zondag 31 augustus 2014

VBK en Dutch Media starten e-boekabonnementservice Elly’s Choice (Boekblad)

De uitgeverijen VBK en Dutch Media hebben gisteren Elly’s Choice gelanceerd. Klanten van deze e-boekabonnementservice krijgen tien titels per maand voor 2,99 euro.

De consument krijgt dit tarief alleen bij afname van een jaarabonnement voor 35,88 euro. Een maandabonnement kost 24,99 euro. De titels, gekozen door een redactieraad van uitgevers, zijn minimaal vijf maanden oud. Het aanbod bestaat voor de helft uit titels van bestsellerauteurs als Saskia Noort, Nicci French en Herman Koch, en wordt aangevuld met werk van debutanten en andere auteurs die nog niet zijn doorgebroken. In de eerste worp zijn dat onder meer Nina George (De boekenapotheek aan de Seine) en Suzanne Hazenberg (Thriller).
De consument kan de tien titels downloaden op zijn tablet, telefoon en pc. Hij krijgt bij een abonnement ook 25 procent korting op dertig andere e-boeken en toegang tot de community, waartoe Elly’s Choice moet uitgroeien. Hij vindt daar maandelijks recensies, interviews met auteurs en meer. Over twee maanden wordt de site bovendien uitgebreid met een e-boekwinkel, waar het volledige aanbod tegen de reguliere adviesprijs te koop is.
Elly’s Choice is een initiatief van Digi-Muse die het idee bij verschillende uitgeverijen heeft gepitcht. ‘Het idee is zo goed dat alleen iemand van buiten het vak het kan bedenken’, zei Luiting Sijthoff-directeur Geneviève Waldmann dan ook bij de grootse presentatie in Vondelpark 3 in Amsterdam. Digi-Muse is een bedrijf dat ‘promoties verzorgt van diverse e-content van grote retailers, A-merken en grote corporate bedrijven’, luidt het op hun website.
VBK en Dutch Media willen met Elly’s Choice vooral de markt verbreden. Ze willen nieuwe lezers vinden voor backlisttitels en nog relatief onbekende auteurs. De uitgeverijen werken dan ook samen met partijen als Samsung en Cheaptickets.nl die abonnementen weggeven bij aankoop van tablets respectievelijk vliegtickets. In de samenwerking met de laatste gaat het om een maandabonnement. Ook moet het gebruiksgemak en de lage prijs piraterij tegengaan.
De naam van de abonnementenservice verwijst naar een virtuele vrouw, waarvoor een echte vrouw model heeft gestaan, legde Waldmann uit. ‘Zij houdt van reizen, lekker eten, naar de film gaan, maar bovenal ontzettend veel van lezen.’ Op de site staat nog: ‘Ze verslindt het ene na het andere ebook en heeft daardoor een neus ontwikkeld voor de echte mustreads.’ Desalniettemin wordt ze niet echt ingezet als curator, zoals bijvoorbeeld wel op reissites als Eliza Was Here gebeurt.
De initiatiefnemers zijn zich ervan bewust dat de naamgeving en opzet zich duidelijk richt op vrouwen. Dat blijkt bijvoorbeeld ook uit de column in Vrouw magazine van De Telegraaf over Elly’s Choice. Maar bij gebleken succes kan het concept zich makkelijk uitbreiden naar soortgelijke abonnementen voor kinderen, mannen of fantasylezers. Het aanbod dat nu alleen bestaat uit thrillers, romans en literatuur wordt hoe dan ook uitgebreid.
Elly’s Choice hoopt binnen een jaar ‘enkele honderdduizenden’ klanten te hebben. Dat klinkt veel, maar door de abonnementen die Samsung, Cheaptickets.nl en andere partijen gaan aanbieden lijkt dat haalbaar. Vraag is alleen: hoeveel klanten van deze bedrijven zullen hun code daadwerkelijk activeren? En hoeveel zullen daarna zelf een abonnement nemen?
Alle betrokken auteurs zijn enthousiast over het nieuwe businessmodel, beweren de VBK-bazen. Dat geldt zeker voor de bij de presentatie aanwezige auteurs. Met Elly’s Choice is er eindelijk een goed, betaalbaar en gemakkelijk platform waardoor lezers eerder voor een legaal dan illegaal aanbod kiezen, legde Noort uit. Ze wilde niet zeggen hoeveel zij verdiende aan ieder gedownloade titel van haar hand – die dus voor 29,9 cent per stuk worden verkocht.
De e-boeken zijn twee keer beveiligd. Zichtbaar: door aan het e-boek de tekst ‘dit is een cadeau van Elly’s Choice’ toe te voegen. En onzichtbaar: met een watermerk. Het is daarmee onmogelijk om e-boeken te uploaden op een torrentsite. De uitgeverijen achter Elly’s Choice hebben nadrukkelijk niet voor een streaming aanbod gekozen omdat consumenten dan niet altijd – in ruimtes zonder wifi zoals vliegtuigen – bij hun maandelijkse titels kunnen.
(Eerder gepubliceerd op Boekblad.nl, 28 aug 2014)

Dit bericht is te lezen als vervolg op:
- Wordt 2014 het jaar van streaming lezen? (Al is Elly's Choice geen streaming lezen) 
En zie dan ook:

vrijdag 29 augustus 2014

Van benzin tot selfie – Van Dale viert 150e verjaardag met mooi jubileumboek (Knack)

De 150-jarige Dikke Van Dale hield gisterenavond een jubileumboek ten doop. Verhalen van taal is een heerlijk blader- en leesboek waarin ruimte is voor meer dan lof alleen.

Uitgeverij Van Dale vierde donderdagavond het 150-jarig bestaan van het vlaggenschip. In 1864 verscheen het Nieuw woordenboek der Nederlandse taal van I.M. Calisch en N.S. Calisch, dat voor de tweede editie werd bewerkt door de naamgever van het gezaghebbendste woordenboek van het taalgebied: Johan Hendrik van Dale. In de Koninklijke Schouwburg van Den Haag checken bekende taalgebruikers – uitsluitend Nederlanders – in 'Hotel Van Dale' in om te praten of te zingen over hun liefde voor hun moedertaal. Onder hen auteurs Nelleke Noordervliet, Ellen Deckwitz en Menno Wigman.
Anderhalve eeuw is een verjaardag dat natuurlijk moet worden gevierd. Maar gek is het eerbetoon ergens wel. De Dikke Van Dale was niet het eerste woordenboek. De Algemeene Kunstwoordentolk, die voortleeft in het Kramers woordenboek, is zeventien jaar ouder. En vanaf het eerste begin is er kritiek op de kwaliteit: honderden gangbare woorden ontbraken – en dan heus niet alleen de scheld- en vloekwoorden die Van Dale dagelijks op straat in Sluis kon horen, maar ook 'concertvleugel' of 'kinderarbeid' – en de consistentie is niet optimaal.
Toch is het feest de Van Dale van harte gegund. Al was het maar vanwege het door Wim Daniëls samengestelde jubileumboek waar ik bovenstaande kennis vandaan heb. Achter de saaist denkbare titel 'Verhalen over taal' gaat een verrassend plezierig lees- en bladerboek schuil vol interessante verhalen over het leven van Johan Hendrik van Dale, het maken van woordenboeken, de veranderende definities van woorden als 'fiets' en 'sociaal' in veertien edities van het woordenboek, de verhouding tussen Nederlands en Zuid-Nederlands (zoals Vlaamse woorden tot de 11e editie uit 1984 heetten) en meer.
Mooi is het verhaal over spookwoorden, die Van Dale expres opneemt om plagiaat te kunnen aantonen. Een daarvan zou 'honduree' zijn, dat in de 11e tot en met 13e editie het papiertje heette te zijn dat tussen plakjes kaas en ham wordt gelegd. Essayist Luc Devoldere legt knap de verwarring én schoonheid bloot die ontstaat doordat Nederlanders en Vlamingen andere woorden gebruiken – of dezelfde woorden anders gebruiken. Grappig is het verhaal van de oud-redacteur van het taalspelletje op televisie Lingo: dankzij de digitalisering liggen de opnamen minder lang stil om iets in het woordenboek op te zoeken.
Ook bevat het boek veel interessante weetjes. Wist u dat de 12e editie uit 1992 de eerste is die volledig alfabetisch was? Pas toen computers in plaats van mensen de woorden in de juiste volgorde gingen zetten, kon dat gegarandeerd foutloos. En wist u dat het langste woord 35 letters telt: 'hippopotomonstrosesquippedaliofobie' en 'meervoudigepersoonlijkheidsstoornis'? Onderin bevat iedere pagina een woord dat tussen 1864 en 2013 voor het eerst opdook. Ofwel: van 'benzin' tot 'selfie'. Op jubileumwoord.vandale.nl kan het publiek daaruit zijn favoriete woord kiezen.
Daarbij schroomt Van Dale niet om naast alle lof kritische geluiden te laten horen. Aanmerkingen op fraaie fouten die er ooit in stond, zoals 'misteorolen' voor 'mistevreden', waar Herman De Coninck ooit een column aan wijdde en dat in huize-De Coninck/Hemmerechts een gevleugelde uitdrukking werd. 'Ik voel mij misteorolen'. Of commentaar op de trage reactie van het woordenboek op hedendaagse ontwikkelingen, waardoor veel straattaal niet is opgenomen. Ouders die willen weten wat hun kind bedoelt met 'woellah' of 'wazzup' kunnen niet bij Van Dale terecht. Ook online niet.
 Juist die laatste opmerking roept de vraag of in hoeverre het jubileumboek een terugblik is op een afgesloten geschiedenis van papieren naslagwerk. 'Verhalen over taal' barst van de nostalgische herinneringen aan de eerste, vaak cadeau gekregen Van Dale en de verhalen waarin het woordenboek onmisbaar wordt geacht voor Sinterklaasgedichten, scheidsrechter bij woordspelletjes, bij het schrijven van literatuur, enzovoorts. Maar hoe lang nog? Ik sla mijn Van Dale zelden open, ik zoek alles online op. Gaat veel sneller en dan hoef ik niet op te staan. Dat geldt ongetwijfeld voor heel veel taalgebruikers.
Toch kondigde Uitgeverij Van Dale vorige week voor 2015 het verschijnen van een volgende editie aan. Wil het bedrijf daarmee een monument oprichten voor het Nederlands zoals dat nu wordt gebruikt? Dat lijkt me niet. Een commercieel bedrijf zet geen producten in de markt die uitsluitend interessant zijn voor toekomstige historici van de taal. Zou het dus werkelijk rendabel zijn om nog eens 20 centimeter papier voor ongeveer 150 euro uit te brengen, dat binnen een jaar – na verschijnen van een digitale update – al verouderd is? 
De Vlaamse hoofdredacteur Ruud Hendrickx, beter bekend als taaladviseur van de VRT, zegt in het jubileumboek dat de komende editie 'de eerste is waarin het Nederlands in Vlaanderen een volwaardige plaats gekregen heeft'. Misschien – denkt Uitgeverij Van Dale – garandeert dat een recordafzet in Vlaanderen.
(Eerder verschenen op Knack.be, 28 aug) 

donderdag 28 augustus 2014

Uitgeverspraktijken: de kopieerbeveiliging van Van Dale

Uitgeverij Van Dale wil piraterij voorkomen. Welke uitgeverij niet, zou je zeggen. Maar vergeleken bij het gemak waarmee andere mij, al dan niet op verzoek, pdf's van te verschijnen boeken sturen, doet Van Dale tenminste zijn best om illegale verspreiding van die bestanden te voorkomen. Op iedere pagina van de jubileumuitgave Verhalen over taal staat schuin 'recensie-exemplaar' gedrukt – zoals op geld in bordspelletjes vaak 'specimen' staat afgedrukt.
Maar wat me vooral verbaasde was deze toelichting in het colofon. Een toelichting die dus ook in het vandaag te verschijnen boek staat. 'In deze uitgave zijn enkele kenmerken aangebracht die het ongeoorloofd kopiëren van (een deel van) deze uitgave kunnen aantonen'. Wat zouden die kenmerken zijn? Enkele onopvallende taalfouten? Een grafisch foefje? Ik heb geen idee. Ik kwam bij het lezen niets geks tegen. En als ik ernaar zou vragen, zou men ongetwijfeld zwijgen.
In ieder geval heeft Van Dale ruime ervaring met dergelijke kopieerbescherming, zoals elders in Verhalen over taal te lezen is. Het neemt in woordenboeken niet-bestaande ofwel spookwoorden op, die het bij notaris laat vastleggen, om toekomstig plagiaat te kunnen aantonen. Zo'n spookwoord schijnt 'honduree' te zijn geweest, zoals volgens de 11e editie van de Dikke Van Dale uit 1984 het papiertje heet dat tussen afzonderlijke plakjes ham, kaas en dergelijke wordt gelegd.

Meer uitgeverspraktijken:
De uitgevers van Jannah Loontjes
Mondriaan is niet zo moeilijk te vinden
Over het lezen van ongecorrigeerde drukproeven
Luis Fernando Verissimo: afgewezen auteur neemt wraak

woensdag 27 augustus 2014

Wie schreef die bestsellers eigenlijk? (Knack)

In Confessions of a ghostwriter treedt de bekendste ghostwriter van Groot-Brittannië uit de schaduw. Andrew Crofts blijkt een doodnormale tekstschrijver.

Stel je voor dat Andrew Crofts de herinneringen van Harold Pinter aan de Tweede Wereldoorlog had geschreven, toen de toneelschrijver uit Londen was geëvacueerd. Ooit praatte de ghostwriter op een receptie met Pinters vrouw, de historica Antonia Fraser. Nadat Crofts vertelde hoe hij zijn brood verdiende, werd de Nobelprijswinnaar van 2005 erbij gehaald. Jij komt er nooit toe te schrijven over je oorlogservaringen, zei Fraser tegen hem, waarom laat je het die Crofts niet doen?
Stel je voor dat dit niet alleen maar een flauw grapje was. Wat een sensatie zou Confessions of a Ghostwriter zijn geweest. Crofts zou niet de broodschrijver zijn met de zorg voor zijn gezin als voornaamste bekommernis, zoals naar voren komt in zijn onlangs gepubliceerde memoires, maar een geheime literator die het harde werk uit handen neemt van getormenteerde collega's met een writers' block. Hij zou een cruciale voetnoot in de literatuurgeschiedenis zijn.
Een ghostwriter – een goed Nederlands synoniem is er niet – roept nieuwsgierigheid op. Het is tegenwoordig wel bekend dat de sportheld, soapster, politicus of nobele onbekende met een bijzonder, vaak treurig verhaal zijn of haar eigen boek niet zelf heeft geschreven. Maar wie dan wel? Als het colofon vermeldt wie de redactie heeft verzorgd, kun je de naam achterhalen. Maar wie dat is? Juist die onwetendheid wekt het verlangen meer over de echte schrijver te weten te komen. 
Daarom is het bijzonder dat de 61-jarige Crofts nu 260 pagina's lang over zijn leven en carrière uitweidt. Sinds hij in de jaren 1980 zijn diensten aanbood in het Britse vakblad The Bookseller heeft hij ruim tachtig boeken geschreven. Bij elkaar verkochten ze miljoenen exemplaren. De bekendste daarvan is waarschijnlijk Sold van Zana Muhsen uit 1995 (Nog eenmaal mijn moeder zien, in het Nederlands), waarin ze over haar gedwongen uithuwelijking uitweidt.
Helaas is de kennismaking met de obscuurste bestsellerauteur van Groot-Brittannië een teleurstelling. Crofts is, zoals gezegd, een doodgewone leverancier van teksten, zoals er in het Nederlandse taalgebied alleen al tienduizenden van zijn. Hij wordt benaderd door managers van reality tv-showsterren, zakenmannen, politiek leiders, mensen met een ongelukkige jeugd enzovoorts. Hij gaat met hen in zee. Hij interviewt ze. En hij verwerkt hun verhaal tot een boek. En dat een keer of vier per jaar. That's it.
Crofts geeft hoog op van de vrijheid die het freelancersbestaan hem geeft. En meer nog: van de avonturen die zijn beroepskeuze hem hebben bezorgd. Hij was op de thee bij Suzanne Moebarak (de vrouw van). Hij is wakker gebeld door een wereldberoemde filmster. Hij kreeg een bedreigde soapie met gezin te logeren. Heel leuk allemaal, maar wat Crofts opbiecht klinkt toch tweedehands. Hij is niet de avonturier, maar diens secretaris die ook mee mag op wereldreis.
Nu is de ghostwriter de eerste om te bekennen dat hij zichzelf heeft verhoereerd. Daarmee neemt hij de lezers voor zich in. Crofts maakt zich niet groter dan hij is. Dat anderen met de eer en glorie van zijn werk strijken, prima. Kan hij tenminste meteen na het voltooien van een boek door met het volgende project, terwijl de zogenaamde auteur de vermoeiende pr moet doen. Als hij iemand een werk van hem ziet lezen, voelt hij niet de minste behoefte zijn geheim te verraden. 
Toch zijn Crofts toelichtingen op de professionele aspecten van zijn vak interessanter dan zijn anekdotes over zijn carrière – toelichtingen die uitgebreider aan bod komen in zijn tien jaar geleden verschenen handboek Ghostwriting. Crofts legt uit dat je van tevoren goed moet afwegen of een onderwerp wel 70.000 woorden interessant blijft. Of dat je de auteur op zijn terrein moet ontmoeten en hem nooit moet tegenspreken om hem openlijk te kunnen laten praten.
Opvallend vond ik vooral het feit dat Crofts niet simpelweg wordt ingehuurd en volgens een vast uurtarief factureert, maar eigenlijk te werk gaat als andere non-fictieschrijvers. Op basis van een eerste ontmoeting schrijft hij een synopsis, waarmee hij het boek probeert te verkopen aan een agent. Krijgt die het ondergebracht bij een uitgeverij, dan gaat hij samen met de auteur aan de slag. De ghostwriter en auteur delen dan het voorschot en de eventuele royalty's.
Al zijn er natuurlijk uitzonderingen. Een steenrijke familie deed Crofts' diensten ooit cadeau aan een 70-jarige miljardair die altijd pochte dat hij wel een boek kon vullen met zijn avonturen in het zakenleven. Maak het nu maar, pa, was de boodschap in het zevensterrenhotel in Dubai dat ze hadden afgehuurd. Crofts hoefde nog net uit de levensgrote taart te springen. Dat deed een beroemd Aziatisch supermodel. Hij stond er alleen maar stilletjes naast.
(Eerder gepubliceerd op Knack.be) 

Zie ook:

dinsdag 26 augustus 2014

Nieuwe boekhandel Het Colofon bedruipt zichzelf al (Boekblad)

De opbouw van de nieuwe boekhandel Het Colofon in Arnhem gaat 'geweldig', zegt eigenaar Walter Jansen. Afgelopen zaterdag waren er op het drukste moment 150 mensen tegelijk binnen.

Sinds [13 augustus] is Het Colofon – een brede boekhandel met ruim aandacht voor modern antiquariaat – in de voormalige, 850 vierkante meter grote Palace-bioscoop aan de Bakkerstraat in bedrijf. 'De deur staat al vanaf de eerste dag dat we de sleutel kregen open, maar vorige week woensdag hadden we de boel zo op orde dat we met de daadwerkelijke verkoop zijn begonnen. Met een oude Casio-kassa en een los pinapparaat. We doen nog geen officiële opening. Maar de belangstelling is groot. Veel mensen komen even kijken,' aldus Jansen.
De voorraad bestaat momenteel uit duizenden boeken uit het voormalige postkantoor, waar Polare Arnhem was gevestigd, die Het Colofon voor 1 euro per stuk aanbiedt. Daarnaast heeft Jansen grote partijen inkocht bij Librero, Taschen en Tialda en legt het boeken ter consignatie neer van Lemniscaat (het hele fonds), Gottmer (700 titels, dus ongeveer het halve fonds), Deltas, Karakter en De Geus. Top 10-titels die absoluut niet mogen ontbreken, zoals Augustus van John Williams, heeft Het Colofon regulier ingekocht.
'Per uitgever praten we over de condities en over consignatie', vertelt Jansen. 'Dat heeft een schaalgrootte dat veel uitgevers het als een nieuw businessmodel ervaren. De Geus bijvoorbeeld doet dat nu voor het eerst. Deze uitgeverij ziet dat ook als een pilot: levert dit voldoende op? We hebben mede door de vakantieperiode nog niet met iedereen kunnen praten, maar de komende twee weken bouwen we wel een groter regulier aanbod op. Dat missen we nu nog. Het Colofon is inmiddels Libris-lid en heeft een eigen aansluiting bij CB.'
Onderdeel van het concept is de verkoop van meubelen. Zoals de winkel zegt: alles is te koop behalve het personeel. Ook dat slaat meteen aan. Jansen: 'Gisteren kreeg ik een heel leuk bankje binnen waarvan ik hoopte dat we dat tot in lengte van jaren konden gebruiken, maar het was dezelfde dag al weg. Ook de deuren waarop de boeken liggen en de oude kasten van De Slegte hebben we al verkocht. Ik sluit niet uit dat de verkoop van meubilair uiteindelijk zeker tien procent van de omzet zal zijn. Als je tweedehands meubels mooi neerzet in een winkelinrichting komt het beter tot zijn recht dan op Marktplaats en kunnen we een mooie marge realiseren.'
Het Colofon koopt meubilair zelf op bij adverteerders op Marktplaats, maar werkt daarnaast samen met vijf leveranciers die zijn gespecialiseerd in de inkoop van gebruikte stoelen, tafels en kasten. Daarnaast verkoopt de winkel vanaf morgen ook een groeiend aantal designmeubels.
Alles bij elkaar heeft de winkel nu al een omzet waarmee de kosten al redelijk worden gedekt. 'De kassa-aanslag is nog laag maar dat zal toenemen met het aanbod reguliere titels. Het scheelt dat we door de crisis goed hebben kunnen onderhandelen over de huur. Wel hebben we een groeiscenario afgesproken. Ook moet het team nog groeien. Er moet zeker één goede fulltimer bij. De kosten zullen dus stijgen, waardoor de omzet ook fors omhoog moet. Maar dat past allemaal bij de geleidelijk opbouw waarvoor we hebben gekozen. Dat is trouwens hartstikke leuk: niet naar een datum werken waarop je open gaat, maar geleidelijk groeien. Het is misschien wat rommelig soms, maar dat heeft ook zijn charmes.'
Alleen de crowdfunding 'loopt nog moeizaam', zegt Jansen. 'Maar dat ligt aan onszelf. We hebben zo'n 30 mille binnen, via onze winkel in Velp. In Arnhem hebben we eerst prioriteit gegeven aan de opbouw van de winkel, zodat mensen kunnen zien waarin ze investeren. Volgende week gaan we er actiever mee aan de slag. Dat moet ook wel: het streven is nog steeds anderhalve ton, zodat we een stevig budget hebben voor een grote voorraad.'
(Eerder gepubliceerd op Boekblad.nl, 22 aug 2014)

Zie ook:

maandag 25 augustus 2014

De Kleine Johannes en Duimelot Kinderboekhandels (Leuven) gaan esoterie verkopen (Boekblad)

Sinds deze week is de eerder aangekondigde fusie van De Kleine Johannes en Duimelot een feit. Eigenaar Luc vander Velpen is op de locatie van de laatste winkel begonnen met de verkoop van esoterische boeken.

Toen Vander Velpen een jaar geleden de faillieteAquila-groep overnam, besloot hij niets te doen met de twee esoterische boekhandels uit de boedel: De Grote Johannes in Leuven en Littera in Brugge. Hij bekende destijds aan Boekblad: 'Ik heb niets met het esoterische boek en weet daar dus ook niets van. Ik ga die [winkel] volgende week leegmaken. Als iemand een voorraad esoterische boeken wil, kan hij zich bij mij melden.'
Daar komt Vander Velpen nu van terug. 'Wij krijgen nog altijd dagelijks iemand over de vloer die naar Johannes vraagt. Onder druk van de vroegere klanten organiseerden we afgelopen jaar toen drie beurzen. Met het nodige succes. Nu ik over de enorme ruimte van Duimelot beschik, zou het onnozel zijn daar niets mee te doen. Bovendien heb ik nog voorraad van Johannes en vertegenwoordigt het Davidsfonds [de vorige eigenaar van Duimelot] enkele esoterische fondsen. Daarmee heb ik gelijk een mooie basis.'
Duimelot beschikt over 300 vierkante meter. De begane grond wordt exclusief voor kinder- en jeugdboeken. De shop-in-shop van het Davidsfonds gaat naar de eerste verdieping. Daar komt ook een wand met esoterie. 'Dan praten we al gauw over twintig tot dertig vierkante meter'. Iemand speciaal in dienst nemen, hoeft Vander Velpen niet. Hij heeft destijds het personeel van Aquila overgenomen. Bij hen zit voldoende know-how over de rubriek.
De Kleine Johannes en Duimelot blijven nog tot eind dit jaar op aparte locaties. Daarna verhuizen ze naar een nieuwe locatie. Vander Velpen is naar eigen zeggen 'heel ver gevorderd' in zijn zoektocht naar een pand. Tot de verhuizing richt De Kleine Johannes zich op kinderboeken en een ruimer aanbod aan speelgoed. Duimelot wordt een volledig geoutilleerde boekhandel, waar ook ruimte is voor activiteiten.
Door de fusie stapt Duimelot wel uit Boekentroef, het samenwerkingsverband van zeven Vlaamse kinderboekhandels. Vander Velpen benadrukt dat die stap niet is ingegeven door 'slechte wil'. Veel Boekentroef-leden zaten vroeger bij CoLibro Kids, dat Vander Velpen destijds leidde. Eerder heeft hij moeite met 'de vage structuur' en ziet hij 'niet goed wat ze eigenlijk doen. Het is zo piepklein allemaal dat je je afvraagt of ze wel middelen hebben. Maar ik ben voorstander van synergie en ga in de nabije toekomst zeker met hen praten.'
(Eerder gepubliceerd op Boekblad.nl, 22 aug 2014)

Zie ook:

zaterdag 23 augustus 2014

2014 het jaar van streaming lezen? Nee dus (Boekblad)

Wordt 2014 het jaar van streaming lezen? Dat kopte Boekblad in november vorig jaar. Nu al lijkt het antwoord op die vraag: nee. Initiatieven en ontwikkelingen voor het tijdelijk toegang bieden tot digitale boeken zijn er wel, maar vallen tegen of komen moeizaam van de grond. Een rondgang schetst een somber beeld.

Het is niet moeilijk om een voorstelling te maken van de ideale toekomst. Consumenten kunnen alle uitgegeven boeken ook tijdelijk op hun pc, tablet of smartphone lezen. Streaming, bij verschillende aanbieders van een 'Spotify voor boeken'. Of via downloads die na de vastgelegde huurperiode automatisch verdwijnen. Consumenten kunnen dan terecht bij talrijke aanbieders – van Bol.com tot speciaalzaken als Eboektehuur.nl, van het uitgeversplatform Riddo tot boekhandelssites.
Het is echter heel moeilijk om deze toekomst werkelijkheid te laten worden. Dat blijkt wel uit het grootste initiatief op dit gebied tot nu toe. In januari lanceerde de openbare bibliotheek een e-boekplatform met ongeveer 5000 titels – van meer dan 1000 verschillende auteurs en meer dan 100 verschillende uitgeverijen. Minister Bussemaker van Onderwijs, Cultuur enWetenschappen verrichte de openingshandeling, waarvan tientallen media melding maakte. Het platform stond in een keer op de kaart. Maar het is vooralsnog niet wat iedereen, de bibliotheken voorop, ervan verwacht had.

Het aantal accounts bedroeg binnen twee weken al 20.000 en is inmiddels gestegen tot 72.287 (medio juni). Er zijn circa 230.000 e-boeken uitgeleend. Daarbij is 85 procent van de collectie ten minste één keer geleend. Maar de gebruikerservaring viel tegen. 'Technisch en inhoudelijk ging de eerste weken zo'n beetje alles fout wat fout kon gaan. Dit heeft onze sector veel goodwill gekost', schreef Jan de Waal, deskundige op het gebied van de digitale bibliotheek, in maart op Bibliotheekblad.nl.
De uitbreiding van het aanbod met het pluspakket, waarvoor leden tegen geringe betaling (20 euro voor 18 e-boeken) titels tot drie jaar oud kunnen krijgen, is daarop uitgesteld tot een nader te bepalen moment. De voor mei voorziene publiekscampagne gaat nu op 15 september van start (nadat een nieuwe versie van de succesvolle Vakantiebieb-app is gepromoot). Stichting Bibliotheek.nl (BNL), verantwoordelijk voor het platform, moest alle aandacht richten op verbetering van de site. Een groot aantal zijn inmiddels doorgevoerd, waardoor het gebruiksgemak is toegenomen. Ook is een nieuwe lees-app gelanceerd.
Jan de Waal onderkent de verbeteringen. Maar hij noemt ze 'cosmetisch'. De 'grondstructuur' blijft niet goed. Hij denkt daarbij in de eerste plaats aan het gebruik van – het in het boekenvak afgeschafte – Adobe DRM, 'dat klantonvriendelijk is en voor technische problemen zorgt. Ook is het platform gebouwd vanuit ict en centralistisch denken. Daardoor is het een te complex product geworden. Ook is het te weinig op het publiek gericht. Er is bijvoorbeeld geen top 10 van meest uitgeleende titels, en het aanbod organiseren rondom de inhoud van e-boeken, om virtuele leesclubs te lanceren, is nog lang niet geregeld.'
Dus hét leestool dat de consument massaal verleidt om digitaal te gaan lezen tegen geringe tot geen kosten? Dat is het platform nog niet.

De bestaande alternatieven in de commerciële boekenbranche zijn nog altijd stuk voor stuk aanzienlijk kleiner van opzet. Yindo, inclusief de spin-off Boekenwolk, bijvoorbeeld blijft groeien. Momenteel leveren ruim 75 uitgeverijen (was 60 in november) zo'n 3000 titels (is gelijk gebleven door vertrek van een grote uitgeverij). In 2013 verkocht Yindo ruim 2000 betaalde uitleningen (naast tien- tot twintigduizend gratis uitleningen). Dit jaar heeft Boekenwolk al 'meerdere tientallen' abonnementen verkocht. Maar: 'Het blijft veel te langzaam gaan,' zegt directeur Bob van Duuren.
De reden is volgens hem het gebrek aan animo bij uitgevers. 'Daardoor blijft het aanbod beperkt en denkt de consument al snel: hier vind ik niet wat ik zoek, hier moet ik niet zijn. De grote concerns doen niet mee. WPG is ook zelf met iets bezig. Ik denk dat angst voor kannibalisatie meespeelt. Ten onrechte: ik zet de uitgaven van Van Duuren Media vanaf dag 1 voor enkele euro's te huur op Yindo. Dat versterkt elkaar. Huur levert misschien weinig geld op, maar ook als pr-tool heeft het zijn waarde.'
De start van de bibliotheek als uitlener van e-boeken, vergroot het draagvlak bij alle partijen voor deze vorm van lezen. 'Daar profiteert Yindo ook van.' Van Duuren vindt het wel jammer dat vooralsnog niet de lezer betaalt bij de bibliotheek – maar de belastingbetaler. 'En dat voor een slecht aanbod en een platform dat niet goed werkt, al snap ik ook wel dat het bibliotheekplatform, met koppelingen naar bibliotheken, leveranciers en meer, supercomplex is. Het zal veel aandacht en tijd kosten om het platform goed te krijgen.'

Eboektehuur.nl is naast Bibliotheek.nl een van de zeer weinige aanbieders van de verhuuroptie van e-boeken die CB aanbiedt. Een jaar na de lancering in mei 2013 zegt oprichter Han Peeters dat 'het niet echt van de grond komt'. De site verhuurde hooguit 'tientallen e-boeken per maand'. Medio juni dateert de laatste verhuur al van half maart.  Ook Peeters verklaart de geringe verhuren door de terughoudendheid van uitgevers. Zij vergroten nauwelijks het aanbod. Bij de start had hij 810 titels, momenteel 1005. En dat op in totaal een 30.000-tal e-boeken.
'Uitgevers hebben niet in de gaten dat huren dé oplossing voor illegaal downloaden is,' redeneert Peeters. 'CB zou hen moeten overtuigen, maar zij verkiezen een passieve rol. Toch gaan wij door. Ooit komt het moment dat uitgevers het wel beseffen.' Het platform van de bibliotheek kan daarbij helpen, denkt ook hij. 'Via mijn clusteruitgeverij Clustereffect leen ik tientallen e-boeken per dag uit. Voor slechts 36 cent per uitlening, maar als de aantallen groeien word ik daar toch vrolijk van.'
Boekhandel De Drukkerij in Middelburg biedt na een pilotperiode nog altijd streaming lezen aan. Maar directeur Dick Anbeek reageert verbaasd: 'Staat dat nog op onze site? Eerlijk gezegd doen we daar momenteel niets mee, omdat het niets oplevert. Het ligt ook commercieel moeilijk: van de 99 cent opbrengst gaat al 71 cent naar iDeal. Dat is niet rendabel. Met de Reading Room gaan we wel door. Je ziet ook echt klanten in de brasserie online lezen. Dat is een leuke service.'
Anbeek vreest dat de boekhandel alleen als collectief met een zinvolle streaming-aanbod kan komen. 'De KBb zou dat kunnen oppakken. Maar ik heb er een hard hoofd in dat zij een rendabel commercieel model kan ontwikkelen, dat bovendien de concurrentie met de bibliotheek aan kan. Ik ben bang dat de bibliotheek de enige aanbieder zal zijn, die voor ontzettend lage bedragen e-boeken uitleent. Of er komt nog een Amazon-achtige partij. Ik vind dat helemaal niet leuk, maar ik zie te weinig kansen voor de boekhandel.'

Ook uitgeverijen hebben een aantal mogelijkheden voor online lezen opgezet. Harlequin zet twee keer per week een nieuw hoofdstuk van een vervolgverhaal online, dat daarna gratis te lezen blijft. Het doel hiervan is duidelijk: marketing – net als Weblezen.nl van eBook.nl, waar van een groot aanbod het eerste hoofdstuk te lezen is. De Wakkere Muis is onlangs gestart metGeronimo Stilton online lezen, maar de uitgeverij ziet dat vooralsnog als experiment. Als service, zoals directeur Iris Mollinger op Boekblad.nl zei, om tenminste iets rond de speurmuis digitaal aan te bieden.
Potentieel groter is Riddo van WPG en Lannoo. Beide concerns beschikken – inclusief de door WPG afgestootte fondsen, die aan het project blijven meedoen – gezamenlijk over zo'n groot aanbod aan titels dat alleen dit initiatief de 'Spotify voor boeken' wordt genoemd. Een jaar geleden lekte al uit dat projectleider Lisa van den Herik hiermee bezig was. In februari zei ze in NRC Handelsblad dat het nog dit jaar moest worden gelanceerd. Maar of dat gaat lukken?
Uitzicht op een lancering is er in ieder geval nog niet. Na de aankondiging protesteerden individueel auteurs en de Vereniging voor Letterkundigen dat zij buiten ieder overleg werden gehouden. Terwijl Riddo toch hun teksten zou moeten exploiteren. Auteurs wilden, als ze al neigden toestemming te geven, tenminste een waarborg dat ze voldoende zouden verdienen. Deze opstelling compliceerde de voorbereidingen.

In Vlaanderen biedt Bibnet sinds 6 mei, bij wijze van pilot, via de openbare bibliotheken 415 titels van minimaal een jaar oud aan. Bibliotheekleden kunnen een e-boekkaart voor vijf euro kopen en dan drie e-boeken downloaden op een speciale app, waar ze drie weken te lezen zijn. Na een dag of veertig waren er 1400 e-boeken gedownload. Hoewel de app aanvankelijk alleen voor Android beschikbaar was en pas sinds 3 juni voor iOS, is 65 procent van de downloads voor iOS.
Geringe aantallen. Maar toch: 'Conform verwachting,' zegt programmamanager Johan Delauré van Bibnet. 'Anders dan in Nederland moet iedere bibliotheek het lokaal aanbieden en dat hebben ze nog niet allemaal gedaan. Daarbij is in Vlaanderen nog helemaal geen markt voor e-lezen. Onze pilot helpt juist die markt te vormen. Hoewel de onderhandelingen met uitgevers lastig waren, willen ze deze proef dan ook zeker een kans geven. Hun verkoop van e-boeken is helemaal droevig.'

Al met al geeft de rondgang weinig hoop dat de ideale toekomst nabij is. Bestaande platforms zijn niet publieksvriendelijk genoeg – zie het bibliotheekaanbod. Uitgevers werken onvoldoende mee – zie de klachten van e-boekverhuurders. Auteurs zitten niet te azen op Spotify-achtige abonnementsvormen waarin hun inkomsten onzeker zijn – zie hun protesten bij de aankondiging van Riddo. En het potentiële rendement van een huurmodel is te onzeker – zie de aarzeling bij boekhandels.

De leenrechtexeptie
De bibliotheken willen niet langer afhankelijk zijn van uitgevers die kunnen bepalen van welke titels zij wel of niet een licentie te koop aanbieden. De bibliotheken willen een principieel vrije keuze kunnen maken uit het beschikbare aanbod – precies zoals dat ze voor fysieke boeken doen. De wet maakt het nu niet mogelijk om e-boeken onder de leenrechtexeptie van de auteurswet te laten vallen. Bibliotheken ijveren daarom om dat te veranderen. Door te lobbyen bij politici en het grote publiek, dat een online petitie voor het recht op e-lezen kan ondertekenen. En door een rechtszaak te voeren. De bibliotheken willen dat het Europees hof e-boeken gelijkschakelen aan software. Gekochte software mag volgens een uitspraak uit 2012 van datzelfde hof worden doorverkocht. Als eerste stap wordt een procedure in Nederland tegen Stichting Leenrecht gevoerd. In essentie eisen bibliotheken dat het Europese hof mag oordelen over de rechtmatigheid van een leenrechtexeptie van e-boeken. De uitspraak van de rechtbank in Den Haag staat gepland op 9 juli. Als bibliotheken hun zin krijgen, zal dat grote gevolgen hebben voor de Nederlandse e-lenenmarkt. Niet voor niets waarschuwden auteurs en uitgevers onlangs tegen deze leenrechtexeptie.

De invloed van de wetgever
De overheid kan in potentie veel invloed uitoefenen op de markt voor de verhuur van e-boeken. Met een lage btw voor e-boeken. Of het van toepassing verklaren van het leenrecht op e-boeken. Verschillende organisaties in het boekenvak, die soms tegengestelde belangen hebben, lobbyen hiervoor in Den Haag en Brussel. En af en toe leidt dat tot nieuwe maatregelen. Zo stemde de Tweede Kamer onlangs in met een amendement op de bibliotheekwet, die jongeren tot en met 18 jaar gratis toegang garandeert op digitale boeken die de KB op een leeslijst zet. Als de Eerste Kamer na de zomer hiermee instemt, zal dat zijn weerslag hebben op de markt. Hoe en wat, dat moet nog blijken: de praktische uitvoering van het amendement is niet bekend. Uitgevers onderkennen dat bibliotheken een vitale rol spelen bij het bevorderen van lezen door jongeren. 'Het is nu aan bibliotheken en uitgevers om met elkaar goede afspraken te maken om zo laagdrempelig mogelijk deze jongeren te laten (blijven) lezen,' zegt GAU-secretaris Martijn David. 'Het is van groot belang dat nieuwe generaties lezers opgroeien met boeken, fysiek en digitaal. Dat daarbij marktverstoring moet worden voorkomen, zeker nu de digitale markt zich nog zo aan het ontwikkelen is, is door de minister duidelijk onderkend.'
(Eerder gepubliceerd in Boekblad, juli 2014)

Zie ook:

woensdag 20 augustus 2014

Sascha Arango, 'De waarheid en andere leugens' (BOEK)

Sascha Arango (1959) heeft in Duitsland vooral naam gemaakt met scenario's voor misdaadseries als Tatort. Het is dan ook niet verrassend dat zijn eerder dit jaar in het Duits verschenen debuutroman geen literaire roman is, zoals zijn Nederlandse uitgeverij wil doen geloven, maar een spannend boek.
De waarheid en andere leugens onthult niet wie het gedaan heeft. Het is meteen duidelijk dat de schrijver Henry Hayden zijn vrouw Martha van de klif duwt – en dat hij ook alle andere slachtoffers op zijn geweten heeft. Het boek draait evenmin om de vraag waarom hij het heeft gedaan. Over Henry's motieven komen we weinig te weten. Hij heeft een duister verleden: zijn ouders stierven op dezelfde dag, waarbij zijn vader omkwam tijdens een woedeaanval omdat de jonge Henry weer in zijn broek had geplast. Daarna was hij een onaangepast kind in allerlei tehuizen. Maar hoe dat zijn gevoelloosheid en het gemak waarmee hij besluit over leven en dood zou kunnen verklaren, blijft onduidelijk.
Nee, De waarheid en andere leugens laat vooral zien hoe Henry met de keten aan misdaden, gepleegd omdat zijn minnares zwanger blijkt te zijn, weet weg te komen. Hoe het toeval en zijn leugens hem daarbij gunstig gezind zijn. En dat als hij een enkele keer de waarheid spreekt, hij doorgaans niet wordt geloofd.
Dat verhaal heeft Arango vaardig en amusant verteld. De lezer wordt herhaaldelijk op het verkeerde been gezet. De auteur dwingt bewondering af met de manier waarop alle gegevens van het complexe verhaal op elkaar in werken. Maar meer ook niet. Alle personages – Henry voorop – zijn holle vaten. Geen moment krijgen ze inhoud. Ook het thema is niet meer dan een excuus om een mooi verhaal te kunnen vertellen.

Sascha Arango De waarheid en andere leugens (240 p.) – Signatuur, € 19,95 (e-boek € 9,99).
(Eerder gepubliceerd in BOEK 3, 2014)

zaterdag 16 augustus 2014

Drie schrijftips van Christine Otten (Schrijven Magazine)

Drie schrijftips van Christine Otten

Leviathan - Paul Auster
'Austers werk reist al vijfentwintig jaar met me mee. Leviathan bijvoorbeeld: geweldig. Het raakt me enorm door Austers intentie om zo dicht mogelijk bij de personages te komen. Je gaat in hen op, je vergeet bijna dat het geschreven is. Ik probeer zelf ook als schrijver te weten te komen wat in andere mensen omgaat, wat ze voelen en denken. Dat kan alleen als je tijdens het schrijven die ander bent. Het is zoals Auster vertelde in het interview dat ik hem afnam naar aanleiding van Winterlogboek: schrijven is als de liefde. Je moet je helemaal aan de ander uitleveren, pas dan werkt het. Als je dat niet doet, blijf je opgesloten in jezelf en wordt het een slechter boek.'

As I Lay Dying - William Faulkner
‘Faulkners kracht is de taal. Hij beschrijft de personages, die in deze roman iemand ten grave dragen, niet van de buitenkant. Hij wekt ze via hun taal tot leven. Volkse taal, met niet-correct Engels, slang bijna. Maar tegelijk taal waarmee je de personages helder en precies kunt waarnemen. Dat daagt mij uit als schrijver. Het gaf mij, toen ik dat voor het eerst las, het besef dat je alle registers kunt opentrekken, dat je je niet blind moet staren op je eigen stijl. In die tijd werkte ik aan De laatste dichters. Mede door de inspiratie van Faulkner lukte het me de verhalen van sommige personages weer te geven zoals zij me die vertelden.'

Een andere tongval - Antjie Krog
'Dit boek is non-fictie over Zuid-Afrika. Maar: opgeschreven als een roman. Ze mengt autobiografische stukken met verhalen en poëtische stukken. Zo schetst ze een beeld van een veranderende samenleving én een intiem portret. Eigenlijk heeft Krog lak aan alle genres, net als ik dat ook doe: ik schrijf romans, terwijl ik de werkelijkheid gebruik en personages bij hun echte naam noem. Toen ik ooit begon zei een collega: echte mensen in een roman, dat doe je toch niet! Geert Mak, die mijn mentor was, leerde mij dat daarentegen alles kan, als je het maar verantwoordt. Een boek als dit bevestigt die les. Je moet alle vormen durven gebruiken als het verhaal daarom vraagt.’

Christine Otten (1961) debuteerde in 1995 met de roman Blauw metaal. Haar grote doorbrak was het epos De laatste dichters (2004), over het leven van een groep zwarte dichters uit Amerika die sinds de jaren zestig actief zijn. Daarnaast schreef ze onder meer In wonderland (2010), het Boekenweekessay Good Luck (2011, samen met Erik Kessels) en Om adem te kunnen halen (2013). Onlangs verscheen Rafael, een liefdesverhaal over een Brabantse kapster en een Tunesische immigrant.
(Eerder gepubliceerd in Schrijven Magazine)



zondag 10 augustus 2014

Daniel Rovers, 'De zon is het probleem niet' (BOEK)

Hypotheses toetsen aan de werkelijkheid

Waarom koos Brabant in 2010 massaal voor Wilders? Die vraag kun je beantwoorden met 'een complete santenkraam van sociologische, politicologische en historische verklaringen', zoals Daniël Rovers schrijft in 'Reis naar Someren-Eind'. Of je doet als Rovers zelf: naar Brabant afreizen en een willekeurige kiezer intensief te ondervragen. Die vervolgens tamelijk verrassend Partij voor de Dieren blijkt te stemmen, alleen omdat haar dochter zich voor die partij inzet.
Het tekent de inzet van de reisverhalenbundel De zon is het probleem niet. Rovers, gepromoveerde literatuurwetenschapper, heeft een intellectueel profiel, maar hij wil geen genoegen nemen met de kennis die hij van papier opdoet. Hij legt zijn boekenwijsheid naast wat hij meemaakt op vakantie (in Afrika), wat vrienden hem kunnen vertellen (over grote multinationals) of inzichten opgedaan tijdens vakantiebaantjes (bij Australische en Zeeuwse fruittelers).
Rovers zoekt geen avontuur. Hij mist daarvoor de benodigde onverschrokkenheid en doorzettingsvermogen. Een plan om naar Lampedusa te liften laat hij bij de eerste tegenslag al varen. Maar het gaat hem ook niet om de reis. Hij hoeft niet te imponeren met zijn belevenissen. Hij wil hypotheses toetsen aan de werkelijkheid – al spreekt hij die vooronderstellingen meestal niet uit: de wederwaardigheden die hij noteert moeten voor zichzelf kunnen spreken.
Rovers geeft de lezer daardoor het gevoel, zeldzaam voor reisboeken, dat die de beschreven reizen zelf ook had kunnen maken. Dat versterkt de kracht van zijn scherpe waarnemingen, die hij kalm en helder in vaak lange zinnen beschrijft. Inderdaad, denk je dan bijvoorbeeld na het lezen van ‘Reis naar Someren-Eind’: de werkelijkheid is veel te complex om zich te laten vangen in eenduidige verklaringen, het is niet te zeggen waarom Wilders uitgerekend in Brabant zo veel aanhang heeft.
(Eerder gepubliceerd in BOEK 3, 2014)

Daniël Rovers De zon is het probleem niet (288 p.) – Wereldbibliotheek, € 19,95

Zie ook het vervolg: is dit boek wel non-fictie?

zaterdag 9 augustus 2014

Ook aan Patrick Modiano gaat de moderne tijd niet voorbij


Patrick Modiano is de auteur van het schimmige verleden. Hoeveel romans heeft hij niet geschreven waarin de personages greep proberen te krijgen op de mysterieuze gebeurtenissen die meestal plaatsvonden als ze zestien of negentien waren? Altijd is de greep tevergeefs. Ze kunnen zich niet genoeg herinneren. Ze weten niet wat de herinneringen betekenen die ze wel hebben. Ze hebben niet genoeg informatie. Maar ook aan Modiano – zeventig wordt hij volgend jaar – is de moderne tijd niet voorbij gegaan. In De horizon, dat in 2011 in Nederlandse vertaling van Maarten Elzinga verscheen maar dat ik pas onlangs las, googlet de schrijver Jean Bosmans de naam van de vrouw die veertig jaar eerder uit Parijs en uit zijn leven verdween. Het blijkt verrassend eenvoudig haar te vinden, constateert Bosmans. En dus reist hij af. Alleen hun uiteindelijke ontmoeting, die beschrijft Modiano niet. Daar is hij de schrijver niet voor. Daar zal hij op zijn leeftijd ook nooit meer de schrijver voor worden. Wel is De horizon de meest ingevulde roman van Modiano geworden die ik ooit las. De lezer komt meer dan ooit te weten over de personages. Gelukkig doet dat niet af aan de melancholieke kracht die uitgaat van Bosmans' peinzen over het verloren gaan van de tijd, over de horizon die hij nooit leek te bereiken.

Zie ook: