donderdag 13 december 2012

De zelfstandige boekhandel is gelukkig moderner dan Marc Didden denkt (Knack)


Het nieuwe boekhandelsverband Confituur heeft 12-12-12 uitgeroepen tot Dag van de Onafhankelijke Boekhandel. Het is de vraag hoe blij het moet zijn met de lofzang van Marc Didden op de zelfstandige boekverkoper.

Alle boekenliefhebbers kunnen op de Dag van de Onafhankelijke Boekhandel ‘ontdekken hoe gevarieerd het aanbod is’ van 33 boekhandels, verspreid over heel Vlaanderen. Zij kunnen ‘deze culturele ontmoetingsplaatsen, deze pakhuizen van kennis koesteren’, zoals staat te lezen op de site van Confituur. En als dank daarvoor krijgt iedereen bij aankoop van 10 euro aan boeken tot en met aanstaande zaterdag het geschenkboekje Wie slim is vist hier van Marc Didden cadeau.
Een ode aan de boekhandel, is de ondertitel van het 32 pagina’s tellende boekje dat de regisseur en publicist op verzoek van Confituur schreef. Een ode is het zeker. ‘Onafhankelijke booreilanden van het intellect zijn [de boekhandels] geworden’, schrijft Didden. ‘Torens van wijsheid die eenzaam uitsteken boven de oceaan van onwetendheid’.  En: ‘Omdat een goed boek een goede omgeving nodig heeft om zijn lezer te vinden heeft God, of zijn manager, op een dag de onafhankelijke boekhandel uitgevonden.’
Het summum van zo’n plek was voor Didden de Gotham Book Mart in New York, dat op een uithangbord had staan: ‘Wise men fish here’. Het onuitputtelijke aanbod van nieuwe en tweedehands boeken dat zich over vier verdiepingen uitstrekte, werkte bedwelmend. Het personeel was zo deskundig dat ze niet alleen wisten waar het boekje in hun winkel stond, ook al had je maar de halve titel onthouden, maar ook waar het in Boston of Philadelphia te koop was. Zo nodig bestelden ze het boek dáár voor je.
Toch kun je je afvragen of de Vlaamse onafhankelijke boekhandels blij moeten zijn met Diddens ode. Hij herhaalt gretig de clichés van de ‘echte boekhandel’. Een winkeltje ‘met een vergezochte naam’, waar een enigszins wereldvreemde ‘man met een verwarde maar dichterlijke kop (…) boeken zit te lezen die hij je straks met tegenzin zal verkopen.’ Een boekhandel waar klassieke muziek klinkt, een kat rondloopt en dat tot de nok toe is gevuld met boeken.
Zo’n boekwinkel, als het even legendarische als aftandse Free Press Bookshop in Brussel waar Didden eind jaren zestig werkte, willen de zelfstandige boekhandels niet meer zijn. Om de eenvoudige reden dat zo’n winkel niet kan bestaan. Het publiek ervoor is te klein om de voorraad en de huur te kunnen financieren. Een onafhankelijke boekhandel moet zo fris en zo actief zijn dat het, zonder concessies te doen aan zijn literaire en culturele ambitie, een zo groot mogelijk publiek bereikt.
Gelukkig hebben veel Vlaamse zelfstandige boekverkopers dat goed begrepen. Bekijk het morgen in een pas verbouwde, frisse boekhandel als Het Paard van Troje in Gent. Of in de nog altijd aantrekkelijke’t Oneindige Verhaal in Sint-Niklaas. Dat zijn allesbehalve stoffige zaken waar de gemiddelde boekenkoper niet naar binnen durft. Werp dan ook eens een blik op de activiteitenkalender van De Zondvloed in Mechelen om te zien hoe actief zelfstandige boekverkopers proberen het centrum van de lokale cultuur te vormen.
Didden heeft helemaal gelijk als hij beweert dat een goede, onafhankelijke boekhandel belangrijk is voor het geestesleven van een stad. Maar een boekverkoper kan die rol alleen spelen, zeker in deze tijden van internetboekhandels en e-boeken, als hij economisch rendabel is. De ideale boekverkoper is dan ook geen dwarsligger, zoals Didden beweert, maar een actieve duizendpoot die zijn culturele taak weet te verbinden met een gezond bedrijfseconomisch ondernemerschap.
Didden zou dat ook hebben geweten – als hij een les had getrokken uit het lot van Gotham Book Mart in plaats van te blijven hangen in een nostalgisch verlangen naar een type boekhandel die ooit bestond. De New Yorkse boekhandel ging in 2007 failliet. Als slachtoffer van speculatie, moppert Didden. Maar ook, geeft hij toe: vanwege een grote huurachterstand. Als Gotham Book Mart had geprobeerd aantrekkelijk te zijn voor een grotere groep klanten, hadden de eigenaars de huur nog steeds kunnen betalen.
(Eerder gepubliceerd op Knack.be, 11 dec 2012)

Geen opmerkingen: