zijn. Hollestelle noemt media als <i>NRC Handelsblad</i>en <i>De Groene Amsterdammer</i>naast poëziemagazines als <i>Awater</i>. Blom voegt daar festivalkrantjes, zoals bijvoorbeeld de programmakrant van de Nacht van de Poëzie.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Bij kleinere uitgeverijen is er minder ruimte voor. Jurgen Maas doet niet aan betaalde marketing – ook niet voor zijn prozatitels. 'De bundels staan in de aanbiedingsbrochures die ik naar de pers stuur. Ik verstuur ook recensie-exemplaren, benader festivals en boekhandels voor optredens, en organiseer presentaties. Maar advertenties in kranten of op sociale media? Nee. Dat hoeft ook niet. Het gaat erom dat de boekverkoper, recensent en het publiek weet dat de bundels er zijn. Via de poëziecommunities op internet lukt dat goed.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Alle kosten moeten worden terugverdiend met de verkoop van de bundel. In het algemeen geldt daarbij: de eerste druk moet in zijn geheel worden verkocht om uit de kosten te komen. Dat kan via verschillende kanalen. De boekhandel natuurlijk, maar ook rechtstreekse verkoop: via de eigen webshop van de uitgeverij, op de festivals waar de dichter optreedt, tijdens de boekvoorstelling, via de dichter zelf op alle plekken waar hij zijn werk laat horen, enzovoorts.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Het idee bestaat dat de boekhandel steeds minder aan poëzie doet. Om die reden heeft Leo Peeraer de startoplage verlaagd van 300 naar 250 exemplaren. Hij krijgt er gewoon niet genoeg ingekocht. 'Een keten als Standaard Boekhandel koopt alleen de bekendste namen in. Maar dat zijn geen grote aantallen, en dan nog krijg je na zes maanden of een jaar een deel retour – vaak nog beschadigd ook. Daarnaast liggen mijn uitgaven bij een tiental literaire boekwinkels. Daarvoor geldt een depotformule: ze betalen na verkoop van een titel.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Maar de meeste uitgevers willen er niet aan. 'Toen ik 35 jaar geleden begon, was het óók hard werken om bundels de boekhandel in te krijgen', zegt Vanschoonbeek, wiens uitgaven voor 70% via de boekhandel worden verkocht. 'De nieuwe Hugo Claus namen ze wel, maar de rest? De markt was toen ook klein.' Blom zegt dat er wel sprake is van enige verschraling: minder literaire boekhandels kopen terughoudender in. 'Maar: alle goede boekhandels hebben nog altijd een kast poëzie. Door de omvang van een bundel staat daar toch best veel.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Er zijn in vergelijking met, zeg, twintig, dertig jaar geleden ook nieuwe mogelijkheden bij gekomen. Internet, waar je makkelijk het complete fonds kunt aanbieden. Dat loopt heel behoorlijk bij uitgeverij P, vertelt Peeraer, die niet via Bol.com verkoopt. Alleen al uit Nederland krijgt hij 'vijf tot tien bestellingen per week'. Eens in de tien dagen rijdt hij daarom naar Limburg om zo op verzendkosten te besparen.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Ook is er een bloeiend circuit ontstaan van poëzieavonden en festivals. Daar is altijd een verkoopstand. Om aan te geven hoe goed verkoop bij optredens kan lopen, zijn de boekvoorstellingen van uitgeverij P exemplarisch. 'Dan verkopen we al gauw dertig, veertig bundels. In een normaal jaar hebben we dan ook ieder jaar wel een boekvoorstelling. Ik presenteer álle bundels. Daarom is de coronacrisis ook zo'n enorme tegenvaller voor de uitgeverij.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Maar ondanks deze mogelijkheden naast de boekhandels zeggen de meeste uitgevers: de boekhandel blijft het belangrijkste. 'Poëzielezers zijn bij uitstek een publiek dat graag naar de boekhandel gaat', zegt Hollestelle. 'En ze horen bijvoorbeeld op de Nacht van de Poëzie wel nieuwe dichters, maar het grootste deel koopt vaak later. Hoeven ze er op de Nacht niet mee rond te lopen.' Blom beaamt dat: 'ze volgen online wat er gebeurt, maar kopen in de winkel.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Om die reden ziet bijvoorbeeld Maas optredens in de eerste plaats als een promotionele activiteit. 'Veel van mijn uitgaven zijn vertaalde poëzie. Daar is nóg minder aandacht voor in de media. Daar zijn ook geen prijzen voor. Optreden is daarom cruciaal. Pas als je iemand hebt gehoord en gezien denk je: die wil ik hebben. Dat hoeft niet op dezelfde avond te zijn, dat kan ook twee maanden later. Het is vaak de enige manier waarop je met nieuwe namen in aanraking komt.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Al met al lukt het de uitgevers doorgaans goed om, zoals Vanschoonbeek in het begin van dit stuk, ten minste de eerste oplage te verkopen. 'Bijna altijd wel', zegt Hollestelle. 'En dan is een herdruk snel gemaakt. En je kunt het gebruiken in advertenties: "nu al derde druk", waardoor je het gevoel bij het publiek kun versterken dat het déze bundel in ieder geval wil kopen.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Maas is bij 'zeker 9' van zijn 12 poëzietitels uit de kosten gekomen, rekent hij uit. 'Soms maak je een verkeerde inschatting', vertelt hij over de missers. 'Bij een uitgave van Nazim Hikmet dacht ik: grote naam, en dus maakte ik een dure hardcover met flappen en een stoffen omslag. Maar dat bleek niet te lopen. En soms wordt er helaas gewoon niet genoeg verkocht, zoals de bundel van Asmaa Azaizeh. Dat is het risico van het vak.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Ook Peeraer is helemaal niet ontevreden over de verkoop: 'Een op de drie uitgaven krijgt een herdruk', schat hij in. 'En we verramsjen principieel nooit, dus we kunnen desnoods twintig jaar wachten tot de eerste oplage weg is. Daar staat tegenover dat we óók mooie successen hebben: van <i>Aambeien & zetpillen</i>van Johan Borghys, waarin hij doktersvoorschriften in de vorm van een gedicht geeft, hebben we er 1000 verkocht. Sommige backlisttitels blijven ook goed doorlopen, zoals Pablo Neruda en Emile Verhaeren.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Hoe kan het dan toch dat sommige uitgeverijen poëzie met winst en andere met verlies publiceren? De crux zit hem in de kosten die hierboven niet zijn benoemd omdat ze niet zijn toe te schrijven aan de uitgave van één titel. De vaste kosten: personeel, huur, electra, een wifi-abonnement, een computer – noem maar op. Als je die, uitgesmeerd over alle uitgaven, moet terugverdienen met poëzie, wordt de exploitatie wél een moeilijk verhaal.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Neem uitgeverij P. Peeraer keert zichzelf geen salaris uit voor zijn uitgeverswerk en gebruikt de conciërgewoning van zijn huis in Leuven als kantoor. Dat bespaart hem heel wat. Een parttime personeelslid voor een, twee dagen in de week heeft hij tien jaar geleden wegbezuinigd. En dan nóg kost 'verwarming, licht, e-mail, telefoon en zo al gauw 350 euro per maand', zegt hij. 'Maal 12, en het loopt richting de 5.000 euro per jaar. Daar moet je al veel boeken voor verkopen.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">De andere uitgeverijen geven dan ook allemaal poëzie uit naast andere genres waar de markt veel groter voor is. Zo heeft Atlas Contact in 2020 het grote geld verdiend met auteurs als Oek de Jong, Marieke Lucas Rijneveld en Sander Heijne (<i>Fantoomgroei</i>). Of leg de bestverkopende titels van Vrijdag naast elkaar: voor poëzie is dat <i>Ben jij liefde</i>van Mustafa Kör (6 drukken, 3.000 exemplaren), voor proza de roman <i>Woesten</i>van Kris Van Steenberge (45.000 exemplaren). <o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Dat betekent niet dat uitgeverijen die het grote geld met non-fictie of romans verdienen, zonder hart voor deze titels poëzie op de markt slingeren. De investeringen in vormgeving alleen al wijzen daarop. Maar ook de tijd en aandacht die in de redactie wordt gestoken is maximaal. 'Het is ook symbolisch kapitaal', zegt Blom. 'Je laat zien dat je een echte literaire uitgeverij bent – geen drukkerij. En dan doe je dat zo goed mogelijk.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Je kan denken: juist een dichter, die ieder woord wikt en weegt, levert een kant en klare uitgave aan. Maar redacteuren en uitgeverijen spreken dat met klem tegen. 'In een bundel staan veertig tot zestig gedichten. Dan neem je dus veertig tot zestig keer een tekst op microniveau grondig door', zegt Vanschoonbeek. 'Een bundel van zestig bladzijden kost net zo veel tijd als een roman van driehonderd pagina's', vult Blom aan. 'Je moet zó goed lezen.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Het betekent evenmin dat grote uitgeverijen de commercieel interessantste dichters kiezen en de restjes aan gespecialiseerde poëziehuizen overlaat. 'Natuurlijk weeg je bij een uitgeefbeslissing mee of een dichter het goed doet als performer', vertelt Vanschoonbeek. 'Dat maakt de kans op een goede verkoop groter. Maar dat kan nooit het enige criterium zijn, omdat je anders als uitgeverij in één bepaalde plooi zit. Het is juist goed om meerdere plooien te bedienen.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">De exploitatie van poëzie betekent wél dat uitgeverijen als De Bezige Bij en Jurgen Maas maar een beperkt aantal dichtbundels per jaar kunnen doen verschijnen. Bij Atlas Contact gaat het om 'zes per jaar, soms zeven of acht als het zo uitkomt'. Bij De Bezige om 'vijf, zes per jaar', al is dat geen harde richtlijn. Bij het kleinere Maas om 'maximaal twee per jaar'. Als het meer uitgaven zouden zijn, zou de verhouding tussen de tijd die erin wordt gestopt en de potentiële verdiensten scheef gaan lopen.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Bij een gespecialiseerde uitgeverij is dat precies andersom – om de vaste kosten goed uit te smeren. Peeraer schat het aantal uitgaven dan ook op '25 tot 30' per jaar. 'De oorspronkelijke Nederlandstalige uitgaven zijn daarbij duidelijk in de meerderheid: zeker 70 tot 75%. Vertalingen zijn duurder. Ook doe ik steeds minder bloemlezingen, omdat het erg veel werk is én je iedere dichter apart moet betalen. Soms kost opname van een gedicht wel 50 euro. Schandalig veel.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Tegen deze achtergrond is het begrijpelijk dat er verhalen rondzingen van dichters die soms jaren op hun beurt moeten wachten. Bij Atlas Contact speelt dat probleem inderdaad, maar moet je het niet overdrijven, zegt Blom. 'Vaak komt het vanzelf goed terecht. Sommige dichters laten zeven jaar niets van zich horen. Alleen wie veel schrijft, kunnen we niet garanderen dat we elk jaar een bundel brengen. Nachoem Wijnberg is daarom overgestapt.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Hollestelle ziet het anders. De Bezige Bij heeft veertig tot vijftig dichters onder contract. En ja, die komen allemaal in hun eigen tempo tot nieuw werk. 'Maar dan is er nog geen wachtrij. Je moet een goede planning maken door de vinger aan de pols te houden van waar iedereen aan werkt, zodat je precies weet wanneer je de bundel van x en wanneer de bundel van y brengt. Of wanneer je op een slimme manier een paar debuten tegelijk kunt brengen.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Ook dát hoort bij een gezond uitgeven van poëzie, wil hij maar zeggen.</span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">(Eerder gepubliceerd in <i>Poëziekrant</i> 2/2021)</span></span></p>Maarten Dessinghttp://www.blogger.com/profile/00801091942148425534noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8576216246450967632.post-19647422660770014872021-04-03T08:27:00.021+02:002021-04-03T08:27:02.401+02:00Stripvertalers: Iedere vertaling móét passen (Stripgids)<div style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><i style="font-family: Cambria;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgXLIQCE5XyacKVGoPGBaXWF2AAhiS8pK3FD0MEreQ_gKeVeHJQihB5VBAsbxOKzGSrCokGO0W9QCxgM95GaTRf7wJWq6oyjf2LWDj5i7w4c5G5joHVOU_lLN_W0p4HtqK_t9YmhWof1HE/s212/COVER-8.png" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="212" data-original-width="150" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgXLIQCE5XyacKVGoPGBaXWF2AAhiS8pK3FD0MEreQ_gKeVeHJQihB5VBAsbxOKzGSrCokGO0W9QCxgM95GaTRf7wJWq6oyjf2LWDj5i7w4c5G5joHVOU_lLN_W0p4HtqK_t9YmhWof1HE/s0/COVER-8.png" /></a></div>Geen vertaler zo onzichtbaar als de stripvertaler. En dat terwijl het omzetten van een strip naar correct en levendig Nederlands in stripvorm nog moeilijker kan zijn dan welke type vertaling dan ook. Denk alleen aan de verplichting om iedere keer een ballon perfect te vullen. Vier stripvertalers onthullen de moeilijkheden van hun metier. "Het kan enorm puzzelen zijn. Maar er is dan ook niet leukers als je erin slaagt die puzzels op te lossen."</span></i></span></div><div style="text-align: left;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div><div style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;">Het viel Mariella Manfré (56) niet mee om werk te vinden. Ze was redactiechef van de Nederlandse editie van</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"> </span><i style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;">Donald Duck </i><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;">en andere jeugdbladen van Sanoma, toen deze cheflaag eind 2013 werd opgeheven. "Ik dacht eerst blijmoedig: ik ga freelancen als eindredacteur. Maar in die tijd werd er veel georganiseerd bij uitgeverijen. Bijna iedereen in mijn netwerk bleek in hetzelfde schuitje te zitten. Toen moest ik echt mailen, mailen, mailen. Van alles heb ik geprobeerd."</span></span></div><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Dankzij de <i>Donald Duck </i>had Manfré, die een Italiaanse vader heeft en Europese Studies heeft gestudeerd met Italiaans als hoofdtaal, ook contacten in de stripwereld. "En juist toen ik Peter van der Heijden van Strip2000 een mailtje stuurde, bleek de uitgeverij die alleen nog maar Nederlandse strips had uitgegeven, te beginnen met vertalingen: de Gorilla-avonturenstrips. Hij zocht vertalers. Ik had vroeger Donald Duck Pockets vertaald – die worden allemaal uit het Italiaans vertaald – dus ik nam die klus graag aan. Deze vertaling uit het Frans zou me ook lukken."<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Daarna volgden al snel meerdere opdrachtgevers. Dark Dragon Books, Silvester, uitgeverij L – stuk voor stuk Nederlandse uitgevers. "Vlak nadat ik voor Strip 2000 een paar albums had vertaald, had Dark Dragon Books de rechten gekocht van <i>De gouden jaren van Mickey Mouse</i>. Vijf delen. Met mijn achtergrond was ik de ideale kandidaat om ze te vertalen. En ik vertaal nog steeds voor hen."<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Zo wordt iemand dus stripvertaler van beroep. Bij toeval. Anders kom je domweg niet op het idee. Er is geen opleiding tot stripvertaler, op een sporadische workshop na. Binnen vertaalopleidingen is er amper aandacht voor het genre. Er zijn geen prijzen voor 'beste stripvertaling'. En in recensies wordt slechts heel zelden een woord vuil gemaakt aan de vertaling (en dan meestal als hij niet goed is). Van Kapitein Haddock tot de Joker – iedere lezer neemt al snel aan dat ze altijd al Nederlands spraken.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Ook anderen zijn er zonder vooropgezet plan ingerold. Dieter van Tilburgh (34) had bijvoorbeeld een jaar bij Ballon Media gewerkt als assistent-redacteur strips nadat hij in Leuven had gestudeerd – met masters in de Taal- en Letterkunde Nederlands en Latijn en een certificaat literair vertalen op Europees Niveau. "Ik wilde eigenlijk literair vertaler worden, maar via mijn contact bij Ballon Media werd ik getipt op kansen bij Strip2000. Daarna kreeg ik al snel de smaak te pakken. Ik zou nu zeker niet maar alléén literaire boeken willen vertalen."<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Of James Vandermeersch (46), die een kleine tien jaar geleden werd getipt dat Casterman een vertaler zocht voor de vertaling van een documentaire strip over Brugge naar het Engels. "Geschiedenis is mijn ding, ik woon op een boogscheut van Brugge, dus dat leek me wel wat. Kort daarna stelde ik hen voor Kuifje naar het West-Vlaams te vertalen. Daar zei de uitgeverij meteen ja op, het gesprek duurde nog geen twee minuten. En toen kreeg ik al snel meer opdrachten."<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Soms in één dag<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">En dat terwijl de behoefte aan vertalers bij uitgeverijen groot is. Strips zijn, in aantallen uitgaven, het meest vertaalde genre naar het Nederlands. Maar uitgevers moeten soms met hun handen in hun haar zitten. Waarom zou Lies Lavrijsen (42) anders in 2017 als eerste opdracht de nieuwe 'Corto Maltese' uit het Spaans mogen vertalen (<i>Equatoria</i>)? Niet dat zij een beginner was. Integendeel, zij heeft haar sporen verdiend als vertaler van met name jeugdboeken. Maar zou andersom een gerenommeerd stripvertaler meteen Kafka of Flaubert krijgen?<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Wie eenmaal onderdeel is van de vaste pool van een uitgeverij, is dan ook al gauw verzekerd van een constante stroom opdrachten. Manfré doet tot 70 titels per jaar – naast boeken zoals jeugdboeken voor Kluitman en De Fontein. Vandermeersch schat zijn productie op vijftig à zestig titels per jaar. "De opdrachten voor strips zijn echt ontploft", zegt hij. Voor Lavrijsen, die nog altijd de meeste tijd steekt in vertalingen van jeugdboeken (waaronder een bewerking van Dante's <i>Inferno</i>), staat de teller inmiddels op twintig strips.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">"Toch komen er langzaam meer vertalers", vermoedt Van Tilburgh. "In de tijd dat ik bij Ballon Media werkte – toch maar zes, zeven jaar geleden – maakten maar twee mensen alle vertalingen: Erwin Cavens en Frits van der Heide, in mijn ogen dé grote vertalers in deze wereld. Nu zie je steeds meer andere namen opduiken. Het zou ook kunnen dat uitgevers de laatste tijd steeds meer vertalingen brengen. Dan moeten ze wel meer mensen aantrekken."<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Dat een vertaling van een strip niet zo veel tijd kost, blijkt al uit deze aantallen. Tot maximaal twee weken, langer duurt het nooit. Soms is de klus zelfs in één werkdag al geklaard – en blijft er nóg werktijd over. "Er zitten ook Marvel Comics van twintig pagina's tussen", relativeert Vandermeersch. "Maar ik heb ook de hele 'Lucky Luke' opnieuw vertaald. Alle 73 albums die waren verschenen sinds 1946. Daar heb ik, tot deze zomer, vijf jaar aan gewerkt."<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Het hangt sterk af van het type strip, zegt Van Tilburgh. "Een album met gagstrips kan snel gaan. De grap zit vaak in de afbeelding of in de wisselwerking tussen tekst en beeld, maar nooit alleen in de tekst. Dan stelt de tekst je niet voor veel uitdagingen en heb je in een, twee dagen de vertaling wel af. Maar reeksen als 'Elfen' en 'Orks & Goblins' die ik voor Daedalus vertaal, tellen zestig paginas met veel tekst. Dan loopt het zo uit naar vier dagen."<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">In ieder geval kan niemand een strip 'even tussendoor' vertalen. "De afwisseling tussen boeken en strips maakt het boeiend", zegt Lavrijsen. "Het is ook aangenaam dat je met een strip relatief snel iets afhebt. Maar het is niet zo dat ik 's ochtends een uurtje strip vertaal om daarna verder te gaan met een boek. Als ik aan een strip begin, ga ik ook door tot hij af is. Anders moet ik er iedere keer opnieuw inkomen. En het is gewoon ook erg fijn om te doen. Ik wíl niet eens stoppen."<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Het is eerder andersom: een boek, dat soms maanden vertaaltijd kost, doe je tussendoor – óók omdat de deadline vaak flexibeler is. "Ik vertaal elke maand vijf tot acht strips voor Dark Dragon Books", zegt Manfré. "Dat zijn vaak series waarvan op vaste momenten een nieuw deel uitkomt. Dus als ik het materiaal binnen heb, móét het over drie weken of een maand klaar zijn. Van een boekopdracht die ik begin 2020 aannam, was de deadline 1 november. Dat is zo anders plannen."<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Móét passen<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Hoe snel een vertaling ook af is, niemand moet daaruit concluderen dat het makkelijk werk is. Of dat de kwaliteit van de vertaling er minder toe doet. Helaas gebeurt dat wel. "Zelfs in de boekenwereld denken sommigen dat strips minder literair zijn", zegt Lavrijsen. "Omdat beeld zo belangrijk is, net als bij prentenboeken – waarvan de vertaling óók vaak een ondergeschoven kindje is. Of omdat sommige strips zo commercieel zijn. Alsof er niet ook flutromannetjes zijn."<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Die mensen zouden ze eens een strip moeten zien als <i>Atom Agency </i>van Yann en Schwartz, waarvan zij twee delen heeft vertaalt voor Ballon Media. "De tekst is zó gecomprimeerd. En het bevat verschillende soorten taal: boeventaal, politiejargon, geheimtaal uit het slagersmilieu. Je hebt woordspelletjes en spraakverwarring. Er zijn Franse liedjes uit de jaren vijftig die niemand kent. Een beginnend vertaler zou daar echt zijn tanden op stuk bijten."<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Gelukkig kijken de uitgevers van strips er niet zo naar. Anders dan uitgevers van prentenboeken, die ze soms zelf op een achternamiddag vertalen. Of uitgevers van young adult, die de opdracht rustig gunnen aan een gepensioneerde leraar Engels. Stripuitgevers weten dat het vertalen van strips gepaard gaat met specifieke uitdagingen die het vertalen juist moeilijker maken. De meest voor de hand liggende daarvan is de ruimte. De vertaling móét in de ballon passen. Punt uit.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">"Je kan van een Franse zin een prachtige Nederlandse vertaling maken", vertelt Manfré. 'En dan zie je dat hij niet past. Soms moet je best veel opgeven. De kunst is om een alternatief te bedenken zonder dat je concessies doet aan de kwaliteit. Dat je met iets komt dat echt bij het personage past. Dat kan enorm puzzelen zijn. Maar er is dan ook niet leukers als je erin slaagt die puzzels op te lossen. Dat gevoel van: yes, het past, niet te lang en niet te kort."<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Hoe meer vertalingen je hebt gemaakt, hoe makkelijker dat gaat. "Je leert compact vertalen", zegt Lavrijsen. "Bij het Frans is het gelukkig niet zo'n probleem. Die taal is wijdlopiger dan het Nederlands, met veel stofferende voorzetsels. <i>Un article publié dans le journal </i>wordt gewoon <i>Een artikel in de krant</i>. Maar soms wordt het dan tekort. Een ballon met <i>Maintenant! </i>in heel grote letters kun je niet vertalen met <i>Nu</i>. Dat klinkt veel te slap. Daar maak ik dan bijvoorbeeld <i>Nu meteen! </i>van."<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Anders is dat bij het Engels, legt ze uit. "Die taal is juist compacter dan Nederlands. Dan moet je echt elementen schrappen om de tekst in de ballon te krijgen. Het is belangrijk om in dat geval te weten wat de essentiële elementen zijn en wat eventueel weg kan. Soms kun je dat wel ergens anders compenseren. Als je op de ene plek een woordspeling laat zitten, omdat die echt onvertaalbaar is, kun je elders wel een woordspeling maken die in het Nederlands juist goed werkt."<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Soms luistert het echt heel nauw, zegt Van Tilburgh. "Hoe vertaal je <i>ça va </i>in het Nederlands? Dat is letterlijk: <i>het gaat</i>. Maar dat is al drie tekens meer. Dat kan al te lang zijn, zodat je het kernachtiger moet maken. Bijvoorbeeld: <i>yep </i>– twee tekens minder dan het Frans. Maar in het Engels is het nog erger. In <i>Bloodhorne </i>had ik: <i>show me</i>. De beste vertaling is: <i>laat eens zien </i>– zeven tekens langer! Dus nee, ik ben er niet rouwig om dat ik vaker uit het Frans vertaal."<i><u><o:p></o:p></u></i></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Een vertaler kan soms smokkelen door een andere corpsgrootte te gebruiken voor de vertaling. Net iets kleiner, om de ballon mooi gevuld te krijgen. Of juist met net iets ruimere spaties. Ook kun je variëren met lettertypes. Sommige vertalers beletteren dan ook zelf, zoals Manfré of, sinds kort, Van Tilburgh. Toch biedt dat maar tot op zekere hoogte soelaas. Een strip met op elke pagina ander lettertypes in wisselende groottes: dat leest voor niemand prettig.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Visuele geletterdheid<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Even uitzonderlijk aan een stripvertaling is het samenspel met beeld. De vertaalkeuzes worden gestuurd door wat er te zien is. Hetzelfde woord kan anders worden vertaald in een realistische strip vol donkere grijstinten dan in een komische strip getekend in vrolijke kleuren. "Het beeld geeft soms ook ruimte om het Nederlands vlotter te laten klinken. Je hoeft niet te benoemen wat ook te zien is", zegt Van Tilburgh.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Iedereen vertaalt dan ook de tekst met afbeeldingen erbij. Lavrijsen weet nog dat ze dat bij haar allereerste strip niet kon doen. Dat vereiste in de tweede ronde flink bijschaven. "Nu vertaal ik altijd van de originele, geletterde pdf. Maar dan nog kan het gebeuren dat je bij de tweede lezing opeens dingen ziet in de tekening waardoor je de vertaling moet aanpassen. Dan zie je de gezichtsuitdrukking van een personage en besef je opeens: hij bedoelt het ironisch!"<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Dat samenspel gaat zo ver dat je gerust kunt stellen dat stripvertalers de beste kijkers zijn – analoog aan boekvertalers over wie altijd wordt gezegd dat ze de beste lezers zijn omdat zij als enige letterlijk over iedere zin zich afvragen wat er nu echt staat. Een stripvertaler moet iedere afbeelding nauwgezet bekijken om fouten te voorkomen. "Je hebt een visuele geletterdheid nodig die je alleen aanleert als je het veel doet", heeft Lavrijsen gemerkt.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Een voorbeeld van Vandermeersch geeft aan hoe scherp dat oog voor detail moet zijn afgesteld. Een voorbeeld uit de nieuwe 'Bollie en Billie'. "De vader van Bollie zegt, om uit te leggen waarom hij iets niet heeft gedaan: <i>J'ai relu tous mes dossiers</i>. Maar hij wijst tegelijk met zijn vinger naar één dossier. Dat moest dus worden: <i>Ik moest dit nog nalezen</i>. Want in het Nederlands kun je niet op die manier zo'n algemeen meervoud gebruiken. In het Nederlands neem je zo'n uitspraak letterlijker."<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">I want to break free<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Ook de taal van een strip legt andere, moeilijkere zwaartepunten dan een boek. Op een enkel blokje met uitleg na is alle tekst dialoog. Personages moeten daarom niet alleen maar Nederlands praten, ze moeten dat ook geloofwaardig doen. "In het Nederlands gebruik je daarvoor modale partikels als 'hoor', 'zeg' of 'ja, nou'. Je hebt dus als vertaler snel de neiging die toe te voegen om het levendig te maken", zegt Lavrijsen. "Maar dan kom je weer in de problemen met de ruimte."<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">En vergeet de humor niet, een veel belangrijker kenmerk van strips dan van welk ander genre ook. Probeer maar eens een grap te vertalen. "Fransen zijn zó goed in woordspelingen", verzucht Manfré bewonderend. "Die kun je nooit één op één vertalen." Van Tilburgh vult aan: "In 'Goblins' had ik een hele pagina waarbij de grap was gebaseerd op het feit dat personages elkaar niet verstonden. Op klank dus. Het was lastig equivalenten te vinden, waarin óók de inhoud hetzelfde bleef omdat je ook kon zíén waar de grap over ging."<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">En wat als je een parodie krijgt? Dat overkwam Van Tilburgh toen hij 'Naguère les étoiles' van Bourhis & Spiessert voor Silvester vertaalde – een woordspeling op 'La guerre des étoiles', zoals <i>Star Wars </i>in het Frans heet. "In het Frans speelt de serie met de naam van de klank. Ik heb er daarom 'Sterrenwaas' van gemaakt. Maar ook in de strip moest ik én de verwijzingen naar de filmreeks behouden én goede Nederlandse woordspelingen verzinnen. Zo was Han Solo de Breton Yann Kersolo – met grappen over Bretonnen. Ik heb daar de Spanjaard Juan Camolo van gemaakt – met voor ons herkenbare grappen over Spanje.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Humor is dan ook bij uitstek de categorie waarin vertalers de grap soms laten schieten – om op een andere pagina een soortgelijke grap te bedenken. "Ik heb bij het actualiseren van Lucky Luke ook compleet nieuwe grappen bedacht", zegt Vandermeersch. "In <i>Dalton City </i>uit 1969 zie je de Daltons schoonmaken. <i>Sifflez en travaillant</i>, fluit Joe Dalton. Daar heb ik van gemaakt: <i>I want to break free </i>van Queen – uit 1983. Omdat iedereen die clip kent."<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">En dan is er nóg meer. Ook de vele langlopende reeksen maakt stripvertalen bijzonder. Vandermeersch heeft onder meer 'Lefranc' en 'Alex' (inclusief spin-offs) overgenomen, Lavrijsen 'Corto Maltese'. "Dan moet je heel goed op de continuïteit letten", zegt Vandermeersch. "Personages kun je geen andere naam geven, voor bepaalde woorden kun je niet opeens een synoniem gebruiken. Stel je voor dat Haddock iets anders zegt dan 'duizend bommen en granaten'. Of Guust die niet meer 'nou moe' verzucht."<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Hij vindt dat niet respectvol naar verzamelaars, die 'hun' serie niet meer zullen herkennen als hij zonder enige voorkennis een nieuwe Alex had omgezet naar het Nederlands. "Dus toen ik die series overnam, heb ik alle eerder verschenen albums gelezen – in het Frans en het Nederlands – en hele lijsten aangelegd van vaste vertalingen. Dat kost enorm veel tijd, waarvoor je niet extra wordt betaald. Maar het is een noodzakelijke investering." Voor Lavrijsen geldt hetzelfde, die deze mening dan ook onderschrijft.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Manfré noemt daarnaast het belang van algemene kennis. Niet dat boekvertalers geen kennis hoeven op te doen van het tijdvak waarin het boek zich afspeelt of het jargon dat in specifieke werelden wordt gesproken. Maar: "aan een boek ben je maanden bezig, terwijl strips korte projecten zijn, zodat je je in heel veel verschillende onderwerpen thuis moet zijn. Gelukkig weet mijn man, die mijn teksten altijd naleest, heel veel. Dat helpt me goed."<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Om die reden vindt Vandermeersch het vertalen van strip niet vanzelfsprekend het prettigst. "Je moet met ieder nieuw verhaal er opnieuw inkomen. Het scheelt wel dat ik ook veel strips kan doen die dicht bij mijn hobby's liggen – zoals de serie 'De grote zeeslagen' van Glénat. Die schepen van toen waren veel mooier, er zijn fantastische platen om naar te kijken. Mooi in detail uitgewerkt. En de oorlogen hadden echt een verhaal. Dat is gewoon ontzettend leuk om te doen."<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Beter dan boeken<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Worden vertalers genoeg gehonoreerd voor de noeste arbeid? De vertalers klagen er niet over. En dat terwijl vertalers van boeken áltijd klagen over hun inkomsten. "In vergelijking met een boekvertaling valt het best mee", zegt Lavrijsen dan ook. "Voor een boekvertaling bestaat een modelcontract, dat uitgaat van 6,7 cent per woord. Geen enkele uitgever betaalt meer dan dat. Wel minder. In de stripwereld is de markt vrijer. Dat biedt ruimte, al word je er niet rijk van."<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Hoe de factuur voor stripvertalers wordt opgemaakt, verschilt per uitgeverij en soms per opdracht. 'Per woord' is mogelijk, maar ook 'per plaat' komt veel voor. De laatste mogelijkheid stelt uitgeverijen in staat om goed de vertaalkosten van een uitgave te berekenen. Voor vertalers heeft dat tot gevolg dat ze nog beter zelf moeten inschatten of het werk de opbrengsten waard is. Ze kunnen geluk hebben: weinig tekst in een strip. Of juist pech.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">"Het is nooit echt goed te berekenen hoeveel je uiteindelijk per uur verdient", zegt Manfré. "Ik probeer het wel een beetje in de gaten houden: als ik dit ervoor krijg, kan ik er zoveel tijd in steken. Als het wat meer is, doe ik bijvoorbeeld een extra correctieronde of denk ik langer na over oplossingen. Dat komt de kwaliteit ten goede. Liefdewerk oud papier doe ik in principe niet. In het begin misschien nog wel, uit onervarenheid. <i>De gouden jaren van Mickey Mouse </i>waren bijvoorbeeld slecht betaald in vergelijking met de tijd die het me kostte."<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">In ieder geval is bij stripuitgevers ruimte om te groeien, meent Lavrijsen. "Als je een tijd voor een uitgeverij hebt gewerkt, kun je over een hoger tarief onderhandelen." Dat komt omdat de vertaalkosten in absolute bedragen lager zijn. Wie voor een boek 1 cent méér per woord zou krijgen, dwingt de uitgever meteen 1000 euro extra kosten te maken – terwijl de kans dat met een boek terug te verdienen kleiner is. Van strips worden nu eenmaal meer exemplaren verkocht.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Maar het is niet alleen maar beter om strips te vertalen. Literaire vertalers kunnen hun honorarium verhogen met een beurs van Literatuur Vlaanderen of het Nederlands Letterenfonds. Dat wil zeggen: stripvertalers kunnen dat ook, maar dan moet de uitgever het modelcontract hanteren – en dát maakt het vaak ongunstig. Bovendien blijven de facturen voor strips laag. Om die reden vindt Vandermeersch boeken vertalen lucratiever. Een vertaler vangt dan een hoger bedrag ineens.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Tegelijk moet het niet alleen om geld draaien. "Een project kan ook gewoon heel mooi zijn. En de band die je opbouwt, is ook wat waard", nuanceert Van Tilburgh. "De uitgeverij heeft voor iedere uitgave intensief contact met mij. Op een gegeven moment weten ze dat ik vlot een correcte vertaling kan leveren. Dan zullen ze bij een nieuwe opdracht eerder voor mij blijven kiezen dan voor iemand die toevallig 100 euro goedkoper is. En ja, ik heb toen ook een keer te horen gekregen: vanaf nu gaan we je dit hogere bedrag per pagina geven."<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Niet onlogisch<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Blijft over de vraag naar het imago. Zou stripvertalen de reputatie moeten krijgen die het ambacht verdient zodat in de toekomst meer vertalers voor deze niche kiezen? Lavrijsen vindt nadrukkelijk van wel. "Volgens de conventie van Bern en de Auteurswet – ik heb het ooit opgezocht! – heeft de vertaler het recht overal te worden genoemd waar ook de oorspronkelijke auteur wordt genoemd. Op het omslag, in recensies. Maar het gebeurt nooit."<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Zij zou graag zien dat het anders was. Maar niet iedereen is het daarmee eens. "Een stripvertaler is toch ook voor een kleiner deel verantwoordelijk voor het eindresultaat?", werpt Van Tilburgh op. "In een boek dragen auteur en vertaler ieder de helft bij. In een strip neemt de tekenaar de helft voor zijn rekening en de scenarist en de vertaler de andere helft. Ik vind het dus niet onlogisch dat de stripvertaler minder zichtbaar is."<br />Bovendien: als alle vertalers hoeven stripvertalers niet zo nodig op de voorgrond te staan. "Ik ben gráág onzichtbaar", zegt Manfré. "Erkenning?" vraagt Vandermeersch zich af. "Ik ben daar niet zo mee bezig. Toen ik Kuifje in het West-Vlaams had gedaan, werd ik in mijn omgeving vaak herkend. Dat was leuk, maar het gaat met toch om het album. Om die reden hoeft er voor mij ook alleen een prijs voor de beste stripvertaling te komen om die strip zélf nog eens onder de aandacht te brengen."<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">KADER Nederland-Vlaanderen<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Wie een boek naar het Nederlands vertaalt, heeft zich te houden aan de Noord-Nederlandse normen. In de boekenmarkt is Nederland dominant. Dáár zitten de uitgevers, dáár zitten de meeste lezers. Dat heeft tot gevolg dat er strikt op wordt gelet dat er geen Vlaams-Nederlands in de vertaling sluipt. Maar in de stripmarkt is dat precies andersom. Betekent dat dat vertalers makkelijker typische Vlaamse woorden en uitdrukkingen kunnen gebruiken?<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Lavrijsen ervaart wel een grotere tolerantie bij haar opdrachtgevers in de stripwereld. "Toen ik per ongeluk de uitdrukking 'hij stuurde zijn kat' had gebruikt, iets wat niemand in Nederland zegt, heb ik daar mijn redacteur zelf op moeten wijzen: dit is te Vlaams, dit moet anders. Hij had eroverheen gelezen. Dat zie ik bij Vlaamse jeugdboekenuitgeverijen, die het gros van hun omzet in Nederland realiseren, nooit gebeuren."<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Dat neemt niet weg dat alle vertalers ernaar streven een Nederlands te gebruiken dat in het hele taalgebied wordt begrepen. "Het is een kwestie van respect", vindt Vandermeersch. 'Ik heb wel eens gehoord dat 30% van de strips in Nederland wordt verkocht. Een minderheid dus, maar niet zó klein dat je daar dan maar geen rekening mee hoeft te houden. Je moet ervoor zorgen dat zo veel mogelijk lezers niet blijven haken omdat ze een woord niet kennen."<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Een verschil is wel dat een Nederlandse vertaler zoals Manfré die uitsluitend voor Nederlandse uitgevers werkt, tóch rekening houdt met Vlaamse lezers. "Deze uitgevers verkopen óók meer in Vlaanderen dan in Nederland. Een uitgeverij als Dark Dragon Books heeft ook Vlaamse meelezers. Ik let er inmiddels op dat ik woorden als "nou" niet meer te vaak gebruik. Ik heb de neiging dat wel te doen, het zit zo ingebakken in mijn taal."<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Desondanks heeft ze weleens commentaar gekregen van Vlaamse lezers. "Als ik nu twijfel, werp ik de vraag daarom op in een Facebookgroep van vertalers, waar ook Vlamingen in zitten. Laatst wilde ik in een strip een puber laten zeggen: 'Ben je nou helemaal van de ratten besnuffeld.' Een mooie en toepasselijke uitdrukking, vind ik, maar die bleken Vlamingen niet te kennen. Dus dat werd: 'van de pot gerukt'. En van één stripfan heb ik een lijst gekregen van woorden die Vlamingen niet kennen – mét alternatieven. Heel handig."</span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">(Eerder gepubliceerd in <i>Stripgids 8</i>, 2020)</span></span></p>Maarten Dessinghttp://www.blogger.com/profile/00801091942148425534noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-8576216246450967632.post-20894704297152630672021-03-26T09:45:00.009+01:002021-03-26T09:45:02.936+01:00Interview Sebastiaan Chabot: 'Een boek moet niet te veel op zijn eigen beschrijving lijken' (Schrijven Magazine)<p><span style="background-color: white; font-family: Garamond;"><i><span style="font-size: large;"></span></i></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><i><span style="font-size: large;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhNHAU4eOYRuVKDYwyBiNcXLNbYtQtJ_i13KyY54aO6ycSbZcFHfkNd74sYTGeiv047I6eTqU5ndu7funEB3o7VKotRnW7dSEPXGry3cgprCwIEbeyybz311kNVh5EFYOvs9JCCUrHWnQY/s233/iu.jpeg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="233" data-original-width="150" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhNHAU4eOYRuVKDYwyBiNcXLNbYtQtJ_i13KyY54aO6ycSbZcFHfkNd74sYTGeiv047I6eTqU5ndu7funEB3o7VKotRnW7dSEPXGry3cgprCwIEbeyybz311kNVh5EFYOvs9JCCUrHWnQY/s0/iu.jpeg" /></a></span></i></div><i><span style="font-size: large;">Schrijfles van internationale beroemdheden als Zadie Smith en Jonathan Safran Foer? Debutant Sebastiaan Chabot had deze auteurs als docent aan de master Creative Writing van NYU. 'Alle kritiek had het effect dat mijn tekst werd opengebroken. Alles kon opeens.'</span></i><p></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Kill your darlings. Show don't tell. Schrijven is schrappen. Zulke overbekende trucjes leer je in ieder geval niet op de tweejarige master Creative Writing aan de New York University (NYU). Sebastiaan Chabot weet nog goed dat de directrice van het programma in het najaar van 2015 tijdens de welkomstlunch tegen alle nieuwe studenten zei dat ze dát de komende twee jaar niet hoefden te verwachten. Iedereen die alle trucjes toepast, schrijft een slechte roman.</span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Kill your darlings – dat is mij dus niet gelukt', vertelt Chabot vijf jaar later, nadat zijn afstudeerproject in het Nederlands is verschenen als <i>De slaap die geen uren kent</i>. 'Voor mij ging het juist om durven schrijven. Laat het maar een boek zijn over taal. Jonathan Safran Foer, die mijn boek begeleidde, zei dan ook dat het onmogelijk was om geen sterke mening over mijn taal te hebben. Een deel zal het niets vinden, een klein groepje houdt er van. Hij zag dat als iets goeds.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; font-family: Garamond;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Het komt niet vaak voor dat een buitenlandse student wordt aangenomen aan de befaamde Amerikaanse opleiding. Chabot (1989), zoon van de dichter/schrijver Bart Chabot, lukte het wel. Dankzij de liefde. Omdat zijn vriendin Joosje vlak na hun ontmoeting naar New York verhuisde en er ondertussen drie jaar studeerde, zon hij op een plan om ook daarheen te gaan. Op de bonnefooi vertrekken wilde hij niet. Een schrijfopleiding lag het meest voor de hand.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Schrijven deden we thuis allemaal van jongs af aan', vertelt hij. 'Omdat mijn vader thuiswerkte en wij stil moesten zijn, konden mijn drie broers en ik geen vriendjes meenemen. En ergens anders spelen kon ook niet, anders moest hij de hele stad rondfietsen om ons op te halen. Toen moesten we toch íéts verzinnen om te doen. Ik schreef uitgebreide liefdesbrieven aan alle meisjes in de klas, die ik zelf rondbracht. Dat liep uit op het schrijven van fictie.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Aan een schrijfopleiding dacht hij nooit. Hij ging liever geschiedenis studeren. En ondertussen kreeg hij wel waardevolle lessen van zijn vader. 'Ik weet nog dat we, na de tsunami van 2004 in Japan, op het Haagse strand wandelden. Mijn vader pakte een enorme stok en ging daarmee de zee te lijf. Wáárom? dachten wij. "De zee is zo te keer gegaan", zei hij, "dat hadden we niet afgesproken". Een zin die hij later in een gedicht gebruikte. Zo leerde hij ons kijken.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; font-family: Garamond;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Pas toen Chabot na het behalen van een bachelor de opleiding aan NYU ontdekte, wist hij wat hij moest doen. 'Ik was volkomen naïef. Ik dacht niet aan de duizenden aanmeldingen per jaar. Ik had niet gekeken naar de kosten. Ik wist alleen dat ik naar Joosje wilde. Dat schreef ik ook in mijn aanmelding. En toen werd ik na lange tijd gebeld. Ik was niet alleen aangenomen, maar kreeg ook het fellowship van dat jaar. Ik kreeg de master van de universiteit en daar kwam nog een woning en inkomen bij.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Maar zelfs als hij was afgewezen, had het hem een waardevolle les geleerd. 'Ik moest de eerste twintig pagina's van mijn roman herschrijven in het Engels. Dat was een openbaring. In het Nederlands zag ik altijd meteen de zinnen die niet liepen of de woorden die te pretentieus oogden. In het Engels niet. Een woord als "wandelstokgelukkig", dat nu in de openingszin staat, had ik bijvoorbeeld nooit durven gebruiken. In het Engels durfde ik het wel: "cane-happy".'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; font-family: Garamond;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Twee jaar lang kreeg Chabot met maximaal vijftien medestudenten ieder semester een hoorcollege en een werkcollege. Hoorcolleges van Zadie Smith en Martin Amis, werkcolleges van Joyce Carol Oates en Jonathan Safran Foer. In die periode werkte hij onafgebroken aan zijn afstudeerwerk: een publiceerbaar werk, in zijn geval een roman. 'Na een jaar moet duidelijk zijn bij wie je afstudeert. Bij mij was al snel duidelijk dat Jonathan dat werd.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Vanaf de eerste les hadden Chabot en Foer een klik. 