Nederlanders en
Vlamingen lezen het liefst boeken van eigen bodem. Dat komt door de behoefte
aan herkenbare setting en onderwerpen, denken boekverkopers dicht bij de
landsgrens. Maar bovenal door de kracht van de media.
Er bestaan heus overeenkomsten tussen de Nederlandse en Vlaamse
bestsellerlijst. Maar de boeken die in beide delen van het taalgebied populair
zijn, zijn altijd geschreven door buitenlandse auteurs. De Japanse minnaar van Isabel Allende. Als je het licht niet kunt zien van Anthony Doerr. Of
thrillerauteurs als Paula Hawkins, Karin Slaughter en Jussi Adler-Olsen.
Wereldwijd geliefd, dus ook bij ons.
De enige uitzondering op de regel dat je in een vreemde
taal moet schrijven om onder en boven de Moerdijk succes te hebben is momenteel
de Vlaamse Griet Op de Beeck. Sinds het verschijnen van Kom hier dat ik u kus in september vorig jaar vindt haar tweede roman
onafgebroken nieuwe lezers in Vlaanderen én Nederland. In de slipstream blijft
ook haar debuut Vele hemels boven de zevende (2013) populair.
Allemaal mensen
Waarom? Op de Beeck zelf denkt dat haar werk 'blijkbaar iets heeft
wat raakt aan het diepste mens-zijn, dat landsgrenzen overstijgt. Dat leid ik
tot mijn verwondering en blije verbazing af uit wat mensen mij zeggen. Zo groot
zijn de verschillen tussen Nederlanders en Vlamingen nu ook weer niet. Het zijn
allemaal mensen. En natuurlijk hielp het voor mijn succes in Nederland dat mijn
roman boek van de maand was bij [de populaire Nederlandse talkshow] De Wereld Draait Door.’
De reacties in Nederland en Vlaanderen zijn ook hetzelfde. 'In
Nederland wordt alleen meer ingezoomd op de muzikaliteit van de taal.
Nederlanders vallen daar nogal voor.'
Amper tien procent
Nederlandse literatuur wordt nauwelijks gelezen in
Vlaanderen. Vlaamse literatuur wordt genegeerd in Nederland. Twee rapporten van
Carlo Van Baelen, uitgevoerd in opdracht van de Taalunie, toonden het duidelijk
aan: 1+ 1 = zelden 2 (2013), dat
bestaande onderzoeken bij elkaar bracht, en Begrensd
literair grensverkeer (2014), waarin hij 150 literaire titels in
verschillende contexten bestudeerde.
De verkoopcijfers zeggen alles. In Nederland is – in het meetjaar 2012 – gemiddeld 7 % van
de verkochte literaire boeken geschreven door een Vlaming. Voor alleen
literaire fictie is dat nog lager: 6,2 %. In Vlaanderen is gemiddeld 12 % van
de verkochte literaire boeken geschreven door een Nederlander. Voor literaire
fictie is dat 10,5 %. Ook hier geldt dus dat literaire non-fictie het
gemiddelde omhoog haalt.
Zelzate, hier vlakbij
Het ligt niet aan de kwaliteit. Boekhandelaren nabij de
Nederlands-Vlaamse grens hebben allemaal hun favorieten uit het andere deel van
het taalgebied die ze toch niet verkocht krijgen aan hun klanten. Zo houdt Hans
van de Sande van de gelijknamige winkel in het Zeeuwse Terneuzen van Eriek
Verpale. 'Hij woont in Zelzate, hier vlakbij. Hij wordt uitgegeven in
Nederland. Maar verkoop? Nul komma nul.'
Jan Feys van boekhandel Malpertuis in het Vlaamse Genk heeft
zich ingezet voor Birk van Jaap
Robben. 'In Nederland is het juichend onthaald en won het een aantal prijzen.
Het is een erg mooi boek. Ik heb het ruim ingekocht en een actie gevoerd met
Robbens uitgeverij, maar de respons is gering gebleven. Misschien omdat hij een
onbekende naam is, die hier ook niet door de media groot wordt gemaakt. Dat
schrikt af.'
Je kent Brugge of
niet
Vaak is de setting van een boek te lokaal om over de
grens ook aan te spreken. Neem Ik kom
terug van Adriaan van Dis. Dat gaat over Nederlands-Indië. Wat weet een
Vlaming daarvan? Of – een oudje – Ik ben
de vuilnisman van Louis Van Dievel, dat zich in een stationsbuurt afspeelt.
'Al die stationscafés in dat prachtige boek!', zegt boekverkoper Janna Navis
van Dominicanen Maastricht. 'Dat heb je gewoon niet bij ons.'
Hét voorbeeld is Pieter Aspe. Zijn thrillers zijn in
Vlaanderen al twintig jaar niet aan te slepen. In Nederland hebben
verschillende uitgeverijen meermaals geprobeerd om Aspe groot te maken met een
forse marketinginspanning. Altijd tevergeefs. 'Nederlanders lezen liever
thrillers die niet in Brugge, maar in eigen land spelen, en over voor hen
herkenbare onderwerpen gaan,' meent Feys.
Typisch is dan ook dat de auteur wél populair is onder de
klanten van Van de Sande. Brugge ligt op zestig kilometer van Terneuzen. 'Het
is een uurtje rijden', legt hij uit. 'Iedereen komt daar regelmatig. Veel
andere grote plaatsen in de buurt zijn er ook niet. Ik koop van iedere nieuwe
Aspe zeker vijfentwintig exemplaren in. Zoals ik ook Jeroen Meus op voorraad
heb. Anders dan de rest van Nederland kennen ze de Vlaamse tv-kok hier wel.'
Niet taal, maar
toon
Het verschil in taal heeft weinig invloed op de geringe
populariteit van auteurs over de landsgrens. Wel het verschil in toon, denkt
zaakvoerder Jan Bergen van Standaard Boekhandel in Turnhout. 'Van Dis schrijft
over zijn moeder. Tom Lanoye deed dat bij ons ook, in Sprakeloos. Maar dat was heel anders gebracht: niet zo ruw.
Vlamingen zijn altijd overheerst geweest. Daarom benoemen wij de dingen nog
steeds liever omfloerster.'
1,5 miljoen
kijkers
Doorslaggevend voor typisch Vlaamse of Nederlandse
successen is echter de kracht van de televisie. Het spectaculairste voorbeeld
is het actuele succes van De wildernis in
van Jon Krakauer. Waarom staat dat boek uit 1996 in de Vlaamse bestsellerlijst
en niet in de Nederlandse? Omdat Reizen
Waes op Eén dit voorjaar twee afleveringen besteedde aan het verhaal van
deze non-fictieklassieker. In Vlaanderen zagen 1,5 miljoen mensen dit, in
Nederland bijna niemand.
De televisie verklaart ook waarom Ish Ait Hamou het zo
goed doet in Vlaanderen met Cecile –
hoewel het programma waar hij als jurylid optreedt, So You Think You Can Dance, gek genoeg ook in Nederland (op RTL5)
is te zien. En ook waarom oud-journaalanchor Bavo Claes de bestsellerlijst
haalde met zijn roman Vijftig,
terwijl een Nederlandse boekverkoopster als Navis moet bekennen dat die naam
haar niets zegt.
Sneller stil
Andersom is het Nederlandse verkoopsucces van Zia Haider
Rahmans In het licht van wat wij weten
te danken aan het boekenpanel van De Wereld Draait Door. Elke maand kiezen vier boekverkopers, waaronder
afgelopen seizoen één Vlaming, de vier beste boeken van de maand – zoals in
oktober vorig jaar Kom hier dat ik u kus.
Uitgevers kunnen bij wijze van spreken de dag erna al een herdruk opstarten, zo
veel invloed heeft het boekenpanel.
Maar de invloed van televisie – en de media in het
algemeen – werkt ook subtieler, legt Feys uit. 'Van Dis en P.F. Thomése heb ik
best aardig verkocht. Maar: het loopt hier sneller af dan in Nederland, omdat
die auteurs daar op een of andere manier steeds in de media opduiken – en hier
niet meer. Na een rondje recensies en interviews wordt het stil rond hen. Dat
merk je in de verkoop. Tot Van Dis dan de Libris-prijs won.'
Ik-roman voor
Hollanders
Waarom doet Griet Op de Beeck het dan wel goed in
Nederland én Vlaanderen? De ene boekverkoper wijst op de kwaliteit van haar
werk. Kwaliteit komt altijd boven. De ander denkt dat de schrijfster de
vruchten plukt van haar vele bezoeken aan Nederlandse boekhandels. Danser en choreograaf
Ait Hamou heeft daar geen tijd voor. En dus is Cecile alleen succesvol in het land waar hij al bekend is.
Volgens Janna Navis sluit Op de Beecks aanpak nauw aan
bij de Nederlandse behoefte aan wat zij noemt 'ik-romans'. Haar werk gaat over
vrouwen met herkenbare problemen zonder dat expliciet wordt gemaakt waar zij
leven. 'Nederlanders zijn daar dol op.' Jan Bergen zegt iets soortgelijks:
'Haar taalgebruik en haar schrijfstijl sluiten aan bij de smaak van
Nederlanders: directer dan wij gewend zijn.'
Internationale
literatuur
De vermeende verschillen in smaak maken dat de
boekhandels nabij de landsgrens weinig moeite doen om klanten met de andere
nationaliteit te paaien. Zeker, in Maastricht komen veel Vlamingen. Maar niet
om Nederlandse literatuur te kopen, laat staan Vlaamse literatuur die ze in hun
eigen boekhandel om de hoek kunnen vinden. 'Ze kopen vooral internationale
literatuur, waar wij een veel ruimere selectie van hebben', zegt Navis.
Zo blijkt opnieuw: alleen wat wereldwijd succes heeft,
heeft dat ook én in Nederland én in Vlaanderen.
(Eerder gepubliceerd in Taalunie:Bericht, 14 jul)
Zie ook:
Geen opmerkingen:
Een reactie posten