Lees je beter – boekentips voor zieke kinderen

Er is een variant op De Boekenapotheek bijgekomen. Een serieuze, degelijke en mooie database die hopelijk flink wordt uitgebreid in de komende jaren en vooral: veel wordt gebruikt.

Lees je beter is een online zoekregister voor iedereen die zich middels kinder- en jeugdboeken beter wil kunnen inleven in een kind dat ziek is. De website is een idee van auteur en illustrator Ted van Lieshout en kinderneuroloog Irina Snoeck, die hopen dat het initiatief ertoe zal bijdragen dat zieke kinderen zich (een beetje) beter gaan voelen.

“Als je ziek bent kun je er op internet informatie over vinden. Maar uitleg over hoe het is om ziek te zijn, vind je niet zo makkelijk. Daarvoor kun je terecht bij leesboeken. Lezen over iemand met dezelfde aandoening kan niet alleen jou meer inzicht geven, maar ook de mensen om je heen: je broer, je moeder, je leraar oma, je dokter, je verpleegkundige, iedereen. Lees je beter helpt je bij het zoeken naar het juiste boek,” aldus Ted van Lieshout.

Lees je beter bevat op dit moment al bijna 200 boektitels. Het register is doorzoekbaar op ziekte of aandoening, maar ook op algemene zoektermen als auteur, leeftijd en titel. Daarnaast zijn er drie hoofdcategorieën: 'Omgaan met ziekte/aandoening', 'Omgaan met dood/verlies' en 'Ziekenhuis en dokter'. Bezoekers kunnen de boeken waarderen met een like (in de vorm van een pleister) en een reactie achterlaten. Ook kunnen zij - en daar hoopt leesjebeter.nl op - nieuwe titels voor het register aandragen.

Een aantal experts vertelt in een filmpje op Lees je beter waarom het een goed idee is om boeken over ziek zijn te lezen. Zo vertelt Anna Woltz, die vorig jaar met haar ziekenhuisboek Gips de Gouden Griffel won, in haar jeugdroman Alaska hoe het is om epilepsie te hebben. Ook kinderarts Irina Snoeck raadt een aantal titels aan.

(bron: persbericht)

Pieter Steinz, 'Lezen met ALS' (Athenaeum.nl)

Sinds anderhalf jaar geleden de eerste column in NRC Handelsblad verscheen, zijn Pieter Steinz' verslagen van zijn leeservaringen in het licht van zijn dodelijke ziekte uitbundig geprezen. Nu hij de serie heeft afgerond en de 52 afleveringen van Lezen met ALS door uitgeverij Nieuw Amsterdam zijn gebundeld blijkt de literair journalist en oud-directeur van het Nederlands Letterenfonds overtuigend te hebben aangetoond hoe heilzaam bibliotherapie is. Ook al bagatelliseert hij de heilzame kracht van Luigi Pirandello, Toon Tellegen en zijn andere literaire helden.

Wat te doen als een dokter de fatale boodschap brengt? Het cliché wil dat mensen eindelijk de droom realiseren die ze een leven lang hebben gekoesterd. Een verre reis maken, hun baas de waarheid zeggen, die ene dure fles wijn openen. Niet voor niets roept Youp van 't Hek zijn publiek steeds weer op te leven alsof iedere dag de laatste dag van hun leven is. Maar wat als je, zoals Pieter Steinz, altijd hebt gedaan wat je het liefste deed? Lezen en, meer nog, stukken over de gelezen boeken schrijven. Het antwoord is simpel: doorgaan. Hij zou niet zonder kunnen. Ergens noemt hij stukken schrijven zijn 'levenslijn naar de buitenwereld'.

Zo ontstond de reeks columns over lezen met amyotrofe laterale sclerose (ALS). De titel suggereert misschien dat Steinz boeken leest – persoonlijke favorieten die hij opnieuw ter hand neemt, nieuw verschenen titels waar hij naar uit had gekeken – en bedenkt wat ze te zeggen hebben over zijn ongeneeslijke aandoening. In werkelijkheid is het andersom. Hij vertelt over zijn ervaringen als patiënt en zijn gevoelens in het aangezicht van de dood en pakt daar uit zijn kast de boeken bij die hem daarbij lijken te passen. Centraal in dit boek staat het verloop van Steinz 'ziekte. Tot het moment, vorige maand, dat hij meende er niets nieuws meer over te kunnen zeggen.

Het begint al in het eerste stuk uit maart 2014. Daarin verbindt hij de diagnose, op dat moment negen maanden geleden, met Faidon van Plato. De Griekse filosoof beschrijft in deze tekst hoe Socrates waardig en zonder aarzelen de gifbeker leegdronk, waartoe hij was veroordeeld, en vervolgens kalm wachtte tot zijn lichaam de gevolgen zou voelen. Steinz verwachtte op dezelfde manier zijn ziekte te dragen. Hij was al ouder dan de meeste ALS-patiënten, hij had een mooi en vruchtbaar bestaan geleid. 'Ik had in mijn leven te veel geluk gehad om niet te kunnen berusten in botte pech'. Met Socrates als voorbeeld hoopte hij deze nuchterheid vast te houden.

Zo is het steeds. In 1984 van George Orwell vindt hij steun bij het verdragen van de pijn die tijdens een reeks operaties op een schaal van nul tot tien het maximum gevaarlijk dicht naderde. Met Iemand, niemand en honderdduizend van Luigi Pirandello kan hij reflecteren op het feit dat iedereen hem er onder deze omstandigheden veel beter vindt uitzien dan hijzelf over zijn getekende uiterlijk denkt. Dankzij Hersenschimmen van Bernlef wordt het mogelijk om de versnelde aftakeling die hij ondergaat onder woorden te brengen. In de dierenverhalen van Toon Tellegen vindt hij troost voor de onvermijdelijkheid van zijn lot.

'Rage, rage against the dying of the light', zou Dylan Thomas zeggen. Maar ik heb geen enkele behoefte om te keer te gaan. Ik spiegel me aan de onverstoorbare mier in de verhalen van Tellegen, en tel mijn zegeningen. Mijn energie mag dan beperkt zijn, ik heb een goede bureaustoel en een zitkussen die het me mogelijk maken om een uur of vijf per dag achter mijn computer te zitten. Ondanks toenemende krampen en krachtverlies in mijn armen kan ik blijven typen. Ik loop nog steeds in huis rond en de trap is geen onneembare hindernis. 's Avonds zit ik gezellig met mijn vrouw aan tafel en eet ik muizehapjes. Op mijn smaak na doen al mijn zintuigen het uitstekend, en ik mag mezelf verheugen in een onverwoestbaar goed humeur.

Lezen met ALS is daarom niet alleen een getuigenis van het vreselijke lot dat slachtoffers van deze ziekte treft, maar ook een perfect voorbeeld van wat bibliotherapie vermag. Zelf toont Steinz zich sceptisch. 'Literatuur is een mood changer, een tijdmachine, een touroperator, een herinneringsactivator', schrijft hij in een van de concluderende stukken. 'Maar kan ze ook daadwerkelijk vertroosten(...)? Kunnen boeken pijn stillen of wanhoop wegnemen? (...) Misschien wel, maar ik moet zeggen dat ik niet de aangewezen persoon ben om dat te beoordelen. Op een paar dagen van aanhoudende pijn na heb ik geen momenten van wanhoop gekend.'

Dat hij zich terughoudend opstelt, is begrijpelijk. Zeker als je het zó scherp stelt. Boeken kunnen natuurlijk geen 'pijn stillen of wanhoop wegnemen'. Maar Steinz' columns laten wel zien hoe literatuur helpt om grip te krijgen op de tragische situatie. Boeken zetten je aan het denken en helpen je woorden te vinden voor wat je doormaakt. Dat biedt troost. Zou de optimistische geluksvogel die Steinz van nature is, zijn lot niet een heel stuk minder onverdraaglijk hebben gevonden als hij Asterix en de Helvetiërs niet had? Bright Lights, Big city van Jay McInerney? Een weeffout in onze sterren van John Green? Of De toverberg van Thomas Mann?

De vraag stellen is hem beantwoorden.

(Eerder gepubliceerd op Athenaeum.nl)

Zie ook:

- Pieter Steinz over mijn bewerking van 'De boekenapotheek'

- 'De boekendokter' van Thomas Blondeau
- Hoe ik in Pieter Steinz & Hans den Hartog Jagers 'Verleden in verf' belandde
- En een recensie van datzelfde boek

De culturele achtergrond van 'De boekenapotheek'

Sinds afgelopen dinsdag te vinden op de site van The New Yorker: een groot stuk over bibliotherapie van de Zuid-Afrikaans-Australische schrijfster Ceridwin Dovey. Daarin veel aandacht voor The Novel Cure alias, in de Nederlandse vertaling, De boekenapotheek van Susan Elderkin en Ella Berthoud. Dovey schrijft dat het medisch boekenhandboek is vertaald in achttien landen. Dan staat er:

...and, in an interesting twist, the contract allows for a local editor and reading specialist to adapt up to twenty-five per cent of the ailments and reading recommendations to fit each particular country’s readership and include more native writers. The new, adapted ailments are culturally revealing. In the Dutch edition, one of the adapted ailments is “having too high an opinion of your own child”; in the Indian edition, “public urination” and “cricket, obsession with” are included; the Italians introduced “impotence,” “fear of motorways,” and “desire to embalm”; and the Germans added “hating the world” and “hating parties".

Een te hoge dunk hebben van je kind. Die aandoening die met een roman is te genezen, heb ik dus bedacht voor de Nederlandse editie. Maar ik had nooit gedacht dat ik daarmee iets zei over de Nederlandse cultuur. Ik dacht alleen: wat een goed idee! Deze ziekte is goed te genezen door BonitaAvenue van Peter Buwalda. Een te lage dunk hebben van je kind kan dan worden bestreden met het lezen van Iep! van Joke van Leeuwen. Allebei schitterende boeken.

Maar Dovey heeft natuurlijk gelijk. Het moet iets over Nederland en over mij zeggen dat ik deze aandoeningen als eh... aandoening herkende.

In hetzelfde stuk las ik dat Elderkin en Berthoud werken aan een kinderboekenversie van The Novel Cure. Te verschijnen in 2016 onder de titel A Spoonful of Stories. Zouden Bonita Avenue en Iep! daar ook een plaats in kunnen vinden om een te hoge of te lage dunk van je ouders te bestrijden? Daar moet ik wat langer over nadenken, maar ik zou het leuk vinden om ook deze uitgave voor de Nederlandse markt te bewerken.

De nalatenschap van boekendokter Thomas Blondeau (De Standaard)

In De boekendokter bedde Roderik Six de beste literair-medische adviezen van Thomas Blondeau (1978-2013) in een doorlopend verhaal. Daardoor besef je pas goed dat het de boekendokter menens was.

U denkt aan zelfmoord, maar wil er vanaf gehouden worden. Hoe? Na enig googlen vindt u het advies dat Thomas Blondeau in augustus 2010 op Cobra.be gaf. Doe het niet, maar lees het gedicht The Laughing Heart van Charles Bukowski. Het is 'een gedicht dat niets oplost maar een klein beetje [helpt] de neus net boven de drab te houden. Een paar millimeters kunnen genoeg zijn.' Het had hem zelf ook geholpen om de twintig regels tellende tekst uit het hoofd te leren.

De romancier Blondeau – een jaar geleden, amper 35 jaar oud, plotseling overleden aan een hartslagaderbreuk – bedacht De Boekendokter een jaar of vijf geleden. Hij schreef, gekleed in een witte doktersjas, literaire medicijnen voor aan ieder die zich in zijn ouderwets dokterskabinet meldde op de Boekenbeurs of andere literaire festivals. Hij gaf op thomasblondaeu.cobra.be gerichte leesadviezen aan al die het volgens hem nodig had. Maar werd hij ook serieus genomen?

Waarschijnlijk niet. Er zijn maar heel weinig mensen die bij overgewicht, weerzin om belastingformulieren in te vullen of na een scheiding denken aan literatuur ter demping van hun leed – al helemaal niet wanneer hun pijn en twijfel zo groot is dat zelfdoding een optie is geworden. De bibliotherapie die Blondeau op internet praktiseerde, was toch niets meer dan een mooie aanleiding tot het schrijven van een prikkelende en lezenswaardige column?

Uit de pas verschenen bundeling van zijn beste recepten blijkt echter hoe serieus Blondeau zijn werk als Boekendokter nam. Dat is te danken aan Roderik Six, die de adviezen in een context plaatste. Hij schreef een bombastische in- en uitleiding waarin met veel omhaal weinig origineels wordt gezegd – sla die teksten gerust over. Maar hij bedacht ook een uitvoerig en fraai verhaal over streekgenoot en mislukte auteur Victor Watt, die door Blondeau wordt ingehuurd als assistent.

Six schetst een beeld van de schrijver als een strenge man met een licht sardonische inslag die zijn taak zeer serieus neemt. In een half-Dickensiaans, half-modern Amsterdam waar nog diligences rondrijden, ontvangt hij op zijn drukbezochte praktijk aan de chique gracht de hele dag patiënten die hij, minzaam wrijvend over zijn baard, probeert te helpen door zich zo goed mogelijk in hen in te leven. 's Nachts brengt hij studerend en schrijvend in stilte door.

Als je dán, goed uitgekiend in het verhaal, Blondeau's literair-medische adviezen herleest, denk je werkelijk: ja, die vriend bij wie de kilo's eraan blijven komen, moet ik De geheugenloper van Ron McLarty cadeau doen. Als ik geld aan de belasting overmaak, heb ik The Electric Kool-Aid Acid Test van Thomas Wolfe bij de hand. En voor mijn vrouw mij onverhoopt verlaat, haal ik alvast Leven in eenzaamheid van Petrarca in huis. Voor de zekerheid leer ik zelfs Bukowski uit mijn hoofd.

Door deze originele aanpak besef je ook hoe belangrijk Blondeau is geweest voor de promotie van bibliotherapie. In de tijd dat hij zijn praktijk opende, maakte het begrip alleen opgang in medische kring. Wie een serieus zelfhulpboek las over zijn psychische kwaal, voelde zich beter dan wanneer een huisarts hem doorverwees naar een psychotherapeut, zo bleek uit allerlei onderzoeken. Maar je beter in je vel voelen door romans of poëzie te lezen? Die goede raad hoorde je nooit.

Geïnspireerd door Blondeau zijn inmiddels meerdere boekendokters actief in het Nederlandse taalgebied – zij het dit jaar niet meer op de Boekenbeurs. De boekendok­ter is ook niet de eerste literair-medische encyclopedie. Vorig jaar verscheen De boekenapotheek van Susan Elderkin en Ella Berthoud, verbonden aan Alain de Bottons The School of Life in Londen, waarvoor ondergetekende pillen en balsems uit de Nederlandse en Vlaamse literatuur heeft aangedragen.

In essentie gaan de recepten in beide boeken uit van dezelfde principes. Of een patiënt herkent zich in een personage en wordt zo een uitweg gewezen. Wie liefdesverdriet heeft, zo suggereert Blondeau, leze een boek waarin iedereen aan de problemen des levens leidt. Of een patiënt krijgt een uitvergroting van zijn kwaal te lezen, waardoor hij in één keer wakker schrikt. Blondeau verwoordt het alleen stelliger. Hij is 'aanhanger van de methode om een probleem op te lossen door het te vergroten.'

Een nadeel van De boekendokter is wel dat Blondeau de zieke medeburgers vaak specifiek benoemt en daarbij heeft geput uit actualiteit. Jan-Luc Dehaene, Evy Gruyaert en Lernout & Hauspie – de boekendokter heeft hen allen getracht te genezen. Anderen op zoek naar verlichting zullen zelf moeten bedenken waar deze personen symbool staan. Zo moet niet alleen Evy Gruyaert Factotum van Charles Bukowksi – weer hij – lezen, maar iedereen met een 'onstuimige can do-mentaliteit'.

(Eerder gepubliceerd in De Standaard, 28 nov)

THOMAS BLONDEAU & RODERIK SIX

De boekendokter

De Bezige Bij, 240 blz., € 17,90

Uit De Boekenapotheek: lees Simon Vestdijk en Oek de Jong tijdens de zwangerschap

Zwanger worden is één keer knippen met je vingers. Zwanger zijn duurt eindeloos. Zeker als het de eerste keer is strekken de negen maanden zich voor je uit als een vijfvoudige marathon. Natuurlijk heb je tijd nodig voor de voorbereidingen. Namen bedenken. Je ouders het grote nieuws vertellen. Bezoeken aan echoscopisten en verloskundigen. Hydrofiele luiers kopen – en zóveel andere spullen. Maar dat is lang niet genoeg om al die dagen, weken en maanden mee te vullen.

Grijp deze kans aan om te lezen. Met het drukke leven dat voor je ligt zodra de zorg voor je nageslacht echt begint, kan het weleens jaren duren voordat je weer uren achter elkaar onafgebroken in een fictionele wereld kunt doorbrengen. Grijp de dikste romans uit je kast, en dan bij voorkeur verhalen die je doen dagdromen over hoe het nieuwe leven dat binnen in je groeit zal zijn.

De Anton Wachter-cyclus van Simon Vestdijk bijvoorbeeld. In acht romans beschrijft de Friese auteur de jeugd van zijn alter ego in Lahringen (alias Harlingen) en diens studententijd in Amsterdam. Zal jouw spruit even verliefd worden als Anton in Terug tot Ina Damman? Zullen de gebeurtenissen als hij het huis uit gaat vergelijkbaar zijn met die in De beker van de min? Heeft hij dezelfde hooggestemde verwachtingen als Anton in De laatste kans als hij een huisartsenpraktijk opent?

Ook het recentere Pier en oceaan van Oek de Jong laat je fantaseren over de toekomst van je ongeboren kind. In achthonderd pagina’s volgen we Abel Roorda van de dagen in zijn moeders buik tot het moment dat hij als student naar Amsterdam gaat. Wordt jouw kroost net zo dromerig en intelligent? Heeft je kind een even intens gevoelsleven? Gaat het daar steeds dieper over nadenken naarmate het meer levenservaring heeft en dus minder begrijpt van die emoties die in hem woelen?

Beide romans zullen je zwangerschap verlichten omdat je er vele uren zoet mee zult zijn, zonder dat je je opzwellende buik ook maar één moment zult vergeten.

(Uit: De Boekenapotheek van Ella Berthoud en Susan Elderkin, door mij voor de Nederlandstalige markt bewerkt – vorig jaar november verschenen, maar ook dit cadeauseizoen een uitstekend cadeau-idee. Zie hier voor meer uitleg. En hier, hier en hier voor meer lemma's.)

Zie ook:

- Oek de Jong legt zelf een verband tussen zijn eigen werk en de Anton Wachter-cyclus

The School of Life in Amsterdam (Bibliotheekblad)

The School of Life, sinds 25 april geopend in Amsterdam, biedt 'heldere ideeën voor het dagelijkse leven'. Met classes en tours en binnenkort nog veel meer. 'Iedereen heeft zijn eigen antwoord op de levensvragen.'

'Als je er wat langer over doordenkt, doen bibliotheken en wij hetzelfde,' zegt Laurens Knoop (1972), samen met Peter van Duinen directeur van The School of Life in Amsterdam. 'Bibliotheken proberen mensen aan het lezen en aan het denken te krijgen. De voornaamste functie van ons is om gedachten op gang te brengen. Allebei doen we dat zonder achterliggende ideologie. Het verschil is dat bibliotheken dat nog altijd in eerste instantie doen door boeken uit te lenen en wij uitsluitend door programma's aan te bieden.'

Bibliotheken kunnen daarom zeker iets van The School of Life leren, denkt Knoop. 'Ik weet niet veel van bibliotheken af, maar ik weet wel dat de bezem erdoorheen wordt gehaald – een bloody shame, want lezen is superbelangrijk. Tegelijk lopen uitleningen terug, mede door de digitalisering. Bibliotheken moeten dus harder werken om hun informatie tot leven te brengen. Ook moet er een verjonging plaatsvinden. Want als iemand al de weg naar de bieb weet te vinden, is het daar weinig spannend.'

De voormalig managementconsultant van Motivaction heeft enig recht van spreken. The School of Life, gevestigd aan de Herengracht om de hoek van het Paleis op de Dam, is nog maar een paar maanden open. Maar de programma's trokken in tien weken al meer dan duizend 'studenten', zoals Knoop zijn publiek noemt. En precies de twintigers en dertigers waar hij op mikt – omdat er voor vijftigplussers al genoeg programma's in Amsterdam wordt aangeboden. 'We horen zelfs dat het niet uitmaakt waarover de avonden gaan. Men wil het gewoon een keer meemaken.'

De oorsprong van The School of Life ligt in Londen. Daar startte de schrijver/filosoof Alain de Botton in 2008 een plek waar mensen 'heldere ideeën voor het dagelijks leven' op kunnen doen. Dat gebeurt met avondlessen over vragen als How to find a job you love, weekenden onder leiding van schrijvers, conversational dinners over van tevoren vastgelegde thema's, seculiere preken op zondagmorgen, bibliotherapie-sessies, een boekwinkel en meer.

De kern van al deze activiteiten is: 'mensen bewustmaken van wat ze doen en denken,' zegt Knoop. 'Door ideeën aan te reiken, zorgen we ervoor dat ze helder denken.' Het gaat daarbij niet om ideeën uit een bepaalde leer die mensen moeten aanvaarden als hét antwoord op levensvragen – nee, 'de wijsheid zit van binnen. Die moet je niet van buiten halen, maar met bestaande ideeën als een vroedvrouw naar buiten brengen. Iedereen heeft zijn eigen antwoord op de levensvragen.'

Toen Knoop The School of Life al snel na de start leerde kennen, wilde hij meteen iets soortgelijks in Nederland oprichtte. Dat werd in 2010 Brandstof. Door het gebrek aan naamsbekendheid realiseerde hij zich al snel: dat wordt niets. Brandstof ontwikkelde zich daarop tot creatief conceptbureau dat – veelal filosofische – programma's bedacht en maakte voor onder meer omroep Human (Durf te denken), festival Lowlands en TU Delft (Broodje filosofie).

'Toch kwam The School of Life weer in beeld', vertelt Knoop. 'Samen met Peter [van Duinen], directeur van de Vrije Academie dat volwassenonderwijs aanbiedt, leek het ons leuk om het nog een keer te proberen. Nu onder dezelfde naam. Deels omdat The School of Life nu overal filialen opent – nu al in Melbourne, Parijs, Rio de Janeiro, Sao Paolo, maar binnenkort op veel meer plekken. En deels omdat Alain de Botton sindsdien nóg populairder is geworden dan hij al was.'

Knoop heeft dat geweten. 'The School of Life is echt een magische naam, die allerlei deuren voor ons opent. Bij wijze van spreken ieder uur krijgen we een mail of telefoontje van een partij die met ons wil samenwerken. Magazines die samen een programma willen ontwikkelen. Bedrijven die lessen willen organiseren voor hun medewerkers. En de pers vindt het kennelijk ook heel leuk. Ik heb al in tientallen bladen en programma's over ons gepraat.'

Misschien speelt ook de tijdgeest mee, oppert hij. Is er nu meer dan vier jaar geleden 'behoefte aan verdieping, betekenis- en richtinggeving, bezinning, en dat in een zekere rust, met alle prikkels die de hele dag op je af komen', somt Knoop op. 'The School of Life past ook in een trend van duurzaamheid, waarin praktisch en idealistisch handelen samenkomt. Zie ook Marqt, de supermarkt die de effectiviteit van Albert Heijn combineert met een oprecht verbeteren van de wereld.'

Voorlopig heeft The School of Life Amsterdam alleen de avondlessen uit Londen overgenomen. Tijdens bijeenkomsten van circa 3 uur kunnen studenten antwoord krijgen op vragen als How to be a better friend, How to stay calm of How to worry less about money. Ondanks de Engelse titels zijn de classes in het Nederlands. Sterker: de oorspronkelijke lessen zijn aangepast aan de Nederlandse situatie, waarbij citaten van Britse schrijvers zijn vervangen door die van Nederlandse auteurs.

Knoop: 'Wij hebben volledig de ruimte om een eigen programma op te zetten. We nemen meer over. We willen sunday morning sermons, met mensen als [reclamemaker] Erik Kessels en [filosoof] Ad Verbrugge. Maar we doen ook al eigen dingen: een dag tekenen met een jonge filosoof, door je eigen stad lopen door de ogen van een toerist of een toolkit voor werknemers. Dat zijn vijf avonden over werkgerelateerde thema's zoals jezelf zijn bij collega's en omgaan met werkdruk.'

Een belangrijk verschil met Londen zal zijn dat Amsterdam geen 1-op-1-sessies wil organiseren. Wie bibliotherapie wil zal dus de Noordzee over moeten. 'Eerder zou ik een programma willen ontwikkelen naar aanleiding van boeken. Denk aan een class over: hoe vind je een baan, naar aanleiding van romans daarover. Ik lees zelf nu Stoner van John Williams. Daar zitten prachtige handvatten in om een vraag te beantwoorden als: doe ik nu wat ik echt wil doen?'

Wat bibliotheken precies kunnen leren van The School of Life, kan Knoop moeilijk in eenvoudige richtlijnen zeggen. Veel hangt af van wat bibliotheken – die nog meer activiteiten moeten initiëren dan sommige, zoals de OBA, al doen – precies willen en voor welke doelgroep. Maar er zijn wel algemene lessen te geven over het organiseren van bijeenkomsten: 'Belangrijk is bijvoorbeeld dat de gespreksleider ervoor zorgt dat alle aanwezigen zich uitgenodigd voelen om een bijdrage te leveren.'

Essentieel vindt Knoop dat bibliotheken zich niet te veel focussen op online. 'Niet alles kan het internet overnemen. Dan ontken je een groot deel van wat de mens is: een sociaal dier, zoals Artistoteles al zei. Mensen willen bij elkaar komen, gezien worden, om gelukkig te kunnen zijn. Alleen door lichamelijk bij elkaar te zijn, kun je voorbij gaan aan de vluchtigheid van informatie – een filmpje van een minuut is vaak al te lang – en echte gesprekken met elkaar aangaan. Blijf dat gebouw dus inzetten.'

Ook moeten bibliotheken zichzelf blijven. 'Een doelgroep pleasen door hun taal over te nemen, werkt niet. Alleen als je doet wat je het best kunt, win je respect. De bibliothecaris die, met de bril op het puntje van zijn neus, in een hoekje zit te werken, die je vraagt naar een boek over liefdesverdriet en die je dan meeneemt om je te helpen – die bibliothecaris moet, ondanks de romantiek ervan, daarom niet verloren gaan. Ik weet alleen niet in welke vorm. Daar moet je over discussiëren.'

(Eerder gepubliceerd in Bibliotheekblad, aug 2014)

Uit De boekenapotheek: lees Thomése tegen een ongezonde levensstijl

J. Kessels: the novel – P.F. Thomése

Het bamischandaal – P.F. Thomése

Wie durft te beweren dat hij nooit stiekem een patatje oorlog eet? Toch nog een biertje achteroverslaat als hij al genoeg heeft gedronken? Of een sigaretje bietst terwijl hij eigenlijk gestopt is? Het is niet erg. Een leven zonder ongezonde ondeugden is zouteloos. Het wordt pas erg als je te vaak toegeeft aan lekkere trek. Als je elke dag een patatje oorlog eet, vijf keer in de week dronken bent en niemand je nog serieus neemt wanneer je beweert te zijn gestopt met roken.

Als je de controle over je vet-, drank- en nicotinezucht dreigt te verliezen, lees dan de twee hilarische romans die P.F. Thomése over zijn boezemvriend J. Kessels heeft geschreven.

Als er íémand ongezond leeft, dan deze flegmatieke Tilburger. Wanneer de schrijver zijn vriend opzoekt aan het begin van J. Kessels: the novel, trekt die een koud biertje open en steekt een sigaret op. Maakt niet uit hoe vroeg het is. Als ze op weg naar Hamburg in een Raststätte voor het eerst gaan eten, nuttigen ze schnitzels en koteletten met koffie. Opgewarmd Duits slachtafval, noemen ze het, dat hun niettemin uitstekend smaakt.

Zo gaat het maar door – ook in het vervolg Het bamischandaal. De schrijver en J. Kessels belanden dan samen in China, waar ze de vette kwaliteiten van de plaatselijke afhaalchinees testen. In Tilburg-Noord had J. Kessels al zijn vaste adresje voor een wekelijks ‘groot topculinair bamibacchanaal om je vingers bij af te likken’. De andere dagen eet hij macaroni met Smac of een blikje haring in tomatensaus.

De alcohol druipt van de pagina’s. Er hangt een permanente sigarettenwalm omheen. Maar vooral glanst het verhaal van het vet. Zozeer, dat je na de laatste lach snakt naar een lichte salade met een glaasje water. En dat minstens een paar weken achtereen.

(Uit: De boekenapotheek)

Meer over Thomése: De weldoener, Vladiwostok! en echte literatuur. 

Meer over De boekenapotheek: beschrijving, recensies, lezingen.

De boekenapotheek: actieprijs, etalagewedstrijd, lezingen

Vanaf vandaag tot en met 31 maart is De boekenapotheek tijdelijk in prijs verlaagd. Het boek kost nu 22,50 euro. Uitgeverij Podium en NRC Handelsblad voeren samen een lezersactie om het boek te promoten dat de krant 'een serieus boek' noemde, 'dat door middel van goed getroffen samenvattingen en handige lijstjes de lol en het nut van de literatuur viert.'

Tegelijk heeft de uitgeverij een etalagewedstrijd uitgeschreven. De boekhandels die de mooiste etalage maken met De boekenapotheek maken kans op een wellnessdag voor twee personen. In de jury zitten uitgever Joost Nijsen, vertegenwoordiger Gabina Veltkamp en ikzelf.

Ondertussen ben ik juist in de komende weken druk met de lezingen over bibliotherapie die ik verspreid over Nederland en Vlaanderen geef – van Baarn tot Bergen op Zoom en van Genk tot Gent. Zie voor het volledige schema hier.

Zie ook:
- een korte beschrijving van het boek
- een kleine toelichting op mijn werkwijze
- recensies en reacties
- voorpublicaties hier, hier en hier

De Boekenapotheek: lezingen in 2014

Binnenkort in een stad bij u in de buurt: een lezing over bibliotherapie, die ik heb gemaakt naar aanleiding van De boekenapotheek. Zie hier enkele recensies en reacties.

12 januari: Polare Leiden (Leiden)
17 januari: Het Leesteken (Purmerend)
23 januari: Libris Woerden (Woerden)
19 februari: Bibliotheek Hengelo (Hengelo)
7 maart, 20.00 uur: Quist (Bergen op Zoom) --> verplaatst naar een later moment
9 maart, 13.00 uur: Blokker (Heemstede)
12 maart: Den Boer (Baarn)
14 maart, 20 uur: Malpertuis (Genk)
28 maart, 18.00 uur: Eat & Read bij Staal (Haarlem)*
2 april: Walry (Gent)
23 april, 13.00 uur: De Groene Waterman (Antwerpen)
23 april, 20.00 uur: De Reyghere (Brugge)
14 juni: Cultureel Centrum Eemhuis (Amersfoort)
10 sep: Bibliotheek Zuid Kennemerland (Haarlem)
11 sep: Limerick (Gent)
10 okt: Bibliotheek Harelbeke (Harelbeke)

* Tijdens de Eat & Read geen lezing. Dan lees ik tussen de gangen van een heerlijke maaltijd literaire recepten voor bij culinaire kwalen.

Wordt hopelijk nog aangevuld.

De boekenapotheek: recensies en reacties

De boekenapotheek heeft niet te klagen gehad over belangstelling in de eerste zes weken na verschijnen. Hier een selectie van enkele reacties:

Een vermakelijke encyclopedie vol ongewone leestips en doortastende remedies (De Morgen)

De boekenapotheek is een serieus boek, dat door middel van goed getroffen samenvattingen en handige lijstjes de lol en het nut van de literatuur viert. (...) Het oorspronkelijke boek is flink door elkaar geschud (en loopt nu van Aanbranden tot Zwerflust) en veel van de bij ons minder bekende romans zijn vervangen door Nederlandse en Vlaamse titels. (NRC Handelsblad)

Ernst en pret, het is meteen typisch voor De boekenapotheek. Dank zij Maarten Dessing zijn Vlaanderen en Nederland goed vertegenwoordigd. (Knack.be)

Een schitterend bladerboek, en wat De boekenapotheek zo goed maakt, is dat je zin krijgt veel genoemde boeken (opnieuw) te lezen. (Het Parool)

Wat een geweldig boek is dat zeg. Zo mooi uitgegeven: met harde kaft, leeslintje, goud opdruk, prage, kapitaalbandje en prachtig vormgeven binnenwerk. (...) De boekenapotheek is een ideaal boek om naast je op de bank te leggen en daar geregeld in te bladeren om ideeen en geneeswijzen op te doen. (Boekblad)

[Berthouds en Elderkins] geloof in de kracht van lezen werkt aanstekelijk, waardoor de rijstebrijberg [aan mooie boeken] opeens weer op een tuin der lusten begint te lijken. (Trouw)

Tussen de ziektebeelden zijn ook handige toptienlijstjes opgenomen, bijvoorbeeld de tien beste romans voor op de wc, of de tien beste romans voor als je jezelf hebt buitengesloten. De lemma’s zelf zijn nog grappiger dan de onderwerpen voor toptienlijstjes. (Cultuurbewust.nl)

Een fijne manier om boeken te ontdekken. (Dag Allemaal)

Het uitgangspunt – het boek als pilletje tegen een kwaal – levert een brede waaier van ideeën op voor gepersonaliseerde geschenken. (Humo)

Dat ik daar zelf niet opgekomen ben. Ik heb het nu over De boekenapotheek , een literair / medisch handboek dat voor elke lichamelijke of geestelijke aandoening de gepaste remediërende lectuur aanbiedt. (Knack Weekend)

Van boeken word je beter, is een van de dingen die boeken ons het afgelopen jaar

hebben geleerd. (De Volkskrant)

Zie ook deze kleine toelichting op de bespreking in NRC Handelsblad.

Vanaf vandaag te koop: De boekenapotheek

Zie de voorpublicaties - remedies voor:
- ambitie, te veel
- mentale stagnatie
- onrechtvaardigheid, gevoelens van
- verlamming

En een verantwoording bij de Nederlandse uitgave: hier.

Naar aanleiding van 'De boekenapotheek' in NRC Handelsblad: een kleine verantwoording

Vanaf 19 november aanstaande is hij dan eindelijk te krijgen: de door mij bewerkte De boekenapotheek van Ella Berthoud en Susan Elderkin. Afgelopen vrijdag schreef Pieter Steinz in NRC Handelsblad de eerste recensie waarin ook mijn werk wordt beoordeeld. Ik citeer in extenso:

“Berthoud & Elderkin gooien hun net breed uit in de wereldliteratuur; des te teleurstellender is het dat er zegge en schrijve nul (0) Nederlandstalige romans in The Novel Cure zijn opgenomen. Gelukkig komt tegelijkertijd een Nederlandse bewerking op de markt, De Boekenapotheek, met aanvullingen van Boekblad-journalist Maarten Dessing. Die heeft zich er niet met een jantje-van-leiden vanaf gemaakt. Het oorspronkelijke boek is flink door elkaar geschud (en loopt nu van Aanbranden tot Zwerflust) en veel van de bij ons minder bekende romans zijn vervangen door Nederlandse en Vlaamse titels. Dat Dessing is afgeweken van het uitgangspunt van Berthoud & Elderkin en ook toneelstukken en non-fictie heeft geselecteerd, zij hem vergeven.

Honderd boekbeschrijvingen voegde Dessing toe, soms goed gevonden (zoals Kaas, dat in het lemma Ambitie Great Expectations vervangt), soms geestig (Het boek Ont van Anton Valens bij ‘Ongeopende post, angst voor’), soms obscuur (Die honden van boven van Ton Kruisbergen).

Zoals een medicijn een testprocedure moet doorlopen voor het op de markt gebracht mag worden, zo moet een boek zichzelf ook bewezen hebben om helend genoemd te mogen worden. Dessing rekruteerde zijn suggesties vooral uit de afgelopen jaren en uit het lijstje AKO- en Librisprijswinnaars (De passievrucht van Karel Glastra van Loon wordt drie keer voorgeschreven). Dat brengt zijn keuze uit balans. Erkende novel cures als Van de koele meren des doods, Eenzaam avontuur, Mystiek lichaam en Ons mankeert niets ontbreken, terwijl ruim baan wordt gegeven aan snel vergeten boeken van Henk Rijks en Bernard Dewulf.”

Ik heb me er inderdaad niet met een jantje-van-leiden afgemaakt. Dank Pieter, dat je dat hebt opgemerkt. Tegelijk roept het stuk het verlangen op om – alsnog – een verantwoording aan de Nederlandse editie toe te voegen.

Ik heb niet ‘erkende novel cures’ uit de Nederlandse literatuur gezocht en die aan het boek toegevoegd. De basis was het Engelse origineel. Ik heb voor aandoeningen waarvan het medicijn te Brits of te onbekend was een Nederlands alternatief gezocht. Ik heb soms eindeloos moeten speuren. Hoe vaak ik niet mijn ogen langs mijn boekenkast liet gaan, in de hoop op een ingeving. Steeds weer bekeek ik lijstjes van prijswinnaars of klassiekers in literatuurgeschiedenissen. En ja, dan kwam ik soms op een naar andermans mening te obscure titel. En heb ik het uitgangspunt van het boek iets opgerekt door ook een toneelstuk mee te nemen – zij het eentje (Warenar van P.C. Hooft) die zelden wordt opgevoerd en alleen wordt gelezen.

Natuurlijk zijn er uitzonderingen op de stelregel aan te wijzen. De wereldberoemde Dickens is geschrapt ten gunste van Elsschot. Sommige onbekende balsems zijn blijven staan omdat Berthoud en Elderkin er zo’n grappig stuk over hadden geschreven. En een enkele keer heb ik een aandoening in zijn geheel laten vervallen om lijders aan andere ziektes genezing proberen te bieden.

Maar dat neemt niet weg dat ik een bewerking heb gemaakt van een boek en geen Brits idee heb toegepast op de Nederlandse literatuur.

Een sneak preview is hier te vinden.