'Hij moest vaak lachen op momenten dat ik zelf niet het gevoel had dat ik grappig was. Toen ik later nog eens door zijn roman <i>Alles is verlicht </i>bladerde, begreep ik waarom: een van de personages is een slecht Engels pratende tolk. Zijn taalfouten worden geestige vondsten. Dus als ik onbedoeld iets geks zei, vond hij dat fris. Hij vond "cane-happy" ook een prachtig woord.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; font-family: Garamond;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">De studielast klinkt als: weinig. Maar vergis je niet: elk college duurde drie, vier, vijf uur en ging gepaard met een enorme lading leeswerk. Bovendien moest Chabot iedere week vijftig pagina's inleveren. 'In het begin denk je: mijn god, hoe krijg ik vijftig góéde pagina's. Maar omdat je wel moet, laat je het idee los dat het perfect moet zijn. Je schrijft gewoon. Je gaat schrijven als een ambacht zien dat je uitoefent als ieder ander. Al gauw leverde iedereen meer pagina's in.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Het steeds terugkerende intensieve commentaar op zijn tekst werkte stimulerend. 'Meteen de eerste les besprak Jonathan de twintig pagina's die ik had opgestuurd. Anderen durfden niet. Het is ook pijnlijk: drie uur lang te horen krijgen wat er allemaal niet goed is. Maar ik dacht: dit is mijn kans om mijn werk te laten zien aan een grootmeester die me zeker verder kan helpen. En zo wérkte het. Alle kritiek had het effect dat mijn tekst werd opengebroken. Alles kon opeens.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">In die pagina's beschrijft Chabot het verhaal van meneer Kuschfeld, dat ook in de gepubliceerde versie van <i>De slaap die geen uren kent </i>een belangrijke rol speelt. De Duitser is nog maar 51 jaar, maar voelt zich door de gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlg, die nog maar vlak achter hem ligt, vroeg oud. Hij peinst over de levens die hij heeft laten liggen. Had het anders kunnen lopen? Zou hij zich dan niet zo schuldig voelen?<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Wat gaat hier mis? vroeg Jonathan', herinnert Chabot zich. 'De klas bleef stil. Toen zei hij: "Het belangrijkste is dat dit boek niet te veel op zijn eigen beschrijving gaat lijken." Het klonk heel mysterieus, we schreven het allemaal op, maar het duurde even voor ik het begreep. Het komt erop neer dat ik te rechtstreeks over schuld schreef. Het woord kwam er niet in voor, maar het thema was te expliciet. Je moet suggestiever zijn, meer aan de verbeelding van de lezer overlaten. Het leven schetsen, niet uitleggen.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; font-family: Garamond;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Diezelfde les schreef en las Chabot een autobiografisch verhaal voor over een ervaring op het schoolplein. Een opdracht van Foer om studenten zichzelf te laten voorstellen. 'Maak dát je tweede verhaallijn, zei hij. Maar schrijf ze niet naar elkaar toe. Kijk maar naar wat er gebeurt met je eerste verhaallijn. Ze komen vanzelf bij elkaar. Jonathan citeerde toen W.H. Auden: "Ik lees wat ik schrijf om erachter te komen wat ik denk". Laat je als schrijver ook verrassen.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: large;"><i><span style="background-color: white; font-family: Garamond;">De slaap die geen uren kent </span></i><span style="background-color: white; font-family: Garamond;">groeide zo uit tot een roman over vier generaties Kuschfeld, die allemaal op hun eigen manier ernaar verlangen iets gedenkwaardigs te doen. Althans, volgens de achterflap. Chabot heeft geleerd in de tekst zelf weg <s>van</s>te blijven van interpretaties. Het is aan de lezer zelf om conclusies te trekken. Want wat de generaties bindt, kan net zo goed liefde zijn. Of de ontdekking dat het leven altijd anders in elkaar zit dan je dacht.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Op die manier leerde hij schrijven – zonder trucjes, maar met diepe waarheden aan de hand van eigen teksten en die van anderen. Van de andere docenten net zo goed. 'Martin Amis kon drie uur praten over Nabokov, maar ook schrijvers met één zin wegzetten. Zadie Smith is een godin. Zó slim, dat je geen vraag durft te stellen. Maar wat ze ook zeggen over literatuur, het scherpt de tekst waar je zelf mee bezig bent. Het is niet uit te leggen wát je leert, maar waardevol is het zeker.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; font-family: Garamond;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">KADER Drie schrijftips van Sebastiaan Chabot<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">1. Noteer al je invallen. 'Het verschil tussen een schrijver en niet-schrijver is dat de laatste denkt dat hij het morgenochtend nog weet. Dat is niet zo. Mijn vader gaat soms <s>ook</s>vier, vijf keer per nacht eruit. Hij heeft expres geen notitieboekje naast zijn bed liggen, omdat je het dan maar half opschrijft. Zo ver ga ik niet. Ik heb wel een notitieboekje op mijn nachtkastje.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">2. Zorg dat je het eerste lichtje in de straat bent. 'Of zoals we in Den Haag zeggen: sta op met de vissers op Scheveningen. Als je wil schrijven, maak je daar tijd voor. Als je om acht uur op kantoor moet zijn omdat je nu eenmaal de huur moet betalen, betekent dat dus dat je om vijf uur eruit moet om daarvoor te kunnen schrijven. Dat werkt voor mij beter dan na je werk schrijven, omdat je dan fris bent.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">3. Durf te schrijven. 'Laat je door niets tegenhouden. Schrijf een eerste versie precies zoals je die zelf wil lezen. Maakt niet hoe gek of afwijkend die is.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></p>Maarten Dessinghttp://www.blogger.com/profile/00801091942148425534noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-8576216246450967632.post-52538313235800784632021-03-01T09:59:00.010+01:002021-03-01T09:59:00.334+01:00Willem Smit: de dichter die bankiers een spiegel voorhoudt (Poëziekrant)<div style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><i><span style="font-family: Garamond;">Willem Smit is de eerste corporate dichter in het Nederlandse taalgebied. Als huisdichter van de Rabobank is hij 'de hofnar' die de tienduizenden medewerkers van binnenuit '</span><span style="font-family: Garamond;">ruimte maakt voor een andere taal dan de rationele taal die iedereen op de bank bezigt.'</span></i><span style="font-family: Garamond;"><i>Poëzie is daar bij uitstek geschikt voor.</i><br /></span><span style="font-family: Garamond;"><br /></span></span></div><div style="text-align: left;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Het is nooit een strategische keuze van de Rabobank geweest om een huisdichter in te huren. Anders was een van de grootste banken van Nederland wel in zee gegaan met een prominente dichter die past bij de eigen status. Dat de 29-jarige Willem Smit, die kwatrijnen die had gepubliceerd op zijn eigen Facebookpagina en her en der had voorgedragen, in oktober 2019 tot 'Dichter des Rabolands' werd benoemd, is dan ook een 'aaneenrijging van toevalligheden', vertelt hij in zijn woonplaats Utrecht, waar ook het hoofdkantoor van de bank staat.</span></span></div><p class="MsoNormal" style="border: none; font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: large;"><span style="font-family: Garamond;">'Ik hoorde op een symposium een lezing van de directeur Communicatie en Corporate Affairs de bank. Zijn verhaal viel bij me in de smaak, dus toen heb ik hem aangesproken. We bleken dezelfde achtergrond te hebben en we hielden contact. Het zit ook in zijn aard om met jonge mensen te praten over vragen als: wie ben je? Wat heb je te doen in het leven? Na een tijdje liet ik hem mijn teksten lezen. Daar was hij van gecharmeerd. Zo kwam hij op het idee om mij gedichten voor de bank te laten schrijven. Als experiment, om te kijken wat er zou gebeuren.'</span><span style="font-family: Garamond;"><o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="border: none; font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Sindsdien publiceert Smit iedere dinsdag een gedicht op het intranet van de Rabobank. Om inspiratie op te doen liep hij een of twee dagen per week bij de bank rond om met medewerkers te praten over hun werk – deels op afspraak, deels spontaan. 'Men zei al snel tegen elkaar: ga eens met Willem praten, hij kijkt anders tegen de dingen aan.' De uitbraak van de pandemie maakte hier een eind aan. Ook plannen om op evenementen van de bank voor te dragen, konden niet doorgaan. Wel houdt hij sinds oktober kantoor, waar medewerkers afspraken met hem kunnen maken.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="border: none; font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNormal" style="border: none; font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: large;"><span style="font-family: Garamond;">Smits werk voor de bank gaat over de fenomenen die hem verwonderen. 'Hoe hard er wordt gewerkt', geeft hij als voorbeeld. 'Het bulkt van de initiatieven en projecten, mensen lopen het vuur uit hun sloffen. Kan men in deze omgeving "nee" zeggen? vroeg ik me af. In een gedicht heb ik toen onderzocht wat de kracht van "nee" kan zijn.' Dat leidde tot regels als: 'in deze geest is 'nee' geen dwarsboom meer / maar een hefboom tot helder weten / niet het vele is goed / maar het goede is veel.'<br />Ook viel hem de 'cultuur van beheren en beheersing' op. '</span><span style="font-family: Garamond;">Het is omgeving waarin je met kennis hoge ogen gooit, waarin er de boel stevig wordt gemonitord en het barst van de planningen. </span><span style="font-family: Garamond;">Ik heb toen een gedicht gemaakt over de andere kant: het niet-weten, de raadselachtigheid van het bestaan, je daaraan overgeven en erop vertrouwen dat dat louterend is.' In het gedicht 'Mystiekonomie' heet het: 'wat weten wij / van morgen of van later? / hoe ver reikt mijn benul / en wat stut mijn stellage?'</span><span style="font-family: Garamond;"><o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="border: none; font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: large;"><span style="font-family: Garamond;">Hij probeert de medewerkers tegelijk te wijzen op de absurditeit van wat ze zelf vanzelfsprekend vinden. Dat velen bijvoorbeeld van binnenkomst tot vertrek onafgebroken achter een scherm zitten. 'En dat is door al het videobellen alleen maar meer aangewakkert. Dat moet iets doen met mensen. Als je erover nadenkt, is dat best ingrijpend.' Dat verwoordde hij zo: 'het scherm werd middelaar / tussen onszelf [ ] en de wereld // tot een huis-aan-huis geleverd inzicht / een op de huid gevoeld gemis / ons niet langer deed vergeten / dat er leven naast de beeldspraak is'.</span><span style="font-family: Garamond;"><o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="border: none; font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNormal" style="border: none; font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: large;"><b><span style="font-family: Garamond;">Kun je over alles schrijven wat je wil?</span></b><b><span style="font-family: Garamond;"><o:p></o:p></span></b></span></p><p class="MsoNormal" style="border: none; font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: large;"><span style="font-family: Garamond;">'Zeker. Ik pas me wel aan, maar daar kies ik zelf voor. Ik ben minder kritisch op bepaalde maatschappelijke systemen dan ik privé ben. Wat heeft het voor zin om dat te uiten? Ik probeer in deze functie alle verschillende menstypen die bij de bank werken te bereiken. Niet alleen de mensen die toevallig mijn ideeën delen. Ik wil verbinding maken. Het is comfortabel om een hoge bergtop te zoeken en daar te genieten van het meeslepend uitzicht, maar dat schept ook afstand met de rest van de wereld.'</span><span style="font-family: Garamond;"><o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="border: none; font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNormal" style="border: none; font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: large;"><b><span style="font-family: Garamond;">Pas je ook je taal aan?</span></b><b><span style="font-family: Garamond;"><o:p></o:p></span></b></span></p><p class="MsoNormal" style="border: none; font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: large;"><span style="font-family: Garamond;">'Ik zie mezelf als een dienstbaar dichter. Ik zoek een bezielde taal die iets overlaat aan de verbeelding. Maar ook een heldere taal, zo concreet mogelijk. Geen woordkunst om de woordkunst. Dat ligt eens niet zo ver af van mijn eigen werk. Dat is alleen vormvaster: vier regels – zoals in de psalmen en gezangen waar ik mee ben opgegroeid. Als alles kan, geeft de vorm me houvast. Mijn werk voor de Rabobank, iedere week één gedicht, geeft al zoveel structuur dat de vorm vrijer kan zijn. Althans, tot voor kort. Sinds de zomer schrijf ik steeds gedichten van zes verzen van vier zinnen. Ook de werkwijze verschilt niet eens zo veel. Zoals ik voor de bank reageer op wat ik zie of hoor, zo hou ik er voor mijn werk van om 's avonds een gedicht te maken over iets wat ik heb meegemaakt of wat iemand me heeft verteld. Poëzie als dagboek.'</span><span style="font-family: Garamond;"><o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="border: none; font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNormal" style="border: none; font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: large;"><b><span style="font-family: Garamond;">De toon is vaak hoopvol, valt me op aan de gedichten die je me liet lezen.</span></b><b><span style="font-family: Garamond;"><o:p></o:p></span></b></span></p><p class="MsoNormal" style="border: none; font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: large;"><span style="font-family: Garamond;">'Ja. Ik probeer in ieder gedicht een transformatie te laten plaatsvinden. Of dat een transformatie op het punt staat te gebeuren. In de hoop dat het mensen raakt en dat ze een beetje onder de spanning vandaan komen waaronder ze werken. De gedichten zijn vaak bemoedigend: om de grootsheid van het leven te midden van de broosheid te tonen en mensen zo de zin van hun werk te laten inzien. Het mooiste zou zijn als de bankmedewerkers zich na het lezen vrijer kunnen verhouden tot het werk dat ze in wezen toevallig doen op die toevallige plek op dat toevallige moment.'</span><span style="font-family: Garamond;"><o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="border: none; font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNormal" style="border: none; font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: large;"><b><span style="font-family: Garamond;">Is dat de rol van poëzie in een corporate omgeving?</span></b><b><span style="font-family: Garamond;"><o:p></o:p></span></b></span></p><p class="MsoNormal" style="border: none; font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: large;"><span style="font-family: Garamond;">'Ik denk het wel. Ik heb de rol van hofnar: iemand die van binnenuit anderen op een lichtvoetige manier een spiegel voorhoudt, woorden geeft aan dat waar mensen ongemerkt aan voorbij leven, of op een elegante manier kritische noten kraakt, zó dat het niet afschrikt. Er zijn natuurlijk mensen die dat niet begrijpen. Die denken: wat moet een dichter hier bij ons? </span><span style="font-family: Garamond;">Toen ik net begon was ook ik doordesemd van die dekselse doel-middelenrationaliteit. Inmiddels denk ik: dat ik er ben is genoeg, het is goed omwille van zichzelf, ik schep hier ruimte voor een andere taal dan de rationele taal die iedereen bezigt.'</span><span style="font-family: Garamond;"><br /><br /><o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="border: none; font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: large;"><b><span style="font-family: Garamond;">Dat effect bereik je alleen als een dichter van binnenuit werkt?<br /></span></b><span style="font-family: Garamond;">'Het maakt het minder vrijblijvend. Ik heb zo de mogelijkheid een band op te bouwen met de mensen van de bank. En ik wórd nu ook gezien als iemand die gevoel heeft voor wat er op de bank gebeurt. Ik zou het jammer vinden als ik alleen maar, na afloop van een personeelsbijeenkomst, één keer mijn gedichten voordraag. Dan is het voor het publiek te makkelijk om het naast zich neer te leggen.'</span><span style="font-family: Garamond;"><o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="border: none; font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNormal" style="border: none; font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: large;"><b><span style="font-family: Garamond;">Wat voor reacties krijg je op je gedichten?</span></b><b><span style="font-family: Garamond;"><o:p></o:p></span></b></span></p><p class="MsoNormal" style="border: none; font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: large;"><span style="font-family: Garamond;">'Ik heb geen toegang tot de online kanalen van de bank. Ik ben niet in dienst, dus ik zie geen likes of reacties. Ik krijg alleen van de redacteuren van de bank soms een terugkoppeling. "Dat is goed gelezen." "Daar werd positief op gereageerd." Soms reageren de mensen die ik spreek op mijn werk. Daarom heb ik minder interactie dan ik zou willen. Voor mij is een gedicht geen op zichzelf staande vorm, maar het begin van een gesprek. Een uitnodiging daartoe. Ik zou van medewerkers willen weten: hoe sprak dit gedicht tot jou? Wat bleef je bij? Maar dat komt er door al het thuiswerken nauwelijks van.'</span><span style="font-family: Garamond;"><o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="border: none; font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNormal" style="border: none; font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: large;"><b><span style="font-family: Garamond;">Maar je loopt toch iedere week rond bij de bank?</span></b><b><span style="font-family: Garamond;"><o:p></o:p></span></b></span></p><p class="MsoNormal" style="border: none; font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: large;"><span style="font-family: Garamond;">'Jawel. Maar niet iedereen heeft iets met taal of poëzie. Dan antwoorden ze op mijn vragen algemene dingen als: "Wat mooi dat je dit doet." Ik denk dat iedere dichter ertegenaan loopt dat op veel plekken poëzie hooguit "iets voor erbij" is. Men scant het snel of heeft niet echt de wil of de innerlijke ruimte om een gedicht echt te laten resoneren. We leven in een tijd van onverschilligheid en ontlezing, dat is bij de bank niet anders. De intensiteit en hartstocht waar ik naar verlang, tref je op deze plek niet direct aan. Dat is jammer. Taal kan je karakter vormen en veranderen, juist ook als je niet meteen snapt wat er staat, maar alleen als je je daar open voor stelt.'</span><span style="font-family: Garamond;"><o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="border: none; font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNormal" style="border: none; font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: large;"><b><span style="font-family: Garamond;">Kan het ook zijn dat je taal toch niet helder genoeg is voor bankpersoneel?<br /></span></b><span style="font-family: Garamond;">'Mogelijk. Humor en luchtigheid doet het tegenwoordig goed. Ik heb de verleiding zeker gevoeld om plezierrijmpjes te maken om de massa te bereiken. Maar dat voelt als zwichten. Als: niet goed. Het is niet wie ik ben. Ik wil mijn ernstige, bedachtzame kant evengoed een plek geven, hoe graag ik die ernst ook vermeng met subtiele humor. Oók voor de medewerkers van de Rabobank.'</span><span style="font-family: Garamond;"><o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="border: none; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond; font-size: large;">(Eerder gepubliceerd in <i>Poëziekrant</i>)</span></p>Maarten Dessinghttp://www.blogger.com/profile/00801091942148425534noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-8576216246450967632.post-74395911386801394582021-02-03T09:05:00.021+01:002021-02-03T09:05:00.425+01:00Febe van der Wardt van Luitingh-Sijthoff: 'Het had zoveel erger kunnen zijn' (Boekblad)<div style="text-align: left;"><span style="font-family: Garamond;"><i><span style="font-size: large;">Het afgelopen jaar bijzonder noemen is een understatement. Het coronajaar was voor iedere boekenvakker het uitzonderlijkste jaar uit zijn of haar carrière. Ook voor Luitingh-Sijthoffdirecteur Febe van der Wardt. Hoe kijkt zij terug op wat ze ondanks alles een positief 2020 noemt? 'Je denkt terugkijkend: het had zoveel erger kunnen zijn.'</span></i></span></div><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt; text-align: left;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: large;"><span style="font-family: Garamond;">Drie jaar geleden kwam Febe van der Wardt aan het hoofd te staan van uitgeverij Luitingh-Sijthoff, onderdeel van VBK. Uiteraard vroegen allerlei mensen: Wat gaat er vanaf nu anders? 'Nou, voorlopig niets', dacht ze steevast. Waarom zou het bedrijf de bakens ook verzetten? 'De grote veranderingen vonden net daarvoor plaats. Toen zijn we, naast de thrillers, fantasyboeken en romans, begonnen met kinderboeken en full color non-fictie – in 2015 respectievelijk 2016. Die fondsen, die het goed doen met successen als</span><span style="font-family: Garamond;"> </span><i style="font-family: Garamond;">Julius Zebra </i><span style="font-family: Garamond;">en een creatief fonds dat direct op de kaart stond, verdienen de rust en ruimte om verder te groeien. En ondertussen bewegen we mee met de markt. Dat zijn steeds kleine veranderingen, maar als je de uitgeverij van nu vergelijkt met die van toen, zie je vooral grote verschillen.'</span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">De stap van commercieel directeur naar algemene directeur was ook persoonlijk geen grote verandering. 'Natuurlijk is het even wennen aan een nieuwe functie. Maar ik werkte hier al met veel plezier. Het fonds past me goed. En de verhoudingen in het team zijn heel goed. Daar begint het bij Luitingh-Sijthoff mee: samen plezier in het werk hebben, elkaar weten te vinden, lol maken. Als dat goed zit, straal je dat uit naar de auteurs en de relaties van de uitgeverij. Dat is niet iets waar ik mee ben begonnen, maar ik vind het wel belangrijk om dat te blijven stimuleren, zodat de sfeer goed blijft.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">En toen kwam het coronavirus. Even dacht ze, in maart, grote beslissingen te moeten nemen zoals maar weinig directeuren die in hun carrière hoeven te nemen. Zou de omzet met dertig procent kelderen zoals in het vak rondzong? Zou drie tot vijf op de tien boekhandels het loodje leggen, zoals naar voren kwam uit een ledenenquête van de Koninklijke Boekverkopersbond (KBb)? En moest ze daardoor op korte termijn reorganiseren of de manier van werken radicaal anders inrichten? In die eerste chaotische weken na het afkondigen van een 'intelligente lockdown' wist niemand wat hij of zij kon verwachten, maar waren de angsten en onzekerheden groot.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Hoe kijk je nu terug op 2020?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Het gekke is: het lijkt alsof het jaar pas half maart begon. Alsof we niet eerst tweeëneenhalve maand zonder corona hebben gehad. Maar ook als ik aan het jaar vanaf half maart terugdenk, ben ik blij dat we een goed jaar hebben gedraaid. Dat het team in deze omstandigheden een team bleef, en we er ook in zijn geslaagd om mensen buiten Luitingh-Sijthoff aan ons te blijven verbinden. Ook ben ik erg onder de indruk van hoe wij als vak elkaar meteen opzochten en er die geweldige campagne #ikleesthuis kwam. Een hashtag die trouwens werd bedacht door onze auteur en kinderboekenambassadeur Manon Sikkel!'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Het jaar stemt je dus positief?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Ja. Grappig, eigenlijk. Al had ik natuurlijk liever geen coronapandemie gehad. Die heeft veel leed en zorgen gebaard – denk alleen al aan de zorg om de boekhandels. Je moet het vooral zien tegen de achtergrond van die enorme onzekerheid in het voorjaar. Dat het dan toch zó heeft kunnen lopen, is positief. Je denkt: het had voor LS zoveel erger kunnen zijn.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Wat betekent 'een goed jaar gedraaid'?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">’We zitten nagenoeg op begroting en daarmee ook zo goed als op hetzelfde niveau als vorig jaar.' <o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Hoe komt dat?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'De online verkoop groeit bij ons hard – zeker óók van audio- en e-streamingedities. Ons commerciële fictiefonds leent zich daar goed voor. We investeren daar al jaren in: in het produceren van audioboeken, maar ook in het verkrijgen van streamingrechten van onze backlist. Dat betaalt zich nu uit. Folio staat weliswaar onder druk, maar in het najaar hebben we een goede eindsprint ingezet: met <i>Het wilde dierenorkest </i>van Dan Brown, David Attenborough, <i>Man man man</i>, Lee Child. Door die mix hadden we een goed jaar.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Profiteerde Luitingh-Sijthoff dus bij uitstek van de sterke verschuiving van offline naar online in het coronajaar?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">’Nee hoor, wij bewegen mee met de markt. De laatste GfK-cijfers laten voor folio een groei van 26% via het onlinekanaal en een daling van ruim 6% voor het offlinekanaal zien. Die cijfers zijn vergelijkbaar met wat wij zelf zien.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Jullie hadden een van de allereerste grote coronaboeken: <i>Een nieuw begin</i>van Tony Crabbe. Hoe heeft die het gedaan?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Niet slecht, we zitten tegen de 8.000 exemplaren aan. Het boek was vooral belangrijk voor wat het voor ons heeft gedaan. Het is bedacht in de tweede week van de lockdown. We zaten middenin titels uitstellen, evenementen afblazen, de omzetverwachting naar beneden bijstellen. En toen we óók nadachten over de kansen vanuit ons fonds in de nieuwe situatie, kwamen we op dit idee. Dat gaf ons veel positieve energie: samen met Tony aan dit boek werken, een auteur die alles aan de kant schoof om dit te maken, samenwerkingen opzetten zoals met The School of Life. Het boek is misschien niet de grote seller als zijn debuut <i>Nooit meer te druk </i>geworden, waar meer dan 100.000 exemplaren van zijn verkocht. Maar ik ben helemaal niet ontevreden. En: het blijft doorlopen, omdat het nog steeds op de huid van de tijd zit.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Hebben andere titels door de disruptie van corona onverwacht goed – of slecht – verkocht?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Het was een goede tijd voor commerciële fictie. Uit behoefte aan escapisme, uit de groei van het aantal lezers daarvoor. Maar je zag vooral een versterking van wat al langer gaande is: dat het steeds lastiger wordt om nieuwe auteurs groot te maken. De fysieke boekhandel is daarvoor heel belangrijk. Die heeft het al moeilijk. En in het voorjaar konden ze hun rol als ambassadeur helemaal niet oppakken op hetzelfde niveau als daarvoor. Klanten kwamen niet langer snuffelen – en kozen dus voor bekende namen. De nieuwe Jill Mansell, die wij in het voorjaar brachten, heeft het daarom prima gedaan. Niet beter dan verwacht, maar: op niveau. Nieuwe auteurs hadden daarentegen heel weinig kans.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">De bestsellerisering dus. Ligt dat alleen aan het afnemend belang van de boekhandel?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Zeker niet. Het publiek is zo versnipperd dat het steeds lastiger is te bereiken. Media bieden ook steeds minder ruimte aan het boek. En wat je dan krijgt zijn de snelle trends. Een auteur of titel zit bij een populair tv-programma, zoals tot voor kort <i>De Wereld Draait Door</i>, en heeft dan succes. Even dan, want die trends lopen ook snel weer af.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Krijgt de fysieke boekhandel ooit weer dezelfde positie als voor de pandemie?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Ik hoop het wel! Als de boekhandel niet hetzelfde marktaandeel terugkrijgt, is het <i>obvious </i>dat dat een kaalslag betekent. Zij vullen zo'n essentiële rol in het nieuwsgierig maken en inspireren van lezers en het faciliteren van ontmoetingen tussen auteur en lezers – ik kan dat niet genoeg benadrukken. Ik heb dit jaar gezien hoe creatief en goed de boekhandel is omgegaan met de situatie, onder andere door ook zelf in te zetten op groei online. Ik heb ook gezien dat klanten op zaterdag rustig twintig minuten in de rij staan om naar binnen te mogen. Dat biedt veel hoop voor de toekomst.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Hoe kan een uitgeverij een boekwinkel juist nu extra ondersteunen?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Op allerlei manieren. Wij hebben in al onze uitingen de boodschap "koop lokaal" gebruikt. In het voorjaar is onze salesafdeling heel coulant omgegaan met uitstellen van orders. Iedereen van Luitingh-Sijthoff mag in de feestperiode een dag onder werktijd invallen bij de boekhandel. We hebben met de Triple A-winkels een exclusieve actie rond <i>Fifty fifty </i>van Steve Cavanagh gedaan, waarbij de consument gratis het audioboek van zijn vorige boek <i>Dertien </i>kon downloaden. We blijven instore materiaal maken en we besteden steeds meer aandacht aan de uitvoering van onze boeken: iets wat bij uitstek bedoeld is om klanten in de fysieke boekhandel te prikkelen. Komend voorjaar wordt de nieuwe Jill Mansell volledig op roze papier gedrukt. In een webwinkel helpt dat klanten echt niet te verleiden om het boek te kopen, in een fysieke winkel wel.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Kun je de boekhandel ook financieel steunen?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Met extra korting? Volgens mij krijgen ze al een mooie korting, die vastliggen binnen langlopende contracten op VBK-niveau. En al hebben wij een goed jaar gehad, het is natuurlijk niet zo dat uitgeverijen zwemmen in het geld. Wij moeten zeer kritisch kijken naar de kosten. Neem de groeiende concurrentie van Engelstalig, die de investering in vertalingen steeds risicovoller maakt. Die titels staan echt onder druk.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Hoe beïnvloedt de bestsellerisering het fonds?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Die invloed zit hem meer in de marketing dan in de opbouw van het fonds. En dan praat ik alleen over de commerciële fictie – kinderboeken en non-fictie kennen een heel andere dynamiek. We kijken weliswaar steeds kritischer naar wat we in vertaling brengen, maar we proberen – zeker bij thrillers – elk jaar een of twee nieuwe auteurs te lanceren. In het verleden deden we dat heel af en toe met één grote klap, zoals met Daniel Cole. Dat zal zeldzamer worden.. Het is nu meer een werk van lange adem: door te zorgen voor een snelle frequentie van nieuwe titels, waarbij je aanschurkt tegen de digitale ervaring van het bingen, en het stap voor stap vergroten van de fanbase. Het merkdenken is daarbij belangrijker dan ooit geworden.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Welke auteurs horen daarbij?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Steve Cavanagh en de Zweedse schrijfster Sofie Sarenbrant, van wie om het half jaar een nieuw boek uitkomt. In juli verscheen het eerste deel, in januari de volgende. En in de feelgood is dat Jenny Colgan. Omdat we drie boeken per jaar van haar brengen, zie je goed hoe haar fanbase steeds groter wordt. Daarbij monitoren we trouwens goed de exploitatie. Sommige auteurs doen het minder goed in folio, maar juist heel goed in e- en audiovorm. Ook daarom zijn de eerste oplagen bescheidener dan vroeger bij lanceringen van nieuwe auteurs.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Is de marketingaandacht dit jaar sterk verschoven naar online?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Daar was de organisatie al behoorlijk op ingericht. Ik heb niet meer fte aan online marketing toegewezen. Je zag wel dat mensen die zich met offline pr en marketing bezighielden ook na begonnen te denken over online alternatieven. Daar kwamen interessante dingen uit.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Zoals?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Voor <i>Man, man, man</i>hadden we een onlinepresentatie met Ronald Giphart bij Broese. Op het moment zelf kijken 200 man, maar inmiddels is de video meer dan 2.000 keer bekeken. Als ik zoveel mensen probeer voor te stellen in een zaal! Of ons jaarlijks feelgood-evenement. Vorig jaar kwamen 150 lezers op het offline-event af. Toen we de online editie van dit jaar aankondigden, hadden we binnen 24 uur 250 aanmeldingen. Dan zet je aan het nadenken voor de toekomst, waar ik het liefst ook met boekhandels over wil sparren. En met online-evenementen leren we ook nieuwe dingen. Door mee te doen aan Broese Bruist van VBK doen we bijvoorbeeld ervaring op in het maken van televisie.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Zijn de medewerkers van Luitingh-Sijthoff het thuiswerken al zat?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'We hebben niet onafgebroken thuisgewerkt. Toen het beter ging met de besmettingen kwam een kleine club op kantoor werken. Een man of vijf. In de zomer groeide dat naar tien. En in september was elke dag één afdeling in zijn geheel op kantoor, zodat er soms vijftien mensen tegelijk waren. Dat was een ongelooflijke verademing. Dus toen we terug moesten naar helemaal thuiswerken, was dat best een stap terug. We proberen dat te verzachten door zo veel mogelijk momenten met elkaar te vinden. Er heerst hier gelukkig een sfeer dat iemand kan uitspreken er helemaal doorheen te zitten – én dat iemand anders dan zegt: ik sleep je er wel doorheen, ik kom een wandeling met je maken.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Gaat het thuiswerken ten koste van de creativiteit?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Het meest missen we de contacten met onze auteurs, het begint natuurlijk allemaal bij hen. We proberen hen regelmatig te spreken, maar dat is toch anders dan een <i>face to face</i>-afspraak. Ook mis ik de kleine inspiratiemomenten wel. Als je met z'n allen op kantoor zit, hoor ik bijvoorbeeld van [uitgever] Tom [Harmsen] dat hij die en die heeft gesproken die dit en dat zei. Zulke dingen zetten je altijd aan het nadenken. Maar het zijn ook dingen waarvoor je elkaar niet opbelt. En vergeet de boekpresentaties niet. Dat zijn bij uitstek momenten waarop je informatie over de markt krijgt of nieuwe boekideeën bedenkt. Maar je weet natuurlijk niet wat je daardoor allemaal niet hebt bedacht. Ik kan alleen maar kijken naar de ideeën van marketing en sales of naar de acquisitie van de redactie. Die afdelingen doen het nog steeds goed.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Werkt na afloop van de crisis iedereen weer fulltime op kantoor?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Daar kijken we op dit moment naar, ook binnen VBK. We hebben allemaal gezien dat thuiswerken prima kan. Soms is het zelfs beter. Vergaderingen in Utrecht waaraan ik dankzij het reizen vijf uur kwijt kan, kosten me nu anderhalf uur. Redacteuren kunnen zich thuis beter concentreren op het redigeren van teksten. Thuiswerken maakt het ook makkelijker om niet alleen maar in het nu te leven – eigenlijk het makkelijkste wat er is, schrijft Tony Crabbe – maar om ook afstand tot je werk te kunnen nemen en de diepte in te gaan. Met de huidige doorren-mentaliteit lukt dat niet op het werk. Het wordt dus een mix van kantoor en thuis. Maar hoe die er precies uit gaat zien? Het zwaartepunt zal voor mij bij de uitgeverij liggen, maar het zal per functie verschillen.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Je was ook blij met de collectieve actie in het voorjaar. Moet die sterke collectiviteit behouden blijven?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Het was heel mooi dat in ons vak bij uitbreken van de crisis de eerste reflex was: elkaar opzoeken, informatie delen, samen nadenken over hoe we de klant kunnen bereiken. Dat is de collectiviteit van het vak in optima forma. Het bewijst dat we die collectiviteit moeten koesteren. En heel goed dat de gezamenlijke najaarscampagne dit jaar extra vroeg wordt ingezet.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Maar moet er meer collectief gebeuren dan voorheen? De CPNB zegt: laten we het momentum gebruiken om vaker als vak met één stem te spreken.<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Luitingh-Sijthoff maakt dankbaar gebruik van de collectiviteit. De campagnes, de prijzen. Maar of we nog meer gezamenlijk moeten optrekken? Ik vind dat de CPNB de afgelopen twee jaar goede stappen heeft gezet. Er is kritisch gekeken naar alle campagnes. Wat werkt? Wat niet? Het gevolg is dat de bestaande campagnes meer focus hebben en er meer wordt gekeken naar de effectiviteit ervan. Geef de CPNB vooral tijd om dat goed op poten te zetten, goed te meten, goed te evolueren. En daarna kijken we wat er nog meer kan.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Wat kenmerkt 2020 nog meer behalve corona?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Poeh! Corona is zó dominant geweest. De overname van Bruna door Audax misschien? Dat was al in 2019. Maar je zag dit jaar de gevolgen ervan. Het is opnieuw een concentratie aan de inkoopkant. Tien jaar geleden deed ik iedere aanbieding nog zeven grote inkoopgesprekken. Ook met Scholtens, ECI, De Bijenkorf, V&D. Die zijn allemaal verdwenen als zelfstandige partijen. Je hebt nog maar met een paar machtsblokken te maken. Dat is ingewikkeld. Als het vroeger met een partij wat minder ging, zat een andere partij wel in de lift. En met een derde partij kon je een bepaald genre goed uitlichten. Nu is dat speelveld smaller geworden. Ook krijg je daardoor minder feedback uit de markt.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Machtsblokken? Heeft de uitgeverij sterkere tegenstanders gekregen?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Nee hoor. We zien de boekhandel over het algemeen meer als medestanders waar we meer dan ooit een goede samenwerking mee nastreven.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Volgens Jean Christophe Boele van Hensbroek is Audax uit op één zo centraal mogelijk aangestuurd systeem dat de brede beschikbaarheid van het boek aantast.<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Is het zo veel anders dan vroeger? AKO was al helemaal centraal aangestuurd. Bruna deels ook, al maken we daarnaast afspraken met individuele ondernemers. RDC ook. Dus nee, ik zie het niet zo. Ik weet niet wat de keuzes van Audax voor invloed hebben op CB en de tarieven. Het moet nog blijken wat het effect zal zijn. Ik merk wel dat het nu lastiger is via Audax cijfers over de markt te krijgen. Die zijn minder inzichtelijk. Maar dat lijkt me vooral een overgangsfase: Audax is nog bezig om de organisatie goed op poten te zetten.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">En dit jaar stopte <i>DWDD</i>.<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Voor het vak is dat heel erg jammer. De invloed van het boekenpanel was groot. Maar voor Luitingh-Sijthoff was het nooit zo'n belangrijk programma. Wij hadden juist altijd veel aan <i>Late Night </i>met Humberto Tan. Dat dat verdween, was een klap.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Media bieden minder ruimte aan boeken, zei je daarnet.<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Het is geen nieuwe ontwikkeling, maar de cultuurkaternen hebben minder ruimte voor boeken en bespreken vaak meer literaire titels. Al zijn er uitzonderingen. <i>Het Parool </i>heeft sinds een paar jaar een heel fijn boekenkatern met een mooie mix van literatuur, commerciële fictie, kinderboeken, thrillers en non-fictie. Echt een plek waar de lezer geënthousiasmeerd wordt om te gaan lezen. Tijdschriften staan daarnaast onder druk en en het mediagebruik is natuurlijk veel versnipperder geworden door social media. Luitingh-Sijthoff speelt daar op in door nog meer marketinginspanningen te leveren, door via sociale media, nieuwsbrieven, online events en communities rechtstreeks de lezer te bereiken.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">In 2020 was er meer aandacht dan ooit voor de leescrisis. Heeft de uitgeverij een rol in de bestrijding ervan?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Die crisis is heel zorgelijk. Niet alleen voor het boekenvak, maar voor het hele land. We hebben het onderwerp intern wel besproken, maar het enige wat we echt kunnen doen is mooie boeken maken waarmee we lezers kunnen enthousiasmeren. Ons fonds heeft ook voor elk kind een boek: van nul tot achttien jaar, van graphic novels tot mooie literaire YA-parels. Daarnaast zoeken we actief samenwerking met scholen of met boekhandels die scholen bedienen. Maar als je structurele verandering wil bewerkstelligen heb je de overheid nodig. Gelukkig gebeurt daar nu van alles.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Maar dat komt neer op: doen wat jullie altijd al deden. Kan een uitgeverij niet meer betekenen?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'De leescrisis is zo'n groot issue. Dat kun je als uitgeverij niet oplossen. Thille Dop en Hannerlie Modderman van ons kinderboekenfonds leggen natuurlijk overal hun oren te luister – om daar zo mogelijk op in te spelen. En voor het eerste lustrum van het kinderboekenfonds publiceerden we <i>Waarom je kinderboeken moet lezen, zelfs al ben je oud en wijs </i>van Katherine Rundell. Natuurlijk bedoeld om ook volwassenen het leesplezier van een mooie kinderboek te gunnen, maar ook om voorlezen te stimuleren. Naast het onderwijs ligt er een schone taak voor ouders om hun kinderen te laten kennismaken met het heerlijke gevoel van helemaal te verdwijnen in een boek.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Tot slot: de toekomst. Brengt 2021 een ernstige recessie?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Dat wordt gezegd. De kans is ook zeker aanwezig. Maar of er een crisis komt? En of die snel komt? Met corona leek het alsof er heel veel heel snel zou veranderen en is dat voor Luitingh-Sijthoff vooralsnog niet gebeurd. We houden natuurlijk wel rekening met allerlei scenario's zodat we kunnen anticiperen als het nodig is. En dan handelen we naar bevind van zaken.'</span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">(Eerder gepubliceerd in Boekblad magazine 1, 2021)</span></span></p>Maarten Dessinghttp://www.blogger.com/profile/00801091942148425534noreply@blogger.com3tag:blogger.com,1999:blog-8576216246450967632.post-82547163524960372922021-02-02T09:22:00.006+01:002021-02-02T09:22:06.806+01:00Interview: Judith Koelemeijer over Nederland Leest & de openbare bibliotheek (Bibliotheekblad)<div style="text-align: left;"><span style="font-size: medium;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjW0clxp3crfZs8vMqKOYWBAe0e1UU9zuE6SdD01LfZxjrRMhk0GwuIFasd3j2cF16Mc2xyvEJMOG8dAlA-SdGghNlGai0VEj4EhXe9vyHbOGBuNj6by4C9_TSMW96AuAUStmkHS5h8AgQ/s250/nieuwsbrief_boek.png" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="98" data-original-width="250" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjW0clxp3crfZs8vMqKOYWBAe0e1UU9zuE6SdD01LfZxjrRMhk0GwuIFasd3j2cF16Mc2xyvEJMOG8dAlA-SdGghNlGai0VEj4EhXe9vyHbOGBuNj6by4C9_TSMW96AuAUStmkHS5h8AgQ/s0/nieuwsbrief_boek.png" /></a></div>Het is uiteraard 'ontzettend leuk' en 'een grote eer' dat <i>Het zwijgen van Maria Zachea </i>centraal staat tijdens Nederland Leest 2020. Maar een beetje verrast was </span><span style="font-family: Garamond;">Judith Koelemeijer wel. In die campagne is toch een boek uit de literatuurgeschiedenis aanleiding voor gesprekken en debatten in de bibliotheek? Zelf had ze op die manier ooit <i>De grote zaal </i>van Jacoba van Velde uit 1953 ontdekt. 'Ik had nooit gedacht dat mijn boek al als een klassieker zou worden gezien.'<br /></span><span style="font-family: Garamond;">Negentien jaar oud is de familiegeschiedenis inmiddels. Koelemeijer (1967) geeft daarin het woord aan twaalf broers en zussen die gezamenlijk jarenlang hun moeder verzorgen nadat deze een hersenbloeding heeft gehad. Een voor een vertellen ze over hun gezamenlijke jeugd, de relatie met hun ouders, de relatie met elkaar – en dat tegen de achtergrond van een snel veranderend Nederland in de eerste decennia na de Tweede Wereldoorlog. Hoe dicht ze ook op elkaar woonden, ze blijken allemaal andere herinneringen te hebben.</span></span></div><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: medium;"><i><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;">Het zwijgen van Maria Zachea </span></i><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;">was destijds een waanzinnig succes. Het bleef tot twee jaar na verschijnen een van de best verkochte boeken van Nederland en wordt nog altijd bijna jaarlijks herdrukt. Het won in 2002 de NS Publieksprijs. En Koelemeijer trad avond aan avond op voor volle zalen – óók in bibliotheken. Haar Zaanse familie, op wiens verhalen het boek was gebaseerd, deelde in de immense belangstelling. Een keer lieten ze zich gezamenlijk interviewen op televisie.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: medium;">'We hadden dat nooit verwacht', herinnert Koelemeijer zich. 'Het was mijn eerste boek, waarvoor ik mijn baan bij <i>de Volkskrant </i>had opgezegd. Het verscheen bij een kleine uitgeverij. De term "literaire non-fictie" was nog niet in zwang. Het voelde daarom als een gok: een waargebeurd verhaal, zonder groot drama, maar opgeschreven als een roman. Zou dat werken? Voor de zekerheid was werd op het omslag duidelijk aangekondigd wat voor boek dit was: "een ware familiegeschiedenis".'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: medium;">Zelf heeft de schrijfster haar debuut nooit herlezen. Af en toe een stukje voorlezen, verder ging het niet. Alleen toen Hanneke Groenteman het luisterboek had ingesproken, alweer jaren geleden, heeft ze het integraal beluisterd. 'Dat deed ze zo goed, dat ik vergat dat ik het zelf had geschreven.' Ook voor Nederland Leest is niet van plan het te herlezen. Waarom zou ze? Ze heeft destijds zo intens gewerkt aan het schrijven en herschrijven, steeds weer een nieuwe versie, dat de inhoud in haar geheugen is gegrift.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: medium;">Koelemeijer snapte daarom ook zonder opfriscursus onmiddellijk dat <i>Het zwijgen van Maria Zachea </i>goed past bij het thema van Nederland Leest: 'kleine geschiedenis, grote verhalen'. De geschiedenis van één familie staat symbool voor het verhaal van Nederland in die jaren. 'Dat bleek al gauw toen het boek succes kreeg. Zo veel mensen herkenden zich in dit verhaal', vertelt ze. 'Zij kwamen ook uit grote gezinnen. Hadden ook de veranderingen meegemaakt. Hadden hetzelfde onvermogen ervaren om het verleden te bespreken.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: medium;">Niet alleen tijdens lezingen bleek die weerklank, ze kreeg ook 'ongelooflijk veel' post. Enkele lezersreactie, die eerder al in de jubileumeditie ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van het boek waren opgenomen, zijn ook opgenomen in de Nederland Leest-editie. 'Ik hoop dat ik alle brieven – e-mail was nog niet zo gewoon, zeker niet bij oudere mensen – persoonlijk heb beantwoord, maar ik weet niet of dat altijd is gelukt. Het was zo'n hectische tijd.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: medium;"> </span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: medium;"><i><span style="font-family: Garamond;">De brieven waren vaak bijzonder openhartig en ook ontroerend</span></i><span style="font-family: Garamond;">, schrijft Koelemeijer in het nawoord bij de campagne-editie. <i>Kennelijk maakte mijn boek een stroom van herinneringen los; zowel gelukkige als pijnlijke. Vooral het onderlinge zwijgen bleek een thema waarmee velen zich konden verbinden. Hard werken en niet zeuren; de mentaliteit van de wederopbouwjaren. Ik hoorde vaak dat mijn boek werd doorgegeven in families en dan op verjaardagen veel discussie losmaakte. Hoe zat dat nou, vroeger, bij henzelf thuis?</i><o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: medium;"> </span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: medium;">Zou dat bij de heruitgave in een oplage van 216.000 exemplaren (exclusief de grootletter-editie van 7.500 exemplaren) weer gebeuren? De mensen die opgroeiden in grote gezinnen, worden ouder. Ook Jo, Toos, Maarten en alle broers en zussen, die allemaal nog leven, zijn nu tussen de 67 en 86 jaar. De herkenbaarheid neemt daarmee snel af. Maar Koelemeijer koestert het verlangen dat een nieuwe generatie nieuwsgierig is naar de jeugd van hun grootouders. Zoals in haar eigen familie de jongste generatie, die Maria Zachea nooit heeft gekend, ook naar het boek grijpt.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: medium;">'Ik hoop juist dat Nederland Leest ervoor kan zorgen dat het boek een nieuw publiek vindt. Een publiek dat toen nog niet zo bezig was met zijn eigen familiegeschiedenis.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: medium;">Een andere verklaring voor het succes begin deze eeuw is de literaire kwaliteit. <i>Het zwijgen van Maria Zachea </i>is allesbehalve een dorre opsomming van levensfeiten. Het zijn twaalf ontmoetingen met mensen van vlees en bloed, waardoorheen Koelemeijer subtiel de veranderingen laat zien – in de maatschappij, maar ook in het gezin die daardoor wordt meegesleurd. Gezamenlijk vertellen ze het verhaal van de ziekte van hun zwijgende moeder, waarvoor ze allemaal andere verklaringen hebben. Dat schept een zekere suspense.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: medium;">De schrijfster aarzelt om dat te beamen. Zoiets zeg je niet over je eigen boek. Maar ze weet nog wel hoe ze tot de opzet kwam: dankzij haar man, de filmmaker Vuk Janic. 'Ik dacht eerst nog als een journalist: dat worden twaalf interviews. Hij dacht meteen aan een dramatische structuur: op de eerste pagina wordt moeder ziek, op de laatste gaat ze dood en tussendoor laat je zien hoe iedereen daar anders op reageert.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: medium;">Knap is ook de subtiele dosering van informatie. Wat de ene broer of zus aanstipt, wordt verderop een verhaal. En andersom. Zo worden de uiteenlopende levensverhalen van al die verschillende karakters tot een hecht geheel gesmeed. 'Mijn man wees me er ook op dat je niet meteen alle informatie moet prijsgeven. De ouderen in het gezin tippen vaak iets aan, wat pas later, bij de jongeren, wordt opgehelderd.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: medium;">Koelemeijers ooms en tantes waren twee decennia geleden blij met het boek. Het was spannend om mee te doen aan het project. Wat gaven ze niet prijs aan de openbaarheid? Wat zouden hun broers en zussen zeggen over wat toch ook hun jeugd was? Van tevoren kregen ze alleen hun eigen hoofdstuk te lezen, pas na publicatie lazen ze het hele boek. Mede door de respectvolle manier waarop ze iedereen behandelde, zorgde dat voor veel onderling begrip. Dus zo keek jij ertegenaan! Maar dacht jij er zo over!<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: medium;">Het succes konden ze natuurlijk evenmin voorspellen. 'Er waren op dat moment ook nog niet zo veel van dit soort boeken: oer-Hollandse familiegeschiedenissen bezien door de ogen van de familieleden zelf', zegt Koelemeijer. 'Daarna zijn er veel meer verschenen. <i>Het zwijgen van Maria Zachea </i>heeft een trend gezet. Mijn ooms en tantes dachten daarom helemaal niet aan een publiek. Een aantal vond het onmiddellijk leuk om mee te doen, anderen deden daarna mee om niet achter te blijven. Maar dat het iets bijzonders zou zijn? Geen idee.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: medium;">Wel heeft het succes bijgedragen aan hun trots op het boek. 'Tot mijn grote geluk kreeg het boek veel positieve respons. Wat zou er zijn gebeurd als de recensies vernietigend waren geweest? Dan hadden ze zich er ver van gehouden. Nu wilden ze er graag over praten. Eerst met mensen uit hun omgeving, die verrast vertelden dat het bij hun ook zo was. En al snel met heel Nederland. Ze waren bij een prijsuitreiking. Ze lieten zich een keer fêteren door de uitgeefster, die een boottocht met een lunch voor ze had georganiseerd.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: medium;">Of het boek het gezin dichter bij elkaar heeft gebracht, kan Koelemeijer twintig jaar later moeilijk zeggen. Het was al een hecht gezin zonder dat ze onafgebroken bij elkaar de deur platliepen. Dat heeft het boek niet veranderd. Na de dood van hun moeder is de band was losser geworden, maar als er iets bijzonders gebeurt – zoals de dood van Koelemeijers eigen moeder vorig jaar – merkt ze direct dat die speciale band er nog is. De vertrouwde manier van met elkaar omgaan, de eigen taal die is gegroeid uit decennia met elkaar praten.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: medium;">Een van de redenen waarom Koelemeijer graag meewerkt aan Nederland Leest is de plek waar de actie zich afspeelt: de openbare bibliotheken. Fijne plekken, vindt ze dat. 'Er is een enorme verscheidenheid aan bibliotheken: van kleine jaren zeventig-dorpsbibliotheekjes die nodig moeten worden verbouwd, tot luxe gebouwen die grote cultuurcentra zijn geworden zoals in Almere of Gouda. Maar het is altijd prettig, door de toewijding die je er voelt.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: medium;">Door haar lezingen heeft ze veel bibliotheken van binnen gezien. 'Op zo'n avond doen bibliotheken ontzettend hun best om alles goed klaar te zetten, je het naar de zin te maken, dat er veel publiek bij is. Daar komt een hoop liefdewerk bij kijken. Niet dat ik daarmee een voorkeur heb voor bibliotheken boven boekhandels. Ook daar doen ze hun best. En vaak zijn boekhandels aanwezig bij lezingen in de bibliotheek. Dat vind ik geweldig: dat mijn boeken tenminste ook te koop zijn.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: medium;">Vanaf haar vroege jeugd in Wormer was ze lid van de bibliotheek. 'De bibliobus kwam daar een keer per week – op het plein bij de brandweer. Ik nam altijd vijf boeken mee, meer mocht niet. Toen ik groot genoeg was, mocht ik op de fiets zelf naar Wormerveer. Daar was wel een echte bibliotheek en stond dus veel meer. Maar ook daar was ik op een gegeven moment klaar met de jeugdbibliotheek en ben ik illegaal overgestoken naar de volwassencollectie. Niemand zei daar ooit iets van.' [Nu is het andersom: Wormer heeft wel een filiaal, Wormerveer niet; md]<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: medium;">Haar kinderen probeert Koelemijer nu dezelfde ervaring te geven. Zodra ze kinderen kreeg, maakte ze hen lid in Amsterdam – waar ze nu woont. In het filiaal-Linneaus. 'De jongste is acht. Ik moedig hen enorm aan er gebruik van te maken. Maar zelf ben ik geen lid meer. Ik heb hier al stapels liggen, en koop veel boeken via Boekwinkeltjes.nl die ik voor mijn werk nodig heb. Vaak voor langere tijd, dus dan is het prettig ze te bezitten.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: medium;">In de jaren tussen de bibliobus van Wormer en de OBA-Linneaus is er veel veranderd. Dat ziet Koelemijer ook wel. 'De essentie is hetzelfde, maar bibliotheken zijn meer servicegericht, leggen sterker de nadruk op activiteiten, hebben een grotere sociale functie. Vroeger zag je nooit iemand koffie drinken en een krantje lezen in de bibliotheek. Waren er ook geen activiteiten als voorlezen voor kinderen, terwijl sommige bibliotheken nu eigen theaters hebben.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: medium;">Ze juicht dat toe. 'Ik ben bang dat als bibliotheken zich niet zouden hebben verbreed, ze het niet hadden gered. Er wordt nu eenmaal minder gelezen, terwijl het ontzettend belangrijk blijft om kinderen aan het lezen te krijgen. Bibliotheken moeten creatiever zijn om hen daartoe te bewegen, en tegelijk moeten ze blijven investeren in de collectie. Volgens mij gebeurt dat ook. Het aanbod is niet minder dan vroeger. We moeten niet doen alsof de kasten vroeger uitpuilden. Ik had niet voor niets al snel de hele bibliobus uitgelezen.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: medium;">In november zal ze opnieuw veel bibliotheken bezoeken. Ze onderbreekt er met plezier haar werk aan de biografie van Etty Hillesum voor. En of het er ook van komt? 'Met allerlei aanpassingen is er weer veel mogelijk', zegt ze anderhalve maand voor aanvang van Nederland Leest. 'Ik word er niet zoals Annejet van der Zijl in de Boekenweek door overvallen. Maar niemand weet hoe het er dan voorstaat.' Maar of de campagne in het water valt of niet, de grote eer heeft ze binnen.</span></span></p><p class="yiv8146646450ydpbbf29c4amsonormal" style="font-family: Times; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: medium;">(Eerder gepubliceerd in Bibliotheekblad, okt 2020)</span></span></p>Maarten Dessinghttp://www.blogger.com/profile/00801091942148425534noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8576216246450967632.post-33168771376965054842021-01-24T08:13:00.014+01:002021-01-24T08:13:05.939+01:00'Tekens van leven' - Frederik Willem Daem (De Lage Landen)<div style="text-align: left;"><span style="font-kerning: none;"><span style="font-family: times; font-size: medium;"><b><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi_rfs3hpfBOwQEMjaqRuDgypjnkxku91JoV-wJjShJScXo07treChQi1XxFgxQGoPubjaQeV1vwpZMiTWYaRnZ7r_U4qRmbbh0mKrvmwzAhaCwVztkQf25wA-_MW1nmFY31dIO12koRvA/s240/iu.jpeg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="240" data-original-width="150" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi_rfs3hpfBOwQEMjaqRuDgypjnkxku91JoV-wJjShJScXo07treChQi1XxFgxQGoPubjaQeV1vwpZMiTWYaRnZ7r_U4qRmbbh0mKrvmwzAhaCwVztkQf25wA-_MW1nmFY31dIO12koRvA/s0/iu.jpeg" /></a></div>Met zijn debuutroman <i>Tekens van leven</i> bevestigt Frederik Willem Daem het beeld dat ook uit zijn verhalenbundel uit 2015 sprak: hij heeft onmiskenbaar talent, maar wil te veel tegelijk.</b></span></span></div>
<p style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-stretch: normal; line-height: normal; margin: 0px; min-height: 12px; text-align: left;"><span style="-webkit-text-stroke-width: initial; font-size: large;"><span style="font-family: times;"><br /></span></span></p><p style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-stretch: normal; line-height: normal; margin: 0px; min-height: 12px; text-align: left;"><span style="font-family: times;"><span style="-webkit-text-stroke-width: initial; font-size: large;">“Hoe het te zeggen?” Zo luidt de gewaagde openingszin van Frederik Willem Daems eerste roman </span><i style="-webkit-text-stroke-width: initial;">Tekens van leven</i><span style="-webkit-text-stroke-width: initial; font-size: large;">. Ja zeg, ben je geneigd te denken, ik lees dit boek omdat jij wel weet hoe “het’” te zeggen. Het voelt alsof de auteur zijn lezer begroet met een voorzichtige waarschuwing om niet te veel te verwachten. Misschien blijkt het lezen een teleurstellende ervaring. Hij weet het ook allemaal niet. Maar Daem is slimmer dan dat. De openingszin past – uiteraard – wonderwel bij het karakter van zijn hoofdpersoon: Andreas.</span></span></p>
<p style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-stretch: normal; line-height: normal; margin: 0px;"><span style="font-kerning: none;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">In het eerste fragment, dat functioneert als proloog, verwijst de zin naar de teloorgang van Andreas’ relatie. Hij was altijd zo dol op Hertjes sproetjes. “Ronduit schattig” waren ze. Maar: met de loop der jaren is door gewenning de betovering ervan gesleten. Hoe kan hij dat precies uitleggen? Het traditionele tellen van haar sproeten loopt uit in seks, maar met tegenzin. Hertje geeft alleen maar toe omdat dit nu eenmaal hun manier van doen is. De volgende ochtend is ze verdwenen. Hoe kan Andreas precies uitleggen wat er is gebeurd?</span></span></p>
<p style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-stretch: normal; line-height: normal; margin: 0px;"><span style="font-kerning: none;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">En hij weet het niet. Dat is de reden waarom Andreas in café De Kauw belandt. Hij voelt de intense pijn van het liefdesverdriet, maar kan er niet over praten. Niet met Hertje, niet met vrienden, niet met zijn collega’s van het reclamebureau. De enige manier waarop hij toch enige verlossing van zijn sores krijgt, is rondhangen in de kroeg. Beetje ouwehoeren over ongevaarlijke onderwerpen als sport, eten, het weer. Biertje erbij. En zo vooral nergens aan denken, tot sluitingstijd je dwingt de echte wereld onder ogen te komen.</span></span></p>
<p style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-stretch: normal; line-height: normal; margin: 0px;"><span style="font-kerning: none;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">Toch gaat <i>Tekens van leven</i> niet over Andreas. Niet echt. Hij is als personage in de eerste plaats een vehikel waarmee Daem zijn eigenlijke verhaal wil vertellen: de teloorgang van cafés als De Kauw, die geleidelijk aan uit het straatbeeld verdwijnen. Kroegen van om de hoek waar een toevallig mengsel van mensen uit de buurt aanspoelt omdat ze – zoals Andreas – op een of andere manier behoefte hebben aan zo’n plek, waar niemand iets van hen verwacht. Kroegen die worden verdrongen door <i>concept bars</i>, grand cafés en hippe tentjes.</span></span></p>
<p style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-stretch: normal; line-height: normal; margin: 0px;"><span style="font-kerning: none;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">Iedereen kent wel zo’n café. Een wat doorrookt hol waar het interieur bestaat uit aftandse meubels, verouderde posters en reclame voor biermerken aan de muur, en soms een biljart of een dartbord. Een tent ook waar alle stamgasten – de een nog verslaafder aan de drank dan de ander – elkaar van haver tot gort lijken te kennen. Het voortdurend herhalen van dezelfde gesprekken, het spelen van dezelfde spelletjes en het maken van dezelfde grappen, geeft hen de illusie deel uit te maken van een gemeenschap. Met de barvrouw als voorganger.</span></span></p>
<p style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-stretch: normal; line-height: normal; margin: 0px;"><span style="font-kerning: none;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">Daem heeft vaker de lof van zulke plekken bezongen. In zijn debuutbundel <i>Zelfs de vogels vallen</i> (2015) merkt de hoofdpersoon van het titelverhaal zijdelings over de Crown Victoria op: “Sommige mannen houden van [dit] soort kroegen waar lauw bier een garantie is, de aanwezigen nooit verrassen. Vaste klanten van de Vic zien zo wie er ontbreekt en laat de Vic nu enkel vaste klanten hebben. Zo’n keet waar stoelen worden opgeëist en er heringericht lijkt als hun eigenaars ontbreken. In de Vic kon je gemist worden als je nergens anders werd gemist.”</span></span></p>
<p style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-stretch: normal; line-height: normal; margin: 0px;"><span style="font-kerning: none;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">Daem zet dit type kroeg ditmaal centraal door Andreas – als snelle reclamejongen een atypische stamgast – uitgerekend hier een plek te laten veroveren. Stap voor stap wint hij het vertrouwen van de andere stamgasten en barvrouw Patricia. Hij doet fanatiek mee aan de eindeloze poolcompetitie, ook al verliest hij iedere keer. Hij springt een keer bij als Patricia hulp nodig heeft achter de tap. Hij neemt haar in vertrouwen. Tot hij het hoogste verwerft wat een stamgast kan verwerven: een uitnodiging voor het kerstfeest.</span></span></p>
<p style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-stretch: normal; line-height: normal; margin: 0px;"><span style="font-kerning: none;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">De sfeertekening van De Kauw en de mooi klein gehouden plot zijn fraai uitgewerkt. Het probleem met <i>Tekens van leven</i> is alleen dat Deam tegelijkertijd meer wil, zoals de proloog onbedoeld illustreert. Want Andreas is, in de tweede plaats, als personage wel degelijk opgezet als een zo realistisch en rond mogelijk psychologisch karakter, die in het reine probeert te komen met het einde van zijn relatie en de schuld die hij daar ook zelf aan heeft, door een ongelukkig slippertje met een collega van het reclamebureau.</span></span></p>
<p style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-stretch: normal; line-height: normal; margin: 0px;"><span style="font-kerning: none;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">Andreas’ verovering van De Kauw gaat daarom gepaard met uitgebreide flashbacks en zijsprongen. Hoe hij Hertje heeft leren kennen. Over de kat die vanaf het balkon naar beneden is gevallen. De webcamseks waar een collega hem wegwijs in maakt. De uitstap naar het internationale reclamefestival in Cannes. Enzovoorts. Maar het gekke is: beide verhaallijnen mengen niet met elkaar. Hoe meer je van Andreas te weten komt, hoe meer je je afvraagt wat iemand als hij in De Kauw te zoeken heeft. Het is als olie en water.</span></span></p>
<p style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-stretch: normal; line-height: normal; margin: 0px;"><span style="font-kerning: none;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">Misschien is het een gevolg van mijn vooroordelen over zulke kroegtijgers. Daem waakt ervoor om de stamgasten van De Kauw te veel achtergrond te geven. Daar praat niemand over. Het punt van vergetelheid zoeken is immers dat je niet wilt worden herinnerd aan de persoon die je bent. De enige over wie je meer te weten komt, is dan ook die ene stamgast die zijn gezicht al maanden niet meer heeft laten zien. Misschien hebben alle zatlappen daarom een vergelijkbare achtergrond als Andreas. Maar toch. Zou Daem Andreas’ aanwezigheid in de kroeg niet geloofwaardig moeten maken?</span></span></p>
<p style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-stretch: normal; line-height: normal; margin: 0px;"><span style="font-kerning: none;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">De onbalans die dat veroorzaakt, wordt versterkt door enkele korte verhalen die de auteur de afgelopen jaren in verschillende literaire tijdschriften heeft gepubliceerd en nu in zijn roman heeft gemonteerd. Ik herkende een verhaal over een zelfmoordterroriste die in het vliegtuig stapt dat ze zal opblazen. En een verhaal over twee Albanese broers die in Brussel doen alsof ze uit Italië afkomstig zijn, om hun pizzeria geloofwaardiger te maken. Geen slechte verhalen. Maar in deze context zijn het waterhoofden zonder relatie met de plot of de personages.</span></span></p>
<p style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-stretch: normal; line-height: normal; margin: 0px;"><span style="font-kerning: none;"><span style="font-family: times; font-size: medium;"><i>Tekens van leven</i> bevestigt daarmee de indruk die Daems met de Debuutprijs bekroonde verhalenbundel al gaf: een schrijver die onmiskenbaar kan schrijven, maar zichzelf nog niet helemaal heeft gevonden. <i>Zelfs de vogels vallen</i> bevatte een reeks van tien verhalen – sommige intens en intrigerend (‘Kort bij de zon is het warm’), andere onevenwichtige probeersels (‘As seen on tv’) – die onderling zó anders van toon, idioom, reikwijdte en thematiek waren, dat je je afvroeg of de echte Frederik Willem Daem wilde opstaan.</span></span></p>
<p style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-stretch: normal; line-height: normal; margin: 0px;"><span style="-webkit-font-kerning: none;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">Iets vergelijkbaars kun je zeggen over zijn eerste roman. <i>Tekens van leven</i> bevat fraaie passages. De seksscène in de proloog bijvoorbeeld, waarin mooi de subtiele aarzeling en lichte tegenzin voelbaar worden gemaakt die je ervan doen doordringen: dit is de laatste keer. Maar als geheel is de roman onevenwichtig, omdat de auteur er te veel in heeft willen stoppen: én een toogverhaal én een teloorgang van een liefde én een reeks kortverhalen Als het niet zo flauw had geklonken, zou ik hebben gezegd dat Daem nog niet weet “hoe het te zeggen”.</span></span></p>Maarten Dessinghttp://www.blogger.com/profile/00801091942148425534noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8576216246450967632.post-20839720521973467702021-01-20T09:20:00.009+01:002021-01-20T09:20:00.306+01:00Hoe jongeren aan de klassiekers te krijgen? (Boekblad)<div style="text-align: left;"><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;"><b><span style="font-size: large;">Hoe jongeren aan het lezen te krijgen? Ook Schwob probeerde die vraag te beantwoorden voor de leeftijdsgroep 20-35 jaar. De specifieke focus die het programma voor vergeten meesterwerken uit de literatuur aan de vraag gaf, bleek bijzonder vruchtbaar. 'Jongeren zoeken verbinding.'</span></b></span></div><div style="text-align: left;"><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div><div style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;">In</span><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;"> </span><i style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;">Jachtseizoen </i><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;">moeten Bekende Nederlanders als kickbokser Rico Verhoeven of rapper Boef vier uur lang uit handen zien te blijven van de mannen van StukTV, die het online tv-programma hebben bedacht. De inmiddels meer dan veertig afleveringen van het achtervolgingsprogramma op het eigen Youtube-kanaal zijn stuk voor stuk miljoenen keren bekeken. De serie heeft ook diverse prijzen voor online media gewonnen, zoals de Hashtag Award en de VEED Awards. Dus waarom zou iemand zich hier níét door laten inspireren?</span></span></div><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Het concept laat zich bijvoorbeeld vertalen naar een online serie die jongeren kan verleiden om moderne klassiekers te lezen. Stel je een bekende lezer voor die samen met een vriend in een bibliotheek de opdracht krijgt op zoek te gaan naar een bepaalde titel. Via diverse aanwijzingen en opdrachten wordt het team langs een atlas, geschiedenisboeken, filosofieboeken, dagboeken en meer geleid die gezamenlijk de historische context van een klassieker schetsen – om uiteindelijk het boek zelf te vinden. En dan elke maand een nieuwe aflevering.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Jongeren worden via teasers op sociale media als Instagram en TikTok én de bekendheid van de influencer geprikkeld om de circa twintig minuten durende video's te bekijken op het Youtube-kanaal 'Modern Classics'. Zonder dat ze het in de gaten hebben, krijgen ze zo informatie mee over, zeg, de slavernij, de manier waarop dat nawerkt in het leven van de Afro-Amerikanen in het hedendaagse Amerika en de literaire kracht waarmee Alice Walker dit thema heeft uitgewerkt in <i>De kleur paars </i>– om een van de Schwob-titels van 2020 te noemen.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Wie vervolgens geïntrigeerd genoeg is om naar de plaatselijke openbare bibliotheek te gaan, wordt daar niet aan zijn lot overgelaten. In de bibliotheek kan hij zelf een vergelijkbare escape room-achtige speurtocht volgen die via vergelijkbare aanwijzingen en opdrachten leidt naar een reeks verwante boeken over slavernij en de invloed op het heden. Denk aan romans als <i>Beminde </i>van Toni Morrison of <i>De ondergrondse spoorweg </i>van Colson Whitehead. Wie vastloopt in zijn speurtocht kan deskundige hulp krijgen van een bibliothecaris.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Dit idee is bedacht tijdens de hackathon die Schwob – het initiatief van het Nederlands Letterenfonds om vergeten pareltjes uit de wereldliteratuur onder de aandacht te brengen – organiseerde over de vraag: Hoe krijgen we lezers in de leeftijd 20 tot 35 jaar zo ver om een klassieker te lezen? Deze hackathon was het begin van de zoektocht van Schwob om, bijna tien jaar na de introductie van het programma, het potentiële lezerspubliek uit te breiden – naar jongeren, die een andere relatie met klassiekers hebben dan oudere lezers.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'In 2014, een paar jaar na de start had ik alle deelnemende uitgevers uitgenodigd op een lunch', licht beleidsmedewerker Alexandra Koch toe. 'Daaruit bleek dat ze naast geld en tips het allerbelangrijkste vonden dat er ook hulp kwam bij het zoeken naar lezers voor de ondersteunde uitgaven. Geld was er: een subsidieregeling als tegemoetkoming van de productiekosten. Tips ook: via de website en mijn contacten met vertalers en buitenlandse uitgevers, bracht ik auteurs en titels onder hun aandacht. Maar nu de oplagen steeds meer onder druk kwamen te staan, zou er meer moeten worden gedaan om de lezers te bereiken.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Zo ontstond een jaar later de Schwob-actie. Aanvankelijk twee keer per jaar, nu vier keer per jaar worden de verschillende titels van alle uitgevers (vijf per seizoen) gecombineerd gepresenteerd. Bij de allereerste lancering deden circa dertig boekhandels mee, een jaar later waren dat er al honderd en nu zijn het er zo'n 120. 'Dat zijn eigenlijk alle literaire boekhandels in Nederland en Vlaanderen', zegt Koch. Een paar keer werd de zichtbaarheid van de titels vergroot met eerst een Schwobfest (in Haarlem) en daarna een Leesclubfestival (in Utrecht).<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Toen we steeds dichter bij de lezers kwamen, begon ik ook te zien wie dat zijn. De bekende deelnemers van leesclubs dus: ervaren lezers van in de vijftig jaar of ouder, die vaak al dertig jaar lang veel lezen en een Schwob-boek willen omdat het voor hen een mooie verrassing is. Ze zoeken in het boek een aanvulling op een al rijke leeservaring. Maar als je 23 bent, sluit je je niet aan bij zo'n leesclub. Dat wil je gewoon niet als de gemiddelde leeftijd dertig jaar ouder is, jij de enige onder de vijftig bent en iedereen al veel meer heeft gelezen.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">En dat terwijl jongeren wél een onontgonnen belangstelling hebben voor bewezen klassiekers. Daar raakte Koch van overtuigd toen Schwob – sinds de jaren 2013-2015, toen het Europese subsidie kreeg – een stagiair kreeg. Iedere keer dat ze een nieuwe zoekt, blijkt de animo voor de plek groot. Jongeren moeten alleen op een andere manier worden bereikt. 'Voor hen heeft een Schwob-boek ook een andere functie. Het is geen aanvulling, maar onderdeel van een alternatieve canon. Dát idee prikkelt hen.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Aanvankelijk probeerde Koch jongeren te bereiken met 'eigen' leesclubs. 'Een leesclub heeft voor hen een andere functie dan voor vijftigers. Niet voor niets werd Literaturfest van Das Mag de huwelijksmarkt van Amsterdam genoemd. Ze willen onder elkaar zijn.' Kiki Bolwijn had drie keer een op jongeren gerichte leesclub bij de inmiddels verdwenen Literaire Boekhandel in Utrecht, waar zij toen werkte. Voor dit jaar hadden Janine Mooij en Mathijs Sanders van de Rijksuniversiteit Groningen een leesclub gepland, uitgebreid met lezingen en bijeenkomsten, bij twee filialen van boekhandel Van der Velde.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Twee ontwikkelingen deden Koch besluiten het over een andere boeg te gooien. Dat was ten eerste het PISA-onderzoek, waaruit bleek hoe laag de leesvaardigheid en het leesplezier van Nederlandse 15-jarigen was. 'Ik schrok daar enorm van. En vroeg me af: hoe komt dat? Spreken we ze misschien verkeerd aan? Ze grijpen sneller naar een beeldscherm dan naar een boek. Ze lezen misschien anders: springerig, in plaats van in de diepte te duiken. En wat heeft dat voor gevolgen voor de manier waarop wij ze willen verleiden? Ik wilde hen toen zelf over deze vragen horen.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Ten tweede bemoeilijkte het coronavirus haar gastbijdrage aan de masteropleiding redacteur/editor aan de Universiteit van Amsterdam. 'Elk jaar moeten studenten een eigen vergeten boek kiezen en daar een presentatie over maken. Zo leren ze nadenken als uitgevers: waarom kies je voor een boek? Hoe breng je het op de markt? Toen Lisa Kuitert van de opleiding en ik dat aan het voorbereiden waren kwam het idee op: ik kan het deze studenten vragen. Dankzij Zoom en het gemak waarmee iedereen dat tegenwoordig gebruikt, was dat makkelijk te organiseren.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">En toen was daar de hackathon. Op vrijdag 6 november kwamen bijna zestig mensen in hun eigen werkkamers digitaal bij elkaar. Niet alleen de toekomstige boekenvakkers van de UvA, maar ook studenten communicatie van de Thomas More Hogeschool in Mechelen – toekomstige reclamejongens en -meisjes – en professionals uit het boekenvak: uitgevers, boekhandelaren en literaire programmamakers. In een middag- en ochtendsessie werkten kleine groepen vanuit verschillende invalshoeken een idee uit voor jongeren<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">De organisatie kijkt met bijzonder groot genoegen terug op de hackathon. Behalve Koch zijn dat boekverkoper Steven van Ammel van Passaporta in Brussel (ook lid van de Schwob-commissie uit de Raad van Advies van het Letterenfonds) en freelancer redacteur, programmamaker en boekverkoper Marieke de Groot (onder andere verbonden aan boekhandel Boekholt Pantheon in Amsterdam). De gerichte aanpak van een hackathon had een veel grotere opbrengst dan een vrije brainstorm ooit had kunnen opleveren.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Het was <i>electrifying</i>', zegt Van Ammel. 'Op voorhand denk je: de tijd is zeer beperkt, mensen kennen elkaar nog niet en komen nu digitaal bij elkaar. Maar het werkte juist heel goed. Ik denk dat het ook heeft geholpen dat het nu niet eens breed ging over: hoe jongeren weer aan het lezen te krijgen. Door de invalshoek van Schwob, dat nu eenmaal over moderne klassiekers gaat, spitste de vraag zich toe: hoe krijgen we ze aan het lezen van de lijst van inmiddels meer dan honderd boeken op de Schwob-lijst. Dat leverde veel gefocuster ideeën op.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Ook een deelnemer als Bas Steman was enthousiast. De Zutphense schrijver heeft als initiatiefnemer van leesclub Nescio, waarover hij eerder dit jaar <i>Lekker Boekie! </i>publiceerde, al veel ideeën bedacht én uitgevoerd om pubers (zijn zoon en diens vrienden) aan het lezen te krijgen – een iets jongere doelgroep dan waar Schwob zich nu op richt. Toch vond hij de hackathon 'veel inspirerender dan gedacht'. Deels omdat het digitale format zo goed werkte, deels omdat hij ervan overtuigd is dat de gespuide ideeën tot iets echt bruikbaars kan leiden.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Veel ontwikkelde formats vertonen overeenkomsten met de boekenspeurtocht in de bibliotheek. De inzet van sociale media als promotiekanaal of plek om lijstje met je favoriete klassiekers te delen. Het gebruik van podcasts en video's. Het toevoegen van een spelelement, zoals quizjes, waarmee je de strijd kunt aangaan met andere lezers of groepen lezers. Het organiseren van en bijeenkomst, waar jongeren kunnen praten over het boek, maar óók feest kunnen vieren. Het kwam allemaal steeds terug. (Zie kader voor een selectie ideeën.)<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Wat bij alles opvalt, analyseert Koch, is dat je jongeren 'ergens moet ophalen', zoals zij het noemt. 'Het lezen an sich is geen reden genoeg om een boek op te pakken. Je moet ze een reden geven om er tijd voor vrij te maken. Dat kan op drie manieren. Via het onderwerp: het thema is ook nu relevant. Via een spel: leuk, je kunt iets winnen. Of via een sociaal aspect: het boek als aanleiding tot ontmoetingen. Iemand opperde daarom een feest waarbij iedereen via de kleur van zijn kleding aangeeft welk boek hij heeft gelezen.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Ook Steman is dat opgevallen – zowel in zijn leesclub als tijdens de Hackathon. 'Interesse is er wel degelijk. Alleen denken pubers en jongeren dat literatuur iets is voor oude mannen. Dat lezen saai is. De vraag is dan: hoe creëer je ondanks het vooroordeel toch leesbereidheid? Dan helpt het wel degelijk als je een boek pitcht in een filmpje van twee minuten waarin iemand enthousiast als ambassadeur optreedt. Dat hoeft geen BN'er te zijn. Dat het enthousiasme geloofwaardig is, is het belangrijkste.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'We moeten ook niet vergeten dat voor mensen buiten het vak het boek maar een klein percentage van hun leven is', zegt De Groot. 'Hun wereld is veel groter. En dus is het helemaal niet erg om hen te bereiken via influencers – als we maar de goede kiezen. Of om sociale media te gebruiken. Zoals iemand zei: hiphop en Instagram Stories vertellen óók verhalen. Ze gebruiken andere middelen en bereiken een andere diepte, maar het zijn wel verhalen. Dus via die weg kun je mensen naar boeken leiden: van Lady Gaga naar Jane Austen.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: large;"><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;">De hackaton bevestigde voor Koch de stelling van de Italiaanse schrijver Alessandro Baricco dat de nieuwe generatie eerder horizontaal dan verticaal leest. </span><span style="font-family: Garamond;">'Ze zoeken verbinding: met de thema's uit het boek, met populaire tv-series, met passende muziek – terwijl ik eerder nadenk over vragen als: hoe verhouden personages zich tot elkaar. Vanuit die achtergrond is het logisch dat ze benaderd willen worden via Youtube-filmpjes of influencers. Vroeger zou ik hebben gedacht: wat oppervlakkig. Maar vanuit hun wereld is dat helemaal niet zo.'</span><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;"><o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Niet voor niets is de gezochte verbinding vaak thematisch. Dus: bloedserieus. Een klassieker gaat voor jongeren niet over de positie in de literatuurgeschiedenis of de autobiografische achtergronden van de auteur, maar over de betekenis voor actuele discussies over de opwarming van de aarde, het feminisme, Black Lives Matters, enzovoorts. 'Ze zoeken allemaal de koppeling met wat er in de wereld om hen heen gebeurd,' zegt ook De Groot. 'En dat linken ze aan een festival, een talkshow, bibliotheken, een podcast.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: large;"><span style="font-family: Garamond;">Belangrijk is alleen dat je de juiste terminologie gebruikt.</span><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;">Laat een woord als 'leesclub' vallen en een jongeren begint al te gapen, bleek tijdens de hackathon. Herhaaldelijk zeiden de deelnemers bij het opwerpen van een dergelijke idee 'dat je het dan wel anders moet noemen'. Steman heeft dezelfde ervaring. 'Ze willen graag reflecteren. Hoe dieper hoe beter. Maar je moet ze niet op zoek laten gaan naar thema's, motieven, perspectieven. Ik noemde het liever "paaseitjes".'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: large;"><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;">En: dat je verbindt met het juiste boek. </span><span style="font-family: Garamond;">'Het belang van matching', noemt Koch dat. 'Niemand wil tijd besteden aan een boek waarvan je na vijftig bladzijden denkt: niets voor mij. Zelfs in deze groep lezers, die redacteur willen worden, zeggen ze dat het voorschrijven van boeken die niet aansluiten funest waren voor het leesplezier. Daarom waren er veel ideeën die begonnen met óf een cliffhanger, zoals boektrailers op Youtube, die interesse moeten opwekken, óf vragenlijstjes over je eigen smaak die het matchen vergemakkelijken.'</span><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;"><o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Het is nu zaak de ideeën uit te bouwen. Koch wil een alliantie vormen met een aantal grotere organisaties met een belang om jonge lezers 'literatuur met hoofdletter L' te laten lezen, zoals zij zegt. Denk aan Stichting Lezen, uitgevers uit de Schwob-kerngroep, boekverkopers, maar ook een mediapartner die eventuele podcasts en Youtube-kanalen kan promoten. Gezamenlijk moeten zij een shortlist aan projecten kiezen, zodat er in 2021 enkele pilots kunnen worden uitgevoerd. 'Om te zien wat de potentie heeft om uit te groeien tot iets blijvends'.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">En waarom zou dat niet de boekenspeurtocht in de bibliotheek à la <i>Jachtseizoen </i>kunnen zijn?<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"> </span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;"><b>Hoe jongeren aan klassiekers te krijgen?</b><o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">* Een 'cheat sheet-podcast' waarin je in 15 minuten op een aansprekende manier wordt bijgepraat over klassiekers. Je bevredigt zo de behoefte om 'mee te kunnen praten', maar prikkelt de luisteraar en passant zo sterk dat hij het boek ook wil lezen.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">* Benader jongeren op de plek waar ze zijn: het ov. Met pop-upwinkel op Utrecht CS, exclusieve uitgaven bij stationskiosken (AKO's) en kortingen bij aankoop van een internationale treintickets op literatuur uit het land van bestemming.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">* Maak het persoonlijk. Wie wordt getriggerd door een booktrailer kan juist niet het eerste hoofdstuk downloaden, maar krijgt daar per post een mooi vormgegeven, gepersonaliseerd boekje<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">* Bied een stappenplan. Ben je geïnteresseerd in Lady Gaga? Lees dan wat zij leest of lees boeken over andere sterke vrouwen? En zo leid je jongeren stap voor stap naar Jane Austen.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">* Een leesclubplatform: maandelijks bespreken clubs online of live een klassiekers. Live bijeenkomsten bieden meer dan alleen het bespreken van het boek, bijvoorbeeld een rondleiding langs het Amsterdam van Joseph Roth. Lidmaatschap van het platform biedt (financiële) voordelen.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">* Een Schwobdag, bijvoorbeeld ingebed in een festival als ILFU, met diverse activiteiten (van lezingen tot poetry slams). Wie het hele jaar via het platform heeft gelezen, heeft voor iedere deelname een button gekregen. Die neemt hij mee op zijn totebag, zodat hij ter plekke andere lezers kan ontmoeten.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">* Een app, waarop je over boeken kunt chatten. Maar ook: vriendenlijsten kunt maken, punten kunt verzamelen (ook met quizjes en spelletjes), daarmee iets winnen én gelijkgestemde kunt leren kennen. Schwobbelen als het nieuwe tinderen.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">* De meme van de week. Verrassende vondsten die viral kunnen gaan. Zoals: wat is de connectie tussen Harry Mulisch en hiphop?<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">* Een alternatieve canon, samengesteld door jongeren zelf – waarbij verschillende studenten- of studieverenigingen hun eigen keuzes verdedigen in debatwedstrijden.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="color: #333333; font-family: Helvetica; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">(Eerder gepubliceerd in <i>Boekblad magazine</i>, nov/dec 2020)</span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></p>Maarten Dessinghttp://www.blogger.com/profile/00801091942148425534noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8576216246450967632.post-36342890564194132902021-01-03T09:53:00.000+01:002021-01-03T09:53:00.288+01:00Interview Johan Fretz over 3PAK, het schrijverschap en bibliotheken (Bibliotheekblad)<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg9Ns3QPo4cCt_Qcj9tSXoZjYZowosaEB7BgKQh6P0Y3y8Hku7cvl2gZe_Tq1b95HMSHPJ2uFu1JUF8Zy-it4VJxywsJY5eGBp_7oImBwVWFFqabNcHFcMcDDBsd9hF7y_msR0IbIncGko/s1600/535x840.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg9Ns3QPo4cCt_Qcj9tSXoZjYZowosaEB7BgKQh6P0Y3y8Hku7cvl2gZe_Tq1b95HMSHPJ2uFu1JUF8Zy-it4VJxywsJY5eGBp_7oImBwVWFFqabNcHFcMcDDBsd9hF7y_msR0IbIncGko/s400/535x840.jpg" /></a><i><span style="font-family: Times, Times New Roman, serif; font-size: large;">Vorig jaar brak Johan Fretz met Onder de paramariboom door naar een groter publiek. Dit jaar is hij een van de auteurs van 3PAK, het geschenk voor de Boekenweek voor Jongeren. Een gesprek over zijn schrijverschap, leesbevordering en de openbare bibliotheek.</span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif; font-size: large;">Als het aan hem lag, was Johan Fretz al op zijn dertiende gedebuteerd als schrijver. 'Toen had ik mijn eerste boek af. <i>Dieper duiken dan de duisternis</i>, over twee hackende pubers. Ik dacht heel naïef: het is klaar, nu wordt het uitgegeven,' vertelt hij in zijn Amsterdamse woonkamer, vlak voor hij de stad verruilt voor Haarlem. Hij gaf het manuscript aan Wim Daniëls, die – toen vooral bekend als jeugdboekenschrijver – was uitgenodigd op zijn middelbare school in Almere. 'Superbrutaal. Maar hij heeft het wel gelezen.'<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif; font-size: large;">Een paar weken later kreeg hij een reactie. 'Ik had talent, schreef hij me, maar dit zou niet worden uitgegeven. Het was nog niet rijp genoeg. Daar moest ik niet verdrietig over zijn. Ik was pas dertien, dus ik moest vooral doorgaan en dan kwam het vanzelf. Hij stuurde een boek mee over taal dat hij had geschreven. Heel aardig van hem.'<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif; font-size: large;">Uiteindelijk duurde het tot 2012 voor het eerste boek uitkwam van de inmiddels 34-jarige Fretz. Toen verscheen <i>Fretz 2025</i>, waarin de naar de auteur vernoemde hoofdpersoon op het punt staat minister-president van Nederland te worden en hij terugblikt op de weg daarnaartoe. In 2018 volgde <i>Onder de paramariboom</i>. In deze roman reist een 'dubbelbloed', zoals de half-Nederlandse, half-Surinaamse Fretz er zelf een is, voor het eerst naar het land van zijn moeder en zo beter grip krijgt op zijn identiteit.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif; font-size: large;">Lang was hij zelfs niet eens in de eerste plaats schrijver. Na zijn studie aan de Amsterdamse Toneelschool en Kleinkunst Academie, afgerond in 2010, maakte hij jarenlang avondvullende voorstellingen met Marcel Harteveld. Dat had het effect dat hij als schrijver werd gezien als 'de cabaretier die ook schrijft' en als cabaretier als 'de schrijver die ook op het podium staat.' Het deed ook hemzelf twijfelen. Tien jaar lang deed hij zeer uiteenlopende dingen. Maar wat ben ik eigenlijk? Wat wil ik precies?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif; font-size: large;"><i>Onder de paramariboom </i>veranderde alles. Aanvankelijk was de respons beperkt. Grotendeels genegeerd in de pers, matige verkoop. Maar Fretz was zelf erg blij met het boek. Dit was het verhaal dat hij wilde vertellen. En de mensen die de roman wel lazen, werden er echt door geraakt, bleek hem uit reacties. 'Vaak van mensen die zelf dubbelbloed zijn. De mensen uit mijn eigen linksige, elitaire bubbel begrepen juist niet dat onder lichtvoetigheid een serieus verhaal over identiteit schuil gaat – een thema dat nog steeds zeer actueel is.'<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif; font-size: large;">En toen kreeg hij, begin vorig jaar, voor de roman de Nederlandse Boekhandelsprijs. De verkoop schoot de lucht in: naar bijna 17.000 verkochte exemplaren. Hij werd overal uitgenodigd. En de filmrechten zijn verkocht. 'Soms vertelt het leven zelf je wel welke kant je op moet. Wat ik schrijf, lijkt steeds meer vanzelf zijn publiek te vinden. Terwijl mijn shows eigenlijk al jaren niet echt lekker liepen. Cabaret wordt gezien als "lachen, gieren, brullen", terwijl het niet is wat ik wil maken. Voor mij is de humor meer de bonus bij het verhaal dat ik op het podium wil vertellen.'<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif; font-size: large;">Hij heeft zichzelf daarom geherdefinieerd als 'toriman': iemand die 'tori's' wil vertellen, een begrip uit de Surinaamse cultuur dat verwijst naar verhalen die worden verteld bij het kampvuur. Verhalen die zijn gestoeld op de werkelijkheid, maar tot leven zijn gewekt met de verbeelding. 'De basis is voor mij nu het schrijven, maar in wezen doet het er niet toe in welke vorm je een verhaal vertelt. Het kan ook een podcast, film, theatervoorstelling of column worden.'<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgzqV4yQHx0QrfMSMGrFrCLCTueSl4Ha5IIiJq5imPhaIEUHVzV1REqhIzY9cO1cyD8liocixu7xFfwmWDuS7XgdBPTbmg5hVhjYsB5lfgA6t01FtfmtfC-ffHcCvuMcZHPrUhktzOzYwA/s1600/9789048811397.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgzqV4yQHx0QrfMSMGrFrCLCTueSl4Ha5IIiJq5imPhaIEUHVzV1REqhIzY9cO1cyD8liocixu7xFfwmWDuS7XgdBPTbmg5hVhjYsB5lfgA6t01FtfmtfC-ffHcCvuMcZHPrUhktzOzYwA/s400/9789048811397.jpg" /></a><span style="font-family: Times, Times New Roman, serif; font-size: large;">Door zijn eigen ervaring met Wim Daniëls weet Fretz hoe belangrijk het is als jongeren in aanraking komen met schrijvers. Hij zegde daarom direct toe toen hij door de CPNB werd gevraagd om een bijdrage te leveren aan <i>3PAK </i>van dit jaar, het geschenk van de Boekenweek voor Jongeren. 'Zo breng je jongeren in aanraking met literatuur. Je laat zien dat schrijver zijn ook een optie is als beroepskeuze. Maar ook heel simpel: hoe tof het is om je onder te dompelen in literatuur. Dat kan hele werelden voor je openen.'<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif; font-size: large;">Daarbij, merkt hij terecht op, 'leent mijn werk zich wel voor een jong leespubliek. Het is beweeglijk en filmisch en er zit humor in. Het heeft een bepaalde lichtheid die verleidelijk werkt voor jongere mensen, die vaak het idee hebben dat literatuur alleen maar zwaar is. Tegelijk snij ik wel degelijk serieuze thema's aan. Dat komt bij jongeren ook meer binnen. Sowieso komen veel dingen bij jongeren veel directer en puurder binnen. Hun openheid maakt ze eigenlijk het eerlijkste publiek.'<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif; font-size: large;">Ook zijn verhaal <i>Naar Mancora </i>– ondertitel: 'een tori voor 3PAK' – getuigt van deze toon. Fretz geeft het woord aan de 21-jarige Benjamin die voor het eerst in zijn leven door Zuid-Amerika backpackt. 'Of backpacken nog steeds een dingetje is voor jongeren, weet ik eigenlijk niet. Maar mij sprak reizen op die leeftijd enorm aan. Het prikkelde mijn verbeelding. Op reis, dacht ik, kan ik lol beleven, nieuwe dingen zien, maar vooral de ultieme versie van mezelf zijn. Om dan natuurlijk te ontdekken dat die niet bestaat.'<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif; font-size: large;">Fretz' inzet voor de Boekenweek van Jongeren wil niet zeggen dat hij zich zorgen maakt over de ontlezing. 'En dan zeker jongeren voorhouden dat lezen goed voor je is? Ik heb niet zo'n affiniteit met die redenering. Jongeren die lezen toch al zien als "iets wat moet" – zelfs, destijds, door mij, die de hele tijd met schrijven en boeken bezig was – overtuig je daar ook niet mee. En het is onoprecht. Je wordt al gauw verdacht van dezelfde commerciële motieven als wanneer een slager zich zorgen zegt te maken over de ontvlezing.'<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif; font-size: large;">Voor hem is het veel simpeler: 'Lezen is gewoon te gek. Alleen niet voor iedereen. Sommigen hebben nu eenmaal meer met andere vormen van kunst. Prima. Het is alleen zonde als het wél iets voor je is, maar je wordt nooit gewezen op het bestaan ervan. Daarom moet je literatuur alleen maar aanbieden en verder niets. Dat is zo aardig aan het idee achter 3PAK. Je vraagt een paar relatieve jonge auteurs om een verhaal te schrijven. Dat laat je ze lezen. En dan komen ze ook nog langs om erover te vertellen.'<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif; font-size: large;">Zelf bewaart hij goede herinneringen aan die ontmoetingen. 'Ik vertel vaak over de weg die ik zelf heb afgelegd. Na <i>Fretz 2025 </i>kwam ik veel op tv. Totdat ik er heel ongelukkig van werd, omdat het niet langer over mijn werk ging, en ik er rigoureus mee stopte. Dat spreekt tot de verbeelding van jongeren, merk ik. Ze leven in een tijd waarin succes – het aantal volgers! – allesbepalend lijkt te zijn voor wie je bent. En ik vertel dat het helemaal geen vervulling geeft om op tv te komen. Dat alleen doen wat je echt wil, je je vervulling geeft.'<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif; font-size: large;">Het is tegen deze achtergrond niet verrassend dat Fretz op dezelfde nuchtere toon praat over de openbare bibliotheken van zijn jeugd. Ze waren de plek waar hij vond wat hij toevallig zocht. Niets meer, niets midner. 'Ik hield van lezen en daar had je boeken. Kopen was geen optie, wij hadden niet veel geld thuis. Je kon er ook tips krijgen: probeer dit eens, lees dat is. Het is natuurlijk een briljant concept: dat je alle boeken die uitkomen gewoon kunt lenen. Maar op je tiende of elfde ben je daar niet bewust van.'<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif; font-size: large;">Tot zijn tiende kwam hij in de bibliotheek van Dordrecht, daarna die van Almere. 'Het waren allebei fijne plekken. Als een soort huiskamers. Ik kwam er graag en veel. Niet alleen om te lenen, ook om te bladeren en een tijdje om te typen. Ik had een typdiploma gehaald, maar wij hadden geen computer thuis. De bibliotheek wel. Zat ik daar te typen terwijl op de computer alleen maar een catalogus had.'<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif; font-size: large;">Die tijd hield na zijn jeugd op. Sinds hij is verhuisd is hij nooit meer lid geweest. 'Ik kwam er nog wel om te werken. De Pintobibliotheek, de OBA op het Oosterdokseiland. Het was lekker om tussen de boeken achter je laptop te zitten. Maar dat hield na enige tijd ook op. Ik kom er nu alleen nog om op te treden. Het zijn vaak leuke plekken, zeker als ik na sluitingstijd of in een afgesloten ruimte kan optreden. En meestal wordt je hartelijk ontvangen en is het goed georganiseerd. En er komen opvallend veel mensen op af.'<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif; font-size: large;">Fretz vermoedt dat de jeugd nu niet meer op dezelfde intensieve manier gebruik maakt als hij destijds. 'Ik ben van de laatste generatie die zich nog kapot verveelde. Niets te doen, niets op tv – en dan ging je naar de bibliotheek om prikkels te vinden. Nu hoef je niet meer van je luie reet op te staan om prikkels te krijgen. Gelukkig zijn bibliotheken heel veel meer gaan doen. Sommige zijn echt cultuurcentra. Onderschat niet dat nog steeds veel mensen weinig geld hebben en daarom geen boeken kunnen kopen. Dan is een bibliotheek voor hen nog steeds een uitkomt om echt te kunnen lezen. Toch zal de bibliotheek minder populair worden dan hij was.'<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif; font-size: large;">(Eerder gepubliceerd in <i>Bibliotheekblad</i>)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif; font-size: large;">zie ook:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif; font-size: large;">- <a href="http://maartendessing.blogspot.com/2019/05/interview-johan-fretz-over-boekhandels.html" target="_blank">Interview met Johan Fretz na winnen Boekhandelsprijs</a></span></div>
Maarten Dessinghttp://www.blogger.com/profile/00801091942148425534noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8576216246450967632.post-82307914517907242202020-12-24T13:53:00.010+01:002020-12-24T13:53:00.174+01:00recensie: Gerrit Komrij, 'De ultieme vergaarbak' (Athenaeum)<div style="text-align: left;"><b style="font-family: Cambria;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond; font-size: 14pt;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhE1orfX8JxkW5A4oYXSrZL73xQBj6yshWP6yLEixMd_Acp1XwRIPxbK6cSRVctUHL2VIQBKR9bCK_nmJSAalnC4fnXzjcstVMc9MKgcHqDVrD9k3Qwzi5x9Ap4s8c2XwBKi6hIN7-JoA4/s326/iu.jpeg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="326" data-original-width="150" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhE1orfX8JxkW5A4oYXSrZL73xQBj6yshWP6yLEixMd_Acp1XwRIPxbK6cSRVctUHL2VIQBKR9bCK_nmJSAalnC4fnXzjcstVMc9MKgcHqDVrD9k3Qwzi5x9Ap4s8c2XwBKi6hIN7-JoA4/s320/iu.jpeg" /></a></div><br />Hoe langer Gerrit Komrij dood is, hoe meer er van zijn teksten alleen het taalplezier overblijft. Gelukkig blijkt uit <i>De ultieme vergaarbak </i>hoe fris dat nog altijd is.<br /></span></b><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond; font-size: 14pt;"> </span></div><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt; text-align: left;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond; font-size: 14pt;">'Van alle kwade sappen', schrijft Gerrit Komij, 'is de walging de ultieme vergaarbak'. De bloemlezing columns, essays en gedichten van de in 2012 overleden taalvirtuoos, die als zevende deel is verschenen in de fraaie reeks Gedundrukt door Van Oorschot, heet <i>De ultieme vergaarbak</i>. Je vraagt je daardoor onwillekeurig af: is walging de overheersende emotie waarmee al die stukken zijn geschreven? Zeker, Komrij had een pot vitriool op zijn bureau staan waarin hij dagelijks zijn pen doopte voor hij zijn afkeer van politici, koopmannen en andere kleingeestigen beleed. Maar walging? Ook na herlezing van deze hoogtepunten blijft je vooral het plezier bij waarmee hij iedereen tot de grond toe afbrandde.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond; font-size: 14pt;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond; font-size: 14pt;">Neem het gedicht 'De Kalverstraat' – Komrij's pastiche van J.C. Bloems 'De Dapperstraat', waarmee hij de cultuurhaat van de typische middenstander hekelt. Als je dat leest, krijg je toch geen van afschuw en aversie briesende auteur voor ogen, maar een sardonisch lachende schrijver die geniet van zijn eigen vondsten?<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond; font-size: 14pt;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt 42.55pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond; font-size: 14pt;">Cultuur is om m'n reet mee af te vegen.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt 42.55pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond; font-size: 14pt;">En dan: wat is cultuur nog in dit land?<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt 42.55pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond; font-size: 14pt;">Een steekje los, een stukje in de krant,<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt 42.55pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond; font-size: 14pt;">Gekeuvel met wat prietpraatjes ertegen.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond; font-size: 14pt;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond; font-size: 14pt;">Achter de titel <i>De ultieme vergaarbak </i>moet je daarom niet meer zoeken dan wat er staat. De bloemlezing is een ruim driehonderd pagina's tellende 'vergaarbak' van ongelijksoortige stukken. En hij is 'ultiem' omdat de samenstellers – anonieme medewerkers van de uitgeverij – de pretentie hebben dat hierin het beste bij elkaar is gebracht. De titel heeft wel een ironische ondertoon, waarvan ik vermoed dat Komrij die had kunnen waarderen. Dat juist een bundeling in een reeks die 'kleine' auteurs als Simon Carmiggelt, Godfried Bomans en Annie M.G. Schmidt wil eren, als de 'ultieme' grafzerk op zijn oeuvre wordt beschouwd.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond; font-size: 14pt;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond; font-size: 14pt;">Of is de walging belangrijker dan ik denk? Omdat de bundel je dwingt om voorbij de aangesneden kwesties te kijken en je aandacht volledig te richten op Komrij's taalgenot? Veel stukken richten zich namelijk op thema's waar nog altijd iets zinnigs over te zeggen valt. Christelijke politiek, bijvoorbeeld. Maar ze zijn gedrenkt in een actualiteit die, wel, niet actueel meer is. In genoemd stuk vallen bijvoorbeeld namen als Erik Jurgens, bisschop Ernst, de KVP. Die zijn van het podium verdwenen, dood, opgeheven. Dat geeft Komrij's aanval iets tandeloos. Ook in zijn kraakrecensie van Huub Oosterhuis vallen direct namen als Martien Beversluis en Gabriël Smit. Eh... Wie? (Ik weet het wel, maar de namen roepen geen enkele associatie op.)<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond; font-size: 14pt;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond; font-size: 14pt;">Zo blijft vanzelf de stilistische brille en het retorische meesterschap als enig criterium over. Het is zoals je in het Rijksmuseum naar 'De bedreigde zwaan' van Jan Asselijn kijkt. Het is bekend dat het een allegorie is op de politieke situatie rond 1650. Op verschillende plekken staan toelichtende teksten zoals 'de raad=pensionaris' onder de zwaan en 'holland' op een van de eieren in het nest. Maar je ziet vooral de emotie in de zwaan, het na 370 jaar nog altijd even fraai blinkende wit, de heldere compositie. De betekenis doet er in zijn geheel niet toe. Johan de Witt zal zich bedreigd voelen, nou, oké.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond; font-size: 14pt;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond; font-size: 14pt;">Gelukkig oogt het taalspel vaak nog even fris als bij de eerste druk in een krant of tijdschrift. De reikwijdte van zijn woordenschat, de puntigheid van formulering, de soepelheid van zijn zinnen, die tezamen een spervuur van speldenprikken en uithalen veroorzaken – het is nog steeds heerlijk om te lezen. Ook al kun je soms nauwelijks uit het stuk zelf afleiden waarom Komrij zich zo opwond, zoals in 'Waar zijn de Vijftigers gebleven?' (de dichters hadden een rechtszaak tegen zijn bloemlezing aangespannen), de manier waarop hij daar uiting aan geeft, doet je het stuk gerust twee of drie keer herlezen.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond; font-size: 14pt;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 35.1pt 0.0001pt 42.55pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond; font-size: 14pt;">Als de Vijftigers eens met een stel tegelijk een lift zouden binnenstappen, hoefde er niemand op de knoppen te drukken. Door hun eigen winderigheid en ijlheid stegen ze als vanzelf omhoog. Ze zouden door het dak rechtstreeks de vergetelheid in schieten. Daarom dragen ze nu, om zichzelf gewicht te verlenen, medailles op hun borst, lauwerkransen op hun hoofd en staatsoorkondes onder hun arm. Ach, als ze zó een lift zouden binnenstappen, zakten ze prompt in het keldergat.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond; font-size: 14pt;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond; font-size: 14pt;">Toch is Komrij's spijtige maar onvermijdelijke metamorfose van spraakmakend essayist in icoon uit de laat-twintigste eeuwse literatuurgeschiedenis, nog niet voltooid. Dat blijkt bij een stuk als 'Eva in de frigidaire'. Het is erg pijnlijk om te lezen hoe Komrij het opneemt voor twee directeuren die zijn veroordeeld tot het betalen van smartengeld aan een voormalige typiste wegens ongewenste intimiteiten. Was het echt zo erg, hoont Komrij, dat ze hadden gesuggereerd dat het haar carrière ten goede zou komen als ze met hen naar bed was gegaan? Het is toch sympathiek dat ze lieten blijken graag haar te kijken en haar tot iets beters in staat achten dan wezenloos brieven tikken?<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond; font-size: 14pt;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond; font-size: 14pt;">Op zulke momenten kun je maar het beste hopen dat het niet te lang meer duurt voor we naar als stukken als deze kijken met een historische blik. 'O ja, zo dacht men toen.' Maar ook dan is het te hopen dat er af en toe bloemlezingen verschijnen zoals <i>De ultieme vergaarbak</i>.</span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #161a1e; font-family: Garamond; font-size: 14pt;">(Eerder gepubliceerd op Athenaeum.nl, 21 dec)</span></p>Maarten Dessinghttp://www.blogger.com/profile/00801091942148425534noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8576216246450967632.post-15467098948449990012020-12-20T09:37:00.000+01:002020-12-20T09:37:01.870+01:00De groeiende betekenis van festivals voor de literaire keten (Boekblad)<div style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><b>Literaire festivals transformeren steeds meer tot literaire productiehuizen. Een groot evenement staat nog altijd centraal, maar de activiteiten eromheen worden almaar gevarieerder en omvangrijker. Tilt verruilt zelfs het gezichtsbepalende jaarlijkse festival in Tilburg ten gunste van meerdere kleinschalige publieksactiviteiten in heel Noord-Brabant.<br /></b></span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><o:p> <br /></o:p></span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;">Giel van Strien weet nog goed hoe het bijna een kwart eeuw geleden begon. Het leek de redactie van het Rotterdamse literaire tijdschrift</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"> </span><i style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;">Passionate</i><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;">, waar hij hoofdredacteur van was, leuk om een avond te organiseren waarop de auteurs uit het blad en andere schrijvers uit eigen werk konden voorlezen. Zoiets bestond helemaal niet in de stad. Zo organiseerde Passionate Bulkboek, zoals de stichting tegenwoordig heet, in 1997 de eerste editie van het Geen Daden Maar Woorden Festival (GDMW) in het plaatselijke Bibliotheektheater. 'Het was een hartstikke leuke avond, met best veel publiek: zo'n 80 man.'<br /></span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;">Maar: het festival was niets meer dan één lange voorleesavond. 'Geen Daden Maar Woorden voorzag in een behoefte in de regio', vertelt Van Strien. 'Dat is eigenlijk niet veranderd. Een tijdje had je ook het Lezersfeest, totdat de bibliotheek daar weer mee ophield. Maar na de eerste editie wisten we ook: het moet anders. Op zo'n avond gáát het maar door. De ene na de andere schrijver die het podium betreedt. Wie houdt het vol daar uren geconcentreerd naar te luisteren?'<br /></span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;">GDMW koos voor een multidisciplinaire aanpak: literatuur werd gecombineerd met beeld, muziek en dans. Dat leidde tot nieuwe voorstellingen, die op het festival in première gingen. Zo maakte Scapino Ballet Rotterdam jaarlijks een nieuwe choreografie op basis van een gedicht. En de schrijvers werden zo veel mogelijk op aparte plekken geprogrammeerd, zoals het dak of de kleedkamer van de Rotterdamse Schouwburg. In die afwisselende context heeft het jonge publiek wél aandacht voor een kale literaire voordracht van twintig minuten. <br /></span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;">Sinds 2015 heeft het festival een nieuw format. 'Het publiek was geleidelijk een stuk ouder geworden: van gemiddeld 26 jaar tot tweede helft dertig. Omdat het onze missie is om jonge mensen met literatuur in aanraking te brengen, besloten we ons te richten op het presenteren van nieuw talent. Je moet kunnen zeggen: op Geen Daden Maar Woorden zag ik die schrijver voor het eerst. Dat past ook bij Rotterdam, een jonge stad met veel twintigers die zich echt openstellen voor ontdekkingen. Als zij op zaterdagavond uitgaan, willen ze geen bekende namen, maar een spannende avond.'<br /></span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><o:p> <br /></o:p></span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;">De ontwikkeling van GDMW is exemplarisch voor de veranderende rol van literaire festivals in Nederland. Het beeld bestaat nog altijd dat zij één keer per jaar een of meerdere dagen mensen bij elkaar brengen om naar schrijvers te luisteren. En verder niets. Dat is volkomen onterecht. Festivals hebben nu ook een rol als producent – door nieuwe teksten of voorstellingen te initiëren. Als motor van nieuw talent – door hen kansen of zelfs een opleiding te geven. Als leesbevorderaar – door nieuw publiek in aanraking te brengen met literatuur. En dat gebeurt zeker niet meer op één moment in het jaar, zoals op dit Rotterdamse festival.<br /></span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;">Literaire festivals zijn daarmee een steeds belangrijkere schakel in de literaire keten. Iets wat het Nederlands Letterenfonds onderkent. 'Vroeger konden festivals bij ons een exploitatiesubsidie krijgen voor hun centrale evenement, nu voor al hun activiteiten', zegt beleidsmedewerker Pieter Jan van der Veen. 'Ze doen aan talentontwikkeling, maken nieuwe producties, gaan samenwerkingen aan met maatschappelijke organisaties, zetten participatieprojecten op. En dat grijpt vaak allemaal in elkaar. De adviescommissie literaire manifestaties wil dat graag honoreren, mede omdat er steeds meer literatuur buiten het boek is. Denk aan de groei van performances en verbindingen met andere kunstvormen.'<br /></span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><o:p> <br /></o:p></span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;">De organisatie die als eerste structureel voor een andere weg koos, is Wintertuin. Begonnen als organisator van een festival in Arnhem (eerste editie: 1991), vormde het zichzelf in 2005 formeel om tot productiehuis. De activiteiten daarvan omvatten </span><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;">een reeks festivals en evenementen in binnen- en buitenland, een uitgeverij (sinds 2009) en een agentschap (sinds 2014). Ook werd vanuit Wintertuin de opleiding Creative Writing aan de ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten in Arnhem opgezet en initieerden de organisatie het internationale <i>Connecting Emerging Literary Artists</i>-netwerk voor talentontwikkeling.<br /></span><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;">'Het komt allemaal voort uit de veranderingen in de beroepspraktijk van de schrijver', zegt directeur Frank Tazelaar van Wintertuin. 'Halverwege de jaren nul zagen we veel schrijvers die net waren gedebuteerd of op het punt stonden dat te doen. Zij hadden in economische en artistieke zin behoefte om publiek te vinden. Wij vonden dat we hen daarin konden ondersteunen – via het festival, waar zij eigen dingen konden maken, zonder dat dat een boek hoeft te zijn. Schrijvers denken tegenwoordig veel breder dan alleen een boek als heilig einddoel. Een programma samenstellen hoort er bijvoorbeeld ook bij.'<br /></span><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;">Daarmee sprong Wintertuin in een gat dat uitgevers lieten vallen. 'Uitgevers investeerden vroeger duurzaam in een auteur. Eerst kreeg hij de kans om bij een literair tijdschrift te groeien, dat heel vaak was ingebed in een uitgeverij. En als daarna zijn debuut niet gigantisch verkocht, was er geen enkele reden om te twijfelen aan het uitgeven van een tweede boek. Uitgeverijen hebben gedwongen door een krimpende markt andere keuzes moeten maken. En dus zijn wij begonnen aan talentontwikkeling: via de opleiding, maar ook via onze chapbooks. Met die uitgaven kan een schrijver een eerste stap zetten in zijn carrière.'<br /></span><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;">Voor Tazelaar is het vanzelfsprekend dat uitgerekend een literair festival deze rollen van uitgevers overneemt. Wintertuin is een gesubsidieerde instelling. Met behulp daarvan voert de organisatie overheidsbeleid uit, in dit geval: literaire talentontwikkeling. 'Wij verdienen echt niet aan de chapbooks. De energie en kosten om het uit te geven staat in geen verhouding tot de inkomsten. Maar wij kunnen het dankzij de subsidies toch doen. En het heeft effect: steeds meer auteurs die de opleiding aan de ArtEZ hebben gevolgd en bij ons hebben uitgegeven, zitten nu bij een reguliere uitgeverij: van Simone Atangana Bekono tot Lisa Huissoon.'<br /></span><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;"><o:p> <br /></o:p></span><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;">Maar het zijn niet alleen de veranderingen in de beroepspraktijk van schrijvers. Kijk naar Poetry International. Het is niet alleen het oudste bestaande literaire festival van Nederland, dat dit jaar – als het coronavirus het niet had verhinderd – zijn 51e editie zou hebben gevierd. Het is ook het festival met misschien wel het trouwste publiek, vermoedt directeur Inez Boogaarts: de helft van de bezoekers koopt ongezien een kaartje. Waar anders hoor je immers dichters uit de hele wereld? Bovendien is poëzie meer dan andere genres vanzelf geschikt voor het podium. En toch moet ook dit festival met zijn tijd meegaan.<br /></span><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;">'De afgelopen vijftien jaar is er zo veel gebeurd in de poëziewereld. Woordkunst, spoken word, poetry slams – daar moeten we ons toe verhouden. Tegelijk wordt het minder vanzelfsprekend dat mensen, nadat ze een liefde voor poëzie hebben opgevat, ons festival ontdekken. Het is belangrijker om hen actief te betrekken. Dat kan bijvoorbeeld door de verandering te omarmen dat steeds meer mensen komen voor het festival en de sfeer die daar heerst, en niet altijd in de eerste plaats voor de poëzie.'<br /></span><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;">Poetry International kiest daarom 'nog meer' voor een multidisciplinaire aanpak, zegt Boogaarts. 'We organiseerden al sinds 1988 de C. Buddingh'-prijs en laten al dertig jaar Rotterdamse vuilniswagens jaarlijks met nieuwe citaten van festivaldichters rondrijden. Dat breiden we steeds uit. Voor onze jubileumeditie in 2019 hadden we een samenwerking met de Last Poets en het Metropole Orkest. Om nieuw publiek te trekken proberen we andere programmavormen uit: van workshops poëzie lezen tot programma's samengesteld door buitenstaanders –mensen met een eigen achterban die we zo kunnen verbinden met Poetry. De komende jaren gaan we absoluut verder op deze weg.'<br /></span><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: Garamond;"><o:p> <br /></o:p></span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;">Een festival waar het sterk gegroeide belang om zelf te produceren goed zichtbaar wordt, is Explore the North, dat sinds 2011 jaarlijks plaatsvindt in Leeuwarden. Het werd op de agenda gezet door de lokale ambities om Culturele Hoofdstad van Europa te worden. 'Dan moest er een festival zijn met internationale uitstraling', zegt directeur Mark Hospers. De focus lag op muziek, passend bij de muziekcultuur van de Friese hoofdstad, maar literatuur was net zo belangrijk. Explore the North wilde vanaf het begin nadrukkelijk multidisciplinair zijn.<br /></span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;">'Maar het eerste jaar presenteerden we vooral schrijvers op een podium: met voordrachten en interview', zegt Hospers. 'Binnen die context delfden de schrijvers het onderspit naast de muziek. Het was daarom belangrijk dat vanaf 2014 Marleen Nagtegaal en Joost Oomen de programmering deden. Zij organiseerden in Groningen spannende nieuwe dingen waar veel jonge mensen op af kwamen. Zij brachten die stijl mee. Zij bedachten bijvoorbeeld een middag over zelfmoord bovenop de Oldehove-toren. Of een project middenstandsproza, waar schrijvers teksten schreven naar aanleiding van gesprekken met middenstanders, die deze vervolgens zelf voorlazen. Dat gaf een prachtig theatraal effect.'<br /></span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;">Eigen producties dus, die elk jaar een groter deel van het programma uitmaken – zoveel dat Explore the North óók een meerjarige subsidie heeft gekregen van het Fonds Podiumkunsten. Hospers: 'Dat zijn vaak experimentele producties, met een hoog gehalte aan spoken word en performance. Dat kan bij uitstek een plek krijgen in de setting van een literaire festival, omdat daar al een groot publiek op de been is. Zij komen voor een aantal blikvangers en kijken dan gretig: wat is er nog meer te zien? Het mooiste zou zijn als we zelfs die blikvangers niet meer nodig hebben en mensen blind een kaartje kopen omdat ze weten dat bij ons altijd iets interessants te ontdekken is. Daar groeien we geleidelijk aan naartoe.'<br /></span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;">Vervolgens is het een kleine stap, vindt Hospers, om die producties ook elders te programmeren. Een literair festival trekt immers publiek tot enkele tientallen kilometers in de wijde omtrek. Daarbuiten is men al gauw niet bereid ervoor te reizen. 'Je stelt een keer 2000 euro beschikbaar voor een programma dat een keer bij ons te zien is. Waarom? Met een beetje extra van partners kun je het upgraden tot iets groters. Zeker nu de netwerken tussen literatuur en podiumkunst – de wereld waar ik zelf vandaan kom – nauwer verweven raken, is dat heel interessant. Het festival is zo niet alleen presentatie-, maar ook lanceerplek.'<br /></span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><o:p> <br /></o:p></span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;">Bij het International Literature Festival Utrecht (ILFU) zie je goed hoe een festival actief nieuw publiek probeert te winnen voor literatuur. Voortgekomen uit een reeks Utrechtse organisaties met een geschiedenis van soms decennia, heeft het ILFU gekozen voor één centraal festival aan het einde van september, dat vanaf nu jaarlijks plaatsvindt. Analoog aan het befaamde Edinburgh Book Festival herbergt Utrecht gedurende twee weken een reeks uiteenlopende evenementen: van de Nacht van de Poëzie en het NK Poetry Slam tot Book Talks gericht op internationale literatuur. Er is nu zelfs ook een fringe programma.<br /></span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;">Alle genres versterken elkaar door ze gecombineerd aan te bieden, zegt directeur Michaël Stoker. 'Alle genres, dus ook young adult en thrillers.' Wie voor het NK Poetry Slam kwam, wordt zo sneller verleid ook naar andere programmaonderdelen te kijken als het wordt geprogrammeerd onder de paraplu van het ILFU. 'Tegelijk biedt het ons de ruimte om breder te programmeren en crossover te stimuleren, tot over de grenzen van literatuur. Want verhalen vertellen: dat is ook Netflix; zijn ook podcasts; zijn ook liedjes. Vroeger hadden we het frustrerende gevoel dat we dingen moesten laten liggen.'<br /></span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;">Maar er is meer. 'De literaire sector is een driehoek', legt Stoker uit. 'Op de punten heb je de schrijver die literatuur maakt, de uitgever die het publiceert en de boekhandel en bibliotheek die het distribueert. Het festival zit in het midden. En alle spelers in de punten hebben het festival nodig. De schrijver om op te treden en te experimenteren. Een uitgever om nieuwe titels te presenteren. En boekhandel en bibliotheek om hun klanten te vinden. Die behoefte is alleen maar groter geworden nu het boekenvak krimpt. Zo zijn optredens een steeds groter deel van het schrijversinkomen geworden.'<br /></span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;">En dat schept een verantwoordelijkheid voor een festival om méér te zijn dan alleen mediator. Aan de ene kant door zelf werk te initiëren, aan de andere kant om ook het publiek aan de hand te nemen in de wereld van de literatur. 'Een van de redenen dat we inzetten op crossover is de ontlezing. Het publiek leest minder. Maar: het publiek consumeert nog wel volop literatuur in andere vormen. Door aan te sluiten bij die vormen, kun je de drempel naar literatuur minder hoog maken. Zo kan je via een hiphopplaylist op Spotify iemand naar spoken word krijgen.'<br /></span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;">Een ander voorbeeld is de focus op vertaalde literatuur uit niet-westerse talen. Het ILFU zette in het verleden Chinese, Turkse en Syrische literatuur centraal, dit jaar zou de Marokkaanse literatuur het thema zijn. Stoker: 'Dan kun je niet volstaan met tien schrijvers op een podium zetten. Je moet het publiek ook wegwijs maken in de traditie waarin die auteurs staan, die soms totaal anders is dan wij gewend zijn. Dat doen we door een boek uit te geven en door cursussen te organiseren: een groepje duikt acht weken lang voorafgaand aan het festival in de taal. Voor anderen is er een masterclass – een soort crash course.'<br /></span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><o:p> <br /></o:p></span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;">In sommige gevallen zijn de activiteiten buiten het centrale evenement zo belangrijk geworden dat je je zelfs kunt afvragen: is dat uithangbord nog wel nodig? Voor Tilt niet meer. Een groep culturele organisaties en schrijvers zette in 2011 voor het eerst een festival in Tilburg neer, omdat zoiets ontbrak in Brabant. Met succes. Toen Tilt subsidie kreeg, werd het in staat gesteld om de werkzaamheden uit te breiden richting talentontwikkeling en residenties. Ook dat werd een succes. Maar nu de organisatie door bezuinigingen bij de provincie wordt gedwongen om keuzes te maken, kiest Tilt ervoor het festival in de huidige vorm te laten vallen – en dus niet de spin-offs ervan.<br /></span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;">'Het festival is harstikke leuk,' vertelt directeur Bijke Aarts. 'Voor de ontmoetingen, voor het feestje. Maar eigenlijk is het zonde om zo veel tijd te steken in iets wat toch een relatief klein bereik heeft. Ook als het festival is uitverkocht, komen minder mensen in aanraking met literatuur dan met het Brabants Boek Present waar we in 2019 mee begonnen. <i>De terugkeer</i>van Jeroen Thijssen kende een oplage van meer 10.000 exemplaren en werd in september door 61 Brabantse boekhandels uitgereikt aan iedereen die voor 12,50 euro boeken kocht. Het festival is bovendien alleen in Tilburg, terwijl onze andere programma's de hele provincie bestrijken. Zo deed Dean Bowen een residentie op de Oude Buisse Hei, waar hij een podcast heeft gemaakt. We werkten daarin samen met Natuurmonumenten en bereikten zo heel veel mensen'<br /></span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;">Bovendien kan Tilt meer betekenen als broedplaats voor regionaal talent dan als organisator van een evenement. Aarts: 'In Brabant zit sinds het vertrek van De Geus naar Amsterdam geen uitgeverij van betekenis meer. Schrijvers van hier hebben daarom moeite om de stap naar een uitgeverij te maken. Wij kunnen daarbij helpen. Dat bleek toen Bart Smout ons benaderde. De Tilburger was gedebuteerd bij Prometheus, maar kon daar geen tweede boek uitgeven. Hij benaderde ons: of hij bij ons iets kon doen. Wij hebben hem een podium gegeven en vorig jaar kwam zijn nieuwe roman uit – toevallig bij De Geus.'<br /></span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;">Tilt biedt op verschillende niveaus talentontwikkeling. Voor jonge talenten is er het project WOLK, voor auteurs die al hun eerste stappen hebben gezet, worden ontmoetingen met redacteuren van uitgeverijen georganiseerd. En: er is nu een residentieproject. 'Vorig jaar hebben we vijf auteurs bij bedrijven ondergebracht. Dat heeft geresulteerd in een verhalenbundel. Het werkt zo twee kanten op: schrijvers krijgen niet alleen een kans, ze laten ook hun licht schijnen op Brabant. De provincie krijgt zo nieuwe literatuur. Die regionale functie is heel belangrijk geworden, zoals je dat ook bij andere organisaties steeds meer ziet.'<br /></span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;"><o:p> <br /></o:p></span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: Garamond;">En Passionate Bulkboek? Voor deze organisatie is Geen Daden Maar Woorden tegenwoordig één van de vele programma's. Sinds de overname van Bulkboek in 2008 heeft het zich volledig gefocust op literair-educatieve projecten – aanvankelijk alleen voor het voortgezet onderwijs, in de afgelopen jaren bereikte het duizenden leerlingen in het vmbo en het mbo, en pabo-studenten. 'We blijven GDMW, en de schrijfwedstrijd Write Now!, vooral organiseren om gevoel te houden met de taal en gewoontes van die generatie, zodat we weten dat onze projecten voor het onderwijs de juiste toon hebben', zegt Van Strien. 'Als wij als leesspecialist de plank misslaan, schieten we ons doel voorbij.'<br /></span><span style="background-color: white;"><span style="color: #1d2228; font-family: Garamond;">(Eerder gepubliceerd in <i><span style="caret-color: rgb(29, 34, 40);">Boekblad</span> magazine</i>, okt 2020)</span></span></span></div>Maarten Dessinghttp://www.blogger.com/profile/00801091942148425534noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8576216246450967632.post-35824873426549933202020-12-16T09:58:00.000+01:002020-12-16T09:58:01.679+01:00Groepsportretten: Als er dan toch woorden voor transgender personen moeten zijn (Onze Taal)<div style="text-align: left;"><span style="font-size: medium;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">Het zou simpel kunnen zijn. Een man, geboren met de uiterlijke kenmerken van een meisje, noem je: man. Een vrouw, geboren in het lichaam van een jongen, noem je: vrouw. Waarom zou je iemand die in transitie is geweest om hem of haar van zijn genderdysforie (het gevoel van onvrede met het eigen geslacht) af te helpen, willen betitelen als </span><span style="font-family: "Times New Roman";">‘</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">transman</span><span style="font-family: "Times New Roman";">’</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">of </span><span style="font-family: "Times New Roman";">‘</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">transvrouw</span><span style="font-family: "Times New Roman";">’</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">? Wie is geopereerd aan zijn kaakbeen noem je toch ook niet zijn hele leven ‘ex-kaakpatiënt’? <br /></span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">Transgender personen deden vroeger zo veel mogelijk hun best niets anders dan man of vrouw te zijn, vertelt de historicus Alex Bakker (51). Zelf hield hij zijn transitie, die hij eind jaren negentig onderging, lang geheim. Pas nadat hij in <i>Mijn valse verleden </i>(2014) zijn verhaal te boek had gesteld, is hij er open over geworden. </span><span style="font-family: "Times New Roman";">“</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">Zwijgen was de norm. Je wilde jezelf niet ontmaskeren. Onder elkaar hanteerden we codewoorden om bijvoorbeeld niemand per ongeluk te ‘outen’. In het openbaar, maar ook in zelfhulpgroepen zeiden we: </span><span style="font-family: "Times New Roman";">‘D</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">at is een collega.</span><span style="font-family: "Times New Roman";">’</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">Of </span><span style="font-family: "Times New Roman";">‘</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">voor en na de oorlog</span><span style="font-family: "Times New Roman";">’</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">in plaats van </span><span style="font-family: "Times New Roman";">‘</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">voor en na de transitie</span><span style="font-family: "Times New Roman";">’</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">.</span><span style="font-family: "Times New Roman";">”</span></span></div><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt; text-align: left;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";"><span style="font-size: medium;"><b>Voor altijd online</b><o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">Maar zo onzichtbaar zijn transgender personen natuurlijk niet. Sterker: ze zijn zichtbaarder dan ooit. Mede door de sterk gegroeide maatschappelijke acceptatie van de laatste jaren is de groep veel zelfbewuster en daarmee zichtbaarder geworden. Neem Beau Geraeds (19). In juni vorig jaar realiseerde hij zich man te zijn; in december maakte hij dat bekend op Instagram. </span><span style="font-family: "Times New Roman";">“</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">Het is <i>out there</i>. Ik doe dat om te zorgen voor representatie. Om anderen te kunnen helpen, die nog niet zo ver zijn. En nu staat het voor altijd online. Iedereen die op mij googelt, vindt het zo.</span><span style="font-family: "Times New Roman";">”</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">En dus zijn er woorden nodig om de groep aan te duiden. Maar welke woorden? Transgender Netwerk Nederland (TNN) raadt journalisten in zijn mediawegwijzer aan te spreken over </span><span style="font-family: "Times New Roman";">‘</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">transgender personen</span><span style="font-family: "Times New Roman";">’</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">– en ook bijvoorbeeld </span><span style="font-family: "Times New Roman";">‘</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">transgender sporter</span><span style="font-family: "Times New Roman";">’</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">of </span><span style="font-family: "Times New Roman";">‘</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">transgender Utrechter</span><span style="font-family: "Times New Roman";">’</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">. <i>Transgender </i>noemt TNN nadrukkelijk “geen zelfstandig naamwoord”, omdat het een omschrijving is van een van iemands kenmerken. <b></b><i>Transman </i>en <i>transvrouw </i>kunnen ook wel, maar volgens het netwerk <b></b>alleen in informele context. <o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";"><span style="font-size: medium;"><b>Een lomp woord </b><o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">Individueel redeneert echter niemand zo strikt.</span><span style="font-family: "Times New Roman";">“</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">Als iemand over mij schrijft dat ik transgender ben, laat ik dat staan</span><span style="font-family: "Times New Roman";">”</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">, vertelt Thomas van der Meer (34), auteur van <i>Welkom bij de club </i>(2019), een roman over een transitie. </span><span style="font-family: "Times New Roman";">“</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">De nuance die het Transgender Netwerk aanbrengt, is voor media te ingewikkeld. Maar <i>transman </i>mijd ik juist helemaal. Men denkt te vaak ten onrechte dat dat iemand is die ooit man was. Het werkt te verwarrend. Zelf zeg ik, alleen als het relevant is, dat ik een transgender achtergrond heb. Ooit was ik transgender, maar daarvoor ben ik behandeld door in transitie te gaan. Nu ben ik man, maar wel één met een transgender achtergrond.</span><span style="font-family: "Times New Roman";">”</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">Wat daarentegen niet kan, zijn woorden die de plank misslaan. <i>Travestiet </i>bijvoorbeeld: </span><span style="font-family: "Times New Roman";">“</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">Mannen die het leuk vinden om als vrouw verkleed te gaan, dat is een wereld van verschil</span><span style="font-family: "Times New Roman";">”</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">, zegt Nathalie van Vugt (55). </span><span style="font-family: "Times New Roman";">“</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">Helaas wordt het vaak op één hoop gegooid, zoals in het nieuwe programma van Fred van Leer over dragqueens.</span><span style="font-family: "Times New Roman";">”</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">Of <i>transseksueel</i>: dat suggereert dat het gaat over de seksuele voorkeur van transgenders in plaats van hun sekse.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">Dat die woorden toch circuleren, komt door de snelle emancipatie van transgender personen én de verschillende termen die de afgelopen decennia zijn gebruikt, legt Bakker uit, die met <i>Transgender in Nederland </i>(2018) de geschiedenis van de groep beschreef. </span><span style="font-family: "Times New Roman";">“</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">Een van de eerste artsen in Nederland die transgenders behandelde, bedacht het woord <i>transseksisme</i>. Maar dat gaat niet makkelijk over de tong. Dat werd toen <i>transseksueel</i>, ook al was het fout. Zelf vind ik het een lomp, onprettig woord, maar sommige ouderen noemen zichzelf nog steeds zo. Uit gewenning.</span><span style="font-family: "Times New Roman";">”</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";"><span style="font-size: medium;"><b>Omgebouwd</b><o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">Daarnaast zijn er – helaas – woorden die kwetsen. Het bekendste voorbeeld is <i>omgebouwd</i>. </span><span style="font-family: "Times New Roman";">“</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">Alsof ik een stuk timmerwerk ben!</span><span style="font-family: "Times New Roman";">”</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">, zegt Van Vugt fel, die veel van zulke ervaringen beschreef in <i>Hoe ik werd wie ik altijd al was </i>(2014). </span><span style="font-family: "Times New Roman";">“</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">Mijn lichaam is gerepareerd, kun je hooguit zeggen. Maar ik ben geen bouwpakket, waarmee je naar eigen smaak iets kunt maken.</span><span style="font-family: "Times New Roman";">”</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";"></span><span style="font-family: "Times New Roman";">“</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">Ik kom het online tegen in reacties</span><span style="font-family: "Times New Roman";">”</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">, zegt ook Geraeds. </span><span style="font-family: "Times New Roman";">“</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">Vreselijk. Wie dat gebruikt, heeft echt geen idee wat het is om transgender te zijn.</span><span style="font-family: "Times New Roman";">”</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">Ook onprettig zijn complimenten als </span><span style="font-family: "Times New Roman";">‘</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">Je ziet het helemaal niet</span><span style="font-family: "Times New Roman";">’</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">of </span><span style="font-family: "Times New Roman";">‘</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">Wat ben jij goed gelukt.’ Van Vugt: </span><span style="font-family: "Times New Roman";">“</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">Ik haak er altijd maar op in met een grap. </span><span style="font-family: "Times New Roman";">‘</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">Maar jij hebt ook geen roze aan!</span><span style="font-family: "Times New Roman";">’</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">of zoiets.</span><span style="font-family: "Times New Roman";">”</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">Sommige zinnen jeuken omdat ze verraden dat iemand een transman of -vrouw niet helemaal normaal vindt. Van der Meer: </span><span style="font-family: "Times New Roman";">“</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">Vragen als: </span><span style="font-family: "Times New Roman";">‘D</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">us je bent eigenlijk een meisje?</span><span style="font-family: "Times New Roman";">’,</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">of: </span><span style="font-family: "Times New Roman";">‘</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">Wat is je echte naam?</span><span style="font-family: "Times New Roman";">’</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">Is Thomas soms mijn nepnaam?</span><span style="font-family: "Times New Roman";">”</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">Vaak komt het voort uit onwetendheid of onhandigheid. De transgender personen hebben zelden het gevoel dat iemand erop uit is hen te kwetsen. Soms ligt de pijn ook aan hemzelf, erkent Bakker. </span><span style="font-family: "Times New Roman";">“</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">Laatst sprak ik voor het eerst in lange tijd een kennis, die het in een bijzin had over </span><span style="font-family: "Times New Roman";">‘</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">vroeger toen je nog een meisje was</span><span style="font-family: "Times New Roman";">’</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">. Erg vervelend, maar eerlijk gezegd komt dat omdat ik er liever niet aan word herinnerd dat ik inderdaad zo’n lichaam had.</span><span style="font-family: "Times New Roman";">”<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";"><span style="font-size: medium;"><b>Activistisch</b><o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">Gelukkig groeit de kennis bij het brede publiek. En daarmee het gebruik van de juiste woorden. Bakker: </span><span style="font-family: "Times New Roman";">“</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">Het is nog helemaal niet zo lang geleden dat media een transvrouw een </span><span style="font-family: "Times New Roman";">‘</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">hij</span><span style="font-family: "Times New Roman";">’</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">noemden. Ook <i>omgebouwd </i>kwam je vijf jaar geleden geregeld tegen.</span><span style="font-family: "Times New Roman";">”</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">Van der Meer heeft dezelfde ervaring. </span><span style="font-family: "Times New Roman";">“</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">Als ik met een groep mannen praat die mijn achtergrond niet kennen, zeggen ze gerust <i>omgebouwd</i>. Maar als een gezelschap het wel weet, hoor ik dat woord nooit. Er is dus een besef dat het een fout woord is.</span><span style="font-family: "Times New Roman";">”<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="font-family: "Times New Roman";">Als de gevoeligheid toch ontbreekt, zijn er altijd nog</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">activistische transgender personen, heeft hij gemerkt. </span><span style="font-family: "Times New Roman";">“</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">Op Scholieren.com stond een verslag van mijn roman vol foute termen. De hoofdpersoon, een man, werd bijvoorbeeld </span><span style="font-family: "Times New Roman";">‘</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">zij</span><span style="font-family: "Times New Roman";">’</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";">genoemd. Heel vervelend, omdat zo’n verslag een educatief doel heeft. Ik heb er toen zelf alleen maar een story op Instagram over gemaakt. Mijn volgers stuurden echter allemaal mailtjes naar de site. Daarna is het aangepast.</span><span style="font-family: "Times New Roman";">”</span><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";"><span style="font-size: medium;">Dat is maar goed ook. Als transmannen en -vrouwen niet uitsluitend mannen en vrouwen genoemd kunnen worden, dienen wel de juiste termen worden gehanteerd.</span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white; color: #1d2228; font-family: "Times New Roman";"><span style="font-size: medium;">(Eerder gepubliceerd in <i>Onze Taal</i>)</span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><br /></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="color: #1d2228; font-family: Times New Roman; font-size: medium;"><span style="background-color: white; caret-color: rgb(29, 34, 40);">Zie ook <a href="http://maartendessing.blogspot.com/2020/05/groepsportretten-hoe-willen-mensen-met.html">aflevering 1</a> en <a href="http://maartendessing.blogspot.com/2020/11/groepsportretten-ik-ben-meer-dan-mijn.html">aflevering 2</a> van deze serie.</span></span></p>Maarten Dessinghttp://www.blogger.com/profile/00801091942148425534noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8576216246450967632.post-51970695256085852020-12-13T09:08:00.022+01:002020-12-13T09:08:00.292+01:00Interview: Jan Dijkgraaf van Osjato over het succes van 'Martien' (Boekblad)<div><b><span style="color: #161a1e;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">Een van de bestverkopende boeken van de afgelopen weken is <i>Martien </i>van Jan Dijkgraaf. Gebiografeerde en auteur gaven het zelf uit. 'Ik ga niet 1% minder korting eisen als ik daarmee het risico loop dat het boek ergens niet ligt.'</span></span></b></div><div><div><span style="font-kerning: none;"><b><span style="font-family: times; font-size: medium;"><br /></span></b></span></div><div><span style="font-family: times; font-size: medium;"><span style="font-kerning: none;"><b>Hoe was je week?<br /></b></span><span style="font-kerning: none;">'Sinds <i>Martien</i> op 16 oktober verscheen, word ik geleefd door Martien Meiland. Ik lig 's nachts wakker van de gedachten: ik moet dit nog doen, ik moet dat nog doen. En dan sta ik om twee of drie uur op in plaats van het gebruikelijke vijf uur, omdat ik niet meer kan slapen, en ga ik aan het werk. Ik maak altijd al to do-lijstjes, maar tegenwoordig zijn ze drie keer zo lang. Ik vind het niet erg, maar ik ben blij dat het binnenkort rustiger wordt.’</span><br /><span style="font-kerning: none;"><b><br /></b></span></span></div><div><span style="font-family: times; font-size: medium;"><span style="font-kerning: none;"><b>Pak je soms ook zelf boeken in?</b></span><br /><span style="font-kerning: none;">'Dat hebben we wel uitbesteed. Maar er komt zó veel bij kijken. Strategische zaken: komt er wel of geen e-boek en audioboek en wanneer dan? En financiële zaken. Het gaat om zulke grote aantallen – er zijn nu 75.000 exemplaren verkocht – dat dat veel tijd kost.'</span></span></div><div><span style="font-family: times; font-size: medium;"><br /><span style="font-kerning: none;"><b>En ook de promotie hoef je niet te doen, al ben je de auteur.</b></span><br /><span style="font-kerning: none;">
'Er is eigenlijk helemaal geen promotie. Dit boek verkoopt zichzelf. Iedere keer als Martien op televisie komt, een foto op Instagram post of in de roddelbladen staat, zie je dat terug in de verkoop. Daarom hebben we ook maar drie signeersessies gepland. Twee bij de woonwinkel van zijn dochter in Noordwijk en een, vorig weekend, bij de The Read Shop in Zelhem. Alleen voor die signeersessie hebben we posters laten maken. Dat is alles.'</span><br /><span style="font-kerning: none;"><b><br /></b></span></span></div><div><span style="font-family: times; font-size: medium;"><span style="font-kerning: none;"><b>Waarom uitgerekend die boekhandel?</b></span><br /><span style="font-kerning: none;">
'De familie woont daar vlakbij. Er zijn meerdere boekhandels in de buurt, we hebben gekozen voor de winkel die het meest vasthoudend en het enthousiast was. En die trouwens ook als eerste kwam.'</span><br /><span style="font-kerning: none;"><b><br /></b></span></span></div><div><span style="font-family: times; font-size: medium;"><span style="font-kerning: none;"><b>Hebben veel winkels Martien Meiland uitgenodigd?</b></span><br /><span style="font-kerning: none;">
'Valt mee. Enkele tientallen. Maar we hebben overal nee op gezegd. Het is niet nodig. Je verkoopt hooguit tweehonderd boeken. Met mijn eigen boeken zou ik daar vroeger heel blij mee zijn geweest, maar nu is het weinig. Vanwege corona is het ook veel gedoe. En het levert gezeik op. In Zelhem was het heel goed geregeld, met bewaker, desinfectiegel, noem maar op. En dan staan mensen in de rij van honderd meter buiten niet op anderhalve meter van elkaar. Op Twitter lees je vervolgens: "Omdat de Meilandjes zo nodig boekjes moeten verkopen, negeren ze corona." Moedeloos wordt je daar van. De familie kan er niets aan doen, maar het wordt hen wel aangerekend. Dan denk je gauw: laat zitten.'</span><br /><span style="font-kerning: none;"><b><br /></b></span></span></div><div><span style="font-family: times; font-size: medium;"><span style="font-kerning: none;"><b>Waarom wilden jullie <i>Martien</i> zelf uitgeven?</b></span><br /><span style="font-kerning: none;">
'Toen we hadden afgesproken dat ik een biografie zou schrijven, zocht ik contact met uitgeverijen. Zoals ik beloofd had te doen. Uiteindelijk had Bertram + de Leeuw de voor ons beste deal, omdat zij een goed businessmodel hebben: de winst wordt gedeeld met de auteur. En ik ken de uitgeverij, ik heb er zelf boeken gepubliceerd. Tijdens het gesprek daarover kwam het idee op: waarom doen we het niet zelf? Omdat ik een uitgeverijtje heb, ken ik het systeem: Buttkicken, waar ik alleen eigen boeken en twee thrillers van een oud-collega heb uitgegeven. En dan konden we de getallen van Bertram + de Leeuw voor ons verdubbelen.'</span><br /><span style="font-kerning: none;"><b><br /></b></span></span></div><div><span style="font-family: times; font-size: medium;"><span style="font-kerning: none;"><b>Bij welke uitgeverijen had je nog meer aangeklopt?</b></span><br /><span style="font-kerning: none;">
'Prometheus onder meer. Ik ken Mai Spijkers als een zeer commerciële uitgever, maar ook iemand die – om een andere reden – een hekel aan mij heeft. Ik wilde als gimmick zien of hij geld zou laten liggen of dat hij daarover heen kon stappen. Gelukkig bleef hij principieel. Hoewel hij zei dat het boek hem niets leek.'</span><br /><span style="font-kerning: none;"><b><br /></b></span></span></div><div><span style="font-family: times; font-size: medium;"><span style="font-kerning: none;"><b>En daarop richten jullie op 3 augustus Osjato op.</b></span><br /><span style="font-kerning: none;">
'Alleen de financiering was een probleem. Je wist: dit boek zou een succes worden. Moet je dan uit eigen zak investeren in een grote oplage? Met als risico dat je er toch te weinig hebt en het boek, met een levertijd van vijf weken, vlak voor Sinterklaas of Kerst uitverkocht zou zijn? Martien had één doel: het boek mocht nooit uitverkocht zijn. Daarop bedachten we een voorverkoopactie. Op 28 augustus maakte Martien op tv bekend dat het boek eraan kwam, vanaf dag 1 was het gekkenhuis – dankzij een enthousiaste helpdesk-medewerker van Mijndomein kon onze simpele site het aan – en een maandje later hadden we genoeg geld om 140.000 exemplaren te laten drukken. Zonder er privé in te hoeven investeren.'</span><br /><span style="font-kerning: none;"><b><br /></b></span></span></div><div><span style="font-family: times; font-size: medium;"><span style="font-kerning: none;"><b>Vandaar de constructie met een luxe-editie die twee weken voor verschijnen van de gewone editie exclusief voor de intekenaars was?</b></span><br /><span style="font-kerning: none;">
'Ja. Als je zo'n actie doet, moet je mensen wel iets bieden: handtekeningen van de hele familie, foto's, en de zekerheid dat zij hem eerder hebben. De luxe-editie zag er ook mooier uit. Het plan was eerst om de handtekening er echt in te zetten. Maar de drukker had uitgerekend hoeveel tijd dat zou kosten met de oplage van 40.000 exemplaren: een week. Omdat Martien linkshandig is, zou hij er nog langer over doen. Toen hebben we de handtekening maar laten meedrukken.' </span><br /><span style="font-kerning: none;"><b><br /></b></span></span></div><div><span style="font-family: times; font-size: medium;"><span style="font-kerning: none;"><b>Klaagde de boekhandel niet dat de voorverkoop uitsluitend via jullie eigen site liep?</b></span><br /><span style="font-kerning: none;">
'Nee. Iedereen wilde het graag verkopen. Ik hoefde ook helemaal geen inkopers te bellen. AKO, Primera, Jumbo: ze belden allemaal mij. Zoiets kan alleen met een naam als Martien Meiland. En ik kon goed uitleggen waarom we het zo hadden gedaan. Alleen in Noordwijk klaagden de boekhandels dat deze editie na de presentatie op 16 oktober alleen te koop was bij de woonwinkel van Martiens dochter. Ik zei: "als het jouw dochter was, zou je het haar toch ook gunnen". Dat begrepen ze wel.'</span><br /><span style="font-kerning: none;"><b><br /></b></span></span></div><div><span style="font-family: times; font-size: medium;"><span style="font-kerning: none;"><b>Ook daarna bleef je op sociale media verkondigen: koop het boek bij voorkeur op mijn site. Ongebruikelijk voor een uitgever, die altijd alle verkopers te vriend wil houden.</b></span><br /><span style="font-kerning: none;">
'Daar heb ik niemand over gehoord. Dat is toch ook logisch? Voor ieder boek dat we zelf verkopen hebben we én het hoogste rendement én gelijk ons geld. Al die grote ketens krijgen inkoopkorting en willen het liefst pas na zestig dagen betalen. Als we het helemaal via de boekhandel hadden gedaan, hadden we – na zelf de oplage te hebben gefinancierd – dus ook nog twee maanden op ons geld moeten wachten. Dat is als kleine uitgeverij niet te doen. Ik vind alle kanalen belangrijk, maar ik zie ze los van elkaar en ben transparant over de reden waarom ik het liefst verkoop via onze eigen site.' </span><br /><span style="font-kerning: none;"><b><br /></b></span></span></div><div><span style="font-family: times; font-size: medium;"><span style="font-kerning: none;"><b>Heb je hard onderhandeld met de ketens over de voorwaarden?</b></span><br /><span style="font-kerning: none;">
'Ik heb gelukkig de betaaltermijn naar dertig dagen weten te krijgen. Maar ik ga niet 1% minder korting eisen als ik daarmee het risico loop dat het boek ergens niet ligt – ik wil dat <i>Martien</i> via zo veel mogelijk kanalen te koop is. Ik heb van alle voorstellen bij andere uitgevers gecheckt of dat gebruikelijk is in de markt. Vaak was dat zo en ging ik akkoord. Een enkele keer vroeg iemand een belachelijke percentage en deed ik het niet. Nee, dan heb ik veel meer aan goedkopere portokosten. Dat scheelt echt. Bij de grote verzending bij verschijnen van het boek betaalde ik 1,50 euro per boek – het tarief dat Bol.com ook heeft, denk ik. Als particulier betaal je minimaal 4 euro voor een boek.'</span><br /><span style="font-kerning: none;"><b><br /></b></span></span></div><div><span style="font-family: times; font-size: medium;"><span style="font-kerning: none;"><b>Ook met Bol.com ging het zo?</b></span><br /><span style="font-kerning: none;">
'Als ze zien dat een boek loopt, krijg je op een dag een contract opgestuurd en mag je tekenen bij het kruisje. Zo werkt het bij hen. Toch heb ik dat gedaan. Ik ben dan wel eigenwijs, maar ik ga niet strijden voor 2% met onze grootste klant. Bol.com is goed voor 46% van de verkoop.' </span><br /><span style="font-kerning: none;"><b><br /></b></span></span></div><div><span style="font-family: times; font-size: medium;"><span style="font-kerning: none;"><b>Hoe groot is het aandeel rechtstreekse verkoop?</b></span><br /><span style="font-kerning: none;">
'Nu zo'n 30 tot 35%. Maar dat gaat nog dalen, omdat wij alleen de luxe-editie verkopen en de iets goedkopere gewone editie op zoveel plekken ligt. Ik denk dat het uiteindelijk uitkomt op 20%, maximaal 25%.'</span><br /><span style="font-kerning: none;"><b><br /></b></span></span></div><div><span style="font-family: times; font-size: medium;"><span style="font-kerning: none;"><b>Zet de boekhandel zich in jouw ogen voldoende in om het boek te verkopen?</b></span><br /><span style="font-kerning: none;">
'Overal waar ik kom ligt hij prima. Bij de Libris-achtige boekhandels misschien wat minder prominent dan bij de AKO, maar dat is logisch. Daar komt de doelgroep eerder, zoals het boek ook beter verkoopt buiten de grote steden. We liggen vaak in hun top 10, zonder ervoor te hoeven betalen. Zolang we in de top 5 van de Bestseller 60 staan, zal dat wel zo blijven. Alleen om in een bak bij de Jumbo te liggen hebben we betaald. Dat snap ik wel, een boek is een beetje een Fremdkörper in een supermarkt.'</span><br /><span style="font-kerning: none;"><b><br /></b></span></span></div><div><span style="font-family: times; font-size: medium;"><span style="font-kerning: none;"><b>Op 5 november schreef je in je nieuwsbrief: 'Een dikke vette middelvinger is het naar die vréselijk ouderwetse boekenbranche'. Waarom?</b></span><br /><span style="font-kerning: none;">
'Op 3 augustus richten wij een uitgeverij op met een startkapitaal van 100 euro en nog geen drie maanden later komen we op 1 binnen van de bestsellerlijst. Wat niemand had verwacht, zei iemand van de CPNB mij, omdat er al zo veel exemplaren in de voorverkoop waren verkocht. Dat is toch bizar? Ik ben daar zo trots op dat ik graag een keer, vanuit mijn uitgeverijtje in Eesterga – een dorp van letterlijk zeventien huizen groot – mijn middelvinger opsteek naar al die uitgeverijen in Amsterdam met hun kapitaal.'</span><br /><span style="font-kerning: none;"><b><br /></b></span></span></div><div><span style="font-family: times; font-size: medium;"><span style="font-kerning: none;"><b>Het gaat me vooral om dat tweede: waarom is de branche zo ouderwets?</b></span><br /><span style="font-kerning: none;">
'Dat hele verdienmodel is ouderwets. Als we bij Prometheus hadden getekend, hadden we met veel moeite 15% royalty's eruit onderhandeld – en die hadden Martien en ik moeten delen. Er wordt dan gezegd: een uitgeverij investeert in marketing. Maar dat doet die alleen maar voor een paar bestsellers. En ik denk niet dat een uitgeverij van dit boek daarmee meer exemplaren had verkocht. Veel auteurs pikken het toch. Uit eergevoel: dan is er een boek! Terwijl ze vervolgens soms anderhalf jaar wachten tot er plek is in de brochure en hun boek mag verschijnen. Dat is ook zoiets: een brochure en daarmee naar een beurs gaan. Hopeloos ouderwets. Wij hebben het zonder brochure gedaan, al besef ik – nogmaals – dat dat alleen kan omdat het om Martien Meiland gaat.'</span><br /><span style="font-kerning: none;"><b><br /></b></span></span></div><div><span style="font-family: times; font-size: medium;"><span style="font-kerning: none;"><b>Dus een volgende keer...?</b></span><br /><span style="font-kerning: none;">
'Doen we het weer zo. We hebben afgesproken: eerst de 100.000 halen, dan kijken we verder. In theorie kan Osjato daarna een slapend bestaan leiden, maar succes smaakt altijd naar meer. Het volgende boek wordt in ieder geval niet een van de manuscripten waarvan we er nu heel veel krijgen aangeboden. We worden geen algemene uitgeverij. Maar misschien een kookboek van Martien of een boek over woninginrichting. Zolang hij <i>hot</i> blijft, kun je dat heel goed op zijn naam verkopen, al worden het niet zulke grote bestsellers als <i>Martien</i>. Meer kan ik daar nu niet over zeggen.'</span></span></div><div><span style="font-family: times; font-size: medium;"><span style="font-kerning: none;">(Eerder gepubliceerd op Boekblad.nl, 6 dec)</span></span></div>
</div>Maarten Dessinghttp://www.blogger.com/profile/00801091942148425534noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8576216246450967632.post-51497117127246652022020-12-01T08:52:00.002+01:002020-12-01T08:52:03.599+01:00Interview: Jeroen Stumpel over de perfecte boekwinkel (Boekblad)<p><span style="background-color: white;"><i><span style="font-family: times; font-size: medium;">Boekhandel Stumpel bestaat al 140 jaar, maar het familiebedrijf is nooit af. Ook Jeroen Stumpel, de vijfde generatie aan het roer, wil bouwen. Daarom opende hij deze zomer een geheel nieuwe winkel in Purmerend. ‘Toen we het geschikte pand vorig jaar vonden, zijn we er vol in gedoken.’</span></i></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">Natuurlijk wilde Jeroen Stumpel (39) geen baan in het familiebedrijf. ‘Mijn hele jeugd wist iedereen precies wat ik later ging doen. Alsof ik alleen maar een vooropgezet plan hoefde uit te voeren’, vertelt hij in de koffiecorner van de boekhandel aan de Grote Noord in Hoorn, waar het in 1880 allemaal is begonnen. ‘Daar had ik een hekel aan. Ik werkte als tiener als zaterdaghulp mee, maar zodra ik naar Amsterdam verhuisde om te studeren – eerst aan de Hogeschool Inholland, daarna aan de Vrije Universiteit – stopte ik daarmee. Zocht ik daar een baantje, níét in een boekhandel. En ik zou nooit meer terugkeren.’</span></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">Maar hoe gaat het dan? ‘Ik vond dat Stumpel, dat van mijn vader Steef en oom André was, meer met internet en ict moest doen. Met Kerst 2008 besprak ik dat met mijn vader en bood ik aan dat op projectbasis uit te voeren. Weet je dat wel zeker, vroeg hij? Ja ja ja, hier had het bedrijf echt behoefte aan. Maar inderdaad: zo’n e-commercetraject is niet in korte tijd afgerond, en je pakt andere dingen op, het blijkt hartstikke leuk te zijn en eind 2014 – zes jaar later – heb ik het bedrijf overgenomen. Ik zou nu niets anders meer willen.’<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">Uiteindelijk gaf het familiale karakter van het bedrijf zelfs de doorslag. ‘Het voelde altijd al als eigen. Als van ons. Daarmee kwam een verantwoordelijkheidsgevoel om datgene wat vier generaties voor me hebben opgebouwd, voort te zetten. Als we een luciferhoutjesfabriek hadden, had ik dat ook voortgezet. Ik had dan niet beter geweten. Maar het boekenvak is wel een heel dynamische en fijne omgeving. Hoe kun je in een markt die zo in beweging is, waarbij voor een boek zo veel alternatieven zijn gekomen, toch dat mooie product verkopen? En: bij jou en niet elders? Ik vind het mooi daarmee bezig te zijn.’<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><o:p><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">Elf winkels en een grote afdeling <i>office supplies</i>, goed voor circa 30 procent van de omzet, telt Stumpel anno 2020. Begin juli opende het nieuwste filiaal in Purmerend. Zonder feestje uiteraard. Maar wél in feestelijke stemming. ‘We hadden in januari al de sleutel van het pand gekregen’, blikt Stumpel terug op de eerste maanden. ‘We hadden dus een langere voorbereidingstijd dan normaal. In die tijd zagen we hoeveel mensen op die plek langskwamen. Dat gaf ons een goed voorgevoel. Nu de winkel open is, ontwikkelt de omzet zich zoals gehoopt.’<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">Purmerend is met 80.000 inwoners een relatief grote stad – zeker voor Stumpel, die vanuit Hoorn zijn verspreidingsgebied gestaag heeft uitgebreid over West-Friesland en delen van de Zaanstreek en Flevoland. Er zijn winkels in Alkmaar en Almere, maar vooral in kleinere plaatsen als Medemblik, Enkhuizen, Krommenie en Heemskerk. Ook Purmerend is een stad waarvan de inwoners in het afgelopen voorjaar liever niet gingen winkelen in Amsterdam of Zaanstad. Daar profiteerde Stumpel van, met name omdat de naamsbekendheid in de regio al behoorlijk goed tot deze plaats was doorgedrongen.<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">‘Toen corona uitbrak, was het even slikken. Maar ja, het huurcontract was al getekend. Je gaat dus gewoon beginnen. En achteraf ben ik blij dat we de stap hebben gezet. Een boekwinkel, zeker zoals wij die hebben, moet het hebben van zijn lokale publiek – en dát was er gewoon in Purmerend. Misschien waren ze wat terughoudender dan normaal om een nieuwe winkel binnen te stappen. Na drie maanden komt nog steeds de helft van het publiek er pas voor het eerst. Maar dat is niet erg. Het betekent dat de omzet alleen maar kan stijgen.’<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;"><br /></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">Heb je bij de inrichting van de winkel in Purmerend rekening gehouden met de corona-eisen?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">‘Eigenlijk niet. We wilden altijd al een ruim opgezette winkel. Dat is fijn winkelen. En handig voor mensen die slecht ter been zijn. Alles staat op wieltjes – een wijze les van mijn oom – zodat we makkelijk alle tafels opzij kunnen zetten voor een presentatie, maar óók om ze even te verplaatsen als iemand in een rolstoel wil keren. Dus de invloed van corona? Misschien hebben we alleen een <i>display</i>minder neergezet, om de paden echt opgeruimd te houden.’<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><o:p><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">Wat was het effect van corona op het hele bedrijf?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">‘Dat verschilde per winkel. In de grote steden was het de eerste maanden echt slikken. In de zomer was de omzet weer oké. Terwijl de twee kleine winkels in de Zaanstreek het vanaf maart fantastisch hebben gedaan. Ook de kantoorartikelen hadden het zwaar. Als half Nederland opeens thuiswerkt, kun je als facilitair leverancier voor kantoor helaas weinig geld verdienen.’<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><o:p><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">En die klap is misschien blijvend als er vanaf nu structureel meer thuis zal worden gemerkt.<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">‘Ook dat komt wel weer op gang, hoor. De markt zit nu in een grote dip die misschien twee jaar duurt, maar echt tijdelijk zal zijn. Als bedrijven voor meer thuiswerken kiezen, zullen ze budget vrijmaken om hun personeel een goede werkplek te laten inrichten. Dan hebben ze ergonomisch verantwoorde stoelen nodig. Niemand houdt het lang vol als hij met zijn of haar laptop aan de keukentafel zit. Daar liggen juist extra kansen.’<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><o:p><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">Twee jaar?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">‘Ach, ik weet ook niet hóé lang het gaat duren. Maar als het zo lang zal zijn, kan het bedrijf het aan. Wat dat betreft vind ik het erger dat mijn kinderen van 5 en 7 nu moeten opgroeien met het idee dat ze altijd afstand moeten houden.’<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><o:p><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">Welke lessen heb je geleerd uit de coronaperiode?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">‘Dat je snel moet schakelen. Aan de ene kant de kosten beperken: de huur, de bezetting in de winkel, de voorraad. We hebben kritisch gekeken naar de voorraad. Als er bijna geen volk in de winkels wordt verwacht, moet je dan van alle nieuwe titels grote stapels hebben? Nee. Pas toen het winkelbezoek meetbaar aantrok, hebben we dat opgepakt. Aan de andere kant moet je meebewegen met de vraag in de markt. Wat wordt wél verkocht? Dat moet je snel in huis halen. Dat waren designmondkapjes, puzzels en spellen, hobbymaterialen.’<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><o:p><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">Hoe beweeg je mee?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">‘Simpel: elke dag kijken naar de verkoopcijfers en de voorraad. En zodra je ziet dat de puzzelverkoop stijgt, onmiddellijk de voorraad vergroten. Mondkapjes hadden we uiteraard niet in het assortiment, maar omdat we verwachtten dat daar behoefte aan was, hebben we die overal en nergens vandaan gehaald. Via de traditionele kanalen waren ze al meteen niet meer te krijgen. Handgel ook niet. En dus ga je net zo lang rondbellen tot je alternatieve leveranciers hebt. Dat is de handelsspirit die in deze familie ziet. Wij hadden, eind maart, als een van de eerste winkels in de regio mondkapjes en hebben daar heel veel omzet mee gemaakt.’<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><o:p><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">Hoe kon je de huur omlaag krijgen?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">‘Wij hadden in april alleen de helft van de huur betaald. De kleine verhuurders hadden daar begrip voor. Pakten de situatie samen op met de winkelier. Maar de grote jongens hadden er maling aan. Een van hen liet weten, nog voor wij onze brief hadden verstuurd, dat corona ontzettend vervelend was, maar ons niet ontsloeg van de verplichting te betalen. Kortom, die stak een middelvinger op. Het past bij het beeld van de afgelopen jaren. Vastgoedbeleggers reageren niet op dalende retailomzetten. Toch zullen ze uiteindelijk wel moeten. Dat zal via een omweg van een investeringsbijdrage of zo gaan, waardoor je per saldo een lagere huur betaalt.’<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;"><br /></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">Is het boekhandelen dit jaar fundamenteel veranderd?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">‘Online is natuurlijk belangrijker geworden. Ook onze omzet is sinds maart gestegen in een orde van 200 procent. En de omzet was al die van een kleine winkel. Daar gaan we nu nog meer geld en tijd insteken.’<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><o:p><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">Waarom? Er zijn ook boekhandels die zich concentreren op hun fysieke verkoop.<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">‘Dat snap ik. Er zijn boekhandels met zo’n eigen uitstraling en zo’n sterke band met hun eigen publiek dat ze het prima kunnen redden met een site die alleen een promotiekanaal is. Maar voor ons is internet een toegevoegde waarde. Het publiek in ons gebied winkelt ook online, en dus moeten we ervoor zorgen dat ze dat – op z’n minst voor een deel – bij ons kunnen doen. Juist door onze naam en reputatie in de regio kunnen we een waardig alternatief zijn. Je ziet al dat bestellingen afhalen in de winkel enorm toeneemt.’<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><o:p><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">In een tijd waarin het sentiment om lokaal te kopen sterk is gestegen.<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">‘Absoluut. Het besef is sterk gegroeid dat stadscentra heel saai worden als winkels verdwijnen. We hebben de boodschap ook sterk uitgedragen in onze marketinguitingen: op boekenleggers, in nieuwsbrieven, op onze sociale media.’<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><o:p><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">Is Stumpel erg actief op sociale media?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">‘Op Facebook en Instagram. Bij Twitter en TikTok hebben we wel een account, maar daar doen we niets mee. Je kun op sociale media heel goed je winkel en alles wat daar speelt, presenteren in de regio. Het werkt meer verbindend als een medewerker van ons een boek presenteert dan wanneer je een stockfoto van het omslag gebruikt. In sommige steden is het aantal volgers groot, in andere kan het nog groter. De uitdaging is nog wel dat klanten in Alkmaar ook zien wat we in Almere doen, wat voor hen minder relevant is.’<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><o:p><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">Is de webshop op dit moment rendabel?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">‘Zeker. Dat komt ook omdat een groot deel van onze zakelijke bestellingen via internet binnenkomt. We hebben dus al een forse online-omzet. Dat is ook nodig omdat je online een lagere marge op de bestelling hebt, vanwege de <i>handling</i>en verzendkosten. Maar het gaat mij vooral om de combinatie: én fysieke winkels én een webshop – dat versterkt elkaar.’<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><o:p><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">Wat wil je met de integratie van on- en offline?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">‘De voorraad in de winkel moet zichtbaar zijn op internet, zodat je een titel meteen kunt reserveren en laten afhalen. Klinkt simpel, maar werk maar eens uit. In het verlengde kun je boeken uit de winkel verkopen via andere sites – van Bol of Libris, waar we sinds twee, drie jaar bij zijn aangesloten. Daar liggen veel mogelijkheden. En mijn wens is nog altijd dat je in de winkel een boek oppakt en via je telefoon daar meer informatie over kunt vinden als je de barcode scant: recensies, een filmpje, <i>whatever</i>.’<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><o:p><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">Is Stumpel vanwege dit soort mogelijkheden lid geworden van Libris?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">‘Nee. Eerder vanuit het samen sta je sterk-gevoel. De digitale projecten zijn belangrijker voor winkels die weinig met hun eigen site kunnen doen. Wij hébben al jaren een eigen platform. Maar natuurlijk zijn Libris.nl en functionaliteiten als Zoekeenboek voor ons extra kanalen. Dat telt allemaal mee. We dragen de naam Libris alleen niet uit. Wij zijn Stumpel.’<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><o:p><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">Je bent ook toegetreden tot de groep Triple A-boekhandels.<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">‘Ruim een jaar geleden werd ik daarvoor gevraagd. Heel waardevol: te zien hoe anderen, hoe anders hun bedrijf ook is, de business runnen. Ik pas er ook wel bij. Het zijn allemaal boekhandelaren die bezig zijn met uitbreiden en groei. Ik ook. Ik haal daar veel energie uit.’<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><o:p><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">Wat is de grote uitdaging voor een boekhandel in deze tijden?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">'Op korte termijn natuurlijk dit najaar. Hoe gaan we om met de drukte als iedereen afstand van elkaar moet houden? En op langere termijn: ervoor zorgen dat de winkels attractief blijven voor de bezoeker. Dat doe je door continu te kijken naar de winkels en steeds dingen te veranderen. Ik heb gelukkig veel ideeën. Op het gebied van winkelinrichting, integratie on- en offline, uitbreiding assortiment, onze folders, noem maar op. Helaas is de tijd beperkt om ze, samen met het team, allemaal tegelijk uit te voeren.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><o:p><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">Stilstand is achteruitgang?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">'Ik denk het wel. De omzet kwam vroeger naar je toe. Nu hebben klanten zo veel alternatieven om hun boek ergens te kopen. Het leukste blijft wel om dat in je lokale boekhandel te doen, maar dan moet je er een feestje van maken. Daarom kun je in Purmerend niet zo maar het concept van Hoorn kopiëren, wat al vijftien jaar oud is. Je moet er fris naar kijken en echt de tijd nemen om het zo eigentijds mogelijk te maken. Daar hebben we nu bijvoorbeeld een industrieel plafond. Echt à la nu. En als dat werkt, en je kijkt vervolgens met die ervaring naar Hoorn, wéét je: hier gaan we binnenkort opnieuw naar kijken.'<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><o:p><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">Wat wil je met de aanpassing van de winkels?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">‘Voor Purmerend hebben we net weer een andere stijl bedacht. Die ideeën kun je kwijt als je elders verbouwt of een nieuwe winkel opent. De koffiebar is daar meer geïntegreerd in de winkel dan in Hoorn, waar het eerder een aparte hoek is. Dat komt voort uit de iets kleinere omvang van de winkel, maar zet je toch aan het denken. Zo bevrucht wat je in de ene winkel doet, je beleid voor andere winkels.’<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><o:p><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">Nog een nieuwe winkel?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">‘Alleen als er wat op ons pad komt. En ja, er wordt ons wel eens wat aangeboden, maar op dit moment lopen er geen gesprekken. Het is ook geen doel op zich. Voor synergievoordelen hebben we al schaal genoeg. Tien, elf, twaalf winkels – dat maakt niet zo veel uit. En ik hoef ook niet zo nodig te groeien naar, zeg, twintig winkels. Dat zou een andere manier van managen vereisen. En ik zou het dan moeilijk vinden de controle deels uit handen te geven. Zo’n keten past ook niet goed bij het karakter van een familiebedrijf.’<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><o:p><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">Was Purmerend een kwestie van toeval?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">‘Nee. De omvang van de stad was interessant. En we reden er toch al dagelijks langs, van ons distributiecentrum in Zwaag naar de winkels in de Zaanstreek. We hebben daar alleen lang naar een geschikt pand moeten zoeken. Toen we dat vorig jaar vonden, zijn we er vol in gedoken.’<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><o:p><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><b><span style="font-family: times; font-size: medium;">En wat wil je met de uitbreiding van het assortiment?<o:p></o:p></span></b></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">‘De verhouding boeken en andere producten is 60-40 procent. En dat is het al zeker veertig jaar. Het is in deze regio alom bekend: voor een boek of een ander cadeau ga je naar Stumpel. Wij zijn hier bijvoorbeeld een van de grootste verkopers van Dopper. Op dat gevoel wil ik graag voortbouwen. Maar dat betekent wel dat je voortdurend dat assortiment moet aanpassen. Je kunt nooit denken: nu is het aanbod precies goed. Vanuit die traditie konden we ook zo snel designmondkapjes verkopen.’<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><o:p><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">Wat zijn de grenzen van het non-bookaanbod?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">‘Dat kan ik niet zeggen. Het is een gevoel. Portemonnees passen wel, horloges niet. Maar waarom? Ik denk vooral omdat ik in deze winkel ben opgegroeid. Dan wéét je het. En niet alleen ik. Er loopt hier een goed stel collega’s rond dat ook al lang ervaring heeft met wat bij ons past. Maar evengoed hebben we zo onze missers – zoals iedereen. Dan koop je een bepaalde knuffel in, die je een jaar later in de uitverkoop moet doen.’<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><o:p><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">Is de voorraad boeken eerder breed dan diep?<o:p></o:p></span></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">‘We hebben in alle genres veel keuze voor een breed publiek, zonder dat er grote stapels van liggen. Maar ook hier geldt: door heel goed de beweging van de voorraad te volgen, kun je bij goede verkoop razendsnel opschalen. We hebben in alle plaatsen waar we zitten wel concurrentie, vaak van Bruna’s, maar we zijn over het algemeen dé boekhandel. Daarom willen we iedereen kunnen bedienen en niet focussen op bijvoorbeeld één specialisme. Ook niet in Almere, onze grootste stad, waar misschien ruimte kan zijn voor een echt literaire boekhandel. De Dopper is daar trouwens ook ons best lopende artikel.’</span></span></p>Maarten Dessinghttp://www.blogger.com/profile/00801091942148425534noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8576216246450967632.post-39117240973083664242020-11-03T09:04:00.009+01:002020-11-03T09:04:00.559+01:00Groepsportretten: ‘Ik ben meer dan mijn handicap’ (Onze Taal)<div style="text-align: left;"><span style="font-size: medium;"><span style="font-family: "Times New Roman";">Overal waar hij komt, stuit hij op datzelfde bordje: “Invalidentoilet”. Absurd, vindt filmmaker Mari Sanders (32), bekend van de driedelige documentaire </span><i style="font-family: "Times New Roman";">Rolstoel roadmovie</i><span style="font-family: "Times New Roman";">. “Zelfs officiële instanties gebruiken dat. Weten ze soms niet wat </span><i style="font-family: "Times New Roman";">invalide</i><span style="font-family: "Times New Roman";">betekent? ‘Ongeldig.’ Denk aan ‘een valide argument’. De overheid zegt dus letterlijk dat ik niet meetel als ik door mijn rolstoel zo’n toilet gebruik. </span><i style="font-family: "Times New Roman";">Mindervalide </i><span style="font-family: "Times New Roman";">vind ik om dezelfde reden nog erger.”<br /></span><span style="font-family: "Times New Roman";">Ook van eufemismen krijgt Sanders hardnekkige jeuk. </span><i style="font-family: "Times New Roman";">Mensen met een vlekje</i><span style="font-family: "Times New Roman";">, </span><i style="font-family: "Times New Roman";">mensen met mogelijkheden</i><span style="font-family: "Times New Roman";">, </span><i style="font-family: "Times New Roman";">kanjers met kansen</i><span style="font-family: "Times New Roman";">– er bestaan er vele. “Neem </span><i style="font-family: "Times New Roman";">mensen met een uitdaging</i><span style="font-family: "Times New Roman";">. Mag ik alsjeblieft zelf bepalen wat mijn uitdaging is? In mijn geval is dat een zo goed mogelijke film maken. Door het beestje opzichtig niet bij zijn naam te noemen, maak je het alleen maar vervelender.”</span></span></div><p class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt; text-align: left;"><span style="font-size: medium;"> </span></p><p class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: medium;"><b>Wat goed dat je werkt</b><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: medium;">Sanders is bepaald niet de enige gehandicapte persoon met deze aversies. “Eufemistische termen worden dan ook meestal bedacht door zorgprofessionals of ouders”, vertelt Xandra Koster (48), medewerker van netwerkorganisatie Ieder(in) voor mensen met een beperking of chronische ziekte. “Gehandicapte mensen, die eerder vinden dat het niets is om je voor te schamen, zullen ze nooit gebruiken.”<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: medium;">De afkeer van taal die het gehandicapt zijn benadrukt als óf zielig óf inspirerend, is even breed gedeeld. “Men zegt liever niet rechtstreeks dat ik een ‘handicap’ heb”, zegt Eline Pollaert (28), projectmedewerker diversiteit en inclusiviteit van de Universiteit Leiden. “Maar men vraagt wel wat er ‘mis’ met mij is. Of men zegt: ‘Wat goed dat je werkt’, ‘Wat dapper dat je hier komt.’ Alsof ik niet een even gewoon leven heb.”<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: medium;">Er is zelfs een heel woordenboek samen te stellen van woorden die het beeld bevestigen van ‘de deerniswekkende gehandicapte’. Van ‘lijden aan je handicap’ tot ‘de zwakkeren van de samenleving’. Bekend is ook <i>aan een rolstoel gekluisterd</i>. “Daar klopt niets van”, zegt Jeanette Chedda (36), webredacteur bij de politie, resoluut. “Voor velen geeft een rolstoel juist vrijheid. Sommigen bewegen zich hier al hun hele leven mee voort.”<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: medium;"> </span></p><p class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: medium;"><b>Een extra koekje</b><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: medium;">Aan veel aanduidingen mankeert dus wel iets. Het meningsverschil ontstaat pas in de zoektocht naar de juiste oplossing. Wat is de correcte aanduiding? Sanders prefereert <i>mensen met een handicap </i>– in tegenstelling tot <i>een gehandicapte</i>, dat een persoon reduceert tot niets meer dan zijn handicap. Chedda gruwelt daarentegen van dat woord sinds las over de herkomst ervan (een van de verschillende etymologische verklaringen die de ronde doen).<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: medium;">“Mensen met een beperking konden vroeger niet werken en waren daarom gedwongen te bedelen”, legt ze uit. Zo maakte een 'handicap' van mensen tweederangs burgers. “Ik heb daarom een hekel aan Wereld Gehandicaptendag. Dat klinkt alsof het vergelijkbaar is met Dierendag: de dag waarop je iemand met een handicap een extra koekje geeft.”<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: medium;">Chedda beschrijft zichzelf daarom als “vrouw van kleur met zichtbare beperking”. En dáár heeft Sanders juist moeite mee. “Ik geloof dat <i>mensen met beperking </i>het meestgebruikte eufemisme is”, zegt hij. “Daarmee is het nog niet goed. Want als je diabetes hebt of nooit je rijbewijs hebt gehaald, ben je óók beperkt. Eigenlijk is iedereen is op een of andere manier beperkt. Toch valt niet iedereen onder deze noemer. Waar leg je de grens?”<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: medium;"> </span></p><p class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: medium;"><b>VN-verdrag </b><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: medium;">Koster en Pollaert vinden zelfs alle Nederlandse woorden ongeschikt. Zij gebruiken het liefst de Engelse termen zoals het VN-verdrag Handicap die hanteert. <i>Impairment </i>verwijst naar iemands persoonlijke omstandigheden, <i>disabled </i>naar de maatschappij die mensen met een handicap niet in staat stelt volwaardig mee te doen. De woorden scheppen daarmee een heel helder onderscheid. “<i>Disable </i>is niet het tegenovergestelde van <i>able</i>: ‘iets kunnen’, maar van <i>enable</i>: ‘in staat stellen’,” zegt Koster. <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: medium;">In het Nederlands zou je kunnen spreken van ‘gehinderde’, redeneert zij. “Maar dat woord heeft niet dezelfde associatie met het hebben van een beperking als <i>disabled</i>. De Nederlandse vertaling van het VN-verdrag heeft het dan ook over “mensen die gehandicapt zijn door de wisselwerking tussen de beperking van de persoon en de ontoegankelijke maatschappij”. Bij gebrek aan een uitgebreidere woordenschat gebruik ik die termen.”<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: medium;">Er zijn verschillende redenen aan te voeren voor het gebrek aan overeenstemming. Ten eerste is er een ongelooflijk grote diversiteit aan gehandicapte mensen, legt Pollaert uit. Niet alleen in soorten handicap, maar ook in de mate waarin deze zichtbaar is, deze van invloed is op het dagelijks leven, en hoe lang iemand deze heeft: vanaf de geboorte of pas sinds kort. Daarom heeft niet iedereen dezelfde gevoelens bij de gebruikte termen.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: medium;">Daar komt bij dat er nauwelijks discussie over taal is, zelfs in eigen kring. “In het rolstoelhockey doen ‘invalide’ en ‘valide’ spelers mee”, vertelt Chedda. “Ik vind het pijnlijk dat het onderscheid daarmee wordt aangeduid. Ik zou dat willen veranderen, maar ik hoef daar bij mijn team niet over te beginnen. Iedereen accepteert het gewoon zoals het is.”<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: medium;"> </span></p><p class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: medium;"><b>Groot toilet</b><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: medium;">Dat de meerderheid in deze groep niet zo activistisch is als de hier geïnterviewden, maakt het lastig om de misplaatstheid van sommige woorden over te brengen. Voor deze groep begint de emancipatie nog maar net,” zegt Koster, “maar je kunt individueel tegengas geven. Ik ben actief op Twitter. Iedere keer als een krant een woord als <i>mindervalide </i>gebruikt, laat ik dat weten. Soms raak ik ook in gesprek met een journalist. De reactie is er dan altijd één van begrip.”<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: medium;">En waarom zou dat niet helpen? De afgelopen jaren zijn immers ook ongewenste woorden in onbruik geraakt. “Mensen zeggen nog wel ‘idioot’, maar zonder te denken aan mensen die ooit die officiële diagnose [voor het hebben van een IQ tussen 0 en 25 – MD] kregen”, zegt Koster. “Je moet klein beginnen. Dan kan het steeds groter worden. Door dit artikel valt hopelijk bij weer een paar mensen het kwartje.”<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: medium;">Misschien, hoopt Sanders, hoeft zelfs ooit het label <i>handicap </i>niet meer nodig te zijn. “Waarom moet je eigenlijk spreken van ‘de gehandicapte Mari’? Je kunt net zo goed zeggen ‘Mari kan niet lopen’ of ‘Mari zit in een rolstoel’ op een moment waarop dat relevant is. Precies zoals je alleen benoemt dat iemand een bril draagt als dat ter zake doet. Een bril is immers óók een hulpmiddel dat je nodig hebt vanwege een functionele beperking.”<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: medium;">In die gedroomde toekomst bestaat het invalidentoilet uiteraard ook niet meer. Er zijn alleen kleine en – ruim voldoende – grote toiletten, waarbij de laatste gebruikt kunnen worden door iedereen die daar een voorkeur voor heeft. Om een luier te verwisselen bijvoorbeeld. Omdat je wat meer ruimte wel zo prettig vindt. Of omdat je in een rolstoel zit. “Hoe gewoner iets is, hoe onnodiger het is om daar aparte woorden voor te gebruiken,” meent Sanders.</span></p><p class="MsoNoSpacing" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Times New Roman; font-size: medium;">(Eerder verschenen in <i>Onze Taal</i>)</span></p><p class="MsoNoSpacing" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-size: medium;"><br /></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: Times New Roman; font-size: medium;">Deel 2 in een serie 'Minderheidsgroepen en schurende taal'. Zie <a href="http://maartendessing.blogspot.com/2020/05/groepsportretten-hoe-willen-mensen-met.html" target="_blank">hier</a> voor aflevering 1.</span></p>Maarten Dessinghttp://www.blogger.com/profile/00801091942148425534noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8576216246450967632.post-59266128549856618522020-10-19T09:29:00.000+02:002020-10-19T09:29:00.318+02:00Recensie: 'De nieuwe rivier' van Eva Meijer (De Lage Landen)<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh6D49p1lhhj41iWpjV0YhAgCm3s8kSlz9U7QqKne5eqEkC40YhF5HrYI48qfmn1JoKzs9-K_w0PN4UguCyJpsZLfot8MkCdBoonTfA8-Z3hS-1qKipk_9u_V5vndSOKn4KbcnXwVVhM8M/s1600/Eva-Meijer-De-nieuwe-rivier-Recensie.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh6D49p1lhhj41iWpjV0YhAgCm3s8kSlz9U7QqKne5eqEkC40YhF5HrYI48qfmn1JoKzs9-K_w0PN4UguCyJpsZLfot8MkCdBoonTfA8-Z3hS-1qKipk_9u_V5vndSOKn4KbcnXwVVhM8M/s400/Eva-Meijer-De-nieuwe-rivier-Recensie.jpg" /></a><span style="-webkit-text-stroke-width: initial;"><i><span style="font-size: large;">De vijfde roman van Eva Meijer is gebouwd op een krachtige metafoor voor onze omgang met de aarde. En haar ambitie om iets even origineels als urgents te brengen, is zonder meer te prijzen, maar Meijers taal en verbeelding zijn niet accuraat genoeg.</span></i></span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: Calibri; font-stretch: normal; line-height: normal; min-height: 14px;">
<span style="-webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: Calibri; font-stretch: normal; line-height: normal; min-height: 14px;">
<b style="font-family: "Times New Roman";"><span style="font-size: large;">EEN PLUS EEN IS GEEN TWEE</span></b></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: Calibri; font-stretch: normal; line-height: normal; min-height: 14px;">
<span style="-webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: Calibri; font-stretch: normal; line-height: normal; min-height: 14px;">
<span style="-webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-size: large;">De nieuwe rivier uit de titel van Eva Meijers vijfde roman verscheen uit het niets. Een paar jaar geleden was hij er opeens. Geen onaanzienlijke sloot of kalm voortkabbelend beekje. Nee, een echte rivier die de streek in het fictieve Latijns-Amerikaanse land dwars doormidden snijdt en die zo vaak van vorm verandert dat het geen zin heeft om een brug te bouwen. De rivier verwoestte iedere constructie. De sojaboer die stukken grond aan beide kanten van het bruine water bezit, restte niets anders dan omlopen.</span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-kerning: none;">Het is een fantastisch gegeven voor een roman. Een rivier die nergens begint en nergens eindigt</span><span style="-webkit-font-kerning: none; font-family: Calibri; font-stretch: normal; line-height: normal;">,</span><span style="font-kerning: none;"> maar wel ieders leven dramatisch beïnvloedt, is een even eenvoudige als krachtige metafoor – in dit geval voor onze weinig duurzame omgang met de aarde. Alle verklaringen die Meijers personages voor de rivier geven, wijzen daarop: de wetenschappelijke van de geoloog</span><span style="-webkit-font-kerning: none; font-family: Calibri; font-stretch: normal; line-height: normal;">,</span><span style="font-kerning: none;"> die wijst op boskap ten behoeve van intensieve sojateelt; de spirituele van de lokale bevolking</span><span style="-webkit-font-kerning: none; font-family: Calibri; font-stretch: normal; line-height: normal;">,</span><span style="font-kerning: none;"> die denkt aan de voorspellingen van de goden; of nog andere</span><span style="-webkit-font-kerning: none; font-family: Calibri; font-stretch: normal; line-height: normal;">.</span></span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal;">
<span style="font-kerning: none;"><span style="font-size: large;">Meijer heeft een thriller geschreven rond deze metafoor. <i>De nieuwe rivier</i> begint, heel klassiek, met de vondst van een lijk. Janet Stone, een Britse journaliste van <i>The Guardian</i>, ontdekt in het eerste hoofdstuk dat sojaboer Hugo Frys is vermoord. Kort daarvoor had ze hem nog gesproken voor haar reportage over het wonderlijke natuurverschijnsel. Nu hangt hij ondersteboven, met zijn enkels bij elkaar gebonden, aan een ring in het plafond die daar speciaal voor dit doeleinde lijkt te zijn bevestigd. Zijn hoofd reikt net tot de grond.</span></span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal;">
<span style="font-kerning: none;"><span style="font-size: large;">Die moord brengt alle personages bij elkaar vanuit wier perspectief Meijer alternerend het verhaal beschrijft: de journaliste natuurlijk; Frys’ huishoudster Petronella Crista-Galli; de geoloog Rafel Flores; politieagent Jor en zijn assistent Domino Muñoz; Jors dochter Maia; Beatriz Diaz, burgemeester van het dorp Koraalboom; milieuactivist Wotko, die de actiegroep Onze Aarde aanvoert; en zelfs de vermoorde Frys, via zijn gedichten die tussen zijn papieren opduiken en die meermaals een apart hoofdstuk krijgen toebedeeld.</span></span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal;">
<span style="font-kerning: none;"><span style="font-size: large;">Allemaal staan ze voor een andere visie op de nieuwe rivier. Janet Stone is bijvoorbeeld de archetypische westerling die de milieuproblematiek wel degelijk serieus neemt, maar voor wie de gevolgen van haar eigen consumentistische levensstijl uiteindelijk te ver van haar bed voelbaar zijn. Ze bekijkt haar werk dan ook in de eerste plaats in termen van wat het kan betekenen voor haar carrière. Typerend is haar reactie als ze de rivier voor het eerst ziet. “Ze verwachtte iets wilds, iets ruigs, maar het was een kalme bruine stroom.”</span></span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal;">
<span style="font-kerning: none;"><span style="font-size: large;">En zo kun je alle personages één voor één afgaan. Voor Jor is de rivier een gegeven. Als hij daardoor moet omrijden, dan zij het zo. De natuurlijke omstandigheden zijn nu eenmaal de natuurlijke omstandigheden, wat hij daarvan vindt doet er niet toe. Voor de burgemeester is het een bedreiging van haar macht. Aandacht voor haar dorp is potentieel gevaarlijk, zeker in een land dat nog maar kort geleden een dictatuur was, waarvan de aanhangers mogelijk nog altijd sleutelposities bezetten. Enzovoorts.</span></span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal;">
<span style="font-kerning: none;"><span style="font-size: large;">Meijer wilde alleen geen onderhoudende thriller schrijven die de lezer op een slimme manier ongemerkt aan het denken zet over het urgente probleem van het menselijke ingrijpen in de natuur. Het boek moest duidelijk boven alles een <i>literaire</i> thriller zijn. Daarom voegde ze allerlei elementen toe die van <i>De nieuwe rivier</i> een postmoderne variant van de magisch-realistische Latijnse-Amerikaanse roman maakt, in de traditie van Jorge Luis Borges, Julio Cortázar en Roberto Bolaño.</span></span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal;">
<span style="font-kerning: none;"><span style="font-size: large;">Dat vervreemdende zit onder meer in kleine dingen zoals niet-bestaande flora en fauna die worden opgevoerd. En het wordt het meest zichtbaar in de grote bibliotheek, ooit nog gebouwd door de Spaanse veroveraars, waar de journaliste en later anderen op zoek gaan naar informatie. Die bibliotheek lijkt rechtstreeks uit Borges’ werk te komen. De indeling is zo onoverzichtelijk dat niemand er een compleet beeld van kan krijgen. De bibliothecaris raadt Janet aan zich niet in duistere zaken te mengen. En even later blijkt niemand die man te kennen.</span></span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal;">
<span style="font-kerning: none;"><span style="font-size: large;">Het geeft de roman een nog sterkere symbolische lading. Zeker als de bibliotheek aan het einde een cruciale rol speelt in het verhaal. Wanneer de rivier overstroomt en iedereen dwingt uit zijn huis te vluchten, brengen de inwoners van Koraalboom de nacht door in de bibliotheek. En vlak daarna vangt Maia, die met haar vader is meegereisd na melding van een inbraak in de bibliotheek, hier een glimp op van de moordenaar van Frys en, tegen die tijd, een reeks andere personages.</span></span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal;">
<span style="font-kerning: none;"><span style="font-size: large;">Je zou kunnen denken: én thriller én metaforische roman, dat is in dubbel opzicht een puzzelroman. Maar helaas is in <i>De nieuwe rivier</i> één plus één geen twee. Het is eerder: één min één is nul. Meijers ambitie om iets even origineels als urgents te brengen, is zonder meer te prijzen, maar het unieke mengsel dat zij heeft gebrouwen, werkt niet. De whodunit liet me volstrekt koud. En er wordt zo expliciet gewezen op de aanwezigheid van een diepere laag dat het me de lust ontnam die te ontginnen.</span></span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-kerning: none;">De teleurstelling over deze roman zit hem in twee dingen. Ten eerste schiet Meijers vindingrijkheid te kort voor haar aspiratie. Het klinkt zo simpel: een wereld scheppen die net even anders is dan de bekende werkelijkheid. Maar dat vraagt de juiste dosis oorspronkelijkheid en geloofwaardigheid om lezers te kunnen meeslepen</span><span style="-webkit-font-kerning: none; font-family: Calibri; font-stretch: normal; line-height: normal;">.</span><span style="font-kerning: none;"> Meijers Koraalboom doet evenwel onecht aan. Het gedrag van de personages, de leefomstandigheden in het dorp, de setting – het voelt allemaal te bedacht en te willekeurig.</span></span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal;">
<span style="font-kerning: none;"><span style="font-size: large;">In het verlengde daarvan is deze roman stilistisch op z’n best nogal vlak. Neem een – tamelijk willekeurig gekozen – dialoog als deze (op pagina 238):</span></span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal; min-height: 15px;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-kerning: none;"></span><br /></span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal; margin-left: 28.4px;">
<span style="font-kerning: none;"><span style="font-size: large;">“Wil je iets drinken? Of eten?”</span></span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal; margin-left: 28.4px;">
<span style="font-kerning: none;"><span style="font-size: large;">Haar moeder kijkt verstoord op. “Wil je me wat vertellen of zo? Heb je iets goed te maken?”</span></span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal; margin-left: 28.4px;">
<span style="font-kerning: none;"><span style="font-size: large;">“Ik wilde gewoon aardig doen”, zegt ze geïrriteerd.</span></span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal; margin-left: 28.4px;">
<span style="font-kerning: none;"><span style="font-size: large;">“Hoeft niet.” Haar moeder draait zich weer naar de computer. De opmerking kan op het eten slaan of op het aardig doen.</span></span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: Calibri; font-stretch: normal; line-height: normal; min-height: 14px;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-kerning: none;"></span><br /></span></div>
<br />
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><span style="-webkit-font-kerning: none;">Meijers kraakheldere, eenvoudige zinnen die, zoals in dit fragment, soms te weinig sjeu en te veel gemakzuchtige vaagheden (“of zo”) bevatten, kunnen prima functioneren als ze het klein houdt. Bijvoorbeeld in haar succesvolste roman</span><span style="-webkit-font-kerning: none; font-family: Calibri; font-stretch: normal; line-height: normal;">,</span><span style="-webkit-font-kerning: none;"> <i>Het vogelhuis</i> uit 2016, waarin ze inlevend het solitaire leven van muzikante en ornithologe Len Howard navertelt. Maar in een verhaal dat eerder groots, raadselachtig en exuberant wil zijn, vloekt de stijl met de inhoud. Dan is werkelijk meesterschap over de taal vereist. En dat heeft Meijer niet.</span></span></div>
Maarten Dessinghttp://www.blogger.com/profile/00801091942148425534noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8576216246450967632.post-88896034820865391752020-10-13T08:48:00.011+02:002020-10-13T08:48:08.362+02:00Interview: Wat is het geheim van uitgeverij Kosmos? Directeur Hilde Vinken vertelt (Boekblad)<div style="text-align: left;"><i><span style="font-family: times; font-size: medium;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgJVcTRnpKHt7TKzDWggO-zvFR1pWxvcgM3-1B6Wxr9TE8BXI6N6NnVd4JlI6oPlvREZO-2e6jYBqr9AtqUlY_No9uZmgFD_UIIyhxXfjXe6-ulq3SqzsXb2qfkcDyN1DMPMaAT2gAJTFM/" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="143" data-original-width="144" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgJVcTRnpKHt7TKzDWggO-zvFR1pWxvcgM3-1B6Wxr9TE8BXI6N6NnVd4JlI6oPlvREZO-2e6jYBqr9AtqUlY_No9uZmgFD_UIIyhxXfjXe6-ulq3SqzsXb2qfkcDyN1DMPMaAT2gAJTFM/" width="242" /></a></div><br />Kosmos heeft onder leiding van directeur Hilde Vinken de lezer naar binnen gehaald. En boekt daar nu al enkele jaren mooie successen mee.</span></i></div><div style="text-align: left;"><span style="font-family: times; font-size: medium;"><br />Kosmos is niet meer weg te denken uit de Bestseller 60. Meer nog dan vroeger. Niet alleen met een Jamie Oliver, die twintig jaar na zijn debuut nog altijd razend populair is, of een Jord Althuizen, die inmiddels meer dan 250.000 exemplaren van zijn <i>Smokey Goodness</i>-boekenserie heeft verkocht. Ook auteurs als Jelle Hermus, De Zoete Zusjes, Marjolein Dubbers, Lonneke Nooteboom, Monica Geuze, Janneke Willemse, Kelly Weekers en Vincent de Vries haalden recent de bestsellerlijsten. Inclusief succesvolle reistitels als <i>1000 dingen doen in Nederland </i>representeren deze auteurs de volle breedte van het fonds van de lifestyle-uitgeverij.</span></div><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt; text-align: left;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">Directeur Hilde Vinken, aangetreden in 2013, beaamt deze observatie onmiddellijk. Het gáát goed met de uitgeverij. 'We groeien ieder jaar', zegt ze – zonder exacte cijfers te noemen. 'Ik vind dat knap in een markt die de afgelopen jaren is gedaald en waar veel meer aanbieders zijn gekomen. Toen wij begonnen met Jamie Oliver, gaf bijna niemand kookboeken uit. Sinds hij het koken opnieuw populair heeft gemaakt, zie je dat bijna iedereen kookboeken is gaan uitgeven. Dat vraagt veel inspanning om je te onderscheiden.'<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">De coronacrisis heeft de groei niet onderbroken. 'In het begin was iedereen in verwarring, omdat onvoorspelbaar was wat de markt ging doen. Na een tijdje bleek dat het effect op de omzet niet groot was. Natuurlijk, de verkoop van reisboeken stortten in, óók ons Wat & Hoe-fonds, maar de andere fondsen groeiden. Mensen hadden bijvoorbeeld meer tijd om te koken. Het was mooi weer in het voorjaar, dus de boeken van Jord Althuizen konden we op een gegeven moment niet snel genoeg meer bijdrukken. Zo snel liepen we uit voorraad. En eigenlijk geldt dat ook voor de andere fondsen: mensen hadden meer aandacht voor hobby's, de natuur, hun gezondheid, noem maar op. <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: times; font-size: medium;">Hoe heeft Kosmos de weg naar boven gevonden?<o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">'Omdat wij heel goed weten wie onze lezers zijn en waar ze naar op zoek zijn, kortom door marktgericht te opereren. Dat was bij mijn aantreden veel minder het geval. De verschillende fondsen waren allemaal losse eilandjes die sterk intern waren georiënteerd. We maakten boeken, zo ontdekten we, die we in de eerste plaats zelf mooi vonden. We vertaalden toen nog een behoorlijk aantal titels en. kregen regelmatig manuscripten aangebonden, maar we volgden ook daarin ons eigen idee van wat de lezer wilde. Daarnaast is zijn we als team een hechte club geworden waarin goed wordt samengewerkt. Dat heeft gezorgd voor een prachtige synergie.'<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: times; font-size: medium;">Hoe ontdekten jullie dat Kosmos vooral zijn eigen smaak volgde?<o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">'Heel simpel. We hebben consumenten uitgenodigd en bevraagd. We hadden een bureau ingeschakeld die voor ons drie klantengroepen heeft samengesteld die onze boeken ter beoordeling kregen te zien. De uitgevers stonden letterlijk achter het glas te kijken naar de reacties. Het was soms verbijsterend om te merken dat boeken totaal anders werden ervaren dan wij dachten dat ze zouden worden ervaren. Dan was de cover lelijk of was niet duidelijk waar het boek over ging of stond er te veel tekst in. Het ging zelfs zo ver dat uitgevers aan mij vroegen of ik de respondenten had ingefluisterd om dit te zeggen over onze boeken. Zo groot was soms het gat tussen ons idee van het boek en de beleving van de klant.'<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: times; font-size: medium;">Het moest dus anders.<o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">'Maar gelukkig was er ook goed nieuws. De lezers in de klantengroepen hadden nog altijd grote waardering voor een boek. In een tijd waarin je online een overload aan gratis informatie kunt vinden, heeft een boek meerwaarde, omdat het kwaliteit en deskundigheid uitstraalt. Dat bood kansen. We hebben eerst zelf veldonderzoek gedaan naar onze lezers. Wie zijn onze lezers? Waar houden ze zich mee bezig? Waar zijn ze naar op zoek? We hebben persona's van hen gemaakt. En toen we die vervolgens koppelden aan ons portfolio, zagen we in dat we vaak boeken maakten voor onszelf – en dat we daarmee een hoop lezers en onderwerpen misten. Thematiek en interesse van iemand die net een jong gezin heeft, zijn totaal anders dan van iemand die net weer alle handen vrij heeft omdat de kinderen het huis uit zijn. Een boek voor iemand van twintig moet er ook heel anders uitzien dan een boek over hetzelfde onderwerp voor iemand van veertig of vijftig.' <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: times; font-size: medium;">Hoe is de werkwijze veranderd?<o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">'We hebben de lezer letterlijk naar binnen gehaald. We dachten vroeger: wij weten wel wat er speelt en wat de trends zijn. Maar als je de lezers daarover bevraagt, kom je toch tot andere, waardevolle inzichten. Hiermee konden we de persona’s verder aanscherpen en nog betere boeken maken. Dus daar zijn we mee doorgegaan. Je kunt alleen niet mensen zomaar vragen over wat ze willen. Dat weten ze vaak niet. Pas als je hen iets in handen geeft, weten ze wel heel goed of dat past bij wat ze willen. We werken daarom eerst zelf een concept uit, leggen dat voor aan klantpanels en gaan daarna terug naar de tekentafel om de propositie fijn te slijpen. In de loop van de jaren zijn we steeds beter geworden in die continue afstemming met de doelgroep.'<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: times; font-size: medium;">Kun je een voorbeeld geven? <o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">'<i>Leer van Fred </i>van Fred van Leer. Wij dachten: interessant, een bekende stylist, laten we een boek maken over styling. De dames die wij op kantoor hadden uitgenodigd, waren enthousiast over het onderwerp maar aarzelden over onze uitwerking. Leuk idee, zeiden ze, maar we missen Freds eigen verhaal. Ze wilden hém beter leren kennen. Daarop hebben wij het concept aangepast en nog eens voorgelegd aan weer een andere groep. Wat wij ons door al deze gesprekken realiseerden was dat de kopers van het boek een stukje Fred in huis wilden hebben. Pas als het boek dat bewerkstelligde, waren ze bereid het te kopen. Evalueren en fijn slijpen om zo het beste boek te maken, daar gaat het om.'<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: times; font-size: medium;">Hoe kom je aan de klantpanels?<o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">'Daar zijn bureaus voor. Dat is niet zo ingewikkeld. Het is niet per se goedkoop, maar ik ben ervan overtuigd dat het zich terugbetaalt. Je moet vooraf investeren in het optimaal aanscherpen van het product, omslag, uitvoering etcetera, zodat een consument meteen snapt wat het hem of haar oplevert als hij het boek koopt. Vroeger hadden we vaker de neiging poëtische titels te bedenken, vooral bij creatieve fonds, maar die volstrekt onduidelijk waren en waarmee we niet de doelgroep bereikten. Door in de ontwikkelfase veel aandacht te hebben voor de manier waarop dat het beste kan, lukt dat wel.'<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: times; font-size: medium;">In hoeverre wordt de auteur daar bij betrokken?<o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">'Er is natuurlijk een heel nauwe samenwerking met een auteur: van het proces van realisatie tot het maken van promotieplannen. De toetsing aan klantenpanels hoort daarbij. Vaak weet een auteur zelf het beste waar zijn publiek behoefte aan heeft, zeker als hij een grote achterban met een sterk engagement heeft. Maar omdat wij zorgen voor feedback van de consument, krijgt de auteur veel nuttige input van ons. Auteurs waarderen die marktgerichte aanpak enorm. Het helpt hen te overtuigen met ons in zee te gaan. Het uiteindelijke boek is echt een co-creatie van auteur, uitgeverij en consument. Veel meer dan voorheen.'<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: times; font-size: medium;">Wat zijn de gevolgen voor de acquisitie van deze aanpak?<o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">'We doen minder vertalingen, zei ik al. Buitenlandse titels zijn niet zo specifiek gemaakt voor een bepaalde lezersgroep. De marketingmogelijkheden met een buitenlandse auteur zijn lastiger. En de onderwerpen zijn vaak te generiek. Dan krijg je al gauw het zoveelste boek over ouderschap. Nee, een boek over een dergelijke onderwerp moet zijn geschreven door een autoriteit op dat gebied. En dan kun je het beste een lokale expert hebben. Het verschilt wel per fonds. Bijvoorbeeld binnen algemene non-fictie brengen we nog wel vertalingen. Denk aan <i>Doe & denk als een kat </i>of, komend najaar, een boek van Lenny Kravitz. Omdat dat ook in vertaling ijzersterke onderwerpen of persoonlijkheden zijn.'<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: times; font-size: medium;">Een verschuiving van re-actief naar pro-actief uitgeven.<o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">'Ja. Iedereen volgt nauwlettend wat er gebeurt. Dat is de basis. Iedereen kan dus ook input en ideeën voor mogelijke kansen, interessante onderwerpen of personen geven: uitgevers, marketeers, acquirerend redacteuren. Vanuit die brainstorm zoeken we, meer dan vroeger, een geschikte auteur: een lokale held, die een expert is zijn eigen vakgebied. Of zo iemand een schrijver is, is niet per se relevant. Wél hun verhaal en de missie die zij voor het voetlicht willen brengen. Ondersteuning bij het schrijven of het inhuren van een ghostwriter kan hen daarbij helpen. Een voorbeeld is de groeiende populariteit van gezondheid en lifestyle. De uitgever vond dat daar een boek over moest komen, maar wel met een betrouwbare afzender. De uitgever heeft heel lang gezocht naar die persoon en vond uiteindelijk Tamara de Weijer, een huisarts die zich bezighoudt met de relatie van voeding op je gezondheid. Hetzelfde geldt voor het thema geld. Sparen levert niets meer op, is het niet interessant om een toegankelijk boek te maken er over beleggen. Wie konden we daarvoor benaderen? Dat resulteerde in het succesvolle boek <i>Blondjes beleggen beter </i>van Janneke Willemse. Natuurlijk melden zich ook auteurs bij ons, maar veel succesvolle boeken zijn voortgekomen uit een eigen idee.'<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: times; font-size: medium;">Is het daarbij belangrijk dat een auteur veel volgers op sociale media heeft? Die informatie wordt prominent gedeeld in de catalogi van Kosmos.<o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">'Het aantal volgers is niet per definitie interessant. Een groot bereik is geen garantie voor verkoopsucces. Het belangrijkst is het engagement van de volgers. En de consistentie: dat de kern van de persoon of zijn boodschap goed wordt vertaald in een boek. Als dat niet klopt, kun je het wel vergeten. Dat maakt een boek ongeloofwaardig. lezers haken dan af.'<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: times; font-size: medium;">De aanpak suggereert ook dat de uitgeverij zich eerder op trends richt dan op hypes.<o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">'Toch doen we allebei. Weet je nog dat Fortnite twee jaar geleden zo'n hype was? Nadat we dat signaleerden, kregen we daarover een boek aangeboden. Een interessant boek, maar we realiseerden ons ook: dat is nú hot dus dit moeten we snel doen anders is het te laat. En toen lag het binnen een maand tijd in de winkel, kort daarna nog een en kort daarna een derde. Ook toen hebben we de covers getest bij een groep jongeren die dat spel speelden. Iedereen kende wel zo iemand in zijn omgeving.'<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: times; font-size: medium;">Hoe hebben de medewerkers de verandering ervaren?<o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">'Toen we in het begin van het proces de persona's maakten, gaf dat veel energie. Het was een leuke exercitie: naar buiten gaan, mensen interviewen, goede gesprekken voeren. Maar om vervolgens feedback te vragen op concrete boekconcepten waar je met je hele ziel en zaligheid aan hebt gewerkt, was in het begin best eng. Gelukkig is het team er goed in geslaagd om de noodzakelijke wendbaarheid te tonen. Daar verdient iedereen hulde voor. En nu is het een soort tweede natuur geworden om je te kunnen verplaatsen in de lezer en als het ware met de eindconsument in gedachte naar je product te kijken. Iedereen richt zich op wat er buiten gebeurt: door naar beurzen te gaan, de media goed bij te houden, te volgen wat er op internet gebeurt. En iedereen toetst wat we bedenken aan de doelgroep.'<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: times; font-size: medium;">Hoe brengen jullie deze boeken naar de lezer?<o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">'We proberen steeds meer de lezer direct te bereiken in onze communicatie, ook omdat wij in vergelijking met andere uitgeverijen vaker boeken maken voor mensen die niet of niet veel lezen. Het genereren van free publicity daarbij blijft belangrijk, maar ook online marketing. En de samenwerking met de auteur is van groot belang om lezers te bereiken. Als een auteur social media nog niet goed op de rit heeft ondersteunen we hem daar dan ook in.Je ziet bijvoorbeeld bij Lonneke Nootenboom en de Zoete Zusjes hoe belangrijk het is dat zij het contact met hun lezers onderhouden.'<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: times; font-size: medium;">Waardoor haar <i>Style your life</i>op 1 binnenkwam van de Bestseller 60.<o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">'Precies. Zoals we vaker titels hebben, die hoog binnenkomen in de bestsellerlijst. We zijn goed in staat de doelgroep te bereiken die bij verschijnen direct het boek koopt. Daarna richten we ons uiteraard op het behouden van een positie in de bestsellerlijst en een goede doorverkoop – bij het ene boek lukt dat uiteraard beter dan het andere – om onder die radar het momentum vast te houden. Van <i>My Way </i>van Monica Geuze verkopen we ruim drie jaar na verschijnen nog altijd flinke aantallen. Het maakt trouwens het spel met voorraadbeheer en opleggen van herdrukken van deze vier-kleurendrukken, die vaak een lange levertijd hebben, nog interessanter.'<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: times; font-size: medium;">Heeft de coronacrisis de trend versterkt om lezers rechtstreeks te bereiken?<o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">'Ik denk het wel. Alle boekpresentaties zijn door corona verdwenen. Maar die hadden toch al veel minder effect. Het is fijn voor auteurs dat er een moment is waarop hun boek wordt geboren, maar de pers daarvoor interesseren? Lastig. Het is veel effectiever om lezers te bereiken via free publicity en online campagnes. Met video's, die we steeds meer laten maken. Met inhaken op bepaalde activiteiten, soms ook voor de backlist. Met Facebook-campagnes en nieuwsbrieven waarmee we de lezers rechtstreeks weten te bereiken.'<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: times; font-size: medium;">Is verkoop via de boekhandel dan ook minder belangrijk geworden?<o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">'Laat ik het zo zeggen: de verkoop via fysieke winkels is kleiner geworden, maar het is nog altijd fijn als een titel in de winkel ligt, omdat online en offline elkaar versterken. Voor bepaalde titels is de etalage van de boekhandel ook essentieel om deze groot te maken, bijvoorbeeld titels die bij uitstek cadeauproducten zijn. Hoe zoeken mensen een boek dat ze cadeau willen doen? Dan gaan ze naar de winkel, lopen ze langs het aanbod of vragen advies aan hun boekverkoper, tot ze die ene titel vinden waarvan ze denken: díé moet het zijn. Dat geldt zeker voor kookboeken of voor fotoboeken van reizen waarbij mensen kunnen wegdromen. Maar we hebben ook titels die aansluiten bij een online publiek rondom een persoonlijkheid of autoriteit. Het is soms een hele uitdaging om een boekverkoper te overtuigen een lifestyle boek te kopen van een auteur met een grote schare volgers. Het is mijn overtuiging dat die boeken ook een plek verdienen in de boekhandel.'<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: times; font-size: medium;">Zoals?<o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">'Een paar jaar geleden gaven wij een aantal titels uit met SLA, een keten saladebars. Pas toen de boekhandel zag hoe groot dat online was, kocht ze alsnog in. De Zoete Zusjes hetzelfde verhaal. Online een succes, daarna haakte boekhandels gelukkig ook aan. Het mooie is dat ook deze auteurs – twee jonge meisjes die knutselfilmpjes posten – een publiek weten te bereiken dat niet per se kinderboeken leest of koopt. En nu hebben de zusjes hun eerste fictieboek gemaakt. Dat is opnieuw een grote bestseller. Ik vind het een mooie gedachte dat we op die manier ook het lezen promoten bij deze groep. Dit gegeven biedt een mooie kans voor de boekhandel die een nieuwe groep lezers aan zich kan binden.'<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: times; font-size: medium;">Wordt tegelijk het niet-boekhandelskanaal belangrijker?<o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">'Nee. Dat is voor Kosmos altijd al belangrijk geweest. Wel zie ik het als een grote uitdaging voor de komende periode om plekken te blijven vinden waar onze klanten in aanraking kunnen komen met de boeken. Dat kan niet uitsluitend de boekhandel zijn. Onze lezers zijn enorm enthousiast over onze boeken, maar – blijkt telkens na afloop van een klantpanel wanneer ze een boek mogen uitzoeken – komen daar niet vaak. En dan moeten ze onze boeken dus ergens anders tegen kunnen komen. Een mooi voorbeeld is de keuze van de Bijenkorf om <i>Little Book of Chanel </i>dat wij hebben gemaakt bij de mode neer te leggen. Dat ging heel goed, omdat de geïnteresseerde lezer eerder daar rondloopt dan naar de boekenafdeling te gaan en sneller een boek meeneemt dan een tas. Dat soort nieuwe combinaties van boeken met andere producten moeten we veel meer maken.'<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: times; font-size: medium;">Heeft de coronacrisis nog meer effect op het werk in de uitgeverij?<o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">'Het heeft allerlei ontwikkelingen versneld. Van digitale contractondertekening tot op afstand vergaderen. Ik denk dat vooral de manier waarop we met elkaar werken gaat veranderen. Er is nog steeds behoefte om bij elkaar te komen. Brainstormen met de benen op tafel, dat doe je niet digitaal. Maar iets besluiten gaat digitaal een stuk efficiënter. In de uitgeverij werken veel kritische professionals. Dat leidt er weleens toe dat iedereen wil meepraten over alles. Maar nu neemt degene die de knoop door moet hakken, sneller een beslissing. De verantwoordelijkheid ligt daar waar hij hoort te liggen. Dus hoe gek het klinkt: als iedereen op afstand werkt, zijn de lijnen korter. Ook de vergaderingen over de bijvoorbeeld de aanbiedingsbrochures worden beter voorbereid als ze digitaal zijn.'<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: times; font-size: medium;">Het is zoeken naar een nieuwe balans tussen thuis en op kantoor werken.<o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">'Ja. De uitgeverij is bij uitstek een branche met een hoge werkdruk. Maar klachten over stress hoor ik nauwelijks meer. Dat is een positief effect van het baas zijn over je eigen tijd. Ik hoorde laatst iemand zeggen: "het kan toch niet zo zijn dat iedere thuiswerker de kinderopvang op kan zeggen?" Zo’n vaart zal het niet lopen maar waarom eigenlijk niet? Als iemand weet wat zijn output moet zijn, wat is erop tegen als hij zelf bepaalt wanneer hij dat doet: 's avonds of juist 's ochtends vroeg? Ik denk dat je dat in de toekomst moet faciliteren, terwijl er tegelijk de ruimte moet blijven om elkaar te inspireren en om van elkaar te leren. Als je fysiek aanwezig bent op een afdeling werkt, leer je immers ongemerkt van elkaar, denk aan hoe anderen projecten aanpakken. Het vereist alleen een andere stijl van leiding geven.'<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: times; font-size: medium;">En een kleiner kantoor.<o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">'Een ander kantoor, niet per se een kleiner. Je kunt geen Teams-sessies met thuiswerkers doen als je met z'n vijven in één ruimte op kantoor bent. Er moeten dus meer overleg- en vergaderplekken zijn. Aan de andere kant zullen de individuele werkplekken verdwijnen. Dat was altijd al het idee van een kantoortuin, maar in de praktijk zette iedereen zijn eigen spullen op zijn bureau om het persoonlijk te maken. Dat kan niet meer als je er nog maar de helft van de tijd bent.'<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: times; font-size: medium;">Wat doet Kosmos met de omzetwinst van de afgelopen jaren?<o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">'Door verder te gaan op de ingeslagen weg. Onze aanpak werkt heel goed. Maar we moeten wel blijven meebewegen met de verschuivingen in de markt en de consument niet uit het oog te verliezen. Neem natuurboeken. Dat was jarenlang groot, zakte toen weg, maar keert nu terug. Zie de <i>Vogelatlas van Nederland </i>dat we twee jaar geleden hebben gemaakt met Sovon. Door deze op een andere, aantrekkelijk manier uit te geven, met onder andere veel mooi beeld en duidelijke kaarten, bereikten we een veel grotere groep dan wanneer het als een traditioneel naslagwerk zouden hebben uitgegeven. Het sloeg nog meer aan dan we zelf dachten. Dus de kans is groot dat wij daar meer mee gaan doen. Of neem reizen. De focus van de titels zal meer komen te liggen op dichtbij, nu mensen minder ver van huis op vakantie gaan.'<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><b><span style="font-family: times; font-size: medium;">Moet Kosmos zich ook wapenen tegen de komende recessie?<o:p></o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">'Wij zijn alert en scherp, maar ik denk ook dat een recessie niet bij voorbaat negatief is. Mensen zullen meer aan huis gebonden zijn. Daar hebben wij juist de titels voor: boeken waarmee je je vrije tijd betekenisvol kunt inrichten. Ook de vorige crisis hebben we goed overleefd. Belangrijker voor ons is om ervoor te zorgen dat onze titels relevant blijven. Ik heb toevallig onlangs, ter voorbereiding op ons 100-jarig bestaan in 2023, in oude catalogi gebladerd. Dan zie je dat Kosmos al decennia over dezelfde onderwerpen boeken uitgeeft, maar de inhoud en de vorm soms radicaal heeft veranderd. Zoals gebeurde toen internet doorbrak en onze boeken niet langer puur over informatieoverdracht konden gaan. Dát moeten we blijven doen: meebewegen met alle ontwikkelingen. En denk nooit: dat kan niet; er kan veel meer dan je denkt.'</span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times; font-size: medium;">(Eerder gepubliceerd in Boekblad magazine, sep 2020)</span></p>Maarten Dessinghttp://www.blogger.com/profile/00801091942148425534noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8576216246450967632.post-46730805054977932192020-08-18T09:14:00.000+02:002020-08-18T09:14:00.708+02:00Interview: uitgever Mark Pieters over het 75-jarig jubileum van Van Oorschot (Boekblad)<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgkUbpL5uXSYSqTIaCPEIxG8f5tEr7AjrYK9NZwEFhCsjyb8jrIx76aU0ZapsLoS4uKRxCA3iymnDXU2fjCvDUpV7DzmcxOudsw5Bgb_0MSgswN8dZ_WXMu1MnwVrQhtWcupen4cRWCW1s/s1600/uit-het-leven-van-een-hond-hres-658x1024.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgkUbpL5uXSYSqTIaCPEIxG8f5tEr7AjrYK9NZwEFhCsjyb8jrIx76aU0ZapsLoS4uKRxCA3iymnDXU2fjCvDUpV7DzmcxOudsw5Bgb_0MSgswN8dZ_WXMu1MnwVrQhtWcupen4cRWCW1s/s400/uit-het-leven-van-een-hond-hres-658x1024.jpg" /></a><span style="font-family: Cambria;"><i><span style="font-size: large;">Uitgeverij van Oorschot viert dit jaar haar jubileum anders dan verwacht. Gelukkig is de sfeer feestelijk nu de omzet ondanks de coronacrisis blijft groeien. De 75e verjaardag is daarmee de gehoopte bekroning van de verandering die is ingezet nadat het familiebedrijf vijf jaar geleden in handen kwam van een groep cultureel begane investeerders – onder wie de directeur sinds de overname: Mark Pieters.</span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">Het jubileum ter ere van het 75-jarige bestaan van Uitgeverij Van Oorschot is niet in het water gevallen. Mark Pieters, vijf jaar geleden aangetreden als directeur, somt op wat het coronavirus hem dwong af te gelasten. De maandelijkse 'diners parlants' met schrijvers. De pop-upwinkels, waar de uitgeverijmedewerkers gedurende een middag zelf het fonds zouden verkopen in boekhandels, zoals op Bookstore Day bij Van Someren & Ten Bosch in Zutphen. Maar mislukt? Misschien kan in het najaar veel doorgaan, hoopt hij. Ook de open dag op 13 september – de oprichtingsdag van de uitgeverij – staat vooralsnog gewoon op de agenda.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">'Het voordeel is bovendien dat we het jubileum vooral vieren met boeken', vertelt hij. 'Er is een maandelijkse kortingsactie. In december sluiten we groots af met de driedelige Casanova. En elke aanbieding hebben we iets bijzonders gelanceerd. In het voorjaar de Kleine Russische Bibliotheek, die acht paperbacks op compact formaat bevat. In de zomer een nieuw Verzameld werk van Vasalis dat niet eerder gepubliceerde gedichten en – voor het eerst – haar proza bevat. En in het najaar iets heel nieuws: speciaal geschreven verhalen van twaalf Nederlandstalige auteurs, plus een verhaal van Carl Friedman uit haar nalatenschap, die we in een bijzondere verpakking zullen steken, zodat je als koper niet weet welke je krijgt. Het idee is dat je blind kunt vertrouwen op de kwaliteit van Van Oorschot. We hopen dat lezers ze allemaal willen verzamelen, ook via ruilbeurzen. Ze zijn ook niet duur.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">Al deze uitgaven zijn gewoon verschenen, coronacrisis of niet. 'Die maandelijkse aanbiedingen die bij de kassa moeten liggen, hebben misschien minder goed verkocht dan ze anders zouden hebben gedaan. Er waren veel minder mensen in de boekwinkel. Maar over het algemeen moeten wij het niet van impulsaankopen hebben. En dan hoorden we van boekverkopers dat de mensen die kwamen, zeker in het begin, vaste klanten waren die gericht aankopen deden en met hele stapels naar buiten kwamen.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhNl5rOpexgyyZYK8A2OP_9WTeNKIg-NEUh31Zy2qz-ztIqAb7JuwFCyWalMntupslPF_cQuBJS5VLOV8SbN17MPKa1fOJHn74Sn37NXoeY8yL6-Oz6i2ybbQeWJHgHivMPY4A8twAR6yw/s1600/Steinbeck-Ten-oosten-van-Eden-hres-663x1024.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhNl5rOpexgyyZYK8A2OP_9WTeNKIg-NEUh31Zy2qz-ztIqAb7JuwFCyWalMntupslPF_cQuBJS5VLOV8SbN17MPKa1fOJHn74Sn37NXoeY8yL6-Oz6i2ybbQeWJHgHivMPY4A8twAR6yw/s400/Steinbeck-Ten-oosten-van-Eden-hres-663x1024.jpg" /></a><b><span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">Wat heeft de uitgeverij gemerkt van de coronacrisis?<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">'Zoals elk jaar plussen we ten opzichte van het jaar ervoor. We hebben geluk dat we een paar heel goed verkopende titels hebben. Natuurlijk moeten we het zoals de meeste uitgeverijen vooral van het najaar hebben, het is dus afwachten hoe 2020 in zijn geheel uitpakt. Maar tot nu toe loopt het goed. En: in de volle breedte. Van een heruitgave van <i>Ten oosten van Eden </i>van John Steinbeck, die paginagroot in <i>NRC Handelsblad </i>is geprezen, tot Marijke Schermer, wier <i>Liefde, als dat het is </i>veel aandacht kreeg nadat het op de shortlist van de Libris Literatuurprijs belandde. We hebben niet één grote bestseller die ons er doorheen moet slepen.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">Hoe komt dat? De Van Oorschot-titels liggen bij uitstek bij literaire boekhandels in de grote winkelsteden, die er verlaten bij lagen.<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">'Bij literaire boekhandels, dat klopt. Maar die heb je gelukkig ook op veel andere plekken. Het beeld is wisselend. Onze boeken liggen weinig bij de AKO [die veel filialen moest sluiten en op andere plekken aanzienlijk minder traffic hebben, md]. Wij profiteren minder van de verschuiving naar internet. Ik begrijp dat dat kanaal met 30% is gegroeid. Bij ons is die groei net onder de 20%. En van de fysieke winkels die onze titels goed inkopen, horen we zeer uiteenlopende geluiden. Van "halvering van de omzet" tot "bijna geen effect". Ik vind het moeilijk te bepalen waar dat aan ligt. Locatie natuurlijk, maar ook het beleid van de winkel speelt een rol. Waren ze dicht zoals Scheltema? Waren ze gewoon open? Of kozen ze voor een tussenvorm met bijvoorbeeld een afhaalbalie?'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">Merkten jullie een sterkere behoefte om de grote klassiekers te gaan lezen?<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">'Eindelijk tijd voor de grote Russen! Ik heb dat sentiment ook gehoord. Eerlijk gezegd had ik daar meer verkoop van verwacht. De klassiekers lopen goed door, maar niet extreem. We hebben <i>Oorlog en vrede </i>niet hoeven herdrukken. Wat dat betreft profiteren een aantal nieuwe titels die precies op het goede moment blijken te zijn verschenen, meer van de bijzondere situatie. Denk aan <i>De kunst van het nietsdoen </i>van de Japanse monnik Kenkō en de nieuwe reeks wandelboekjes die we hebben gelanceerd. <i>Je keek te ver </i>van Marjoleine de Vos hebben we wél al drie keer herdrukt.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjPGlAcNwXvhjn6xFnW2p30XBrcOILmlVcnd5VCS92yw4IT9ySPrhyphenhyphenpki2cCJrrf-FXX5DLowY1GZwSh1iheMyRibZfPdeI09RVN3I7fT5ZxeNvM0IBIBhI7qN_OB9Fqsdw2Y7XlekkMRQ/s1600/Roth-Radetzkymars-voorplat-hres-636x1024.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjPGlAcNwXvhjn6xFnW2p30XBrcOILmlVcnd5VCS92yw4IT9ySPrhyphenhyphenpki2cCJrrf-FXX5DLowY1GZwSh1iheMyRibZfPdeI09RVN3I7fT5ZxeNvM0IBIBhI7qN_OB9Fqsdw2Y7XlekkMRQ/s400/Roth-Radetzkymars-voorplat-hres-636x1024.jpg" /></a><b><span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">Heeft Van Oorschot titels moeten uitstellen?<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">'Wij hadden voor ons doen een uitgebreide zomeraanbieding. Die was natuurlijk al lang in gang gezet toen de crisis uitbrak. Daar heb ik me zorgen over gemaakt. Het stond vast: de boekhandel gaat minder inkopen. Moeten we alles nog brengen? De grote nieuwe vertaling van Joseph Roths <i>Radetzkymars </i>of de eerste nieuwe roman van Jannie Regnerus sinds ze is overgestapt. Dat zijn echt belangrijke titels voor ons. Gelukkig was de overheersende tendens bij de boekhandels die we ernaar vroegen, dat we deze wel moesten brengen. Daarom hebben we alleen een enkele herexploitatie uitgesteld. En – evident – een speciaal boekje van Maarten Biesheuvel over het EK voetbal.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">Ben je desalniettemin bang dat al deze nieuwe titels in de nieuwe werkelijkheid minder goed verkopen dan gedacht toen je ze inplande?<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">'Dat weet ik niet. Ik denk dat je voor sommige titels, zoals <i>Het wolkenpaviljoen </i>van Jannie Regnerus, de trouwe groep volgers van die auteur op een andere manier moet benaderen: via sociale media. Dat lukt aardig. En verder is het afwachten. Ik heb moeite met al die mensen die nu uitspreken hoe het allemaal gaat lopen, bijvoorbeeld als straks de verwachte recessie begint. Dat wéét je niet, deze situatie is zo nieuw. Veel uitgeverijen hielden in maart rekening met een forse omzetdaling. Ik maakte me zoals gezegd ook zorgen. En dat is niet uitgekomen. Wij verkopen goed door, de acht tot tien collega's die ik heb gesproken óók. Het enige wat je dan kunt, is doorgaan met wat je normaal doet – totdat er signalen zijn dat het anders moet.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">Zal de coronacrisis het vak fundamenteel veranderen?<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">'Ongetwijfeld. Maar hoe? Wij hebben de afgelopen vijf jaar al een verandering ingezet. Wij hadden één persoon die verantwoordelijk was voor de verkoop en publiciteit. Vertegenwoordiging had de uitgeverij niet. Nu hebben we voor die drie taken apart iemand in dienst. Sinds november is Ivan Borghstijn de vertegenwoordiger. Ook op het gebied van sociale media hebben we onze achterstand ingehaald. Dat kwam voort uit het besef dat alleen maar mooie boeken maken niet langer genoeg is. Iedere titel, en zeker van debutanten, moet je actief onder de aandacht brengen. Die tendens zal alleen maar sterker worden. Maar nogmaals: hoe precies? Als ik iemand anders daar antwoorden op zie geven, denk ik alleen maar: welke kennis heeft die persoon die ik niet heb?'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">Dertig procent van de boekhandelaren verwacht zelf de crisis niet te overleven.<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">'Ik zie dat vooralsnog niet gebeuren. Tot nu toe is volgens mij alleen boekhandel Schimmelpennink in Amsterdam gestopt en dat had niets met corona te maken. Wellicht komt dat nog, en speelt het meer bij boekhandels waar wij niet afhankelijk van zijn en hoor ik dat daarom niet. Ik bestrijd namelijk niet dat veel boekhandels het zwaar hebben en het voor sommige kritisch is. Het zou voor een uitgeverij als Van Oorschot heel erg zijn als de fysieke boekhandel verdwijnt, met zijn mogelijkheden om ontdekkingen te doen en advies te krijgen. De klanten die de afgelopen maanden bij Bol.com hebben besteld, moeten snel terug naar hun vaste winkel – al was het maar naar diens site, die precies hetzelfde aanbod tegen dezelfde condities biedt.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">Hoe heeft Van Oorschot de fysieke boekhandel gesteund?<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">'We zijn een kettingactie gestart. Wij hebben allemaal drie tot vijf mensen een boek cadeau gedaan – in de boekhandel gekocht, zij het vaak wel uit eigen fonds – en de ontvangers verzocht twee mensen een boek cadeau te doen, met uiteraard weer hetzelfde verzoek. Wie de aankoopbon aan ons liet zien, maakte kans op een boekenpakket. De respons was goed, al kunnen we niet echt meten hoe de actie zich heeft verspreid. Daarnaast hebben we de boekhandel laten weten: we zijn overal voor in. Gelukkig is daar het besef doorgedrongen dat er bij ons meer kan dan in het verleden. Wij proberen daar zo creatief mogelijk in te zijn.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjuoiBTxZZM4XD2IQjZ4H_sRm9xYrtoKz756XPUAr5OCKur4LozyrVJqDdkVP56FbX-PDxghgD22alBugFAhNseDEnomeU4dbw09ll2up_zgLi7yF-dIYoz9YbyWKFi5Qo5szz1xV3kMp8/s1600/omslag-Kenko-hres-650x1024.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjuoiBTxZZM4XD2IQjZ4H_sRm9xYrtoKz756XPUAr5OCKur4LozyrVJqDdkVP56FbX-PDxghgD22alBugFAhNseDEnomeU4dbw09ll2up_zgLi7yF-dIYoz9YbyWKFi5Qo5szz1xV3kMp8/s400/omslag-Kenko-hres-650x1024.jpg" /></a><b><span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">Is het mogelijk om even creatief te zijn nu iedereen thuiswerkt?<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">'Eerlijk gezegd niet. In het begin dacht ik: vergaderen via Zoom gaat best. Meer dan "gaat best" is het echter niet. Normaal beginnen we de dag met een gezamenlijke kop koffie. En we lunchten altijd samen. Op die momenten wordt al zo veel geopperd, besproken of afgetimmerd. Nu doet iemand per mail een voorstel. Via Zoom kan ook maar een iemand tegelijk spreken. Het maakt de communicatie formeler. En dan komt er minder uit brainstorms. Gelukkig woont op de productieman na iedereen in Amsterdam en hebben we op kantoor genoeg ruimtes. Daarom werken sinds half mei hier weer vijf mensen tegelijk, ieder op een eigen kamer, en kunnen we via de deuropening makkelijk overleggen.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">Heeft Van Oorschot dit voorjaar gevierd dat het vijf jaar geleden is overgenomen?<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">'Nee. We hadden afgesproken dat we – voor het eerst – met de eigenaren [naast Pieters zelf Jaco Groot van de Harmonie, oud-uitgeefster Gemma Nefkens, schrijver Maarten Asscher en directeur van investeringsmaatschappij DIF Menno Witteveen, md] en het personeel in april een gezamenlijke borrel zouden organiseren. Door corona is dat er niet van gekomen. En dan is het niet belangrijk genoeg om er op de exacte datum aandacht aan te besteden.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">Hoe kijk je terug op de afgelopen vijf jaar?<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">'Positief. We hebben met het hele team een plan gemaakt om een uitgeverij te kunnen blijven die ertoe doet. En wat we daarna hebben uitgezet, is uitgekomen zoals bedacht. Dat zit in versterking van verkoop, marketing en publiciteit, zodat we beter zouden presteren met de auteurs die al bij ons zaten: Stephan Enter, Marijke Schermer, Marjoleine de Vos, Ester Naomi Perquin, Sander Kollaard, enzovoort. En in verbreding van het fonds. We wilden meer non-fictie brengen, dat het nu beter doet en ook makkelijker te promoten is, en nieuwe Nederlandse auteurs aan ons binden. Dat begint inmiddels zijn vruchten af te werpen. Redacteur Frederike Doppenberg, die is aangetrokken voor de non-fictie, heeft bijvoorbeeld de reeks wandelgidsen bedacht. En er zijn veel nieuwe auteurs bijgekomen.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">Met als een effect: een structureel hogere omzet?<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">'We zijn sinds 2015 gemiddeld met 15% per jaar gestegen. Het is moeilijk om te zeggen: we zijn structureel zo veel groter dan in de vorige periode, toen de uitgeverij werd geleid door Wouter van Oorschot en Gemma Nefkens. Van Oorschot heeft enorme topjaren gekend, dankzij bijvoorbeeld <i>Het bureau </i>van Voskuil of een nieuwe vertaling van een Russische klassieker, die toen van groter commercieel belang waren dan tegenwoordig. We wilden los van de fluctuaties als gevolg van onverwachte bestsellers wel een stevigere basis. Om ons plan uit te voeren waren extra mensen nodig – ook omdat we de sterke redactie wilden handhaven. Daarvoor moet je een bepaalde omzet hebben. Dat niveau hebben we nu bereikt.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">De extra omzet uit e- en audioboeken is wel structureel?<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">'Dat vergat ik nog te zeggen. Ook digitaal een inhaalslag maken was onderdeel van het plan destijds. Dat is gelukt. Ik zag dit jaar voor het eerst aan de royaltyafrekeningen hoe wezenlijk e-boeken onderdeel van de totaalomzet is geworden. Inmiddels is het 8% van onze omzet. Dat is niet zo veel als sommige andere uitgeverijen. We hebben, met boeken die vaak fysiek aantrekkelijk zijn, ook niet het perfecte fonds voor e-boeken. Maar het stijgt behoorlijk. En omdat we bijvoorbeeld met terugwerkende kracht de Russische klassiekers als e-boek brengen, zie je daar meteen resultaat van. Dat is omzet die gewoon klaarlag voor ons.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhHLdD0xAiQ1kgbJIBYVRFDntNcYtumQBVFJOKnZtnDfQUegWkc_ipUuc8-I7AF4H-Ox4SscRtUc29nwyZmWND1kGnZBN1NI7sP7KckKa6khyphenhyphenzEYNRNSgG91XJwGiSqNKAzyEi60EqIqTQ/s1600/Regnerus-Het-wolkenpaviljoen-voorplat-hres-635x1024.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhHLdD0xAiQ1kgbJIBYVRFDntNcYtumQBVFJOKnZtnDfQUegWkc_ipUuc8-I7AF4H-Ox4SscRtUc29nwyZmWND1kGnZBN1NI7sP7KckKa6khyphenhyphenzEYNRNSgG91XJwGiSqNKAzyEi60EqIqTQ/s400/Regnerus-Het-wolkenpaviljoen-voorplat-hres-635x1024.jpg" /></a><b><span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">En audioboeken?<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">'Ook met audioboeken maken we nu een grote inhaalslag. Vergeleken met bijvoorbeeld Singel Uitgeverijen liggen we daarin achter. Die zijn wél kostbaar om te maken en terugverdienen duurt, dacht ik, gemiddeld drie jaar. Maar we brengen grote nieuwe titels nu wel tegelijk met of kort na verschijnen als audioboek: van <i>Pastorale </i>van Stephan Enter tot straks de nieuwe Jannetje Koelewijn. En dan zien we eerst hoe dit gaat voordat we, zeg, <i>Oorlog en vrede </i>laten inlezen. Die investering zou ons een klein vermogen kosten.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">Waarom moest Van Oorschot groter worden om relevant te blijven?<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">'Een uitgeverij die ertoe doet, brengt zijn uitgaven zo goed mogelijk onder de aandacht – van de boekhandel, de media, de lezer. Daarvoor is tegenwoordig een flinke afdeling verkoop en publiciteit nodig. Ook start je af en toe nieuwe dingen. Dat kan allemaal alleen als je op een bepaalde schaal opereert. Natuurlijk hadden we er voor kunnen kiezen om alleen de sterke redactie te behouden. De nieuwe Stephan Enter of de nieuwe Marijke Schermer hadden dan ook hun lezers wel gevonden. Maar die uitgaven hadden dan minder impact gehad, terwijl we hun werk juist groter willen maken.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">En nu heeft de uitgeverij dus het gewenste niveau bereikt?<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">'Ja. We hebben nu een omvang waarmee we én met het fonds kunnen doen wat we willen én nieuwe dingen kunnen proberen. En we hebben gelukkig geen eigenaren die eisen dat er minimaal zo veel omzetgroei en zo veel winst wordt gehaald. We hoeven dus niet nog een redacteur aan te nemen die ook weer eigen fondslijnen uitzet. Nee, het is precies goed zo om het fonds volgens de uitgezette lijnen gestaag te verbeteren. Het enige wat fijn zou zijn, is een beetje meer reserves, waarmee je slechtere jaren kunt overbruggen. De reserves waren vroeger groter, maar na de verkoop van de uitgeverij heeft de eigenaar dat geld meegenomen. Terecht natuurlijk, het was zijn eigen geld.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">Is dat het doel voor de komende jaren: reserves opbouwen – in plaats van nieuwe dingen bedenken?<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">'Dat kun je zo niet zeggen. Dat gaat prima samen. We hebben niet de luxe dat we bij een minder jaar kunnen denken: geen probleem. Integendeel. Met wat meer reserves zou de coronacrisis of de vermoedelijke recessie niet onmiddellijk zo bedreigend voor ons zijn als nu het geval is. We zouden dan ook meer kunnen investeren in audioboeken. Maar het doel is wat ik eerder heb geformuleerd: non-fictiefonds uitbouwen, nieuwe auteurs op de kaart zetten en bestaande auteurs beter verkopen. En dat is genoeg om ons de komende jaren op te concentreren.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">Waait de geest van de Van Oorschots nog door het bedrijf die de uitgeverij zo iconisch heeft gemaakt?<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">'De familie Van Oorschot én Gemma Nefkens. Zij heeft jarenlang als uitgeefster een stempel op het fonds gedrukt. Omdat ze geen Van Oorschot heet, wordt dat vaak vergeten. Maar het antwoord op de vraag is: ja. Veel auteurs uit die tijd zitten nog steeds bij de uitgeverij. Carl Friedman, van wie we het verzameld werk zullen brengen. Frida Vogels, van wie in juli een nieuwe titel verschijnt. Willem Jan Otten, Otto de Kat, Marjoleine de Vos, Stephan Enter, zo kan ik nog wel even doorgaan. In de Russische Bibliotheek brengen we nieuwe vertalingen, zoals recentelijk van Toergenjev. Wouter had de noodzaak daarvan al ingezien. Dat waardevolle gezicht behouden we. Alleen, zoals Di Lampedusa schrijft: "alles moet veranderen opdat alles hetzelfde blijft".'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">Alles moet veranderen?<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">'Dat wil zeggen: het is zoeken naar een balans tussen het behouden van je herkenbare uitstraling en het meegaan met je tijd. Kijk ook naar de vormgeving. Christoph Noordzij doet nog steeds heel veel titels, maar we geven tegelijk nieuwe vormgevers een kans. Er zal heus wel eens een titel verschijnen waarvan Wouter denkt: is dat Van Oorschot? Of: Ziet een Van Oorschot-uitgave er zo uit? Dat zij dan maar zo. De mensen zijn veranderd, de tijden ook, en dus maak je andere keuzes. Het is onmogelijk om uit te geven vanuit het hoofd van andere mensen – ook als dat Geert en Wouter van Oorschot zijn. Je kunt alleen uitgeven vanuit je eigen visie.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">Wat is de 'herkenbare uitstraling' van de uitgeverij?<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">'Dat we veel gebonden boeken brengen. Niet alleen oude klassiekers als Stefan Zweig en Joseph Roth, maar ook nieuwe boeken van Martin Michael Driessen of Marijke Schermer. En de uitstraling blijft zorgvuldig. Van het papier tot het leeslint, het moet er goed uitzien. En dat werkt. We krijgen veel positieve reacties van de boekhandel, dat we duidelijk veranderen zonder afbreuk te doen aan het merk.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhnScKETR1rMenRJDLzcvqLUFT1IAyS8YP0vuy_aG3TS-5YYcPAE_tlSwMSRWd996LRBzH__yizhjX2NI0CGEc2EApL42up2z5PSsMEDnomNu9E48jpTx7Z1hGW4noaOETfpvLVRh-esy4/s1600/Steenhuis-Hongerklop-hres-643x1024.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhnScKETR1rMenRJDLzcvqLUFT1IAyS8YP0vuy_aG3TS-5YYcPAE_tlSwMSRWd996LRBzH__yizhjX2NI0CGEc2EApL42up2z5PSsMEDnomNu9E48jpTx7Z1hGW4noaOETfpvLVRh-esy4/s400/Steenhuis-Hongerklop-hres-643x1024.jpg" /></a><b><span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">Toch heb ik de indruk dat het fonds gewoner is geworden: meer titels die ook elders hadden kunnen verschijnen.<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">'Wat is gewoon? Voor het grote publiek is het nog steeds onbelangrijk waar een boek is uitgegeven. Van Oorschot geldt als een uitzondering en nog steeds horen we dat mensen onze uitgaven herkenbaar vinden. We zullen ook niet snel fondslijnen voor thrillers of esoterie opzetten. En misschien brengen we niet snel een roman van een vlogger. Maar: niet uit principe. Als de roman kwaliteit heeft, brengen we hem toch. Vijf jaar geleden wilden we de ramen van de uitgeverij openzetten, zodat de schroom en afstandelijkheid die de uitgeverij opriep, zou verdwijnen. Dat is gelukt. Het aantal titels dat ons wordt aangeboden is echt fors toegenomen, we kiezen alleen het beste uiteraard. Dat heeft geleid tot nieuwe auteurs met boeken die zich in heel andere milieus afspelen: Evelien Vos, Femke Vindevogel.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">Maar een roman van de Vlaamse politicus Rik Torfs?<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">'Akkoord, dat type boek hadden we ook niet kunnen doen. Maar voor ons gold alleen de kwaliteit van zijn roman. Die was goed. En zo zijn er meer boeken waarvan de buitenwereld vreemd opkijkt. Neem <i>Hongerklop </i>van Peter-Henk en Hille Steenhuis: een vader en dochter over de eetstoornis van de laatste. Daar hebben wij zelf geen seconde over getwijfeld, omdat het heel goed is geschreven en goed in elkaar zit. Als je dat vervolgens op aanbieding vertelt, accepteert de boekhandel dat snel: "Als Van Oorschot erachter staat, zal het kwaliteit hebben". Klaar. En zo komt er meer goede non-fictie aan over onderwerpen waarin we geen geschiedenis hebben.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">Waar gaan alle nieuwe initiatieven ten koste van?<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">'De catalogi waren een tijdje dikker, omdat al voor de veranderingen ingezette boeken ook zouden verschijnen. Dat wisten we van tevoren. Maar ook: dat het tijdelijk is. We zijn vooral voorzichtiger geworden met vertaalde fictie. De oplages in deze genres zijn al langer aan het dalen. De vertaalkosten zijn hoog, maar het risico dat je minder dan 1000 exemplaren van een titel verkoopt steeds groter. De coronacrisis zal dat mogelijk versterken. Maar dat betekent niet dat we helemaal geen vertaalde literatuur meer doen. Kijk maar naar recente uitgaven van Joseph Roth en John Steinbeck. Zeker voor dat soort klinkende namen blijft het publiek omvangrijk genoeg.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">In september verschijnt zelfs een ruim 1600 pagina's tellende roman van Uwe Johnson: <i>Een jaar uit het leven van Gesine Cresspahl</i>.<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Cambria;"><span style="font-size: large;">'Dat zijn vaak juist zulke risicovolle projecten die al langer geleden zijn ingezet – al kregen we deze kant en klaar aangeboden door de vertaler. Maar in bijvoorbeeld <i>Menselijke voorwaarden </i>van Junpei Gomikawa, dat in 2018 verscheen, zit jaren voorbereiding: 1440 pagina's. Het is leuk om eens in de zoveel tijd iets megalomaans te doen. De aandacht die je voor zulke titels krijgt, is vaak groter. Dat verkleint het risico in vergelijking met een roman van gewone lengte. Maar of we dat nu nog proberen? In deze tijd? Als je miskleunt, is het gelijk helemaal mis. Ik ben bang dat daarom zulke projecten voorlopig <i>on hold </i>staan.'</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: Cambria;">(</span><span style="font-family: Cambria;">Eerder</span><span style="font-family: Cambria;"> gepubliceerd in Boekblad Magazine, jun.jul 2020)</span></span></div>
Maarten Dessinghttp://www.blogger.com/profile/00801091942148425534noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8576216246450967632.post-52715334437239488872020-08-15T08:29:00.011+02:002020-08-17T08:29:19.326+02:00Puck: boekentippen als een echte boekverkoper<p><b><span style="font-family: times; font-size: x-large;"></span></b></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><b><span style="font-family: times;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEglvsfEIBMlepuf1wMAd9NkpWb2OQIhf8hwNkPDqm9qkrXRcV0AQhp_JD4VYeVa_XkqvT0Jbd8_S9MUxv8xnH2AQkBHrx-MIl-Dz4a-TNARHzo28rRyhH0QZPafhdfvxqNq1o63p7uQ-1I/s174/puck.png" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="174" data-original-width="150" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEglvsfEIBMlepuf1wMAd9NkpWb2OQIhf8hwNkPDqm9qkrXRcV0AQhp_JD4VYeVa_XkqvT0Jbd8_S9MUxv8xnH2AQkBHrx-MIl-Dz4a-TNARHzo28rRyhH0QZPafhdfvxqNq1o63p7uQ-1I/s0/puck.png" /></a></span></b></div><b><span style="font-family: times;">Een digitale boekentipper die klanten op basis van individuele vragen suggesties voor een nieuw boek doet. Dat wil het vorige week gelanceerde Puck: boeken tippen zoals een echte boekverkoper dat doet.</span></b><p></p><p class="MsoNormal" style="border: none; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times;">Puck werkt eenvoudig. Op haar website stelt de digitale boekverkoopster ('Hoi, ik ben Puck de Boekenbot') enkele persoonlijke vragen, waarna</span><span style="font-family: times;"> er vijf suggesties uitrollen – en na verdieping</span><span style="font-family: times;"> </span><span style="font-family: times;">nog meer boeken. De chat is verrijkt met uitroepen als 'interessante keuze', om het zo meer op een echt gesprek te laten lijken. Hoe simpel het ook kan worden uitgelegd, er schuilt wel degelijk vernieuwende technologie achter. Alle digitale boekentippers die in het verleden zijn ontwikkeld, werken allemaal volgens het principe 'wie dit leuk vond, vindt ook dit leuk'. Puck is de eerste die zuiver afgaat op persoonlijke voorkeuren van de klant.</span></p><p class="MsoNormal" style="border: none; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="border: none; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><o:p><span style="font-family: times;"> </span></o:p></p><p class="MsoNormal" style="border: none; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times;">Het allereerste idee voor Puck komt van Studio Winegum – een adviesbureau dat sinds de oprichting in 2017 is gespecialiseerd in het digitaliseren van de klantenservice voor een breed gamma aan bedrijven. Na het uitbreken van de pandemie hadStudio Winegum en hun team tijd over voor innovatie. 'Hoewel de samenleving sinds maart in een klap volledig leek te digitaliseren zagen wij de kans onze kennis over chatbots in te zetten,'vertelt Martinus. 'Wat te doen met de gespecialiseerde kennis over chatbots en machine learning?'<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="border: none; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><o:p><span style="font-family: times;"> </span></o:p></p><p class="MsoNormal" style="border: none; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times;">Dat werd boeken. Studio Winegum, dat geen enkele ervaring in de boekenbranche had, ging daarvoor een samenwerking aan met Bookarang dat al jaren AI inzet voor het boekenvak. Martinus: 'Via via kwam ik bij eigenaar Victor Bergen Henegouwen uit. Zijn team werkt al jaren aan dit soort digitale aanbevelingen. Maar zoals hij mij vertelde: Bookarang is een artificial intelligence bedrijf en is niet zo van de voorkant. Dat is nu juist het sterke punt van Winegum. Bookarang heeft de database, het algoritmeen de API geleverd, wij hebben de persona en de vragen van Puck ontwikkeld en de chatbot en de websitegebouwd.'<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="border: none; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><o:p><span style="font-family: times;"> </span></o:p></p><p class="MsoNormal" style="border: none; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times;">Uit een test onder duizend consumenten bleek dat Puck – dat half juni in een bètaversie online ging – aanslaat. Bijna de helft (46%) las de flaptekst van de aanbevolen boeken. Twee van de vijf (41%) zei daadwerkelijk een van de gesuggereerde boeken aan te willen schaffen. Bovendien heeft de boekentipper effect op het leesgedrag: een kwart (26%) verwacht meer te gaan lezen door het persoonlijke advies dat ze krijgen. Tweederde (65%) gaf aan Puck blijvend te willen gebruiken. Mede door deze gunstige uitkomsten besloten Winegum en Bookarang Puck officieel te lanceren.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="border: none; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><o:p><span style="font-family: times;"> </span></o:p></p><p class="MsoNormal" style="border: none; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times;">'Natuurlijk zijn er andere routes naar een suggestie dan deze "verras mij"-weg', vertelt Martinus. 'Een boekverkoper die een klant voor zich heeft, kan bijvoorbeeld ook vragen naar diens lievelingsboek. Dat kan je ook digitaal doen. Maar dat kost veel tijd. De chatbot moet de titel herkennen en heel verfijnde vervolgvragen stellen. We wilden echter niet eerst eindeloos blijven programmeren tot alle mogelijkheden zijn gerealiseerd. Het leek ons het beste om nu live te gaan en Puck, mede op basis van alle feedback, door te ontwikkelen.'<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="border: none; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><o:p><span style="font-family: times;"> </span></o:p></p><p class="MsoNormal" style="border: none; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times;">Puck werkt momenteel samen met Libris. Wie na het lezen van de flaptekst van de suggestie doorklikt op 'naar de boekhandel' wordt doorverwezen naar het betreffende boek op Libris.nl. Op termijn komt daar een tussenpagina waar de klant zijn eigen boekhandel kan kiezen. 'We willen niet exclusief voor een partij zijn. We horen bijvoorbeeld dat sommige gebruikers een abonnement hebben bij Kobo of zo. Daar willen wij ook naar doorverwijzen. Maar zo staan er genoeg aanpassingen op het programma. Als eerste gaan we een "cadeauroute" maken. Libris en andere partijen hebben daar veel behoefte aan. Die moet er voor de feestdagen zijn.'<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="border: none; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><o:p><span style="font-family: times;"> </span></o:p></p><p class="MsoNormal" style="border: none; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times;">Studio Winegum en Bookarang verdienen een kleine commissie aan iedere titel die via Libris.nl wordt verkocht. Maar die kleine bedragen zijn niet de manier waarop ze hun investeringen terug willen verdienen. De <i>return</i>zit hem eerder in het verkopen van licenties van de boekentipper zelf. Bibliotheken, uitgeverijen of boekhandels die Puck – of hun eigen versie daarvan – voor hun eigen site willen overnemen, zijn van harte welkom. Daarnaast kan de technologie worden ingezet op andere markten waar consumenten een enorme keus heeft: auto's, wijnen, huizen, potentiële partners.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="border: none; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><o:p><span style="font-family: times;"> </span></o:p></p><p class="MsoNormal" style="border: none; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times;">Ook daarom is Puck nu al in de markt gezet. 'Dan kunnen we kijken waar de <i>appetite</i>zit', noemt Martinus dat. Om dezelfde reden wordt de digitale boekverkoopster niet met een grootscheepse campagne op de markt gezet – nog los van het feit dat daarvoor niet het benodigde budget voor handen is. Studio Winegum en Bookarang mikken op een gestage groei van de naamsbekendheid door aandacht in de pers (SublimeFM besteedde er al aandacht aan) en op sociale media en mond-tot-mondreclame van tevreden gebruikers. Ook gaat Libris haar sociale media-kanalen daarvoor inzetten.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="border: none; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;"><span style="font-family: times;">(Eerder gepubliceerd op Boekblad.nl, 11 aug)</span></p>Maarten Dessinghttp://www.blogger.com/profile/00801091942148425534noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8576216246450967632.post-58282807243868209802020-07-31T09:45:00.000+02:002020-07-31T09:45:05.283+02:00Interview Wim Daniëls over 'Quarantaine' en bibliotheken (Bibliotheekblad)<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgAQJl0HrTyzENorjLjqJue2pab7xRTT5PGSPSTyDR_XnFAh8p-sgprorjHUytavVcBy-J9wPG5GW9hfzUkwZFlau4_8qAKT2X0oTthylzCQnnp4rM1qvFtalgngAeQNwMZ2w7tdPeMCVg/s1600/iu.jpeg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgAQJl0HrTyzENorjLjqJue2pab7xRTT5PGSPSTyDR_XnFAh8p-sgprorjHUytavVcBy-J9wPG5GW9hfzUkwZFlau4_8qAKT2X0oTthylzCQnnp4rM1qvFtalgngAeQNwMZ2w7tdPeMCVg/s400/iu.jpeg" /></a><span style="font-size: large;"><i>Lid van de bibliotheek is Wim Daniëls niet meer. Maar zijn oeuvre is tot zijn genoegen goed vertegenwoordigd in de collecties. Zijn nieuwste boek zal daarin zeker breed worden opgenomen. </i>Quarantaine<i> is de eerste coronaroman van de Nederlandse literatuur. 'Het is een liefdesverhaal, met corona als decor.'</i></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<i><span style="font-size: large;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-size: large;">Een halve eeuw was Wim Daniëls lid van de bibliotheek. Was, nu niet meer. Een 'dramatisch verhaal', noemt hij het zelf. 'Ik kwam om half zes 's middags bij de Witte Dame hier in Eindhoven. Bleken de luiken al dicht. In de vijfde stad van Nederland! Ik was zo boos dat je hier niet tot tien uur 's avonds in een bibliotheek terecht kunt, dat ik gelijk mijn lidmaatschap heb opgezegd. Directeur Albert Kivits heeft daarna contact met me opgenomen. Dit was toch niet nodig, vond hij.'<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-size: large;">Hij heeft veel te danken aan bibliotheken. Sterker: zonder de bibliotheek zou de jongen uit Aarle-Rixtel nooit schrijver zijn geworden. 'Wij hadden thuis geen boeken. Een dorp van die omvang had ook geen bibliotheek. Bibliobussen bestonden nog niet in de jaren zestig. En op de lagere school werd amper tijd gemaakt om een boek te lezen. Pas op de middelbare school in Helmond ontdekte ik dankzij een docent Nederlands wat lezen voor mij kon betekenen. Toen werd de bibliotheek de grote schatkamer.'<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-size: large;">Jarenlang was de inmiddels 65-jarige Daniëls een 'zeer zware bibliotheekloper'. Eerst in Helmond, waar hij stilzwijgend in de gelegenheid werd gesteld om meer boeken te lenen dan maximaal was toegestaan. Tijdens zijn opleiding voor leraar Nederlands en Duits volgde de universiteitsbibliotheek in Tilburg, daarna de openbare bibliotheken in zijn achtereenvolgende woonplaatsen. 'Je had vroeger mensen die je altijd tegenkwam, op welk uur je ook kwam. Mensen die er soms de hele dag zaten. Ik was er daar een van.'<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-size: large;">En de band met de bibliotheek dan toch om zo'n akkefietje doorknippen? 'Het is zonde', geeft de auteur toe. 'Ook niet terecht. Maar ik was zó teleurgesteld. Bibliotheken zijn de afgelopen jaren enorm van functie veranderd, zoals Albert Kivits me ook uitvoerig heeft uitgelegd. Ik heb het daar moeilijk mee gehad. Het heeft me tijd gekost om dat te accepteren en te snappen. Dat de bibliotheek Eindhoven door enorme bezuinigingen was gedwongen de openingstijden aan te passen, was op dat moment de druppel.'<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-size: large;">Hij herinnert zich nog de tijd dat je voor een boek uit, zeg, 1753 gewoon naar de openbare bibliotheek kon gaan. 'In mijn stad hadden ze vroeger een prachtige oude collectie. Daar kon het boek zomaar tussen staan, verkregen via een erfenis of zo. Nu zijn die boeken opgeruimd of gestald in het archief. De collectie is kleiner geworden. En wat er staat, is nieuwer. Als ik voor een nieuw boek informatie zoek, heeft het geen zin meer om naar de bibliotheek te gaan. Online is het ook vaak makkelijker te vinden.'<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-size: large;">Hij behoort voor zijn gevoel daarom niet langer tot de primaire doelgroep. Maar hij begrijpt inmiddels ook dat bibliotheken net zo relevant zijn als vroeger, onderstreept Daniëls. Alleen: op een andere manier dan uitsluitend met boeken. 'Als je bedenkt wat een bibliotheek tegenwoordig doet. Er is een breed cultureel programma, waarvoor ook schrijvers worden uitgenodigd. Er zijn taalhuizen. Er zijn allerhande cursussen. Velen kunnen er terecht om er te komen studeren. Dat is zonder meer indrukwekkend.'<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-size: large;">Ondanks het opzeggen is Daniëls' relatie met de openbare bibliotheek nooit helemaal verbroken. Daniëls treedt er regelmatig op, waardoor hij de schitterend verbouwde panden in Den Helder of Tilburg heeft kunnen bewonderen. En zijn eigen boeken – kinderboeken, taalboeken en andere non-fictie – zijn goed in de collectie vertegenwoordigd. Van de 117 die er sinds zijn debuut in 1986 van zijn hand zijn verschenen, zitten er vaak tientallen in de collectie. Toch goed voor een paar duizend euro leengeld per jaar.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-size: large;">Dit voorjaar verschenen vlak na elkaar boek 116 en 117: <i>Quarantaine </i>en <i>De zomer van 1945</i>. Vooral de eerste is opvallend. Het is, binnen een halfjaar na de uitbraak, de eerste coronaroman van de Nederlandse literatuur. Het luchtige en opgeruimde <i>Quarantaine </i>vertelt het verhaal van Karel en Julia, die allebei op een Franse camping hun proefschrift hopen te voltooien – de eerste over de kunstmatige baarmoeder, de tweede over de komma. Als ze besmet raken door het coronavirus, heeft dat onvermoede gevolgen.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-size: large;">De roman begon als een grap, vlak nadat het kabinet de eerste beperkende maatregelen had afgekondigd. 'We zaten met zijn vieren aan tafel. Badinerend werd tegen mij gezegd: je mag met maximaal drie bij elkaar zitten, dus het is maar het beste dat jij naar boven gaat om een roman te schrijven. Ik had er immers tijd voor. Die dag van de eerste persconferentie was ik door de ene na de andere organisatie opgebeld om mijn optreden af te zeggen, 43 keer in totaal. Ik had een compleet lege agenda.'<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-size: large;">Maar Daniëls was wel gelijk gegrepen door het idee. Vooral omdat hij direct een situatie voor zich zag: de camping in Frankrijk waar hij iedere zomer een schrijfcursus geeft. En een zin hem intrigeerde die hij daar ooit had gehoord. 'Het ene idee vloeide daarna voort uit het andere. Na een week wist ik dat het iets ging worden en heb ik mijn uitgever benaderd. Die was enthousiast. Terwijl ik verder werkte, 1500 woorden per dag, zorgde hij ervoor dat het zo snel mogelijk kon verschijnen. Dat is helemaal niet vanzelfsprekend in de boekenwereld.'<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-size: large;">Het was nooit Daniëls' expliciete bedoeling om de primeur te hebben. De eerste Nederlandse coronaroman, dat is hooguit een leuke bijkomstigheid. Het enige wat hij wilde was, toen hij toch de tijd had, iets schrijven over corona. 'Dat komt door de enorme heftigheid wat er gebeurde. Als ik zoiets groots meemaakt, wil ik daar gewoon bij zijn. Toen de Muur op punt van vallen stond, pakte ik ook meteen de trein naar Berlijn. En omdat ik schrijver ben, is dat de meest voor de hand liggende manier om erbij te kunnen zijn.'<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-size: large;">Een taalboek of non-fictieboek over Covid-19 was geen optie. Het eerste kan nog niet worden gemaakt, omdat er dagelijks nieuwe coronawoorden opduiken. Bovendien is de hoofdredacteur van de Dikke Van Dale daar al mee bezig. Het tweede is al helemaal ondoenlijk. 'Ik ben ooit benaderd door een longarts die een soortgelijk boek met mij wilde maken als ik in 2017 schreef met een gynaecoloog: <i>De baarmoeder</i>. Moest ik hem nu bellen? Longartsen weten nog helemaal niet wat voor ziekte het precies is.'<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-size: large;">En dus kon het alleen maar een roman worden – voor volwassen, ook al had Daniëls dat nooit eerder gedaan. 'Ik heb wel fictie geschreven: voor jongeren. Daarmee ben ik in de jaren tachtig begonnen. In die tijd ben ik zo'n beetje op alle scholen van Nederland geweest. Ik vertelde zo vaak hetzelfde verhaal dat ik een beetje een hekel aan mezelf kreeg. Ik had het op een gegeven moment te vaak gedaan. Ik wilde daar ook nu niet naar terug. Al blijft het wel mijn intentie om voor een brede doelgroep te schrijven.'<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-size: large;">Eind april was <i>Quarantaine </i>af. Half mei kwam het in de winkel. De coronacrisis was nog in volle gang. Zou Daniëls' roman te snel gedateerd aanvoelen? 'Ik heb met dat risico rekening gehouden', zegt hij. 'Het boek is nadrukkelijk een liefdesverhaal, met corona als decor. Al te tijd gebonden details mocht ik daarom weglaten, terwijl ik tegelijk een aantal thema's kon aansnijden – zoals de leeftijdsdiscussie: heb je op hoge leeftijd nog recht op een plek op de ic? Of de vergelijking met de ernstige griepgolven, waar niemand over praat.'<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-size: large;">Het valt daarbij op dat Daniëls een relativerende toon aanslaat. Zijn we in Nederland niet een beetje te veel in paniek geraakt? Is niet overdreven om een anderhalvemetersamenleving op te tuigen? Maar de auteur verzekert dat hij daarmee niet zijn eigen opinie geeft. 'Ik schrijf die mening toe aan Gijs, een bevriende longarts van Karel. Hij is een mooi figuur om die kant van de discussie in het boek te krijgen, maar Gijs geeft ook toe dat hij het uiteindelijk niet weet. En hij zet zich in het ziekenhuis volledig in als hem dat wordt gevraagd.'<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-size: large;">Wel waagt Daniëls zich aan een voorspelling: in de zomer van 2021 is het allemaal voorbij. 'Ik denk dat dat ver genoeg in de toekomst ligt om dat nu te durven beweren', reageert hij. 'Ik schrijf ook niet voor de eeuwigheid. Ik denk echt niet dat ik in het najaar van 2021 nog 50.000 exemplaren van <i>Quarantaine </i>verkoop. Ik ben allang blij dat na de eerste druk van 5.000 exemplaren al snel een tweede druk werd gemaakt. Er zijn zó veel boeken die soms niet eens de boekhandel of de bibliotheek halen.'</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: "Times New Roman"; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-size: large;">(Eerder gepubliceerd in Bibliotheekblad)</span></div>
Maarten Dessinghttp://www.blogger.com/profile/00801091942148425534noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8576216246450967632.post-11078962388383387042020-07-21T07:08:00.000+02:002020-07-21T07:08:04.347+02:00ONMISKENBAAR COOL – 'Volt' van Roderik Six (De Lage Landen)<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg0K3-jT8QwxrB4AIFJ6WpAL0aZhOIeblcbWqqQ2-XJAm8Up35V_A9zMmKDeLQaCvFbXRRnukRe9z3n9SbpnKnZEqMixg7hlQHdYk5ZgAeLoI3n0aWJNzMJz293foVQVTytVBu6zKwcYN8/s1600/volt-cover-519x800.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg0K3-jT8QwxrB4AIFJ6WpAL0aZhOIeblcbWqqQ2-XJAm8Up35V_A9zMmKDeLQaCvFbXRRnukRe9z3n9SbpnKnZEqMixg7hlQHdYk5ZgAeLoI3n0aWJNzMJz293foVQVTytVBu6zKwcYN8/s400/volt-cover-519x800.jpg" /></a><b style="-webkit-text-stroke-width: initial;"><span style="font-size: large;">De inhoudelijke vaagheid van <i>Volt</i> past wonderwel bij de stilistische zorgvuldigheid en helderheid. Het gaat Six puur om het plezier een eigen wereld te bouwen, met taal.</span></b></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal; min-height: 15px;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-kerning: none;"></span><br /></span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal;">
<span style="font-kerning: none;"><span style="font-size: large;">Wie is de hoofdpersoon van <i>Volt</i>? Waar woont hij? In welke tijd speelt deze roman zich af? Wat gebeurt er? Ik aarzel om te antwoorden op deze basale vragen. Roderik Six houdt het bewust vaag. Alles wat ik kan schrijven over plot, setting en personages van zijn derde roman – na <i>Vloed</i> (2012) en <i>Val</i> (2015) – is niet rechtstreeks uit het boek overgenomen, het is veeler mijn interpretatie van de details waaruit de roman is opgebouwd. Het is onmogelijk over <i>Volt</i> uit te weiden zonder zelf de beelden in te vullen.</span></span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal;">
<span style="font-kerning: none;"><span style="font-size: large;">Neem het huisdier van de verteller. “Hij” komt binnen “op hoge poten”. Een paar regels later “vang je een glimp op van zijn slagtanden”. Hij kan zijn poten majestueus uitstrekken. “Zachtjes slaat hij met zijn staart deuken in het tapijt.” En als hij op zijn rug rolt, “de gevlekte buik omhoog”, en de verteller met zijn vingers “door de vacht krauwt, kronkelt hij ronkend over de grond”. Hij heeft hoektanden “zo groot als wijsvingers en zijn klauwen zijn scherp gewette sikkels waarmee hij je vlees aan flarden rijt”.</span></span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal;">
<span style="font-kerning: none;"><span style="font-size: large;">Wat is dit voor dier? Ik zie een jachtluipaard voor me, ook al heeft dat dier geen slagtanden. Maar het stáát er niet, ook niet verderop in de roman. Het wordt nergens geëxpliciteerd. Het kan daarom net zo goed een obscuurder roofdier zijn dat wel precies aan het handvol prijsgegeven bijzonderheden voldoet. Mijn kennis van het dierenrijk schiet daarvoor te kort. Het kan zelfs een gemuteerde soort zijn die uitsluitend bestaat in de fictieve wereld die Six heeft geschapen. Ik weet het domweg niet.</span></span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal; min-height: 15px;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-kerning: none;"></span><br /></span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal;">
<span style="font-kerning: none;"><span style="font-size: large;">Na dit voorbehoud terug naar de vragen die ik in het begin opwierp: wie, waar, wat? De hoofdpersoon van <i>Volt</i> is de oprichter van de geheime dienst – informatie die wél wordt prijsgegeven op de achterflap; een tekst die gefiatteerd zal zijn door de auteur. Duvall, zoals hij heet, woont samen met een elitegroep blanken op een tropisch eiland, waar ze met harde hand een groep inlanders onder de duim houden. Deze zwarten verrichten het zware werk om de samenleving en de luxueuze leefstijl van de elite in stand te houden.</span></span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal;">
<span style="font-kerning: none;"><span style="font-size: large;">De roman speelt zich in een nabije toekomst. Er is kennelijk een ramp gebeurd waarna de top van het machtige industrieel-financiële Zuid-Afrikaanse bedrijf Onyx zich heeft verschanst op zijn eiland. Een “wereldbrand” noemt de achterflap het, die vermoedelijk grotendeels is veroorzaakt door de klimaatverandering. De warmte heeft extreme vormen aangenomen. Mogelijk is de hele aarde erdoor onbewoonbaar geworden. Op het eiland, waar het slechts zéér zelden regent, is geen contact meer met de buitenwereld.</span></span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal;">
<span style="font-kerning: none;"><span style="font-size: large;">De elite en hun bijna-slaven blijven om twee redenen in leven. De uitvinding van het Hayflick-serum, waardoor de mensen het eeuwige leven hebben. Ze hebben er wel hun hart voor moeten opgeven. En, ten tweede, de beschutte plek die ze hebben gevonden. Het nieuwe kantoor van Onyx is gebouwd in een smalle nis van een rots, waarin steeds meer werkruimtes worden gehakt. Slechts drie dagen per jaar valt het zonlicht precies in de nis. Tijdens deze “wende” viert de elite dan maar zijn jaarlijkse feest.</span></span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal;">
<span style="font-kerning: none;"><span style="font-size: large;">Maar, zoals dat gaat in zulke romans, aan deze donkere idylle komt een einde. Six laat daar geen enkel misverstand over bestaan. <i>Volt </i>opent niet voor niets met deze zin: “Er is een storm op komst.” Gaandeweg stipt hij steeds de naderende doem aan, getuige onder meer suggestieve, tussen witregels geplaatste passages die opeens in het lopende verhaal opduiken zoals deze: “Ik denk aan het woord ‘stippellijn’. Hoeveel gaten kun je laten vallen voor je de lijn niet meer als lijn herkent?”</span></span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal;">
<span style="font-kerning: none;"><span style="font-size: large;">Het is hier niet gepast om te zeggen hóé deze samenleving volledig wordt ontwricht. Maar het slot is ontroerend door de onverwachte tederheid die Six aan zijn verhaal geeft (en hierna volgt dan toch een spoiler). Duvall, een van de mannen die ervoor koos om eeuwig te leven, wacht niet zijn ongewisse lot af, maar zoekt zelf zijn dood onder water. Hij trekt zijn duikpak aan, begeeft zich in het wonderschone gezelschap van de tropische vissen en vindt daar opeens zijn lief terug, die hij al zo lang, sinds zijn vertrek uit Zuid-Afrika, heeft moeten missen.</span></span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal; min-height: 15px;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-kerning: none;"></span><br /></span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal;">
<span style="font-kerning: none;"><span style="font-size: large;">Het intieme einde is een passend slotakkoord van <i>Volt</i>. De postapocalyptische wereld die Six even subtiel en vanzelfsprekend als uitputtend schetst, kan makkelijk worden ingezet als parabel voor de hedendaagse maatschappij – zoals vaak gebeurt in literaire sciencefiction. Je zou de roman best ook kunnen interpreteren als een waarschuwing tegen groeiende ongelijkheid of het ontkennen van klimaatveranderingen. Maar het voelt op een of andere manier vergezocht om dieper te kijken dan de uiterlijke schijn.</span></span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal;">
<span style="font-kerning: none;"><span style="font-size: large;">Het gaat in <i>Volt</i> puur om het plezier om een eigen wereld te bouwen. En omdat Six de wereld bouwt met taal, gaat het dus om stijl. Daar heeft hij merkbaar de meeste energie in gestoken. De zinnen zijn als gebeeldhouwd: precies, afgewogen en vaak origineel. Geen woord is er achteloos tussen gepropt. Bij elkaar geven ze de tekst een elegant, af en toe retorisch ritme dat onmiskenbaar cool aandoet. Stoer, maar niet té. Puissant, maar niet té. Donker, maar niet té. Hoe verder je doorleest, hoe meer het onder je huid kruipt.</span></span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal;">
<span style="font-kerning: none;"><span style="font-size: large;">Neem alleen al de zwier waarmee zoiets eenvoudigs wordt beschreven als het zetten van koffie – met toch tamelijk alledaagse woorden. “Terwijl mijn voetzolen zich behaaglijk over het koele marmer krommen en ik slaap uit mijn ogen pulk, spuit de espressomachine een oliezwarte stroom koffie in een minuscuul kopje. Ik zal het achteroverslaan en meteen een verse maken – het knarsen van bonen, het geweld van chroom dat in chroom wordt gewikt, de weldadige daver van een glimmende machine.”</span></span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal;">
</div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal;">
<span style="-webkit-font-kerning: none;"><span style="font-size: large;">De inhoudelijke vaagheid van <i>Volt</i> past wonderwel bij de stilistische zorgvuldigheid en helderheid. Six dwingt de lezer zich te concentreren op wat er nu precies staat – om bijvoorbeeld te begrijpen wat voor huisdier de hoofdpersoon nu eigenlijk heeft. Je kunt nergens even snel aan voorbij lezen, als je tenminste de draad niet kwijt wil raken. Maar daarvoor beloont hij je met een optimaal genot van wát je leest. Zelfs als je noodgedwongen terugbladert en overleest, heb je dat er graag voor over.</span></span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">(Eerder gepubliceerd in <i>De Lage Landen</i>)</span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">Zie ook:</span></div>
<div style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); -webkit-text-stroke-width: initial; font-family: "Times New Roman"; font-stretch: normal; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><a href="http://maartendessing.blogspot.com/2016/04/de-duivel-vermomd-als-huisarts-val-van.html" target="_blank">'Val', Roderik Six</a></span></div>
Maarten Dessinghttp://www.blogger.com/profile/00801091942148425534noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8576216246450967632.post-46112720152548632502020-07-15T09:36:00.003+02:002020-07-15T09:38:02.856+02:00Uitgeverij Karmijn is de eerste: boeken en notebooks in één fonds (Boekblad)<div class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgA5hU_ao3DyY_Aow_rc6f_mcqAxQFwIqYIFhqvsYqQkRiBgQezZMR1v7oTbCN7Jm69WjUmq2Zm9sWTBdlmXv9fluT34g5YGcO5l4-KV01Of-iHrwqK9sXl51UBLu5vJvETD_kZwNOaO1I/s1600/carmyne%2527s+journals.jpeg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgA5hU_ao3DyY_Aow_rc6f_mcqAxQFwIqYIFhqvsYqQkRiBgQezZMR1v7oTbCN7Jm69WjUmq2Zm9sWTBdlmXv9fluT34g5YGcO5l4-KV01Of-iHrwqK9sXl51UBLu5vJvETD_kZwNOaO1I/s400/carmyne%2527s+journals.jpeg" /></a><span style="font-size: large;"><b><span style="font-family: Garamond;">Karmijn geeft niet langer alleen boeken uit, maar ook notebooks. De uitgeverij is sinds deze week gestart met </span></b><b><i><span style="font-family: Garamond;">Carmyne’s journal</span></i></b><b><span style="font-family: Garamond;">, die vooralsnog in twee varianten te koop is.</span></b></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Het is voor zover eigenaar Wilma Seijbel weet de eerste keer dat een uitgeverij deze producten combineert in het fonds – afgezien van <i>bullet journals </i>en andere invulboeken. Toch zit er een heldere logica achter. Boekhandels verkopen steeds meer stationary en andere non-bookproducten. Inclusief artikelen van de marktleiders op dit gebied: Moleskine, Leuchtturm 1917 en Paperchase. De uitgever die notebooks aanbiedt, heeft daarmee al contact met een belangrijk verkoopkanaal.<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Maar het begint er natuurlijk mee dat ik zelf een enorme fan van stationary ben', vertelt Seijbel. 'In een boekhandel loop ik altijd direct naar die hoek. Ik vind het heerlijk daar rond te kijken.' En te veel teleurstellende ervaringen met notebooks die er prachtig uitzagen, maar bij het uitpakken thuis papier van onvoldoende kwaliteit bleken te bevatten, zette haar vervolgens aan om zelf het notebook te maken dat een zo verzorgd mogelijke vormgeving paarde aan papier waarop je wel met vulpen kan schrijven.<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Daarbij maakt papier een opleving door. 'Ik zie dat zelf op Instagram. Maar ik stuit al jaren met enige regelmatig op uitspraken van boekverkopers die hetzelfde waarnemen. Dat hun papierafdeling zo goed loopt. De coronacrisis heeft er nog een schepje bovenop gedaan. Mensen zaten thuis zo veel achter hun scherm, voor hun werk maar ook om te Netflixen, dat er een behoefte ontstond om iets te dóén: knutselen, tekenen, schrijven. En waar men zich daar tien geleden een beetje voor schaamde, is het nu helemaal geaccepteerd.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: Garamond;">Seijbel laat haar notebooks produceren in Azië met papier van het Japanse Tomoe River Paper.</span><span style="font-family: Garamond;">'Toen ik dat ontdekte, ging er een wereld voor me open. Zó wil je dat je pen over het papier glijdt, zonder ergernissen, zonder uitsmeren van de inkt op het papier, doordrukken op de andere pagina. Maar het wordt nog nauwelijks in notebooks verwerkt.' Voor het omslag gebruikt ze fotografische weergaven van 150 jaar oude stoffen van het Engelse bedrijf Ferdinand Poche, waarvan ze bij een Amsterdamse antiquarische boekhandel een oud stalenboek vond.<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: Garamond;">Het <i>Carmyne’s journal </i>wordt dan ook nadrukkelijk als premium product in de markt gezet – met </span><span style="font-family: Garamond;">hardback omslag, leeslint en elastiek, op A5 formaat, 288 pagina’s dik, en de pagina's voorzien van puntenraster/dotgrid. Daarin kan Karmijn zich onderscheiden, terwijl de meerprijs gering is.Waar de meeste notebooks tussen de 15 en 21 euro kostten, biedt Seijbel de hare aan voor 24,99 euro.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Karmijn is voorzichtig begonnen. De eerste oplage is, beide varianten bij elkaar opgeteld, 1200 exemplaren. Die is opmerkelijk goed ingekocht, vindt Seijbel. 'Toen ik het op de beurs aanbod, kon ik niets laten zien. Niet eens een sample. Het is puur op basis van het enthousiasme van mijn vertegenwoordiger.' Behalve de boekhandel worden de notebooks aangeboden door gespecialiseerde webshops. 'Maar ik ben heel blij met de boekhandel als kanaal. Daar kan de consument ze tenminste zien en vasthouden. En de doelgroep overlapt.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">(Eerder gepubliceerd op Boekblad.nl, 14 jul)</span></span></div>
Maarten Dessinghttp://www.blogger.com/profile/00801091942148425534noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8576216246450967632.post-43092702170343906542020-07-15T09:35:00.000+02:002020-07-15T09:38:20.174+02:00Bookchoice zet zichzelf opnieuw op de kaart (Boekblad)<div class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><span style="font-family: "times new roman";"><span style="font-size: large;">Een landelijke campagne met tv-commercials en online advertenties betaalt zich uit. De E-boekabonnementendienst Bookchoice, die de afgelopen twee jaar in de luwte opereerde, ziet de ledentallen opnieuw stijgen.</span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "garamond";">Nadat Bookchoice, dat haar leden maandelijks acht e- en audioboeken aanbiedt vanaf 3,99 euro per maand, een zelfstandige BV werd binnen de Shared Stories Group, heeft het bedrijf zich eerst gefocust op het product. Van het aanbod tot het platform, van de samenstelling van het team tot de vestigingslocatie – 'het kon allemaal beter, vonden we zelf,' vertelt Djurre de Wit, sinds augustus 2018 directeur van Bookchoice. Zelfs de markt werd opnieuw gedefinieerd: alleen nog het Nederlandse taalgebied.</span><span style="font-family: "garamond";"> </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: "garamond";"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: "garamond";"><span style="font-size: large;">'De kwaliteit van onze selectie moest beter, zegt De Wit. 'We hebben nu mensen in dienst die precies weten wat er uitkomt, welke promotiepakket daarbij hoort en wat past bij ons publiek. We maken ook veel meer een keuze vanuit Bookchoice zelf. Wat vinden wíj dat past bij onze leden? Dat heeft ertoe geleid dat we meer grote titels, voornamelijk thrillers en lekker lezende romans, sneller na verschijnen kunnen aanbieden.' Ter illustratie: de selectie van augustus bevat <i>In hechtenis </i>van Nicci French, dat in week 15 uitkwam.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: "garamond";"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: "garamond";"><span style="font-size: large;">Inmiddels werkt Bookchoice samen met in principe alle uitgeverijen – en zeker niet alleen met zusterbedrijf VBK. 'Wij maken 100% onafhankelijk onze keuzes, zodat we de beste selectie kunnen maken. We zoeken daarin een balans tussen grote titels, die we nodig hebben voor onze groei, én minder bekende titels die we voor uitgeverijen een groter platform geven. Omdat wij maar acht titels per maand aanbieden, is de kans groot dan onze lezers die proberen. In april zagen we dat met Anya Niewierra. Nadat de eerste lezers <i>Het bloemenmeisje </i>begonnen aan te raden op ons platform, zagen we de populariteit exploderen.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "garamond";">Ook de site kon beter. 'Ons platform was erop gericht de boeken goed te laten zien. En niet om het mensen zo makkelijk mogelijk te maken om lid te worden, wat eigenlijk cruciaal is voor een bedrijf dat draait om lidmaatschappen. Het platform hebben we daarom helemaal vernieuwd. </span><span style="font-family: "garamond";">De focus ligt nu op conversie, wat in feite betekent dat het gebruiksgemak zo hoog mogelijk is. Informatie over de selecties, onze lidmaatschappen en onze services zijn duidelijker weergegeven, zodat je makkelijker keuzes kunt maken.</span><span style="font-family: "garamond";">'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: "garamond";"><span style="font-size: large;">De achterliggende techniek is tegelijk verbeterd. De site werkt sneller, functioneert makkelijker op een smartphone en is stabieler. 'Op de eerste dag van een nieuwe maand willen veel leden nieuwe titels downloaden', legt De Wit uit. 'Dat kunnen dus ook luisterboeken zijn. Dat zijn flinke bestanden. Een site moet dat wel aankunnen. Ik moet er wel bij zeggen dat de site nog te veel gericht is op e-boeken. Sommige leden weten niet eens dat je de titels ook als luisterboeken kunt downloaden. Dat is een aandachtspunt voor dit jaar.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: "garamond";"><span style="font-size: large;">Om dat allemaal mogelijk te maken, is ook gekeken naar het personeelsbestand. 'Het team telde veel boekspecialisten. We hebben er meer een e-commerceteam van gemaakt. Om dat mogelijk te maken zijn we verhuisd naar een fijn kantoor, voorzien van alle gemakken, op een centrale plek in Amsterdam [de Willemsparkweg in Oud-Zuid, red.]. Dat is noodzakelijk wil je online talent naar je toe trekken.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: "garamond";"><span style="font-size: large;">Vorige maand was het tijd voor de volgende stap: een landelijke campagne. Bookchoice heeft daarvoor voor het eerst in haar geschiedenis tv-commercials ingekocht. Die zijn nog steeds te zien via de Talpa-zenders SBS6 en NET5. 'Daar zit volgens ons een publiek waarvan wij weten dat ze veel lezen, maar die we nog onvoldoende hebben bereikt. Tegelijk hebben we juist veel leden die niet op een andere manier lezen. Juist dat maakt Bookchoice aantrekkelijk voor uitgeverijen.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: "garamond";"><span style="font-size: large;">De campagne heeft effect, zegt De Wit. Hoewel hij geen exacte aantallen wil noemen, heeft Bookchoice nu 'tienduizenden' leden. 'Het is natuurlijk afwachten of alle nieuwe leden dat over drie maanden nog zijn. Maar we zien wel – al langere tijd overigens – dat we steeds beter leden vasthouden. Dat blijkt niet alleen uit de aantallen die lid blijven, maar ook uit de maandelijkse meting onder onze leden. Daarin vragen we ze ook of ze Bookchoice hun vrienden zouden aanraden. Die cijfers zijn ook verdubbeld.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: "garamond";"><span style="font-size: large;">Leden zijn ook belangrijker geworden, voegt De Wit daaraan toe. 'Zíj zijn onze levensader.' In het verleden werd Elly's Choice – zoals Bookchoice heette bij de lancering 5,5 jaar geleden – groot doordat het bedrijf veel maandabonnementen weggaf via andere bedrijven: van vliegmaatschappijen tot loyaliteitsprogramma's van andere bedrijven. Dat gebeurt nog steeds. Maar waar dergelijke abonnementen vroeger puur marketing was, krijgt Bookchoice tegenwoordig vrijwel altijd een vergoeding voor iedere verzilvering.<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: "garamond";"><span style="font-size: large;">Op korte termijn blijft Bookchoice focussen op én verbetering van het product én groei van het aantal leden. De Wit: 'Ik denk daar in beide gevallen nog ruimte voor is. Ik noemde al het beter aanbieden van luisterboeken. Ook onze mobiele app krijgt binnenkort een grote update. Op de langere termijn zouden we kunnen kijken of bijvoorbeeld het aanbod kan worden uitgebreid met andere genres [zoals Elly's Choice al vrij snel deed, red.]. Maar op dit moment ligt daar geen concreet plan voor.'</span><o:p></o:p></span><br />
<span style="font-family: "garamond";"><span style="font-size: large;">(Eerder gepubliceerd op Boekblad.nl, 8 jul)</span></span></div>
Maarten Dessinghttp://www.blogger.com/profile/00801091942148425534noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8576216246450967632.post-36309353194981297772020-07-08T08:57:00.000+02:002020-07-08T08:57:01.563+02:00Nederlandse taal en cultuur in Michigan: van 70 naar 190 studenten (Taalunie)<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgxRegAlah0ym8uXZSsnh5utraTDCvMROxQ2JljD_Wa_k9DFKdQnJhVE-Tic28Qx5FDtRyNWAPKzWVxq-DlX3Kx9GVR2oMMBjIDZ6bwBh4cAElHe4BCjuZQJ_eCg2CZWnqGITBymF5cbyU/s1600/default-1.png" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgxRegAlah0ym8uXZSsnh5utraTDCvMROxQ2JljD_Wa_k9DFKdQnJhVE-Tic28Qx5FDtRyNWAPKzWVxq-DlX3Kx9GVR2oMMBjIDZ6bwBh4cAElHe4BCjuZQJ_eCg2CZWnqGITBymF5cbyU/s400/default-1.png" /></a><span style="font-size: large;"><i><span style="font-family: Garamond;">De vakgroep Nederlands aan de University of Michigan viert zijn vijftig jarig bestaan. Door de studie te verbinden met hedendaagse en relevante thema's staat Dutch and Flemish Studies er beter voor dan ooit.</span></i><span style="font-family: Garamond;"> </span></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: Garamond;">Er is in ieder geval nog het boek. De vakgroep Dutch and Flemish Studies aan de University of Michigan wilde het eigen vijftigjarig jubileum vieren met een speciaal semester. Er stonden voor komend najaar drie evenementen gepland met in totaal zes sprekers. Het coronavirus dwong Annemarie Toebosch, directeur van de vakgroep, tot uitstel met een semester. Mogelijk zelfs meer. 'Daarom ben ik zo blij dat we een boek hebben gemaakt. Is er toch iets,' verzucht ze.</span><i><span style="color: #1d2228; font-family: Garamond;"> </span></i></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-size: large;"><i><span style="color: #1d2228; font-family: Garamond;"><a href="https://www.fulcrum.org/concern/monographs/fj236403v" target="_blank">Dutch is Beautiful: Fifty Years of Dutch and Flemish Studies at the University of Michigan</a></span></i><span style="color: #1d2228; font-family: Garamond;"> is opgezet rond een lezing die Ton Broos – Toebosch' voorganger – gaf over de eerste taal- en cultuurcursussen Nederlands, de hoogte- en dieptepunten van de vakgroep in Ann Arbor en de mogelijkheden voor de toekomst. Zijn verhaal is aangevuld met getuigenissen van alumni, publicatielijsten en enkele overzichten, zoals die van 18 gastschrijvers die de universiteit tussen 1981 (Bert Schierbeek) en 2005 (Henk van Woerden) ontving.</span></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">In de afgelopen halve eeuw, zo leert het boek, groeide vanuit de toevallige behoefte van één <i>graduate student </i>om Nederlandse taal te doceren gestaag een volwaardige academisch centrum. Het biedt een vier semester durende intensieve taalcursus van vier uur per week en daarnaast een breed spectrum aan cultuurcursussen, waaronder een in 1993 opgezette en sindsdien steeds populairdere cursus rond Anne Frank – tegenwoordig 'Anne Frank in Context' geheten, dat zich richt op sociale rechtvaardigheid en mensenrechten.<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><span style="color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Extra docent<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Er is dan ook echt iets te vieren. De vakgroep is, zeker sinds Toebosch in 2012 aan het hoofd kwam te staan, trekt veel meer belangstelling: van zo'n zeventig inschrijvingen per jaar destijds tot ongeveer honderdnegentig nu. De vakgroep kon daardoor uitbreiden. Het afgelopen studiejaar trad een medewerker uit Vlaanderen in dienst via Fullbright België, die onder meer een reeks cultuurcolleges over Vlaamse onderwerpen geeft. Er staan nu vier mensen op de loonlijst, waaronder twee graduate studenten.</span></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="color: #1d2228; font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Het voortbestaan van de vakgroep heeft, afgezien van een enkele moeilijke periode, in de afgelopen vijftig jaar nooit echt ter discussie gestaan', zegt Toebosch. 'Niet vanwege de afstammelingen van Nederlandse immigranten in Michigan. Die wonen vooral in het Westen van de staat, op zo'n twee uur rijden van hier. Al heb je altijd wel een student met zo'n achtergrond. Maar dankzij de groei behoort Dutch and Flemish Studies nu tot de middenmoot. Al geldt de taal nog altijd als wat ze hier een LCTL noemen: een Less Commonly Taught Language.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Geen doel, maar instrument<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Het geheim van het succes is de aansluiting die de vakgroep heeft gevonden bij bredere doelen die studenten zich voor hun studie stellen. 'Dat vereist een andere manier van denken. Je moet niet uitgaan van de vraag: wat is interessant aan Nederlands? Maar: hoe kunnen je studenten iets leren over de wereld? De studie Nederlands is daarbij geen doel op zich meer, maar een instrument om bijvoorbeeld iets te leren over sociale rechtvaardigheid door de bril van een andere cultuur dan hun eigen.'</span></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Een thema als dekolonialisme, dat Toebosch nauw aan het hart gaat, is bij uitstek geschikt voor een dergelijke aanpak. Het past bij Nederland met zijn koloniale verleden en zijn debatten over tolerantie en multiculturalisme van de afgelopen decennia. En: het sluit aan bij thema's die in Amerika, en zeker ook bij studenten in Ann Arbor, erg leven. 'Studenten leren zo niet alleen over een ander land en cultuur, maar via die andere manier van kijken ook iets over zichzelf. Ze krijgen een extra perspectief op de koloniale geschiedenis van Amerika.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Mond-tot-mondreclame<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Om dit uitgangspunt te laten slagen zocht Toebosch samenwerking. Op verschillende manieren. In de eerste plaats met andere studies die vergelijkbare thema's aan de orde stellen. Zo wordt Anne Frank in Context georganiseerd met Judaic Studies. Ook zocht Toebosch contact met kleinere gemeenschappen binnen de enorme campus. Bijvoorbeeld: de atleten of de deelnemers van het Michigan Community Scholars Program. Dat zijn groepen waarvan de leden elkaar erg goed kennen omdat ze doorgaans samenwonen.</span></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'De studenten moeten allerlei vakken verplicht volgen', licht ze toe. 'Ze moeten bijvoorbeeld een cursus over <i>race and etnicity </i>volgen. Wij hebben een aantal cursussen die daarvoor meetellen. Als je in beeld bent bij bepaalde universiteitsgemeenschappen vertellen ze aan elkaar door dat die van ons interessant is. En de cultuurcursussen leiden weer naar de taalcursussen toe. Studenten moeten ook vier semesters een vreemde taal leren. Wie ons al kent, kiest soms voor Nederlands. Weinig studenten kiezen anders uit zichzelf voor Nederlands.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Academisch activisme<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">De veranderde aanpak gaat ten koste van een meer traditionele focus op taal, literatuur en cultuur van afdelingen neerlandistiek aan buitenlandse universiteiten. Toebosch verbloemt dat niet. 'Als je een curriculum samenstelt moet je keuzes maken. Altijd. Toen ik hoofd van het programma werd, lag het voor de hand dat ik andere dingen ging doen. Ton Broos had een letterkundige achtergrond en richtte zich meer daar op, al heeft hij ook de Anne Frank-cursus opgezet. Ik ben om te beginnen geen neerlandicus, maar taalkundige.'</span></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Haar keuzes passen in de Amerikaanse traditie van academisch activisme. Denk aan het type Noah Chomsky, óók een taalkundige. 'Als studenten, naast de stereotypen van tulpen en kaas, al een beeld van Nederland hebben, is dat van een progressief land. Dat klopt niet. Nederland is ook een racistisch land. Ik wil studenten daar iets over leren, zodat ze met die kennis later misschien elders de wereld gaan veranderen. In Nederland rust een beetje een taboe op zo'n aanpak, maar in Amerika beseft men al lang dat je én wetenschappelijk én activistisch kan zijn.' </span></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Door die persoonlijke achtergrond is het succes aan de University of Michigan niet zomaar te kopiëren door vakgroepen elders in de wereld. Dutch and Flemish Studies in Ann Arbor heeft bovendien het geluk dat Toebosch interesses nauw aansluiten bij de wezenlijke verandering in het denken over haar thema's. 'Ik wil niet zeggen dat dekolonialisme hier niks bijzonders is, maar er wordt al lang les over gegeven. De universiteit heeft een lange geschiedenis in het promoten van diversiteit. Onder de huidige rector is dat versterkt.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">De gemeenschap van neerlandici<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: Garamond;">Een andere samenwerking die Toebosch koestert</span><span class="MsoCommentReference"><span style="font-family: Calibri;"></span></span><span style="font-family: Garamond;">is die met Nederlandse financiers. Aanvankelijk was dat het Nederlandse ministerie van Onderwijs, sinds de oprichting in 1980 is dat de Taalunie. Zonder de basisfinanciering en de aanvullende subsidies voor bijvoorbeeld nascholing en gastdocenten, zou de extra docent niet hebben starten. 'Niet alleen vanwege de subsidie zelf. Binnen deze universiteit is het moeilijker om <i>funding </i>te krijgen als er niet ook geld van buiten komt. Zo gaan dankzij de bijdrage van de Taalunie hier deuren open.'</span></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Minstens zo belangrijk is de gemeenschap van neerlandici <i>extra muros</i>waartoe Toebosch dankzij de Taalunie behoort. 'De verantwoordelijke beleidsmedewerker komt regelmatig langs. Dat schept een band. De Taalunie stelt geen enkele inhoudelijke eis aan de subsidie. Ik heb veel autonomie om mijn programma vorm te geven zoals ik wil. Belangrijk voor mij. Maar door die band weet ik wel wat andere programma's in Amerika en de rest van de wereld inhouden. Dat is ook belangrijk.'</span></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="font-family: Cambria; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">(Eerder gepubliceerd op Taalunie.org)</span></span></div>
Maarten Dessinghttp://www.blogger.com/profile/00801091942148425534noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8576216246450967632.post-38898303351522723482020-07-05T09:44:00.000+02:002020-07-05T09:44:00.345+02:00Interview: Thille Dop over vijf jaar kinderboeken uitgeven bij Luitingh-Sijthoff (Boekblad)<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgm_-RosdeMapoXOVdrJ12blR7GkFwD6vgoyz6XMVbgpU9iQc-aUHhTtYyXA_bOyfa7AoEfXEiP5IHT5uw9FZ9nwyzEwUzAMBHODCGSv1JYW7ti7w437Qx7prrYS23IYCe54nELbny-Bp4/s1600/iu.jpeg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgm_-RosdeMapoXOVdrJ12blR7GkFwD6vgoyz6XMVbgpU9iQc-aUHhTtYyXA_bOyfa7AoEfXEiP5IHT5uw9FZ9nwyzEwUzAMBHODCGSv1JYW7ti7w437Qx7prrYS23IYCe54nELbny-Bp4/s400/iu.jpeg" /></a><b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Luitingh-Sijthoff Kind, Jeugd & YA bestaat vijf jaar. Senior uitgever Thille Dop viert dat onder meer met de uitgave van een pamflettistisch essay van Katherine Rundell over kinderboeken. Breedte in het fonds is en blijft voor Dop cruciaal. 'Als ik nu kijk naar de mix van het fonds, denk ik: ja, dat is gelukt.'</span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Hoe was je week?<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Lekker druk. Ik was voor het eerst in drie maanden weer op kantoor om samen met acquirerend redacteur Hannerlie Modderman het eerste lustrum van het kinderboekenfonds van Luitingh-Sijthoff te vieren. We hebben kaartjes geschreven, ons cadeau ingepakt – met speciaal ontworpen inpakpapier met illustraties van Tjarko van der Pol – en een filmpje opgenomen voor de nieuwsbrief. Heel fijn om weer op het werk te zijn. Er komen zoveel meer ideeën naar boven als je even op een collega kunt afstappen of met iemand naar buiten kunt gaan. Ik mis de spontaniteit en creativiteit als je alleen thuis werkt. Dan concentreer je eigenlijk alleen op de praktische werkzaamheden.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Heb je het lustrum wel volgens plan kunnen vieren?<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Veel plannen zijn in het water gevallen. Een feestje op de uitgeverij. Acties met de boekhandel. We hebben nu alleen een online consumentenactie, waarbij we feestpakketten weggeven, en mooie POS-materialen gemaakt voor de boekhandel om ze te bedanken voor de fijne samenwerking. En drie speciale uitgaven: <i>Waarom je kinderboeken moet lezen, zelfs al ben je oud en wijs </i>van Katherine Rundell en de heruitgaven van <i>Hoe ik nu leef</i>van Meg Rosoff en de mini-editie van <i>De kleine walvis </i>van Benji Davies. Rosoff was vijftien jaar geleden mijn eerste acquisitie als uitgever, waarna ook internationaal deuren voor mij opengingen. Drie lustra geleden dus. Ik vond het een mooie samenloop van omstandigheden om de klassieker die het nu is, opnieuw te brengen. En Davies was in 2017 de auteur-illustrator van het Prentenboek van het Jaar.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Voelt het feest dan nog wel feestelijk?<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Natuurlijk is het jammer als je door het coronavirus niet alle plannen kunt uitrollen en niets kunt vieren met de auteurs en illustratoren. Maar het is nog steeds een mooi moment om stil te staan bij wat we hebben bereikt en ons af te vragen wat we de komende vijf jaar gaan doen. En dan ben ik gewoon ontzettend trots op wat Hannerlie en ik – uiteraard met hulp van de collega's van sales, pr en marketing – hebben neergezet. Daarom voelt het zeker als een feest.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">En dat hebben jullie deze week intern wél gevierd?<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'We hebben met z'n tweeën geluncht en nieuwe ideeën besproken. We gaven elkaar een mooie bos bloemen. Ook van de uitgeverij kregen we die. Heel leuk.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Waarom markeer je het jubileum met zo'n programmatisch boek als <i>Waarom je kinderboeken moet lezen, zelfs al ben je oud en wijs</i>?<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Het begint ermee dat Rundell een auteur van ons is. Wij hebben inmiddels drie boeken van haar uitgegeven, die in Engeland en elders enorm zijn bejubeld. Zij is een van de grote kinderboekenschrijvers van dit moment. Maar zij is ook heel maatschappelijk betrokken. Ze schrijft regelmatig essays in onder andere de <i>London Review of Books. </i>Toen ik dit essay van haar las, onderschreef ik haar mening direct – en die vanKinderboekenambassadeur Manon Sikkel in het voorwoord. Namelijk dat het lezen van kinderboeken ontzettend belangrijk is. Het vergroot je kijk op de wereld en doet een beroep op je fantasie en creativiteit, bij zowel kinderen als volwassenen. Dat er soms door volwassenen op kinderboeken wordt neergekeken, begrijp ik totaal niet.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Rundell roept juist volwassenen op om kinderboeken te gaan lezen.<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Er is bij volwassenen veel dedain over kinderboeken. Ook in Nederland. Denk aan een column van Peter Buwalda in <i>de Volkskrant</i>. Of Tommy Wieringa die bij <i>De Wereld Draait Door </i>zegt dat hij <i>De Gorgels </i>niet aan zijn kinderen wil voorlezen. Vaak zeggen volwassen ook: 'kinderboekje'. Zetten ze het genre weg met een verkleinwoord. Rundell laat daarentegen zien waarom kinderboeken zo belangrijk zijn. Ze bevatten alle grote thema's. Kijk maar naar de sprookjes van Grimm, waar zij naar verwijst. Maar ze zijn vaak wel hoopvoller. Als volwassenen daarom kinderboeken lezen, zullen ze herinneren hoe heerlijk dat vroeger was en sneller beseffen hoe belangrijk het is die herinneringen ook aan hun kinderen te geven.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Moet een commercieel bedrijf als een kinderboekenuitgeverij ook bijdragen aan leesbevordering?<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'A<span style="color: #1d2228;">ls commercieel bedrijf willen we juist heel graag het lezen voor kinderen bevorderen. En het plezier in lezen stimuleren. Maar het is dan wel fijn als de boeken ook bij de lokale boekhandel worden gekocht zodat zowel boekhandel als uitgeverij nog lang voor iedereen boeken kunnen uitgeven en verkopen.'<o:p></o:p></span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Hoe staat het kinderboekenfonds van Luitingh-Sijthoff er na vijf jaar voor?<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Ik heb eerder Pimento en Moon vanaf nul opgebouwd. Dit is mijn derde fonds. Maar mijn ideeën erover zijn hetzelfde gebleven. Ik wil boeken brengen die kinderen graag lezen én volwassenen graag willen kopen – voor hun kinderen of voor henzelf. Ik wil een heel breed fonds: van graphic novels, zoals <i>Julius Zebra</i>, en titels die scoren bij de Kinderjury tot meer literaire boeken die in aanmerking komen voor Griffels en Penselen. Maar in welke categorie het ook valt, het boek moet wel kwaliteit hebben: van de gedichten van Kees Spiering en de jeugdromans van Wilma Geldof tot de toegankelijk en humoristisch boeken van Manon Sikkel. Als ik nu kijk naar de mix, denk ik: ja, dat is gelukt.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">In de volle breedte is het fonds even sterk?<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Ach, je bent continu aan het sleutelen aan het fonds. Uiteraard heb ik ook boeken uitgegeven die het niet goed hebben gedaan. En zijn er onderdelen binnen het fonds die soms een extra push nodig hebben. Ik zou wel meer auteurs van eigen bodem willen hebben zoals Enne Koens en Floortje Zwigtman. Maar in de basis staat het. Kijk naar het succes dat we hebben gehad bij de Kinderjury, zoals met Marte Jongbloed en Manon Sikkel, én de Griffels en Penselen, vorig jaar met vier Vlag en Wimpel-vermeldingen. Het enige wat ik echt nog mis is een <i>character </i>met de populariteit van een Kikker of Nijntje. Maar daar moet je aan bouwen.’<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">En komende winter wordt het nog breder met de introductie van Ezelsoortjes.<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Dat is een nieuwe serie voor beginnende lezers om het plezier in lezen weer centraal te stellen. Kinderen en jongeren blijken volgens allerlei onderzoeken steeds minder plezier aan lezen te beleven. De cijfers liegen er niet om; ze zijn wat mij betreft een wake-upcall voor Nederland. Als je voor deze groep schrijft, moet je rekening houden met allerlei beperkingen. In Nederland geven de richtlijnen voor het AVI-niveau houvast. Maar intussen zijn die zo strak dat het moeilijk wordt om leuke, spannende, humoristische verhalen te schrijven. Technisch lezen is maar één kant van het verhaal. Wij zullen daarom steeds wisselende auteurs de opdracht geven: hou rekening met de doelgroep – de lengte is bijvoorbeeld maximaal 4000 woorden – maar schrijf vooral een boek dat kinderen meesleept. Enne Koens en Marte Jongbloed schrijven de eerste twee delen, die we willen lanceren tijdens de NOT in januari 2021. Als die doorgaat.'<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">Ook de omzet en winst is na vijf jaar op het gewenste niveau?<o:p></o:p></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Calibri; margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Garamond;"><span style="font-size: large;">'Het loopt erg goed, zonder meer. We hebben alleen nog geen grote backlist. Die is voor kinderboeken belangrijker dan voor volwassenboeken. Als een kinderboek eenmaal de status van een klassieker heeft, blijft het lopen. Dat merken wij bijvoorbeeld met <i>De kleine walvis</i>, waarvan na vijf jaar nog elke dag exemplaren worden verkocht. Successen voor volwassenen zijn vaker hypes die na een tijdje over zijn. Of vergelijk Annie M.G. Schmidt met Simon Vestdijk of Gerard Reve. Zij blijft wél nieuwe lezers vinden. Daarom is een character zo belangrijk. Ik weet niet exact hoe belangrijk Annie M.G. Schmidt voor de omzet van Querido is – of Dikkie Dik voor Gottmer, of Dolfje Weerwolfje voor Leopold – maar dat zal behoorlijk zijn.'</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: Garamond; font-size: large;">(Eerder gepubliceerd op Boekblad.nl, 27 jun)</span></div>
Maarten Dessinghttp://www.blogger.com/profile/00801091942148425534noreply@blogger.com0