zondag 23 december 2018

Tim van den Hoed van De Utrechtse Boekenbar blikt terug op zijn eerste jaar (Boekblad)

Tim van den Hoed viel al op met de crowdfundingscampagne die hij vorig jaar was gestart voor de Utrechtse Boekenbar. Sinds hij ook in het panel van De Wereld Draait Door zit, is de aandacht geëxplodeerd. De boekhandel annex koffiehuis vaart er wel bij.

Veel boekhandels hebben een koffiehoek. Van een leestafel met koffiezetapparaat tot volwaardige lunchrooms. Maar hoe groot het ook is geworden, het blijft iets ernaast. Doorgaans in letterlijke zin: als de horeca ook maar iets voorstelt, houden boekverkopers dat strikt gescheiden van de kostbare winkelvoorraad. Van de stapels bestsellers tot de tafels met luxe kunstboeken: ze zouden vies kunnen worden van gemorste koffie of geknoei met broodjes.
Tim van den Hoed wilde dat niet. In de Utrechtse Boekenbar, waarvoor de geboren en getogen Utrechter twee jaar geleden het concept bedacht, moesten boekhandel en koffiebar gelijkwaardiger zijn. Boeken staan bij hem op één, maar hij wilde niet slechts een zithoekje waar mensen kort hun aankoop zouden doorbladeren, maar een volwaardige ontmoetingsplek die aantrekkelijk genoeg was om klanten te trekken die niet per se interesse in boeken hebben. Een plek ook die door een veelheid aan evenementen zou bruisen.
Een jaar na de opening is duidelijk dat het hem is gelukt. De boekenkasten en -tafels en koffietafels, allen van hetzelfde industrieel ogende blanke hout gemaakt, zijn volledig geïntegreerd in de bescheiden winkel aan de Westerkade. Je kunt je perfect voorstellen dat Van den Hoeds klanten hun gesprek onderbreken om het boek dat naast of achter hen ligt – nagenoeg allemaal frontaal gepresenteerd – erbij pakken omdat het hun oog heeft getrokken. En het wellicht aan te schaffen.
De inrichting schept daarbij een sfeer dat het midden houdt tussen een huiskamer in retrostijl en een hip, grootstedelijk koffiebarretje dat alleen de locals kennen. Overal staan groene planten in sobere terracottakleurige potten. Midden in de winkel staat een pick-up die regelmatig wordt gebruikt. Aan de muur hangt steeds wisselende schilderijen, foto's, tekeningen en andere grafiek die allemaal te koop zijn, net als de hebbedingetjes die her en der verspreid staan.
En het geknoei? 'Dat valt enorm mee', zegt Van den Hoed. 'Het was natuurlijk een risico, dat weet ik ook wel. Maar pas na een jaar heeft er voor het eerst iemand koffie gemorst. Het was toen ook vol. Ik had twee klassen van de HKU over de vloer, die de opdracht hadden om bij mij een boek uit te zoeken op basis waarvan ze later zelf een cover gingen ontwerpen. De student die had geknoeid heeft het toen meteen gekocht, dus het liep wel los met de schade die ik ervan had.'

Het idee voor De Utrechtse Boekenbar deed Van den Hoed op toen hij bij Bol.com werkte. De zoon van een journalist en fotograaf was zelf ook opgeleid als journalist en had korte tijd voor de Vara Gids gewerkt toen een vriend hem na het einde van zijn contract bij de omroep wees op een baantje bij de webwinkel. Redacteur boeken en productspecialist internationale boeken heette zijn functie. Omdat hij was opgegroeid tussen goedgevulde boekenkasten leek hem dat wel wat.
Bij Bol.com besefte hij dat hij verder wilde in de boeken. Alleen: niet op die manier. 'In de praktijk had ik veel minder met boeken te maken dan ik dacht', vertelt hij. 'Ik heb wel veel Excel-sheets gezien. Het leukste was dat ik heb geholpen met het opzetten van hun online magazine. Ik heb daar veel schrijvers voor geïnterviewd, recensies geschreven en dergelijke. Maar iedereen haalt daar een kick uit zo veel mogelijk verkopen. Ik niet. Ik ben niet zo commercieel, ik ben meer begaan met het product zelf.'
In zijn winkel moest het assortiment juist wel de basis zijn. De Utrechtse Boekenbar mag dan een even persoonlijke als uitgekiende mix bieden van met name literatuur, kunst- en fotoboeken, maar als je goed kijkt uiteindelijk bijna alle genres, wat het aanbod vooral bij elkaar houdt is de kwaliteit van de uitvoering. Van den Hoed verkoopt mooie boek – met uitzondering misschien van dat ene kastje waar hij bestsellers van het slag Judas verkoopt voor het geval er vraag naar is.
'Ik moet me enorm beperken', vertelt Van den Hoed, 'maar dat gaat me vrij makkelijk af. Ik doe het vooral op gevoel. Als iets heel mooi is, leg ik het gewoon neer. De leeservaring begint immers met de eerste indruk die je krijgt als je een boek ziet liggen en oppakt. Van een uitgeverij als Das Mag koop ik bijvoorbeeld alles bijna blind in, omdat zij juist zo veel aandacht hebben voor hoe het eruit is, ook al hebben zij ook een kinderboek en een sportboek uitgegeven.'
Toch heeft Van den Hoed juist bij Bol.com de noodzakelijke trucjes geleerd om boeken te verkopen. Want met alleen de mooiste boeken neerleggen red een boekhandel het niet, zoveel weet hij ook wel. 'Het is misschien niets bijzonders wat ik er heb geleerd, maar wel belangrijk. Dat je ook kunt luisteren naar de klant en kunt inspelen op zijn behoeften. Of al die dingen die je kunt doen om de klant meer te laten kopen dan hij van plan was: van promotieacties tot kassakoopjes.'
Ook beseft hij des te beter hoe hij zich kan onderscheiden van internetboekhandels. 'Bij Bol koop je als je gericht iets wil hebben en het snel of makkelijk in huis wil hebben. Voo inspiratie ga je naar de boekhandel. Dan moet je er dus voor zorgen dat je boekhandel daar gelegenheid toe biedt. Door de sfeer, door de evenementen. Maar ook door bijzonder aanbod. Zo heb ik independent magazines, Japanse kunstboeken en flipbooks die je online niet kunt vinden.'

De Utrechtse Boekenbar begon in het voorjaar van 2017 met een crowdfundingsactie via het platform CrowdAboutNow. Dat was niet in de eerste plaats bedoeld om bij de start een groep toekomstige klanten warm te maken. Nee, Van den Hoed zou nooit de benodigde 50.000 euro bij elkaar brengen om zijn plan te realiseren als hij bij een bank aanklopte. Het was evidente financiële noodzaak. Maar ondertussen leverde de actie de winkel natuurlijk wel zijn eerste fans op.
'Eigenlijk heb ik vanaf het begin aanloop gehad', zegt hij. 'Van mensen uit de buurt tot jongeren die niet veel lezen en dan terugschrikken voor het enorme aanbod van Broese. De Nederlandse literatuur liep het best. Kunst- en kookboeken gaan minder hard, maar lopen ook goed door. Vooral evenementen geven een boost. Nadat we in juni Hotel Dorado van Pepijn Lanen en Floor van het Nederend bij ons presenteerden, werd dat onze bestverkochte titel van het eerste jaar.'
Het eerste halfjaar keerde Van den Hoed zichzelf geen salaris uit. 'Ik hoef er niet rijk van te worden, ik kan me nu alles veroorloven wat ik nodig heb. In het begin moest ik ook erg wennen aan de afwisseling van goede en slechte dagen. Ik kon echt op mensen zitten wachten. Duurde het te lang, dan raakte ik in paniek. Ik weet dat ik langzamerhand een vast publiek heb. Ik heb er vertrouwen in. De zomer was weliswaar slap, ook omdat ik twee weken dicht was, maar september werd de beste maand.'
Zeker sinds zijn toetreding tot het boekenpanel van De Wereld Draait Door heeft De Utrechtse Boekenbar de wind mee. Waarom hij was gevraagd een screentest mee te doen, weet hij niet – misschien omdat hij in de lokale en landelijke media was opgevallen met zijn crowdfundingsactie. Maar hij nam de kans dankbaar aan. Na een aantal pitches verspreid over meerdere rondes, deels met boeken die de redactie had aangedragen (President Vermist van James Patterson en Bill Clinton), werd hij uitverkozen.
'Ik wist het al in juni, maar ik mocht niemand wat zeggen. Toen we eind september voor het eerst op tv waren, was het zelfs voor mijn beste vrienden een verrassing. Maar daarna werd ik zó veel aangesproken. Door lokale media, maar ook door vaste klanten die soms met een cadeautje aan kwamen zetten. De dagen na de eerste uitzending verkocht ik veel van het Boek van de maand – Zomervacht van Jaap Robben – en het boek dat ik zelf presenteerde, van Ottessa Moshfegh.'

De basis van De Utrechtse Boekenbar is daarom na een jaar gelegd. Het concept staat, het assortiment raakt steeds meer verfijnd en de klanten weten de winkel – mede door Van den Hoeds recent verworven status als Bekende Boekenvakker – te vinden. Nu is het zaak het bedrijf uit te bouwen. Hij zet daarbij vooral in op de uitbouw van het aantal evenementen, in samenwerking met uitgeverijen en de vele culturele organisaties die Utrecht rijk is.
Van den Hoed heeft daarvoor een prachtige locatie die hij bij zijn winkel erbij kreeg: een werfkelder. Via een luik in de vloer van de winkel loop je zo omlaag naar de aan de Vaartse Rijn gelegen ruimte. Laag, donker, vochtig, maar ook gemakkelijk bijzonder sfeervol te maken. De klapstoelen staan er permanent klaar. 'Ik wist aanvankelijk niet zo goed wat ik ermee moest. Ik dacht natuurlijk wel aan evenementen, maar pas toen ik ermee begon, realiseerde ik me hoe geschikt hij ervoor is.'
(Eerder gepubliceerd op Boekblad magazine, nov 2018)

Geen opmerkingen: