Hoe ervaren
schrijvers de boekhandels, uitgevers en boekenvakorganisaties waar ze mee
samenwerken? Auke Hulst zette tientallen auteurs aan om een verhaal te schrijven over het huidige politieke klimaat. En kreeg zijn uitgever
Ambo|Anthos mee. Het wordt 'keihard bikkelen' om de bundel tijdig af te
krijgen.
Het huidige politieke klimaat zette je
aan tot actie. Wat was hét moment dat je dacht: en nu moet ik iets doen?
'Ik volg met
name de Amerikaanse politiek al heel lang intensief, en maakte me al grote
zorgen over de situatie daar, al had ook ik mezelf een tikkeltje in slaap
gesust met de gedachte: het ambt zal Trump wel temmen. Maar direct bij de
inauguratie – en zijn dystopische “American carnage”-speech – werd duidelijk
dat dat ijdele hoop was. Ergens in die eerste week van zijn presidentschap, in
de kakofonie van meningen en onder de informatielawine van de tijdlijn, begon
het me te frustreren dat de literatuur, fictie, zo onmachtig is. Direct gevolgd
door de gedachte: maar dat hoeft toch niet?'
En toen bedacht je het idee voor de
verhalenbundel Als dit zo doorgaat.
Maar literatuur schrijven en publiceren duurt toch zo lang dat je nooit op de
actualiteit kunt reageren?
'Ja, normaal
duurt het een eeuwigheid om een boek te maken en in de winkel te krijgen, maar
waarom niet een bundel literaire vergezichten verzamelen, die tegelijk
reflecteren op dit kruispunt in de geschiedenis en alle literaire middelen
inzet om het moment te overstijgen? En zo’n bundel dan gewoon in een maand in
de winkel krijgen. Gekkenwerk, in zekere zin, maar tot mijn verrassing durfde
mijn uitgever het aan. Maar zouden ook schrijvers bereid zijn op zo’n korte
termijn nieuw werk te leveren? Het antwoord bleek: ja. Iedereen voelt zich
ontzettend betrokken, wat een geluk bij het ongeluk is.'
Waarom vind je dat uitgerekend schrijvers
iets moeten doen?
'Schrijvers
moeten schrijven wat ze willen schrijven. Dus nee, ik vind niet dat uitgerekend
schrijvers een plicht hebben. Maar dit is wel een moment waarop iedereen die
het aan het hart gaat, ongeacht beroep, zich geroepen zou moeten voelen meer te
doen dan een online-petitie te tekenen. De literatuur heeft het unieke vermogen
invoelbaar te maken wat in het publieke debat abstract blijft, namelijk: hoe
gaat de wereld die we aan het maken zijn eruit zien? Literatuur kan het
menselijke, het filosofische en politieke verbinden. Boeken als Brave New World en 1984 hebben al laten zien welk overstijgend vermogen de literatuur
heeft. Na meer dan een halve eeuw zijn die boeken nog ijkpunten in het publieke
debat. Omdat ze het hoofd en het hart penetreren; omdat ze iets tot leven
wekken. Welk opiniestuk uit 1949 heeft dat vermogen?'
Verwerken schrijvers niet altijd al een
politieke dimensie in hun werk? Jij bijvoorbeeld in je roman Slaap zacht, Johnny Idaho.
'Mijn eigen
werk heeft, zeker in dat boek, een duidelijke politieke dimensie. Het schetst
de perverse gevolgen van een neoliberale heilstaat, waarin bedrijven baas zijn
en individuen tot eenzaamheid en onmacht zijn veroordeeld. Maar het is wel zo,
en daar ben ik me van bewust, dat de maatschappelijke rol van literatuur
gemarginaliseerd is. Ik hoop dat het statement dat zo’n bundel maakt door zeer
heet van de naald te zijn, dat doorbreekt. Dat mensen er nieuwsgieriger naar
zijn, dan ze zouden zijn naar een politieke roman die jaren heeft liggen
sudderen.'
Ben je blij met de respons van auteurs?
'Ik heb
natuurlijk meer schrijvers gevraagd dan er ja zeiden, waaronder een paar grote
buitenlandse namen. Ik ging er vanuit dat maximaal 1 op de 3 zou toezeggen.
Niet omdat mensen het project niet zouden steunen – wat dat betreft waren de
reacties unaniem enthousiast – maar omdat zo’n strakke deadline impliceerde dat
sommigen het echt niet in hun agenda zouden kunnen passen. Maar zoals gezegd:
wel van iedereen steun en aanmoediging. En in één geval het aanbod om, mocht de
situatie heel acuut worden, op het platteland te komen onderduiken.'
Hoe heb je de selectie gemaakt? Het valt
me op dat er relatief veel auteurs van je eigen uitgeverij Ambo|Anthos bij
zitten.
'We hebben
uiteindelijk iets tussen de 20 en 25 schrijvers in de bundel, waarvan vijf van
Ambo|Anthos. Vergelijkbaar met Atlas Contact. Mogelijk dat schrijvers van
Ambo|Anthos zich iets meer geroepen voelden om ja te zeggen, omdat het
tenslotte hun uitgeverij is die de nek uitsteekt. Bij de A|A-schrijvers was het
‘ja’-gehalte in elk geval meer dan 60%.
Laat je de deelnemende auteurs volledig
vrij?
'Het uitgangspunt
is: “Als dit zo doorgaat”, een gekend gegeven uit de speculatieve fictie. Maar
de invulling daarvan is helemaal vrij. De eerste bijdragen komen nu binnen en
daar zitten al prachtige verhalen bij.'
Is het eigenlijk veel werk om zo'n bundel
samen te stellen?
'Ik heb dat
natuurlijk vreselijk onderschat, maar gelukkig word ik gesteund door een stevig
team bij Ambo|Anthos. Mijn redacteur Liesbeth Vries doet heel veel werk, en we
gaan straks met een pool van correctoren en bureauredacteuren keihard bikkelen.
De periode tussen inleveren en het moment dat we naar de drukker gaan is heel
krap, dus je kunt het niet met een standaardteam af. Alles zal in de hoogste
versnelling moeten: correctie, zetten, communicatie met winkels, promotie. Dat
maakt het ook heel spannend.'
Waarom verschijnt het boek vlak voor de
Tweede Kamerverkiezingen? Wil je daar invloed op uitoefenen?
'Het idee kwam
echt voort uit de woede en verbijstering die ik voelde in die eerste week Trump.
Dat de Tweede Kamerverkiezingen er zo vlak op zitten, is eigenlijk toeval. Maar
geen ongelukkig toeval. Het idee van dit soort fictie is dat het mensen
aanspoort iets langer stil te staan en serieus te overdenken: welke wereld wil
ik eigenlijk? En dan moet je ook kijken naar trends binnen Europa, binnen
Nederland. Ik ben, dat lijkt me duidelijk, geen fan van Wilders of Baudet, maar
zo’n bundel is geen verkapt stemadvies. Het is een uitnodiging langer stil te
staan bij keuzes en hun mogelijke gevolgen.'
Ambo|Anthos werkt belangeloos mee. Vind
je dat vanzelfsprekend?
'Ik vind dat
zeker niet vanzelfsprekend, al kan het volgens mij nooit kwaad als bedrijven
een maatschappelijk bewustzijn hebben. Hoe dan ook wil ik er zelf niets aan
verdienen – wat ik betaald krijg, wordt overgemaakt aan het Center for Public
Integrity, een onafhankelijke instantie die onder meer onderzoeksjournalistiek
financiert.'
Zijn boekhandels moreel verplicht om een bundel
als Als dit zo doorgaat prominent in
de winkel te leggen?
'Nee. Maar het wordt wel zeer gewaardeerd als ze het doen.'
'Nee. Maar het wordt wel zeer gewaardeerd als ze het doen.'
(Eerder gepubliceerd op Boekblad.nl, 8 feb)
Zie ook:
Geen opmerkingen:
Een reactie posten