Peter Middendorp, 'Vertrouwd voordelig'

Dankzij mijn ouders kom ik inmiddels vijfentwintig jaar regelmatig in Emmen, hoewel ik op zo'n 250 kilometer rijden woon. Elk jaar al gauw vier, vijf keer. Dus een roman over Emmen, een plek die zelden als decor is gekozen in de Nederlandstalige literatuur, daar ben ik erg nieuwsgierig naar. Zeker omdat het me altijd opvalt hoe veel nietszeggender die plaats is dan welke andere in Nederland. En hoe eh... laat ik het neutraal verwoorden: hoe anders de mensen daar zijn.

Vorige week kwam het er eindelijk van om Vertrouwd voordelig van Peter Middendorp te lezen. De treurigheid en uitzichtloosheid van het Emmer centrum die ik ook voel zonder er te zijn opgegroeid, kwam goed over. Maar ik vraag af of ik dat had gevonden als ik de beschreven winkelstraat in het centrum niet had gekend en me er dus een archetypische winkelstraat bij had voorgesteld – met een Blokker, Hema, Bart Smit, enzovoorts, zoals iedere stad die kent.

Het literair vermogen van Middendorp is uiteindelijk beperkt. Sterke beelden? Fraaie beschrijvingen? Rake typeringen? Originele aforismen? Ik heb het niet aangetroffen in Vertrouwd voordelig. Middendorp zoekt het vooral in een toon die het apathische bestaan van Vincent Hensel, zoon van de Blokker-franchisenemer, moet verwoorden. Maar het komt onvoldoende over. Als hij de tekst flink had gewied en woorden als 'wel', 'ook' en 'nog' vaker had geschrapt, was de tekst scherper geweest.

De scheldpartijen op Emmen komen door het half-gelukte stijltje vooral onmachtig over. Vergelijk dat met de standaard in de subcategorie romans over boze, wanhopige pubers: De Avonden. Gerard Reve is, anders dan Middendorp, nergens expliciet. Frits van Egters vervloekt zijn ouders of zijn milieu nooit. Als hij met zijn vader aan het ontbijt zit, wordt nooit onderstreept hoe walgelijk hij die man vindt. Dat blijkt toch wel uit de tekst. Wat heet, de afkeer walmt ervan af.

Vertrouwd voordelig zit degelijk in elkaar. Middendorp weet alle verhaallijnen mooi bij elkaar te krijgen. Om de drie belangrijkste te noemen: de ambitieuze verbouwing van de Blokker, het totale gebrek aan toekomstperspectief van Vincent die aan het begin van de ramp alweer van een school is gestuurd, en de geschiedenis van zijn voorouders die nooit uit de Drentse klei konden ontsnappen. Alles lijkt af te stevenen op een totale deceptie, maar aan het einde...

Enfin. Het is dat ik het zo bijzonder vind om eens een roman over Emmen te lezen dat ik Vertrouwd voordelig toch met enig plezier heb gelezen. Want ook dit plot beviel me niet helemaal. Het is mij té degelijk. De roman leest te veel als een afstudeerwerk van een cursus creative writing aan een Amerikaanse universiteit. Vakwerk volgens het boekje, ook in de uitwerking van wijn en Frankrijk als metafoor voor de grote wereld, maar het maakt het eindresultaat te voorspelbaar.