Leuk hoor, een wedstrijd om zo goedkoop mogelijk aan je
studieboeken te komen. Jeff van der Laan deed er een paar jaar geleden graag
aan mee. Tweedehands exemplaren. Illegale downloads. Exemplaren van medestudenten
kopiëren. Scans delen via Dropbox. Wie betaalde het minst? Maar de Groningse
student zag ook een probleem. Wat als uitgevers nog zo weinig aan hun uitgaven
verdienden dat ze ophielden die te maken? Hoe blijft de kwaliteit van het
studiemateriaal op pijl?
Een streaming dienst voor studieboeken à la Netflix en Spotify
was de oplossing. Studenten kunnen dan goedkoper dan ooit aan hun
studiemateriaal komen, zonder het risico te lopen verouderd materiaal te
hebben. En uitgevers zouden niet langer worden geconfronteerd met een almaar
groter omzetverlies door een dalende aanschaffractie. 'Maar de educatieve
wereld sprong helemaal niet in op de trend dat mensen content willen gebruiken
in plaats van hebben', zegt Van der Laan.
En dus ontwikkelde hij samen met zijn oud-klasgenoot
Alexander Postma, tegenwoordig eigenaar van software ontwikkelingsbureau
Appademic, een streaming dienst voor studieboeken: Buku, dat volgens de huidige
planning volgend jaar van start moet gaan. Eerst alleen voor hbo-studenten in
Nederland – en zelfs, afhankelijk van contracten met uitgevers, misschien maar
een aantal studies – maar uiteindelijk voor alle studenten in het hoger
onderwijs in de hele wereld.
Buku is niet het eerste portal voor digitale studieboeken.
Educatieve uitgevers proberen via Bookshelf e-studieboeken te verkopen. 'Maar
dat levert weinig omzet op', volgens Bertus Jan Epema, een oud-bankier die
samen met Van der Laan en Postma de directie vormg. Ook waren er andere
streaming diensten. 'Die mislukten omdat ze niet wilden samenwerken met
uitgevers of omdat de techniek zo ingewikkeld was dat onderwijsinstellingen er
niet mee wilden werken.'
Buku bewaart juist zo goed mogelijk de balans tussen de
belangen van uitgevers, studenten en docenten. En is zo eenvoudig mogelijk. Epema:
'Buku is een webbased applicatie. Als je internet hebt, kun je altijd bij je
boeken. De IOS en Android
applicatie zullen vóór de commerciële lancering beschikbaar zijn, waardoor
offline lezen ook mogelijk is. En een student kan met één inlog bij alle
studieboeken. Dus geen gehannes met studenten koppelen aan de boeken die hen
zijn voorgeschreven. In de praktijk gebruiken ze niet-voorgeschreven boeken
toch niet. Tegelijk is het juist makkelijk om van studie te veranderen.'
De prijs van een abonnement moet nog worden vastgelegd, maar
zal ongeveer 20 à 25 euro per maand zijn. Ter vergelijking: een
studieboekenpakket kost zo 750 euro. 'De basis voor deze prijs is de omvang van
de totale hbo-markt', zegt Van der Laan. 'Die wordt geschat op 40 tot 60 miljoen
euro. Door de discussie over de aanschaffractie heb je zo'n groot verschil. Als
alle studenten een abonnement op Buku nemen, moet de totale omzet van uitgevers
in ieder geval groter worden.'
Uitgevers krijgen 70% van het abonnementsgeld, de overheid
21% (btw) en Buku de rest. Als het aantal abonnementen groeit en de
investeringskosten zijn terugverdiend wordt het aandeel voor uitgevers groter –
'tot richting de 80%', zegt Epema. De inkomsten worden verdeeld naar rato van
het daadwerkelijk gebruik van iedere individuele student. Hoe meer tijd hij of
zij studieboeken van uitgeverij x gebruikt, hoe groter diens inkomsten.
Pay-per-view dus.
'We verwachten niet dat uitgevers hun boeken manipuleren om
studenten ze langer te laten gebruiken. Dan bestaat immers het risico dat
docenten de boeken niet meer voorschrijven, zegt Epema. 'Dat spel tussen
uitgever en onderwijsinstelling blijft gewoon bestaan.'
De reactie van uitgeverijen op Buku was wisselend. De meeste
omarmen het achter-liggende idee, claimen de oprichters, maar er waren ook
aarzelingen. Bijvoorbeeld over de behoefte aan streaming studieboeken. Wees
onderzoek niet uit dat studenten liever van papier leren? 'Inderdaad', zegt Van
der Laan. 'Zo'n onderzoek was er. Maar toen exact hetzelfde onderzoek een paar
jaar later werd herhaald en meer digitaal materiaal beschikbaar was, bleken
studenten het verschil niet te merken.'
Een pilot van Buku bij de Hanzehogeschool Groningen
bevestigde dat. 'We hebben 75 studenten toegepaste psychologie onze app laten
gebruiken', aldus Epema. 'Dus niet per se early
adopters. Na afloop zeiden ze de app zo goed te vinden dat ze de papieren
uitgaven van Pearson en Edu'Actief, de uitgeverijen die titels beschikbaar
hadden gesteld, niet hadden gemist. Een geïnterviewde studente zei zelfs dat ze
meer was gaan lezen omdat ze met de app wél altijd haar boeken bij zich heeft.'
Een andere aarzeling was de inkomsten. Een succesvol Buku
mag dan de totale omzet van de uitgeverijen vergroten, het is voor iedere
uitgeverij spannend wat het voor hen betekent. En dat voor bedrijven die
opereren in een markt waar de omzet zich goed laat voorspellen. 'Niemand kan
voorspellen hoe studenten de content in Buku zullen gebruiken', geeft Epema
toe. 'Het is mogelijk dat boeken worden voorgeschreven maar niet worden
gebruikt. Daar komt dan geen vergoeding meer voor.'
Het Buku-team gaat er echter vanuit dat een uitgever erop
zal vertrouwen dat zijn uitgaven goed genoeg zijn – en dus inkomsten opleveren.
Van der Laan: 'Daarbij heeft Buku andere voordelen. Een uitgever hoeft geen
kosten meer te maken voor docenten die een aparte reader willen met
hoofdstukken uit drie verschillende boeken. En hij krijgt toegang tot real time
analytics met een groot aantal gebruikers als basis. Dat levert zeer
waardevolle informatie op over het daadwerkelijk gebruik van ieder studieboek.'
Het is met name de aarzeling van uitgevers over de
inkomstenstroom waardoor de introductie van Buku vertraging heeft opgelopen.
Aanvankelijk moest Buku groots worden gelanceerd tijdens de introductieweken
van studiejaar 2016/17. De plannen voor onder meer promotieteams in zestien
steden lagen al klaar. Maar toen het zo ver was, had nog geen enkele van de
tien tot twaalf relevante uitgevers op de Nederlandse hbo-markt een contract
met het bedrijf gesloten.
'Uitgevers zíjn enthousiast', zegt Epema. 'Ze hoeven niet
tot minimaal te investeren. Veel boeken zíjn al digitaal. Ze zijn wellicht niet
allemaal beschikbaar in het ePub3-formaat waar wij voor gekozen hebben omdat
die de meeste mogelijkheden biedt voor interactiviteit. Maar dat zijn de kosten
niet. En dan nog kunnen we daar wel uit komen. Maar Buku heeft een grotere
impact op uitgeverijen dan wij dachten. Dat hebben we wellicht toch
onderschat.'
Pas in oktober kon het bedrijf de eerste leveranciers bekend
maken: Van Gorcum en Pearson. Daarmee is live gaan nog maar een kwestie van
tijd. Van der Laan: 'We hoeven niet met alle uitgevers een contract te hebben.
We kunnen met drie uitgevers een aantal specifieke studies al volledig hebben
afgedekt. En ook als een student maar 80% van zijn boeken in Buku vindt, kan
het nemen van een abonnement voordeliger zijn dan alles los aanschaffen. We
zullen daarbij volledig transparant zijn over welke boeken in Buku staan.'
Vervolgens moet word
of mouth de applicatie onmisbaar maken. Epema: 'Docenten klagen veel dat
studenten hun materiaal niet op orde hebben. Ze hebben verouderde drukken of
hebben iets thuis laten liggen. Het komt voor dat een docent zijn exemplaar op
Dropbox zet en al zijn studenten autoriseert. Al die problemen heb je met Buku
niet. We hopen daarom dat docenten, die we allemaal een gratis abonnement
geven, zo enthousiast worden dat zíj bij uitgevers aandringen bij Buku te
gaan.'
(Eerder gepubliceerd in Inct, december 2016)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten