Nederland heeft er een nieuwe uitgeverij voor graphic novels
en andere beeldverhalen bij: SubQ. In tegenstelling tot Vlaanderen en Frankrijk heeft Nederland
nog steeds een bescheiden traditie, maar SubQ gelooft dat er een markt voor is.
Sinds 2013 trekt de ook de markt voor
beeldverhalen weer aan. Bij Scheltema staan nu vier kasten met beeldverhaal. ‘Mensen
willen óf een goedkoop e-boek of pocket óf, als ze dan toch geld uitgeven, iets
echt oogstrelends.’
AFLEVERING 1
Een uitgever of verkoper van strips zonder passie voor de
kunstvorm? Onbestaanbaar. Veel meer dan het A-boek drijft de stripwereld op een
grote persoonlijke liefde. ‘Ik lees al strips sinds begin jaren zeventig’, zegt
Co Sack, inkoper strips en ramsj van Scheltema. ‘En ik ben nu pas 51. Mijn
favoriet is Franquin. Vroeger ging het me om het verhaal, maar hoe ouder ik
word, hoe minder. Als ik al die volle tekeningen zie: echt geweldig. Er zit geen
enkele saaie achtergrond bij.’
Zo zijn ze allemaal. ‘Ik vind het hartstikke mooi dat ik er
gelijk bij werd gehaald om uitgever van SubQ te worden’, zegt uitgever Bart
Wessels van de nieuwe imprint van uitgeverij Q. ‘Ik heb strips altijd mooi
gevonden. Met Corto Maltese van Hugo
Pratt als favoriet. Dat is half avontuur, half droom, in zwart-wit, met veel
literaire verwijzingen. Heel mooi.’ De kleine stripwereld wordt dan ook bewoond
door een heel gezellig volkje’, zegt Ron Poland van stripdistributeur Strips in
Voorraad. ‘Zowel de uitgevers en winkeliers als de klanten. Er is veel gedeelde
passie.’
Zonder die liefde gaat het niet eens, meent Mat
Schifferstein van Sherpa. Hij wijst op De Bezige Bij. De uitgeverij kocht jaren
geleden de prestigieuze stripuitgeverij Oog & Blik. ‘Maar dan komen ze
erachter om wat voor oplages het gaat en hoe lang het duurt voor die
uitverkocht zijn. Zo’n uitgeverij denkt puur commercieel. Toen zijn de mensen
erachter vertrokken. Zij zijn Scratch Books begonnen. Een fantastische fonds
dankzij hun passie en ervaring. En bij De Bezige Bij stelt strip nauwelijks nog
wat voor.’
Hetzelfde geldt voor de boekhandel. Schifferstein: ‘Het
heeft nauwelijks zin om onze artistieke, intelligente strips aan de algemene
boekhandel te verkopen. Want zelfs als ze die willen hebben hoor je: “Maar we
hebben eigenlijk niemand met verstand ervan.” Tja. Dan kun je hooguit wat
mainstream humorstrips neerzetten. Om graphic novels te verkopen heb je
verstand van de inhoud nodig. Om te kunnen inschatten bij welke klanten er
belangstelling zou kunnen zijn.’
In de lift
Geld verdienen met strips is dan ook bepaald niet voordehand
liggend. Het Nederlandse taalgebied is er gewoon te klein voor, mopperde
Jean-Marc van Tol van Catullus eerder dit jaar in de Volkskrant. Alle uitgevers moeten er iets naast doen. Soms letterlijk:
Ger van Wulften en Esther Gasseling van Xtra nemen ook vormgevings-
respectievelijk tekstschrijversklussen aan. Schifferstein, die de eerste
twintig jaar zelfs als vrijwillig voor Sherpa werkte, doet ook freelance
klussen.
En soms besteden uitgevers tijd en energie aan
nevenproducten. Catullus verdient zelf aardig aan Fokke &
Sukke-merchandising. Scratch Books doet ook commerciëlere titels als de
heruitgaven van klassieke reeksen als Chlorophyl en Jan Kordaat. ‘En we doen
veel met verkoop van buitenlandse rechten’, vertelt Hansje Joustra. ‘Van al
onze Nederlandse auteurs, niet één uitgezonderd, hebben we iets verkocht. Nu
steeds meer strips af komen, wordt de verkoop in het buitenland een steeds
belangrijk deel van de omzet.’
Alle voor dit stuk gesproken partijen in de stripmarkt
zeggen dat het weer beter gaat met de strip. ‘De verkoop zit weer in de lift.
Eigenlijk al sinds 2013, maar vooral vanaf halverwege vorig jaar’, zegt Poland,
die veel kleine uitgeverijen vertegenwoordigt richting stripspeciaalzaken.
‘Zeker Silvester Strips en Dark Dragon Books groeien goed.’ Maar ook over
andere is hij niet ontevreden – Scratch, Sherpa, De Harmonie, De Bezige Bij, de
Vlaamse uitgeverijen Oogachtend en Bris, en meer.
Die groei vertaalt zich in meer ruimte voor het genre bij
Scheltema. Sack: ‘We hadden voor de verhuizing één bak – nu vier. We hadden
toen misschien meer kastruimte, maar de drie kasten die we nu hebben staan
handiger. Klanten die op de eerste etage komen zien het meteen naast de
literatuur staan als ze van de roltrap komen. Het interessante is dat juist
duurdere strips van 20 tot 40 euro steeds makkelijker verkopen. Dat maakt de
kassa-aanslag van strips interessanter.’
Oogstrelend
Over het waarom van een groeiende stripmarkt is echter geen
eensluidend verhaal te vertellen. Poland begint over het verschijnen van mooie
boeken die goede recensies in dag- en weekbladen krijgen en soms zelfs in
tv-programma’s in de lucht worden gehouden – zoals In the Pines van Erik Kriek (Scratch Books), De arabier van de toekomst van Riad Sattouf (De Geus) en Het gat van Oyvind Torseter (De
Harmonie) die allen door het De Wereld
Draait Door-panel werden genoemd.
Anderen zijn sceptischer over de invloed van de media. Bij
Sherpa is het eerder toeval dat Schifferstein en zijn medewerker zichzelf sinds
een jaar of vier kunnen uitbetalen. ‘We hebben herdrukken van klassieke strips
uit de jaren zeventig: Roodbaard, Blueberry, Ravian en Laureline. Daar blijkt
nu een publiek van vijftigers, zestigers voor te zijn die daar uit nostalgie
omnibussen van kopen. De oplagen blijven marginaal: 500 exemplaren. En je
verkoopt ze tegen bodemprijzen. Maar toch.’
Gasseling zegt dat je als uitgever ook slim moet meebewegen
met de markt. ‘Met Xtra doen we veel zwart-witstrips, maar we verkennen –
uiteraard vanuit wat wij interessant vinden – uitgaven met meer kleur, luxere
verzorging, grotere formaten. Dat heeft te maken met een trend die je ook op de
A-boekenmarkt ziet: mensen willen óf een goedkoop e-boek of pocket óf, als ze
dan toch geld uitgeven, iets echt oogstrelends. Dan betalen ze maar wat meer.’
Ook moet een uitgever titels slim marketen. Niet blijven
hangen in het wereldje van stripspeciaalzaken en stripbeurzen waar altijd hetzelfde
publiek komt. Gasseling: ‘Wij hebben veel strips met maatschappelijke thema’s.
Dat biedt ruimte voor extra afzetkanalen. Neem Heel erg anders van Shiuan-Wen Chu, dat over autisme gaat. Dan
benader ik actief clubjes die daarmee bezig zijn. Ook staan we op culturele
festivals als Winternachten. Dan benadert het publiek onze stand wel alsof we
exotische vogeltjes hebben. “Goh, strips, wat een leuk genre”. Maar je probeert
wat.’
Recensies
De gespecialiseerde stripuitgevers vinden dat de
media-aandacht voor strips eerder terugloopt. Anders dan bijvoorbeeld Wessels die
daar mede rechtvaardiging inziet om met SubQ te starten – dat volgens het
persbericht destijds is opgericht omdat het beeldverhaal steeds belangrijker
wordt. ‘Als je ziet dat Erik Kriek na vermelding in DWDD meerdere drukken
krijgt, weet je dat er publiek voor dit soort boeken is. Het is zaak dat te
vinden. Meer bespreking in kranten helpt daarbij.’
Schifferstein zegt daarentegen dat hij van Het paradijs verloren van Pablo Auladell
– een 320 pagina’s tellende bewerking van het gelijknamige gedicht van John
Milton – zegge en schrijve één recensie heeft gekregen. ‘Ik heb ontzettend veel
moeite gedaan omdat ik afhankelijk ben van besprekingen. Voor
stripspeciaalzaken is dit te veel een koffietafelboek, voor algemene
boekhandels is strip sowieso voor kinderen. Als ware het een prentenboek. En
dan één recensie. Heel frustrerend. Als ik het van tevoren had geweten had ik
nooit de rechten van dit schitterende boek gekocht.’
Ook Gasseling vindt de media-aandacht minder dan vroeger.
‘Journalisten willen wel, maar van hen begrijp ik dat hun kranten heel weinig
ruimte ervoor over hebben. En dat terwijl strips mediageniek zijn. Een krant
kan echt iets laten zien. Bovendien hebben wij relevante strips zoals
recentelijk twee graphic novels over de Great Depression. Dat sluit goed aan
bij de economische crisis. Een mooie insteek, zou je zeggen, maar ik kreeg het
er niet doorheen. Wat kun je dan nog als uitgeverij?’
(Eerder gepubliceerd in Boekblad magazine, mei 2016)
Zie ook:
Geen opmerkingen:
Een reactie posten