Rudy Vanschoonbeek kijkt terug op een uitzonderlijk goed
jaar voor uitgeverij Vrijdag. De omzet pluste maar liefst een procent of
vijftig. Woesten van Kris van
Steenbergen was dé uitschieter. In 2013 liep de roman al goed, dankzij de
uitverkiezing door het DWDD-panel. In 2014 kwamen er, mede door toekenning van
drie Vlaamse debuutprijzen, 12.000 exemplaren bij. 'De Duitse rechten zijn aan
Klett-Cotta verkocht voor een bedrag van vijf cijfers', zegt de uitgever. 'Dat
had ik nooit durven dromen.'
Ook in de breedte deed Vrijdag het goed. 'Het jaaroverzicht
van Ivan de Vadder en Karl Meersman kwam op 9 december uit, door de media-aandacht
gingen er toch nog 7.500 exemplaren weg', somt Vanschoonbeek op. 'De nieuwe
romans van Fikry El Azzouzi en Luc Boudens hebben we kunnen herdrukken. Van De Poppendokter van Diane Broeckhoven
hebben we een derde druk kunnen opleggen.'
Groei
De markt daalde in Vlaanderen volgens de GfK-cijfers voor
het derde jaar op rij. In 2012 liep de omzet terug met 1,8 procent, in 2013 met
2,7 procent en het afgelopen jaar nog eens 1,9 procent. In 2011 was de totale
omzet van het papieren boek 209,4 miljoen euro – drie jaar later nog maar 195,8
miljoen euro. Een verlies van 6,5 procent, ondanks een stijging van de
gemiddelde prijs van 12,66 euro naar 13,06 euro. De groeiende digitale verkopen
kunnen dat maar deels compenseren.
Toch is Vrijdag bepaald niet de enige uitgeverij die
terugblikt op een positief 2014. Luister naar een jong bedrijf als uitgeverij
Witsand (opgericht in 2008). 'Na de investering in het begin maken we nu een
mooie winst', zegt eigenaar Dirk Demuynck. 'De afgelopen drie jaar steeg de
omzet jaarlijks minstens tien procent. Vertrekkend vanuit behoeftes in de markt
die wij waarnemen vinden we allerlei kleine niches waarin we groot kunnen
worden door die intensief te bewerken. Dat loopt van boeken over rouwbegeleiding
tot legal thrillers.'
Of de marktleider in Vlaanderen die WPG in 2014 van de troon
stootte: Lannoo. 'Wij groeiden met 5,2 procent', zegt directeur-uitgever Lifestyle
en fictie Johan Ghysels – die spreekt, voor alle duidelijkheid, over Lannoo
Uitgeverij, niet over de Lannoo Groep. 'Van de tien best verkochte kookboeken
van 2014 hadden wij er vijf. Vier daarvan waren van Pascale Naessens. Maar de
groei ligt niet aan één auteur. Wij hebben een dozijn uitgeefunits – tachtig,
negentig procent daarvan is rendabel.'
Of gespecialiseerde kinderboekenuitgeverij Clavis. 'Nadat we
in 2013 een bijzonder goed jaar hadden, met een double digit groei, is de omzet het jaar erop nog weer zes procent
gestegen', zegt directeur Philippe Werck. 'In de Vlaamse boekhandel bleven we
stabiel, maar in Nederland stegen we met meer dan tien procent. Ook de export –
goed voor 35 procent van de omzet – groeide. We sloten 220 contracten voor
co-edities en 374 licentiecontracten. Met uitgevers over de hele wereld.'
WPG
Is de krimpende markt dan alleen veroorzaakt door Standaard
Uitgeverij, dat niet wilde meewerken aan dit artikel? Aan de vooravond van de boekenbeurs
maakte moederbedrijf WPG bekend De Bezige Bij Antwerpen als zelfstandige
werkmaatschappij op te heffen en het afgeslankte uitgeefprogramma bij Standaard
Uitgeverij onder te brengen. Er vielen zeven ontslagen. Vakbonden lieten weten
dat het niet de eerste ontslagronde was dat jaar. Steeds verloor een klein
groepje zijn baan.
Of vertellen de GfK-cijfers maar een deel van het verhaal? De
cijfers dekken 88 procent van de verkoop in de Vlaamse retail. Dat klinkt als:
bijna compleet. Maar De Eenhoorn heeft de export naar Nederland, mede door de
Woutertje Pieterseprijs voor Kelderkind
van Kristien Dieltiens en het Gulden Palet voor Het hondje dat Nino niet had van Anton van Hertbruggen en Edward
van den Vendel, flink zien toenemen. 'Vorig jaar verkochten tachtig boekhandels
in Nederland onze uitgaven voor het eerst', zegt directeur Bart Desmyter.
'Daardoor steeg onze Nederlandse omzet 25 procent.'
De export is niet meegenomen in de cijfers – net zo min als
de boeken die De Eenhoorn op factuur verkoopt aan onderwijsinstellingen in Vlaanderen
en bibliotheken in Nederland. 'Dat is beide teruggelopen door besparingen in
het onderwijs en bezuinigingen bij bibliotheken. Gecombineerd met een groei van
de omzet via de Vlaamse boekhandel van 5,5 procent had ik in totaal een lichte
plus. Het is ook mijn indruk dat de globale markt heel stabiel is. Zeker
vergeleken met Nederland heeft de sector echt niet te klagen.'
Demuynck van Witsand ziet zelfs een nieuw type uitgeverij
ontstaan dat volledig onder de radar van GfK opereert. Uitgeverij Neno, geeft
hij als voorbeeld. 'Een eenmansbedrijf
dat boeken in opdracht maakt, onder andere voor Unizo [De Unie van Zelfstandige
Ondernemers, md]. Dat soort uitgeefinitiatieven die buiten de klassieke kanalen
opereren, zie je steeds vaker.'
Economische crisis
Niet dat Vlaamse uitgeverijen niets merken van de
economische crisis. Geen enkel bedrijf kon de afgelopen jaren fluitend op de
vertrouwde voet verder. De Eenhoorn maakt bijvoorbeeld sinds enige tijd werk
van de al lang gevoelde wens om te diversifiëren. Niet alleen maar
prentenboeken voor het smalle cohort van twee- tot vierjarigen die ook nog eens
hoofdzakelijk met elkaar concurreren, maar ook leesboeken voor acht-plus,
tekenboeken en strips voor eerste lezers.
Bart Desmyter: 'We opereren op een relatief kleine markt. En
dan ook nog in een niche met lage oplagen. Wij hebben geen Leven van een loser – onze gemiddelde oplage zijn 1500. Dat was
vroeger eerder 2000. Door de daling wordt de stuksprijs duurder. Dat kun je
opvangen door naar goedkopere druklanden te trekken, zoals we hebben gedaan.
Maar ook door uitgaven minder met elkaar te laten concurreren.'
Andre van Halewyck van de gelijknamige uitgeverij maakt zich
zorgen om de groeiende retourenstroom. 'Wij hadden een stabiele omzet in 2014,
onder andere door Mijn 200 klassiekers
van Jeroen Meus. Hiervoor zijn we veel strenger geweest in de uitzet, na de
grote retourenstroom van Meus' Dagelijkse
kost 4 en Dagelijkse kost 5. In
Nederland konden uitgevers nee tegen Polare zeggen toen die honderd procent
recht van retour eiste. In Vlaanderen is dat recht onhoudbaar geworden.'
Het is vooral problematisch omdat uitgeverijen volgens Van
Halewyck steeds afhankelijker worden van enkele sterke titels. 'Van iedere
titel komt onvermijdelijk een moment dat de verkoop dood valt. Als je te veel
hebt uitgezet, komt de rest onherroepelijk terug. Dat betekent: nog
voorzichtiger zijn met herdrukken. Dat leidt ertoe dat je van een boek dat veel
in de media is geweest, 5.000 exemplaren verkoopt en je dan de auteur moet
uitleggen dat je na twee maanden tóch niet herdrukt. Lastig.'
(Eerder gepubliceerd in Boekblad magazine, feb 2015. Wordt morgen vervolgd – en overmorgen)
Zie ook:
Geen opmerkingen:
Een reactie posten