Crazy spaces make
great places. Een groep Britse universiteitsbibliothecarissen, op zoek naar
creatieve oplossingen voor hun eigen problemen met per definitie beperkte ruimte
en een beperkt budget om ter vernieuwen, raakte diep onder de indruk van de
vernieuwende bibliotheken die ze hier aantroffen.
Drie nieuwe Nederlandse bibliotheken kregen vorige maand
bezoek van een groep Britse bibliothecarissen. Hoewel? Bij het laatste bezoek
van de tweedaagse reis bood Rob Bruijnzeels namens organisator Rogues zijn
excuses. Het ging feitelijk niet om bibliotheken. De ongeveer twintig Britten
waren naar een berg geweest: de Boekenberg in Spijkenisse. Een stad: BK-City in
Delft. En nu zaten ze in een fabriek: de begin vorig jaar geopende Chocoladefabriekin Gouda, waaraan Bruijnzeels namens Het Ministerie van Verbeelding zelf een
bijdrage had geleverd.
Het maakte de Britten weinig uit. Als universiteitsbibliothecarissen
ging het hen er toch al niet om in de Nederlandse openbare bibliotheken ideeën
te vinden die ze één op één naar hun eigen instelling konden vertalen. 'Hier in
Gouda staan geloof ik 50.000 boeken op 9000 vierkante meter', zei hoofdbibliothecaris
Ian Snowley van de University of Lincoln eerder tijdens de lunch. 'Ik heb
200.000 boeken op 5000 vierkante meter, wat overigens klein is voor een
academische bibliotheek. Dat geeft al aan hoe moeilijk het is ideeën letterlijk
over te nemen.'
Snowley wilde tijdens 'Crazy spaces make great places', de
naam die Rogues aan de Dutch Library Tour had gegeven, dan ook alleen
inspiratie op doen. 'Er gebeurt in het Verenigd Koninkrijk in onze sector
momenteel heel veel. Iedereen is bezig met renovatie of nieuwbouw. Het gevaar
bestaat dan dat een oplossing van een wetenschappelijke bibliotheek overneemt
die toevallig eerder klaar was en je dus overal dezelfde oplossingen krijgt
voor de behoeften van studenten die immers overal hetzelfde zíjn. Kijk dan eens
ergens waar een heel ander soort creativiteit heerst.'
Snowley wees op de lage plafonds boven Kruim, het restaurant
van de Chocoladefabriek. 'Die geven het noodzakelijke gevoel van intimiteit als
je hier geniet van deze heerlijke Hollandse brood en melk. Tegelijk zie je vanaf
deze tafel hoeveel groter het gebouw is. Dat geeft een indruk dat hier veel te
halen is. Die combinatie van een grote ruimte die tóch persoonlijk is – iets
wat trouwens in de bibliotheek van BK-City ook mooi is opgelost – is natuurlijk
ook voor ons een uitdaging. Vaak weet je ook pas thuis, als je met een andere
blik naar je eigen bibliotheek kijkt, wat je ervan hebt geleerd.'
Wat hij vooral sterk vond van de drie bibliotheken was de
conceptuele inslag. 'Vooral bij de Boekenberg. Dat krijgt de ruimte om 110
procent het concept te zijn. Alles is vanuit één gedachte uitgewerkt. Heel
sterk. Al moet je oppassen dat je daarbij geen elementen weggooit die zich al
honderden jaren hebben bewezen. Ik kan nu niet zeggen of dat in Spiketown
[zoals hij Spijkenisse noemt, md] het geval is. Hoe dan ook zou het idee van
een labyrint, dat je verplicht van begin tot eind moet volgen, bij ons niet
werken. Een student moet, gehaast op weg naar college, snel een boek mee kunnen
nemen.'
Head of Library Operational Services Andrew Hutchinson van
de University of Bath kijkt in Nederland vooral naar het gebruik van ruimte.
Wordt die optimaal gebruikt? Is er voldoende ruimte voor flexibiliteit? Het
eerste beschouwt hij als vanzelfsprekend, het tweede is alleen maar
belangrijker geworden. 'De behoefte aan stopcontacten en zitgelegenheid is fors
toegenomen en neemt alleen maar meer toe. Een nieuwe ruimte moet zich daarop
aanpassen. Dan zie je bijvoorbeeld bij de Boekenberg dat die niet is ontworpen
om ook anders te worden gebruikt. Dat is in de architectuur van moderne
bibliotheken een nadeel.'
Niet dat hij negatief is over de bibliotheek vanarchitectuurbureau MVRDV – een naam waar alle Britten over struikelen. 'Hij is
misschien niet optimaal ingericht voor gebruik. Je moet echt onthouden waar
dingen staan. Waarom staan sommige boeken zo hoog? Worden die nauwelijks
gevraagd? Maar het is een lichte, moderne, prettige plaats. Vooral de ruimte
voor kinderen zijn vrolijk, kleurrijk. I loved
it. Ook juich ik de milieuvriendelijke inrichting toe, al ben ik benieuwd
naar het effect op de operationele kosten. Jammer dat je tijdens zo'n kort
bezoek niet meer te weten kan komen.'
De bibliotheek in de faculteit voor Bouwkunde van de TU
Delft beviel Hutchinson. De ruimte maakt goed, logisch gebruik van de ruimte.
'Je voelde daar direct dat de ruimte aanzet tot leren. Er zijn veel stoelen
waar je goed kan zitten. En zijn veel ruimte die een sociale interactie
bevorderen. Het maakt het makkelijk om samen te werken. Zelf hebben we Bath
vier verdiepingen en drie trappenhuizen. Studenten moeten voortdurend op en neer
lopen. In Delft is alles op één verdieping. Desondanks verloopt de doorstroming,
ondanks de grote aantallen studenten, soepel.'
Head of User Services Derek Mackenzie van de bibliotheek van
de City University London, die tegenover Hutchinson zat aan de lunchtafel,
benadrukte het belang van flexibiliteit: 'Toen wij twee jaar geleden nog maar
verbouwden, dachten we: computerbatterijen worden alleen maar sterker, we
hebben niet zo veel stopcontacten meer nodig. Het tegenovergestelde bleek het
geval. Maar hoe los je dat op? Het is duidelijk dat we niet zomaar weer een
nieuwe bibliotheek kunnen bouwen, laat staan dat we er meer ruimte voor
krijgen.'
Dan is zo'n oplossing als hij ter plekke in Gouda aantrof
perfect: eenvoudige verlengsnoeren met vier stopcontacten die, 'eerlijk gezegd
in best grote hoeveelheden', gewoon aan het plafond hangen. 'Kost geen extra
ruimte en het past wonderwel bij de sfeer van deze bibliotheek. Zo zijn het
vaak de kleine dingen waardoor je opeens even stil staat. Zo zag ik in Delft de
kopieermachines en snackautomaten in één ruimte bij elkaar staan. Natuurlijk.
We zijn geneigd die te scheiden. Snacks maken papier maar vies. Maar het voelde
compleet natuurlijk. Dat neem ik mee naar huis.'
Maar eerst volgde de uitleg over en rondleiding door de
Chocoladefabriek. Een bibliotheek die óók sterk uitgaat van een helder concept,
merkte een bewonderende Snowley op, en die bovendien succesvol is: na een jaar
trekt de bibliotheek 30 % meer bezoekers dan de vier voormalige vestigingen bij
elkaar. Het aantal uitleningen is met 25 % gestegen. Ook Hutchinson en
Mackenzie toonden zich zeer onder de druk. 'Fantastisch, superbe, getuigend van
een grote verbeeldingskracht', putte Hutchinson zich uit in superlatieven.
Mackenzie: 'Het is helemaal geen grote ruimte, maar hij
dient zo veel doelen. Er wordt nergens ruimte verspild, maar je hebt nergens
een compact gevoel. De verschillende componenten – restaurant, boeken,
media-werkruimte, grafische werkplaats – mengen heel goed. Misschien wel omdat
er geen muren tussen de verschillende afdelingen staan. Mooi ook dat die
filosofie is doorgetrokken naar de kantoorruimte: daar zit iedereen, tot de
directeur aan toe, aan dezelfde soort bureaus. Ook is het goed dat als iets
voldoet, zoals de basale boekenkasten, daar geen geld aan overgespendeerd is.'
(Eerder gepubliceerd op Bibliotheekblad.nl, 3 jun)
Zie ook:
- De Boekenberg (Spijkenisse) is open (2012)
- De Chocoladefabriek (Gouda) is open (2014)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten