Wie maakt er eigenlijk géén gebruik van de Espresso Book
Machine? Ongepubliceerde schrijvers die een uitgever voor hun werk proberen te
interesseren met een gedrukt boek in plaats van een typoscript. Docenten die
hun lesmateriaal in boekvorm voorschrijven voor hun leerlingen. Organisatoren
die voor hun evenement een boekje in beperkte oplage willen hebben. De lijst is
eindeloos.
Maria Minaya en Steven van Lijnden, die de EBM in het
Amsterdamse filiaal van The American Book Center (ABC) bedienen, lopen over van
anekdotes over hun klanten. 'Een keer maakte een jongen een verrassingsboekje
voor zijn vriendin', zegt Van Lijnden. 'In een oplage van één. Dan blader je
het even door als het geprint en gelijmd uit de machine komt. Oeps, snel weer
dicht. Dat bleek heel persoonlijk.'
Ook maakte een groep van twintig studenten grafisch
ontwerpen ter plekke binnen één dag een boek – met veertien verschillende
omslagen. 'En weet je nog, die historicus?', zegt Minaya tegen haar collega.
'Hij had een boek over het rampjaar 1672 gepubliceerd. Dat was al veertig jaar out of print of zo. Dat wilde hij opnieuw
beschikbaar maken. Zijn vrienden kochten het allemaal. Dertig, veertig
exemplaren.'
Vier jaar staat de Espresso Book Machine deze maand in de
zogeheten White Room op de tweede verdieping. In het voorjaar van 2011 volgde
een tweede machine in het ABC-filiaal in Den Haag – een alweer iets verbeterde
versie. Het gebruik ervan is gestaag gestegen naar zo'n 3000 exemplaren per
jaar. Destijds zei eigenaar Lynn Kaplanian-Buller dat 5000 stuks nodig waren om
winstgevend te zijn. Dat blijkt toch minder te zijn.
De EBM's die ongeveer een ton per stuk kostten en in vijf
jaar worden afgeschreven, draaien 'break-even', zegt ze. Maar het gaat haar
zeker niet alleen om de commerciële waarde. 'Ze brengen goodwill en traffic
naar de winkels. En ze ondersteunen schrijvers, promovendi, bundelaars.' Ook
zijn de mogelijkheden nog niet uitgeput. 'We zouden ook voor uitgevers advanced reader copies kunnen maken.'
Ook Van Lijnden denkt dat er nog altijd groei mogelijk is.
'Printing on demand is een concept dat nog steeds niet is ingeburgerd. En dan
is pod in een winkel weer wat anders. Mensen lopen hier nog steeds verbaasd
binnen: hè, een printer in de boekwinkel. En vervolgens moeten de mensen die de
EBM hebben leren kennen maar net op het moment dat ze een boek willen maken aan
ons denken.'
Aanvankelijk dacht The American Book Center de Amerikaanse
machine vooral te zullen gebruiken om boeken sneller te kunnen leveren. Klanten
zouden niet een of twee weken moeten wachten tot een boek uit de VS was bezorgd
– nee, ze zouden hooguit een half uur wachten tot het uit de EBM zou
beschikken. De database bevat 3,3 miljoen titels – uit het publieke domein én
rechthebbend. [Zie kader.]
Natuurlijk wordt er wel uit de database geproduceerd. Maar
niet in enorme aantallen: drie tot vier keer per week, schatten Minaya en Van
Lijnden. 'Meestal gaat het om één exemplaar per keer. Ook drukken we wel eens
een paar exemplaren van een titel voor onze eigen voorraad,' zegt Van Lijnden.
'Waarschijnlijk komt het omdat er nog te weinig uitgevers titels beschikbaar
stellen voor de EBM.'
Al zijn er klanten voor wie de database niets minder dan een
uitkomst is. Van Lijnden: 'We hebben ook twee klanten die heel veel romantische
fictie lezen. Die willen tot zeven boeken tegelijk uit de catalogus.' Minaya:
'En er is een klant die Middeleeuwse Italiaanse literatuur wil hebben. Hij laat
die regelmatig vanuit Google Books drukken. Soms heeft hij zelf een pdf bij
zich.'
Van de zelf publiceerde auteurs die het leeuwendeel van de
klanten uitmaakt willen maar een enkeling zijn eigen boek te koop aanbieden. De
ABC-site biedt er momenteel nog geen vijftig aan. 'Hoewel het heel handig kan
zijn', zegt Van Lijnden die zelf Gay and
Happy: The International Guide for Gay Men via de EBM aanbiedt. 'Je kan de
inhoud blijven aanpassen en zo steeds nieuwe versies maken.'
De meesten willen gewoon een boek in handen hebben – voor
zichzelf of een kleine groep. De oplagen blijven dan ook klein. Honderd
exemplaren of meer komt maar heel zelden voor. 'Meestal blijft het tussen de
tien en twintig,' zegt Minaya. 'Dat komt omdat men boven de tien exemplaren 15
procent korting krijgt. Boven de dertig 20 procent, maar dat is dan weer te
veel in één keer.'
In de winkel zie je de EBM-uitgaven dan ook weinig. Vlakbij
de machine staan twee planken met uitgaven. Maar dat is meer om te laten zien
wat de machine kan dan om te verkopen. Van Lijnden haalt meteen de boeken van
de grafische studenten en de historicus te voorschijn. 'Uiteindelijk beslist
ook de buyer van een afdeling of hij een boek inkoopt. Het moet wel bij het assortiment
passen.'
Zeker de laatste maanden produceert de Espresso Book Machina
tijdens openingstijden in Amsterdam bijna non-stop boeken. Klanten doen er
daarom goed aan om van tevoren een afspraak te maken. 'We proberen flexibel te
zijn,' zegt Minaya. 'Het is zonde als mensen voor niets komen. Als er een grote
opdracht is, kan er altijd wel een exemplaar van een andere titel tussendoor.'
Van Lijnden en Minaya staan er tijdens het proces de hele
tijd bij. 'Ik werk ook op de afdeling special
orders,' zegt Van Lijnden. 'Daar kan ik horen als hij klaar is. Dan ga ik
naar beneden om op de knop te drukken. Voor elk exemplaar moet je twee keer op
een knop drukken. En je moet regelmatig controleren: ligt het boekblok nog
goed? De EBM is niet compleet handwerk, maar wel ambachtelijker dan in een
drukkerij.'
Beide doen meer dan alleen boeken produceren. Ze bekijken de
bestanden van iedere klant en, als het niet te veel werk is, passen die zo
nodig aan. 'Niet iedereen kan een cover maken,' zegt Van Lijnden. 'Dan zorgen
wij dat het er goed uitziet. Of mensen maken soms beginnersfouten: zitten alle
paginanummers links, wat er natuurlijk gek uitziet als je er een boek van
maakt.'
Ook daarin zit een meerwaarde van hun werk, denken beiden.
'Men is blij dat ze, anders dan veel selfpublishing platforms, hier een stem
horen en een gezicht zien. Wie iets vraagt, krijgt meteen antwoord,' zegt
Minaya.
De klanten mogen zelf niet aan de EBM zitten. Gelukkig
gebeurt dat ook weinig. Bordjes met 'staff only' en gele, Amerikaanse
waarschuwingsstickers overal zijn afdoende. Het beeldscherm gaat op zwart als
de twee medewerkers van hun plek zijn. Het is al moeilijk genoeg met de
niet-getrainde collega’s. 'Laatst trok iemand zelf de klep open en trok zo het
boekblok eruit,' zegt Minaya. 'Dat moest gerepareerd.'
Ook zonder dit soort incidenten zit er veel onderhoud aan,
vindt Minaya die dankzij de EBM haar technisch kunnen heeft ontdekt. Schroefjes
gaan na vier jaar loszitten. Snij-messen raken bot. De papierverzamelaar moet
maandelijks opnieuw worden ingesteld. Lijm gaat overal plakken waar het niet
hoort. Olie moet worden bijgevuld, water afgevoerd. Ze is er zo'n beetje
dagelijks mee bezig.
'Dat technisch vermogen moet je wel in huis hebben,' vindt
Minaya. 'Dat spreekt niet vanzelf als boekhandel, maar het is echt nodig. Ik
ging een keer in New York naar de EBM daar kijken. Die was vies! Zo vies! Dat
komt de kwaliteit niet ten goede. De machine gaat dan ook minder lang mee'.
Heel veel aan marketing voor de Espresso Book Machine doet
The American Book Cen-ter niet. In het begin gebeurde dat meer. Er was de
eenmalige AnyBook Award voor de beste EBM-uitgaven. Wel organiseert de winkel
regelmatig Meet Your Book-events,
waar klanten hun boek kunnen voorstellen. Of Pitch Your Book Idea to a Professional Publisher. Binnenkort komt
er een nieuwe flyer.
De marketing zou weer geïntensifieerd kunnen, vinden Van
Lijnden en Minaya. Maar voorlopig richten de plannen zich op internationale
uitbreiding. Nu al is het mogelijk om via het EBM-netwerk je boek ook elders in
de wereld te laten drukken. 'Nijgh & Van Ditmar heeft een keer bij wijze
van test een boek van Arnon Grunberg geüpload, dat hij daarna in New York
gedrukt kon afhalen.'
Via een grossier – Kaplanian-Buller noemt liever geen naam –
wordt het eind 2014 echter mogelijk om boeken bij hen in Engeland in kleur te
laten drukken én ze, voorzien van ISBN, echt internationaal aan te bieden. Dus
automatisch in alle webwinkels ter wereld. 'Dat is op vraag van de klant', zegt
Van Lijnden. 'Maar dan zal de EBM weer aantrekkelijker zijn voor nog meer
mensen.'
KADER 1: EBM
De eerste Espresso Book Machine werd in april 2006 neergezet
in Washington. Sindsdien groeit het aantal EBM's slechts langzaam. Op dit
moment zijn er wereldwijd 71, waarvan de twee in ABC de enige in Europa zijn.
Toch blijft de toekomst beloftevol nu ook Amerikaanse ketens als
Books-A-Million en Barnes & Noble dit jaar zijn begonnen met testen.
De database bevat momenteel 3,3 miljoen titels. Hoeveel
daarvan rechthebbenden zijn, maakt On Demand Books, het bedrijf achter de EBM,
niet bekend. De site schermt met grote namen zoals Hachette Book Group, Simon
& Schuster en The Perseus Book Group. Maar hoeveel titels zij leveren? En
hoe recent die zijn?
De doorbraak wordt tegengehouden door wat CEO Dane Neller
van On Demand Books in Publishers Weekly 'het
kip-en-eispel' noemde. Boekhandels zijn terughoudend omdat de EBM in hun ogen
onvoldoende actueel aanbod bevat. Uitgevers zijn terughoudend omdat de EBM in
hun ogen op te weinig plekken staat.
KADER 2: Uitgeven in de boekhandel
De EBM is niet de enige manier waarop boekhandels boeken
kunnen uitgeven. Naast de traditionele manier waarop iedere winkel ooit een
(vaak regionale) uitgave produceert, is Mybesteller.com enkele jaren geleden
met een automatisch uitgeefprogramma: via de boekhandel konden schrijver titels
uploaden, die daarna geprint en wel in de schappen neergelegd. Zo ontstonden op
het hoogtepunt enkele tientallen labels. Boekhandels zijn ermee gestopt,
volgens Peter Paul van Bekkum eerder dit jaar in Boekblad omdat hun focus lag bij overleven en niet bij
experimenteren. Hij is inmiddels gestopt met het actief werven van nieuwe
winkels.
(Eerder gepubliceerd in Boekblad 11, 2014)
Zie ook:
Geen opmerkingen:
Een reactie posten