Hoe
ervaren schrijvers de boekhandels, uitgevers en boekenvakorganisaties waar ze
mee samenwerken? Ewoud Sanders reisde in de Boekenweek langs boekhandels om
zijn erotisch ABC te promoten. En hij had een ontmoeting met uitgeverij Den
Hertog, die volgens hem een kinderboek met antisemitische kenmerken uitgeeft.
Is Pruimen op sap speciaal voor de
Boekenweek gemaakt?
'Het was een idee van Olivia Ettema, die tot vorig
jaar mijn rubriek over taal in NRC
Handelsblad illustreerde, om uit die teksten een beknopt erotisch
woordenboek samen te stellen. Sander Knol van Xander bedacht dat het een goed
idee was om de – overigens bewerkte en uitgebreide – teksten uit te brengen
voorafgaand aan deze Boekenweek. Ik ken hem omdat ik eerder een boek bij hem
heb uitgegeven.'
U bent
geen auteur die ieder jaar bij bekendmaking van het thema als eerste denkt: wat
zou ik daarmee kunnen?
'Dit is de eerste keer dat ik iets maak dat inhaakt op
het thema. Dat komt omdat ik ben geïnteresseerd in de cultuurgeschiedenis via
erotiek. Dat kun je heel goed ophangen aan taal. Het boekje gaat onder meer
over woorden die lang verborgen zijn gebleven. Of betekenisveranderingen, zoals
van "klaarkomen" dat aanvankelijk niets met het orgasme te maken had.
Over dergelijke woorden heb ik in mijn rubriek vaak over geschreven. Dit is
natuurlijk hét moment om daar een bundeling van te maken. Het krijgt toch extra
aandacht in de boekhandel.'
Boekhandels
zeggen dat er dit jaar weinig boeken zijn verschenen ter gelegenheid van het
Boekenweekthema. Is dat ook uw indruk?
'Ik zag anders bij de boekhandels waar ik heb
opgetreden van alles liggen. Maar voor zover ik daar iets over kan zeggen, is
het waar dat er jaren zijn geweest met een enorme overdaad aan
gelegenheidsuitgaven. Uitgevers zijn tegenwoordig door de veranderingen in de
markt een stuk voorzichtiger. Niet alleen in de Boekenweek.'
Hoe merkt
u dat?
'Zelf heb ik er geen last van. Ik leef van de pen,
maar niet alleen van het schrijven van boeken. Ik heb mijn rubriek. Ik heb de
afgelopen jaren ook een proefschrift geschreven over jeugdverhalen over
jodenbekering. Wel is het moeilijker om een uitgever te vinden voor taalboeken.
In jaren na een megahit waren er veel kansen bij uitgevers die willen
profiteren van een trend. Eind jaren tachtig was dat Turbotaal van Jan Kuitenbrouwer, recenter de boeken van Paulien
Cornelisse. Maar over het algemeen wordt deze markt kleiner. Ook voor
taalverzamelingen. Van Dale verkocht ooit een paar honderdduizend exemplaren
van toch een peperduur woordenboek. Die oplage halen ze bij lange na niet
meer.'
Moet u
méér doen om uitgeven te kunnen worden? Bijvoorbeeld door u te committeren aan
een marketinginspanning?
'Het vak van schrijver is in dat opzicht zeker
veranderd. Je moet zelf publiciteit maken, kunt dat niet allemaal overlaten aan
de uitgever. Ik ben zelf erg actief op dit gebied. Vanaf het moment dat je kon
bloggen of twitteren heb ik dat gedaan. Domweg omdat ik dat leuk vind. Goed,
het blijft enigszins gênant om schouderklopjes van anderen publiek te maken
door je volgers te wijzen op mooie besprekingen of komende optredens. Maar dat
hoort er tegenwoordig bij, denk ik dan.'
U treedt
deze Boekenweek op bij Pontier (Vlaardingen), Blokker (Heemstede), Stevens
(Hoofddorp) en Donner (Rotterdam). Had u als auteur van een thematitel niet
gerekend op meer uitnodigingen?
'Nee hoor. Ik ben geen literaire schrijver. Die trekken
meer publiek dan een auteur van taalboeken. Ik denk ook dat de mensen die komen
mij vooral kennen uit NRC. De avond
in Hoofddorp ging trouwens niet door vanwege te weinig belangstelling. Stevens
zou er speciaal voor open moeten blijven, toen hebben we in overleg besloten
het af te blazen.'
Dan mist
u inkomen.
'Ja. Maar ik heb zo veel liefde voor de boekhandel dat
het niet goed voelt om ze op kosten te jagen.'
In uw
proefschrift klaagt u de uitgeverijen Den Hertog en Koster aan. De eerste heeft
aangekondigd het bewuste kinderboek met antisemitische elementen niet meer te
herdrukken, de tweede zwijgt. Wat vindt u van hun reactie?
'Het gaat me vooral om Den Hertog. Koster maakt boeken
voor jongere kinderen, Wat daarin staat is veel onschuldiger. Het zou
sympathieker zijn geweest als Den Hertog De
zoektocht van Lea Rachel uit de handel had gehaald, maar ik ben ook blij
dat ze het niet herdrukken. Zo blijft een nieuwe generatie
protestants-christelijke kinderen de vooroordelen uit dit boek bespaard. Als
hen voortdurend wordt voorgehouden dat joden grote haakneuzen hebben en op de
grond spugen als ze de naam Jezus horen, is het heel moeilijk later van die
ideeën af te komen. Heel fijn dat een wetenschappelijk boek zo snel zo'n effect
heeft. Ook onder druk van organisaties als het CIDI natuurlijk.'
Deze
discussie raakt aan die van vorig jaar toen een aantal fondsauteurs van De
Bezige Bij wilde dat deze uitgeverij geen pamflet van Abou Jahjah publiceerde.
'Voor mij is dat iets anders. Voor volwassenen mogen
van mij de extreemste denkbeelden worden gepubliceerd. Volwassenen kunnen zelf
een oordeel vormen. Kinderen niet. Uitgeverijen moeten zich heel bewust zijn
van wat ze hen te lezen geven – of het nou gaat om beschrijvingen van
zwarten, homoseksuelen, sinti of joden. Het merkwaardige is in dit geval dat de
uitgeverij zeker geen antisemitisme wil uitdragen en het boek niet
antisemitisch vindt. Het is een historische roman, zegt de uitgever.'
Zouden
Nederlandse uitgevers daarom in navolging van Amerikaanse collega's sensivity readers moeten inhuren om
kwalijke vooroordelen uit boeken te zeven?
'Je zou verwachten dat uitgevers voldoende common
sense hebben. Niemand zal nu een Lolita-achtige roman brengen over een
pedofiele relatie tussen een volwassene en een kind. Maar misschien zijn sensivity readers een goed idee – als ze
zelf een blinde vlek voor sommige vooroordelen hebben.'
(Eerder gepubliceerd op Boekblad.nl, 29 mrt)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten