vrijdag 21 april 2017

Interview Nelleke Noordervliet: boekhandels en uitgevers kunnen meer doen om literaire fictie te promoten (Boekblad)

Literaire fictie wordt minder gelezen, schreef Nelleke Noordervliet in Trouw. Er gaat daarmee iets verloren: de literatuur als middel om jezelf en de wereld te leren kennen. Noordervliet vindt dat boekhandels en uitgevers een taak hebben om literaire fictie te blijven promoten. Bijvoorbeeld met een Youtube-kanaal.

Hoe lang heeft u al het gevoel dat literaire fictie minder wordt gelezen?
‘Misschien al dertig jaar, maar met name de laatste tien jaar is een duidelijke neergaande beweging ingezet. Vroeger wachtte heel Nederland op een nieuwe roman van Hermans, Haasse of Mulisch, maar ook anderen – F. Springer bijvoorbeeld – hadden een omvangrijk geïnteresseerd publiek. Schrijvers die niet de verkoopcijfers van de grootste namen hadden, verkochten daarom zo goed dat ze altijd werden gesteund door hun uitgevers. Die stevige basis is smaller geworden, al ging het in de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw nog goed. Pas sinds de opkomst van internet is het leesgedrag enorm verstrooid en gefragmenteerd geraakt. Wordt het ook meer beïnvloed door hypes. De financiële crisis heeft de neergang versterkt: veel boekhandels die het de eerste twee jaar nog volhielden, moesten uiteindelijk sluiten.’

Merkt u het ook aan uw eigen verkoopcijfers?
‘Ik heb een behoorlijk en vast publiek, maar dat is inderdaad minder geworden. Dan kun je zeggen: misschien zijn al die lezers doodgegaan. Maar mijn verlies wordt niet gecompenseerd door een betere verkoop bij jongere auteurs. Das Mag doet zijn best, maar ook zij krijgen maar een beperkt aantal jongeren aan het lezen.’

NRC Handelsblad schreef onlangs dat literaire fictie in de bestsellerslijst wordt verdrongen door andere genres. Er is daarin een verschuiving.
‘Dat onderzoek is misschien oppervlakkig, gebaseerd op wat in de Bestseller 60 staat, maar wel degelijk een indicatie. Tegelijk staat in de Leesmonitor: het valt mee met literaire fictie lezen. Ligt het aan de definitie? Wellicht. Sinds de opkomst van genres als de literaire thriller wordt het begrip ruimer gedefinieerd.’

Hebben vooral in literatuur gespecialiseerde boekhandels moeten sluiten?
‘Dat denk ik niet. Dat ligt eerder aan schaal: vooral boekhandels die in een bepaalde buurt hun eigen publiek bedienden zonder steun van een groot concern achter zich hebben het loodje gelegd. Maar je ziet de teruggang van literaire fictie wél in de boekhandel. Bruna’s of boekhandels op stations en vliegvelden hadden vroeger naast hun stapels blockbusters wel een paar kasten met andere boeken. Die zijn allemaal opgeruimd. Daarnaast zijn er zeker nog een aantal boekhandels die hun best doen om een gevarieerd aanbod te presenteren. Al staat dat om commerciële redenen onder druk. Zo zie je dat de omloopsnelheid groter is geworden. Lag je vroeger bij wijze van spreken een paar maanden prominent in alle boekhandels, tegenwoordig verdwijnt je boek binnen drie maanden. Het venster waarin je boek kan worden verkocht is kleiner geworden.’

Besteden uitgevers minder aandacht aan literaire fictie?
‘Ze zijn door dezelfde commerciële druk voorzichtiger geworden. Het systeem van interne subsidiëring, waarbij uitgevers de inkomsten uit bestsellers gebruikten om andere boeken – góéde boeken, vanzelfsprekend – uit te kunnen geven, werkt niet meer zoals vroeger. De marges zijn kleiner geworden en daarmee de risico’s groter om minder goedverkopende boeken uit te geven.’

Waardoor juist literaire auteurs worden gedumpt.
‘Gedumpt is niet het goede woord. Uitgevers zijn voor zover ik ze ken allemaal liefhebbers van het goede boek. Er is dus geen rücksichtsloze slachting onder schrijvers aan de gang. Eerder dat uitgevers terughoudender zijn geworden en de verschijning van boeken uitstellen of strenger op kwaliteit zijn. Boeken waarvan ze na redactie het gevoel hebben dat het kwalitatief onder de streep blijft, zouden ze vroeger toch op de markt brengen. Nu niet meer. Jonge schrijvers hebben op hun beurt meer moeite om door te dringen tot uitgeverijen en als ze er eenmaal zijn, moeten ze erg hun best blijven doen om zich te blijven bewijzen.’

En krijgt de literaire fictie die wél wordt uitgegeven, voldoende aandacht van uitgevers? Of concentreren zij zich steeds meer op blockbusters?
‘Nee. Zeker mijn eigen uitgeverij Atlas Contact niet. Ik hoor dat als iets is tegengevallen, ze daar zelf enorm mee zitten en alsnog alles uit de kast halen om het onder de aandacht te krijgen. Al zijn daar natuurlijk grenzen aan. Je kunt geen pr-campagne van een ton voeren voor een boek waarvan je weet dat het voor een select publiek geschikt is.’

Hebben literaire boekhandelaren en uitgevers een taak om méér te zijn dan een bedrijf?
‘Dat geloof ik zeker. Het zijn instellingen met een culturele opdracht die ze serieus moeten nemen. Ze moeten het belang van literaire fictie uitdragen en met bepaalde evenementen ondersteunen. Dat gebeurt ook, maar ik denk dat het beter kan. Boekhandels en uitgeverijen kunnen meer samenwerken met andere instellingen in het boekenvak en zich minder ouderwets opstellen. Minder traditioneel. Neem internet. Ze doen heus wat aan sociale media, maar waarom is er geen Youtube-kanaal waarop zij samen een mooi boekenprogramma uitzenden met spraakmakende interviews, kritieken en dergelijke? Op de gewone tv gebeurt het niet, en dan nog: steeds meer mensen kijken geen tv meer, maar zoeken op internet naar hun eigen programma’s. En als dat Youtubekanaal er is, moeten ze zich erachter zetten om dat bekend te maken. Al hoeft dat kanaal niet alleen literaire fictie in de aandacht te zetten. Andere genres als kinder- en jeugdliteratuur verdienen dat ook.’

Zou de CPNB naast alle acties voor spannende boeken, spirituele boeken en wat niet al ook een speciale week of maand voor literaire fictie moeten organiseren?
‘Er zijn al genoeg dagen, weken en maanden. Bedenk liever iets anders. En: literaire fictiemaand? Dat wordt het genre zo’n gehandicapt kindje. Het is beter om bij al die acties óók aandacht te besteden aan literaire fictie. Bij de Spannende Boek Weken: er is ook buitengewoon spannende literaire fictie. Bij de Maand van het Spirituele Boek: me dunkt dat daar veel literaire fictie bij te vinden is. Maak al die acties breder.’

En wat kunnen schrijvers zelf doen – naast het schrijven van literaire fictie?
‘Via SSS en dergelijke ontmoeten ze al overal in het land hun publiek. Sommigen onderhouden via internet rechtstreeks contact met hun lezers. Nee, ik denk dat er al meer gebeurt dan je geneigd bent denken. Jongere én oudere auteurs zijn heel gewiekst daarin. Maar uiteindelijk gaat het om een geconcentreerde aanpak van alle partijen: boekhandels, uitgevers, organisaties in het boekenvak en schrijvers. En begin bij het onderwijs, want dat is de basis van alles. Het is ook erg spijtig dat de leeslijsten op de middelbare school en zelfs bij de studie Nederlands op universiteiten angstaanjagend korter zijn geworden.’
(Eerder gepubliceerd op Boekblad.nl, 14 apr)

Geen opmerkingen: