De winnaar van
de Europese Literatuurprijs 2017 weet heel goed wat het is om boeken te
verkopen en uit te geven. Max Porter werkt al jaren in het boekenvak.
'Eigenlijk gaat het een boekhandelaar en een uitgever om die ene vraag: hoe
krijg je een boek in de handen van een lezer om het daadwerkelijk te lezen?'
Een van de
mooiste dingen aan de Europese Literatuurprijs, vindt Max Porter, is de invloed
van boekverkopers erop. Dat hij deze prijs begin november in ontvangst mocht
nemen voor Verdriet is een ding met veren
is in eerste instantie te danken aan de boekhandelaren die zijn debuutroman
op de longlist zette. Ook in de jury die beslist over shortlist en winnaar zijn
boekverkopers nadrukkelijk aanwezig. Zij vullen twee van de vijf juryplaatsen –
dit jaar Janna Navis (Dominicanen) en Lilian Zielstra (Godert Walter).
'Ik won de prijs
dus niet om een of andere politieke reden,' zegt de schrijver twee dagen na de
uitreiking in zijn Haagse hotel. 'Ik won hem omdat mensen het boek echt
waardeerden. Ik vertrouw niemand meer dan boekverkopers, die zoveel boeken per
jaar lezen en gewend zijn om tegen mensen te zeggen: "ik weet dat het er
raar uitziet, ik weet dat het onderwerp een beetje vreemd is, maar vertrouw me,
het zal je raken." Het idee dat dát met mijn boek is gebeurd in
boekhandels overal in Nederland vind ik zeer opwindend.'
De 36-jarige
Porter heeft een liefde voor boekhandels die verder gaat dan die van de meeste
schrijvers. Hij heeft zelf tot zijn immense genoegen zeven jaar in London in
boekhandels gewerkt voordat hij de overstap maakte naar de uitgeverij. Wat
begon als een tijdelijke baantje tijdens de grote Kerstdrukte, bleek al snel zo
de moeite waard dat hij zijn plannen voor een promotie liet varen. Voor Daunt Books
zette hij twee nieuwe vestigingen op. In 2009 kreeg hij daarvoor de Young
Bookseller of the Year Award.
'Verdriet is een ding met veren is
eigenlijk een liefdesbrief aan de boekhandel', legt hij uit. Het boek gaat over
een jong gezin dat moet leren leven met het verlies van de moeder. Een kraai is
de vader en de twee jongens daarbij tot steun – als vriend, oppas, therapeut.
'Die kraai haalt daarvoor van alles erbij: fabels, gedichten, atlassen, mythen,
politieke biografieën. Hij houdt nooit op met verzamelen. Precies zoals je in
een boekhandel eindeloos van sectie naar sectie kunt browsen om overal iets van
je gading te halen.'
Let wel: van
fysieke boekhandels – niet van internet. 'Alleen in een boekhandel kun je
worden verrast door de boeken die een boekverkoper heel slim naast elkaar heeft
gezet. Een schitterend vormgegeven boek over Engelse bomen bijvoorbeeld. Een
algoritme zou me nooit naar een dergelijke titel leiden, omdat het niet meer
van mij weet dan wat ik eerder heb besteld. Het weet niet waar ik nog meer door
geprikkeld kan worden. Daar zijn nog vele, vele jaren mensen voor nodig.'
Het doet Porter
dan ook goed te merken dat het dieptepunt voor de boekhandel in Engeland voorbij
is. 'De boekhandels die het bloedbad hebben overleefd, richten zich niet meer
op makkelijk te verkopen boeken. Ze kunnen toch niet concurreren met internet
en supermarkten. En dus richten ze zich op hun eigen ontdekkingen, zoals dat
voor sommigen Verdriet is een ding met
veren was. En niet alleen onafhankelijke boekhandels, ook in ketens als
Waterstones krijgen boekverkopers de ruimte om daarmee het verschil te maken.'
Er is weliswaar een
cultuur ontstaan waarin uitgevers te veel vertrouwen op marketing en te weinig
op de intrinsieke kwaliteiten van een boek, zegt Porter. 'Al die eindeloze
sociale media-campagnes waarin de superlatieven over elkaar buitelen, alsof een
uitgeverij iedere week een boek kan publiceren dat zijn lezers tot tranen toe
roert. Het is te veel. Maar door deze cultuur bij boekhandels is er paradoxaal
genoeg juist meer ruimte dan ooit voor zulke vreemde, poëzie-achtige romans als
de mijne.'
Dat Porter een paar
jaar geleden redacteur bij Granta Books werd, was niet omdat hij dat als een
promotie beschouwde. Hij miste alleen 'het werken op papier', zoals hij dat
noemt. Daarbij ziet hij in essentie geen verschil tussen boeken verkopen en
boeken uitgeven. 'Het gaat allebei om die ene vraag: hoe krijg je een boek in
de handen van een lezer om het daadwerkelijk te lezen? En zowel de boekverkoper
als de uitgever moet dat doen door een pleidooi voor een boek te houden; door
ervoor te zorgen dat het opvalt.'
Een uitgever
doet dat door de titels waar hij echt in gelooft zo goed mogelijk te maken – zo
wijst hij op de parallellen – een boekverkoper doet dat door zijn assortiment
zo persoonlijk en smaakvol mogelijk samen te stellen. Een uitgever zorgt ervoor
dat zijn boek zo goed mogelijk wordt vormgegeven, een boekhandelaar zorgt
ervoor dat zijn winkel zo aantrekkelijk mogelijk is ingericht. Een uitgever
streeft een ideale mix tussen frontlist en backlist na, een boekverkoper zoekt
het ideale midden tussen nieuwe titels op tafels en klassiekers in de kast.
'Ik heb als
uitgever ook veel baat bij mijn tijd in de boekhandel', zegt Porter. 'Ik heb
meer en breder kunnen lezen. Uitgevers concentreren zich noodgedwongen op hun
eigen fonds. Ik blijf er bescheiden door. Uitgevers vinden vaak dat hun roman
alle aandacht van de boekhandel verdient, terwijl ik weet dat er iedere maand
weer vijftig nieuwe uit de doos komen. En ik ken domweg de praktijk. Toen ze
bij Granta The Vegetarian van Han
Kang een mat wit omslag wilde geven, kon ik zeggen: niet doen, dat is bij het
uitpakken al vies.'
Ook een
eventuele overgang naar fulltime schrijverschap – mede mogelijk gemaakt door
het prijzengeld van de Europese Literatuurprijs: 5.000 euro – ziet Porter niet
als een promotie. Hij houdt te veel van zijn baan om ermee op te willen houden.
'Ik ben zo verbonden met de wereld. Zoals iedereen in het boekenvak. Niet voor
niets gaan boekverkopers en uitgevers via hun Twitter- en Facebookpagina's vaak
voorop in het protest tegen de uitwassen van het huidige cultureel
conservatisme. Ik zou gek zijn om die band op te geven.'
Veel liever
gebruikt hij zijn ervaring als schrijver om zijn werk beter te kunnen doen. Hij
weet nu immers hoe het is om te worden uitgegeven en verkocht. 'Het is niet
makkelijk om boeken te verkopen. Een auteur moet er hard voor werken, door zo
veel mogelijk evenementen af te gaan. Ik zal daarom nu harder zijn. Als een
auteur klaagt dat hij al een evenement deze week heeft gedaan, zal ik zeggen:
kom op, doe er vier. Maar tegelijk voel ik meer sympathie, omdat ik nu zijn
angsten ken.'
Hij geeft twee
voorbeelden. 'De tijd tussen inleveren van manuscript en een reactie is erg beangstigend.
Hoe langer het duurt, hoe paranoïder je denkt: O, ze vinden het niets! Ik
reageer nu onmiddellijk. Ook begrijp ik nu hoe pijnlijk een één ster-recensie
op Amazon is. Als uitgever denk je: wat kan jou het schelen, kijk alleen al
naar de rommel die die ene lezer nog meer leest. Nee dus. Een schrijver geeft
er wél om. Al heb je de Europese Literatuurprijs gewonnen, als iemand je boek
de grond in boort, doet dat iedere keer pijn.'
(Eerder gepubliceerd in Boekblad magazine, dec 2017)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten