Hoe houdt een
tweedehandsboekverkoper het vol in tijden van Amazon? De Schotse boekhandelaar
Shaun Bythell laat in zijn Dagboek van
een boekverkoper zien hoe hij het hoofd boven water houdt. Met een talent
van marketing, waar ook zijn boek een uiting van is.
Shaun Bythell
weet wat je moet doen met een Amazon Kindle als het scherm beschadigd is en je
je Virginia Woolf niet kunt uitlezen. Hij heeft daar een 'revolutionaire
techniek' voor, legt hij uit in een Kindle Tutorial die hij tweeëneenhalf jaar
geleden op Youtube heeft gezet: een geweer. Een keer goed mikken en het ding is
onherstelbaar gerepareerd. Waarna je de bebrilde veertiger de essaybundel Three Guineas uit de boekenkast ziet
pakken en hij in zijn comfortabele luie stoel bij de piano rustig verder leest.
Bythell is
eigenaar van de tweedehandsboekhandel The Bookshop in Wigtown – het Schotse
boekendorp zoals Hay-on-Wye (Wales), Damme (Vlaanderen) en Bredevoort
(Nederland). Sinds hij de winkel in 2001 overnam heeft hij internet zijn
branche ingrijpend zien veranderen. En niet ten goede. Klanten lezen steeds
vaker op een lelijk, grijs scherm. En als ze toch vasthouden aan een voorkeur voor
papier zoeken ze op internet naar de goedkoopste uitgave. Hoe valt dan nog te
verdienen aan gebruikte boeken?
Het Dagboek van een boekverkoper, dat
Bythell vanaf 5 februari 2014 – een willekeurige datum – een jaar lang
bijhield, is het antwoord op die vraag. Twaalf maanden lang beschrijft hij zijn
pogingen om het hoofd boven water te houden. Met eindeloze tochten naar mensen,
vaak nabestaanden, die van een boekencollectie af willen. Met de steeds
terugkerende frustraties over zijn medewerkers en klanten. En met een hele
reeks initiatieven om een extra bron van inkomsten aan te boren.
Bythell stapte
als zovelen het boekenvak in met een te romantisch beeld, erkent hij in het
begin van zijn dagboek. Toen hij dertig en zoekende was en de eigenaar van The
Bookshop hem zijn winkel aanbood, zag hij een idylle voor zich 'waarin je bij
een behaaglijk haardvuur lurkend aan je pijp Gibbons Decline and Fall tot je neemt terwijl een stroom innemende klanten
zich op intelligente wijze met je onderhoudt, waarna ze met tassen vol boeken
en met achterlating van stapels flappen het pand verlaten.'
Dat de
werkelijkheid natuurlijk anders is, maakt dat hij naar eigen zeggen wel is gaan
voldoen aan dat andere cliché van de boekverkoper – die van eenzelvige
mopperaar in een stoffige, overvolle zaak. Dankzij 'het niet-aflatende spervuur
van domme vragen van klanten, de precaire financiële situatie van mijn zaak, de
eindeloze discussies met mijn personeel en al die dodelijke vermoeiende zeikers
die altijd zo nodig een paar penny moeten afdingen' is hij 'kribbig, contactgestoord,
misantropisch' geworden.
Toch valt dat mee.
Lezend in Bythells amusante, zij het soms wat langdradig dagboek krijg je de
indruk dat hij op een masochistische manier juist geniet van de dagelijkse
ontberingen. Neem de klant die zegt jarenlang naar een boek op zoek te zijn,
het vervolgens vindt tussen de 100.000 titels die The Bookshop op voorraad
heeft en het dan laat liggen omdat hij 23 pond te duur vindt. Eerder dan daar
boos en verontwaardigd over te zijn, voel je bij hem een diepe verwondering
over de onnavolgbare kronkels in het hoofd van mensen.
En er staan mooie
ervaringen tegenover. Zo zijn er klanten met hilarische opmerkingen, zoals het
leesclublid dat zegt vergeten te zijn wat Dracula zoal heeft geschreven. Of de bejaarde
vrouw die stokoude erotische fotoboeken te koop aanbiedt en er bij één zegt:
'Kijk eens of je mij herkent'. En er zijn klanten die hij tuk heeft. Als iemand
met een bepaalde blik in zijn ogen klaagt dat een boek te duur is, verhoogt hij
de prijs direct nadat de klant zijn hielen heeft gelicht. En ja hoor, later
koopt die klant het boek alsnog. Mokkend, dat wel.
Ook heeft
Bythell er plezier in om The Bookshop op de kaart te zetten. Hij heeft een
Random Book Club opgezet, waarvoor hij de leden maandelijks een willekeurig
boek opstuurt. Hij werkt actief mee aan het succesvolle boekenfestival in
Wigtown. En zijn onder boekverkopers zeldzaam talent voor marketing. Zo
gebruikt hij Facebook en Youtube voor een anarchistisch soort humor dat hem
fans – en dus klanten – over de hele wereld oplevert. Ook publicatie van dit
dagboek is in wezen marketing.
Het is daarom
zonneklaar dat Bythell ondanks alles niets anders wil zijn dan tweedehands
boekverkoper. Hij zal tot zijn laatste snik proberen vol te houden. Want dat is
wel degelijk de vraag, maakt hij duidelijk. De digitalisering heeft voordelen –
denk aan de geweldige uitbreiding van het klantenpotentieel, die zonder
webwinkel beperkt zou blijven tot lokale lezers en aanwaaiende toeristen. Maar
de nadelen wegen daar niet tegenop. De transparantie die hem dwingt tot het
hanteren van lagere prijzen is er maar een van.
Ook de
afhankelijkheid van partijen als Amazon en Abebooks stemt tot nadenken. Beide
sites bieden geweldige platformen, maar ze bevorderen ook keiharde concurrentie.
Als Bythell bestellingen moet annuleren omdat een boek verkeerd is neergezet en
dus onvindbaar gevonden, wordt de betrouwbaarheid van zijn winkel automatisch
lager ingeschaald. En als iemand dezelfde editie voor een lagere prijs
aanbiedt, verlaagt de prijsvergelijkssoftware van Monsoon die The Bookshop gebruikt
automatisch ook zíjn prijs.
En dat alles
tegen hoge marges tot 30%, zoals Amazon hanteert. Het verbaast dan ook niet om
in een interview in The Bookseller,
bij het verschijnen van de oorspronkelijke Engelstalige uitgave, te lezen dat
Bythell inmiddels niet meer handelt via de Amerikaanse webwinkel. Na wat wordt
omschreven als een 'kleine, onschuldige administratieve inbreuk' werd hij
geschorst. Het kost hem 12.000 pond omzet per jaar. 'Maar het genoegen om niet
meer met Amazon zaken te hoeven doen is me iedere penny waard'.
Het ergst is
evenwel de toekomst waarin letterlijk iedere tekst digitaal leverbaar is. Bythell
koestert de momenten waarop hij bijvoorbeeld de Italiaanse uitgave van de Decamerone uit 1679 verkoopt. Hij had
het ooit overgenomen uit de nalatenschap van nakomelingen van Italiaanse
immigranten. Het boek stond al tien jaar in de winkel te versloffen. En dan zet
het toch zijn voor iedereen onzichtbare geschiedenis voort, die zo'n
onverwoestbaar product eeuwenlang van lezer tot lezer doet gaan.
Komt aan die
cultuur een einde aan als iedereen er genoegen meeneemt om de tekst van
Boccaccio te downloaden op zijn Kindle? Dan wel een on demand geprinte versie?
Van de kleine groep liefhebbers die bereid is te betalen voor een zeldzaam boek
kunnen maar een heel klein groepje antiquairs bestaan – en níet het soort handelaar
in oude boeken voor een breed publiek als Bythell wil zijn. Het is daarom dat
hij een Kindle kapot heeft geschoten en die, opgeplakt op een houten schild,
als een waarschuwing in zijn winkel heeft opgehangen.
(Eerder verschenen in Boekblad magazine, dec 2017)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten