dinsdag 12 november 2019

Over de talent pools van uitgeverijen (Schrijven Magazine)

Steeds meer uitgeverijen organiseren kampen, workshops en eigen publicatiemogelijkheden voor ongepubliceerd literair talent dat ze al vroeg aan zich willen binden. Wat bestaat er allemaal? Hoe kom je erbij? En hoe werkt het? Schrijven Magazine zocht het uit.

Das Mag had Sofie Lakmaker al vroeg in het vizier. De 25-jarige schrijfster deed in 2017 mee aan het jaarlijkse zomerkamp van de uitgeverij. Ze werd daarna uitgenodigd om een verhaal bij te dragen aan de eerste editie van de Sampler – Das Mags jaarlijkse uitstalkast van onbekend en ongepubliceerd talent. En pas na publicatie van De geschiedenis van mijn seksualiteit daarin kreeg ze van eigenaren Toine Donk en Daniël van der Meer een contract voor een boek, waar Lakmaker nog altijd hard aan werkt.Een heel prettige manier om kennis met elkaar te maken, vond ze dat. De uitgeverij ontdekte zo hoe serieus ze het schrijven aanpakte, maar ook hoe ze omging met feedback van redacteuren en hoe ze dacht over marketing en promotie. 'En ik wist natuurlijk wat ik aan hén had', zegt Lakmaker. 'Als je een contract krijgt bij De Bezige Bij zou ik niet hebben geweten waar ik terecht zou komen. Nu wel. Door het intensieve contact bouw je een vertrouwensband op. En vertrouwen, daar kies je toch je uitgeverij op uit.'

De intensieve betrokkenheid van Das Mag bij opkomende literaire sterren die niet onder contract staan, is niet uniek. Steeds meer uitgeverijen doen op een of andere manier aan talentontwikkeling. Dat varieert van een commerciële schrijfopleiding zoals de Querido Academie, dat in de eerste plaats moet bijdragen aan de winst van het moederbedrijf maar waarbij de banden met de uitgeverij vanzelfsprekend heel nauw zijn, tot talentenpools zoals die van Lebowski die een bijna ideële doelstelling heeft.
Das Mag was wel de eerste die hiermee begon. De uitgeverij organiseerde al in 2014 het eerste zomerkamp op een hoeve in de Limburgse heuvels bij Sippenaeken. Ieder jaar krijgen daar twintig jonge schrijvers tussen de 18 en 25 jaar tegen betaling van 250 euro (exclusief eten en drinken) tien dagen lang elke dag opnieuw feedback van de medewerkers van Das Mag en/of bekende schrijvers – van Joost de Vries en Maartje Wortel tot Ellen Deckwitz – de bij het schrijven van een nieuw kort verhaal.
Daar is in 2018 de Sampler bijgekomen, dat voor een deel een voortzetting is van het tijdschrift Das Magazin. Het idee is hetzelfde: een jonge schrijver de kans geven met een redacteur te werken. Het verhaal is langer (3.000 tot 7.000 woorden) en het eindresultaat wordt gepubliceerd. Das Mag gebruikt het traject ook om de junior redacteuren de kans te bieden om ervaring op te doen met het werken met auteurs. Zo werd Lakmaker begeleid door Bowi van Onna, die in dienst is als pr-medewerker.
De uitgeverij heeft met beide initiatieven het doel nieuw talent te vinden, geeft Toine Donk toe. Ooit voor verhalen in hun tijdschrift, nu voor boeken. 'In de eerste anderhalf jaar van onze uitgeverij waren we zo druk met boeken die veel beter liepen dan gedacht [zoals Het smelt van Lize Spit, oud-deelneemster van het zomerkamp] dat we te weinig oog hadden voor debutanten. Dus toen viel er daarna een soort gat. Met het zomerkamp en zeker de Sampler vinden we die nu weer wel.'

Inmiddels heeft Das Mag navolging gekregen van Atlas Contact en Lebowski. De eerste organiseerde vorig jaar voor het eerst een zogeheten Debutantenacademie, waar twaalf auteurs aan deelnamen. Dit is echter nadrukkelijk bedoeld voor auteurs die al bij de uitgeverij een contract hebben getekend. 'Wij merkten op dat we eigenlijk best veel nieuwe auteurs hadden. Het leek ons waardevol ze bij elkaar te zetten en workshops aan te bieden', zegt redacteur non-fictie Marcella van der Kruk.
De eerste editie van de Debutantenacademie vond najaar 2018 plaats. Hij bestond uit twee bijeenkomsten waarin werd uitgelegd hoe de uitgeverij werkt: van het hele redactieproces tot de boekpromotie, zodat nieuwe schrijvers – die daar hooguit een beperkt beeld van hebben – weten wat de uitgeverij voor hen kan betekenen. Ook waren er workshops presenteren, voordagen en geïnterviewd worden. 'En we wilden faciliteren dat debutanten elkaar leerden kennen, zodat ze advies en steun bij elkaar zouden kunnen vinden.'

Lebowski begon begin 2018 met haar Talent Pool. Een groep van zes deels wisselende auteurs krijgt drie keer per jaar workshops van ervaren fondsauteurs. Zo gaf Ivo Victoria inhoudelijk commentaar op de roman waaraan ze werken, en bracht Erik-Jan Harmens hen de fijne kneepjes bij van optreden – dit omdat de uitgeverij meent dat een moderne schrijvers zijn eigen teksten overtuigend op het podium moet kunnen brengen. Ook kregen deelnemers les in de mogelijkheden van sociale media voor een auteur.
'We wilden graag iets doen voor jonge auteurs', zegt redacteur Saskia Veen. 'Je krijgt soms verhalen of romans opgestuurd waarvan je het talent ziet, maar ook dat deze teksten nog tijd nodig hebben. Je durft dus niet meteen te zeggen: we gaan ervoor met deze schrijver. We wilden hen wel de kans bieden om rustig verder te werken. Natuurlijk binden we deze schrijvers op deze manier aan ons, maar ze staan nog niet allemaal onder contract. Als we één auteur per jaar vastleggen, zijn we tevreden. Zo hebben we nu Anneleen Van Offel binnengehaald.'
Behalve begeleiding krijgen de schrijvers ook kans om hun carrière uit te bouwen. Aan iedere workshopdag is een event gekoppeld waarin ze hun teksten mogen voordragen samen met bekende Lebowski-auteurs. En toen zorgverzekeraar Anderzorg in contact kwam met de uitgeverij omdat ze schrijvers zochten om bedtimestories te maken voor millennials met slaapproblemen, schoof Lebowski de Talent Pool-auteurs naar voren. Zo hadden vier van hen een betaalde opdracht te pakken.

Anders dan bij Atlas Contact staat het iedereen vrij om zich aan te melden bij Das Mag en Lebowski. Voor het zomerkamp – dat deze zomer eenmalig niet doorging – moet je een verhaal van maximaal 500 woorden opsturen. De auteurs van de beste verhalen moesten op gesprek komen, zodat de uitgevers hun nieren konden proeven. Schrijven voor de Sampler gebeurde aanvankelijk op uitnodiging, maar de editie van 2020 stond voor het eerst open voor iedereen die een verhaal van maximaal 500 woorden opstuurde.
'Wij hebben nu drie keer de inzendingen opengegooid', vertelt Veen over de Lebowski Talent Pool. 'Ze moesten hun tekst opsturen – tot nu toe alleen romans, maar we denken eraan om de Talent Pool uit te breiden naar non-fictie en storytelling voor audio – met een korte motivatie en een toelichting waarop ze vastliepen, zodat ze gericht konden worden geholpen. Dat gebeurt behalve in de workshops ook tijdens één op één-begeleiding, waarin we gericht toewerken naar een debuut. Ook al staat het niet vast dat wij die uitgeven, ze krijgen evenveel aandacht als onze andere auteurs.'

Lakmaker had zich aangemeld voor het zomerkamp van Das Mag om eindelijk eens commentaar op haar teksten te krijgen. Daarvoor had ze natuurlijk iedere schrijfcursus kunnen volgen, erkent ze, maar dat het kamp was verbonden aan een uitgeverij overtuigde haar ervan dat de kwaliteit gegarandeerd was. Bovendien: schrijvers die hun geld mede verdienen met cursussen geven, wantrouwt ze. Zijn die wel goed genoeg? Een workshop onder auspiciën van Das Mag roept die gedachte bij haar niet op.
Ze kreeg er geen spijt van. 'Ik vond het eng. Ik stelde me heel kwetsbaar op door eigen teksten te laten lezen. Maar ik dacht ook: als ik er toch ben, wil ik het aan de beste laten lezen. Je moet kiezen aan welke redacteuren en auteurs het mocht laten lezen. Ik tekende dan me in voor gesprekken met Toine Donk en Pluim-uitgever Mizzi van der Pluijm, die er ook was. En ik wilde ongezouten horen waar het op stond. Terwijl ik na een dag of twee met andere deelnemers alleen nog voetbalde. Hen liet ik niets lezen.'
Het kamp werkte verlossend. Lakmaker begon daarna prompt verhalen op te sturen naar uitgeverijen. Das Mag en Pluim, uiteraard. Daarop werd ze uitgenodigd voor de Sampler. 'Nadat ik in een paar weken een eerste versie had geschreven, werd ik heel serieus begeleid. Ik had meerdere afspraken met Bowi, waarna het verhaal nog 34 keer is veranderd of zo. Uiteindelijk gingen ook redacteur Marscha [Holman] en Daniël [van der Meer] erover heen.'

Ook Anneleen van Offel heeft goede ervaringen met de talentenpools van uitgeverijen. De Vlaamse schrijfster, die woordkunst studeerde aan het Koninklijk Conservatorium van Antwerpen, deed in 2016 mee aan het zomerkamp. 'Het was vervelend dat na mijn opleiding de lessen in één keer ophielden. Dan is het heel fijn dat je tien dagen intensieve begeleiding op hoog niveau kan krijgen. Heel nuttig voor je verdere technische ontplooiing. En ook omdat je er mensen kunt leren kennen.'
In haar geval was dat redacteur Jasper Henderson van Lebowski, die toen een workshop gaf en haar een jaar later voorstelde om zich aan te melden voor de Talent Pool. 'Ik werkte toen al aan mijn roman Hier is alles veilig. Hij was daarin geïnteresseerd, maar vond hem niet af genoeg. De Talent Pool was een ideale tussenfase, omdat je de kans krijgt op één op één-begeleiding – nu van Saskia Veen –, mag optreden, verhalen kunt schrijven. Ik heb er alleen maar bij te winnen gehad.'
Daarbij gaat het absoluut niet alleen om uitgeverijen die zo snel mogelijk talent aan zich willen binden, blijkt uit haar verhaal. 'Saskia polste waarover ik het wilde hebben in de workshops. Zo leerde ik van Erik-Jan Harmens aan de hand van mijn eigen tekst om te schrappen. En dankzij een workshop van Ivo Victoria, over het inzoomen op een detail, wist ik hoe ik mijn roman moest beginnen. Ik worstelde ermee dat ik het begin veel informatie over het verleden kwijt moest. Ik wist niet hoe. Via het detail viel het op zijn plaats.'
(Eerder gepubliceerd in Schrijven Magazine 4, 2019)

Geen opmerkingen: