Wanda Reisel en Herman Koch publiceren dit najaar het
brievenboek Of heb ik het verzonnen?
bij Das Mag. Voor Reisel is dat uitgerekend het bedrijf waar haar vaste
uitgever Mizzi van der Pluijm naartoe zou gaan toen ze aankondigde te
vertrekken bij Atlas Contact nadat ze was gebotst met de concerndirectie over
de zeggenschap over de uitgeverij. Zij ziet de werkwijze van Das Mag als de
toekomst van de literaire uitgeverij.
Waarom brengt u een boek onder bij Das Mag?
'Heel simpel. Herman en ik wilden ons
brievenboek niet onderbrengen bij een van onze vaste uitgevers. Dan zou het de
een of de ander worden. Daarom kozen we voor de middenweg: een andere
uitgeverij. Wij vonden de jonge honden van Das Mag heel geschikt.'
Herman Koch heeft met hen samengewerkt in leesclubs en heeft
al vroeg in de uitgeverij geïnvesteerd. Heeft u iets met Das Mag?
'Ik ken ze niet zo goed als Herman. Ik vind
het wel ontzettend leuk hoe ze aan de weg timmeren. Ze bieden echt een fris
geluid. Ze werken zonder beren op de weg te zien. Zoals ze bijvoorbeeld lezers
weten te binden met lezersfeesten, heel goed.'
Doet Das Mag dingen inderdaad anders?
'Zij komen flink toeterend de wereld in. Ze
steken flink tijd in hun persberichten, zoals het ronkende bericht over ons
brievenboek. Ik denk ook dat dat moet in deze tijd.'
En ze werken met in verhouding veel personeel voor nog altijd
een gering aantal titels. Merkt u daar iets van?
'Ja. Ze besteden veel tijd aan het boek.
Vragen steeds of ze een nieuwe versie kunnen zien, en zijn daar vasthoudend in.
Goede begeleiding is voor een literaire uitgeverij van groot belang. Dat bieden
zij zeker.'
Keren ze betere royalty uit?
'Ook. Herman en ik delen dat bedrag, maar
bij elkaar opgeteld is het meer dan ik normaal krijg.'
Dus u voelt de verleiding om over te stappen?
(Lacht).
'Nee joh. Daar ben ik niet mee bezig, dit is een eenmalig uitstapje. Of er
moeten gekke dingen gebeuren, zoals bij Atlas Contact dreigde. Als Mizzi weg
zou zijn gegaan, zou best een groot deel van de schrijvers haar zijn gevolgd.
Maar dat is nu niet aan de hand. Gelukkig kan ze eerst een half jaar
onderzoeken of Atlas Contact zelfstandig verder kan gaan. Ook als eigen bedrijf
zal ze de uitgeverij goed leiden. Ze is geen dromer – behalve wat idealen
betreft – maar een zakelijk ondernemer. Ze zet dit soort stappen niet
impulsief.'
Zou Mizzi van der Pluijm passen bij een bedrijf als Das Mag?
'Dat weet ik niet. Ik denk dat je haar
overstap vooral moet zien als een middelvinger naar het grootkapitaal. Mizzi
heeft zoveel ervaring in het vak opgedaan dat de jongens van Das Mag haar
adviezen nooit zomaar uit de wind zouden slaan, maar ik vermoed niet dat zij
willen dat zij de nieuwe directeur wordt. Ach, dit is allemaal speculatie.'
Wat was uw eerste reactie toen u van haar vertrek hoorde?
'Verschrikkelijk, dacht ik, wat een
aderlating! Ze heeft zo'n goed contact met schrijvers. Althans, ik kan alleen
uit eigen ervaring spreken. Ze is ook inhoudelijk goed. Is een goede lezer. Ik
had daarom meteen een strijdbare houding: dat gebeurt zomaar niet. Al begrijp
ik óók dat een bedrijf naar de toekomst moet kijken en de invloed van de
digitalisering in ogenschouw neemt. Ik wilde dus eerst afwachten tot ik precies
wist wat er aan de hand was. Overigens is dat nog steeds niet helemaal
duidelijk.'
Ondanks uw strijdbaarheid kondigde u niet aan in staking te
gaan.
'Nee. De petitie was een initiatief van een
aantal schrijvers die zich in korte tijd organiseerden. Ze kregen geen bestand
van de uitgeverij en geen van hen had kennelijk mijn mailadres. Ik was er
trouwens ook niet. Anders had ik zeker ondertekend. Hanna Bervoets zei later dat
het haar speet. Niemand moet denken dat de lijst betekent dat alle andere
schrijvers van de uitgeverij het niet met de staking eens zijn.'
Begrijpt u de opstelling van Mizzi van der Pluijm?
'Een uitgeverij is geen beursgenoteerde
onderneming die groot geld moet verdienen. Met voetbal- en kookboeken kan dat
nog misschien, maar niet met literaire boeken. Een uitgeverij van literaire
boeken is als een schoenenwinkel. Ook schoenen zijn allemaal individuele paren,
voor wie je net die ene koper vindt voor wie het helemaal is wat hij zoekt. Een
uitgever moet daarvoor de ruimte krijgen. Toen Mizzi het gevoel had dat die
grens begon te schuiven, heeft ze gezegd: ik ga hier weg – toch de plek die ze
in vijf jaar helemaal heeft opgetuigd. Dat vind ik echt van lef getuigen.'
Begrijpt VBK-directeur Wiet de Bruijn nu hoe je een literaire
uitgeverij leidt?
'Hij zal het wel hebben gedacht, maar
misschien heeft hij nooit precies begrepen wat het inhoudt. Een literair
bedrijf is nu eenmaal een kwetsbaar bedrijf, waar je hooguit een paar
bestsellers hebt – en dan nog niet eens ieder jaar. De rest moet je koesteren,
in de hoop dat er over x jaar iets uitkomt. Dat kun je niet met algoritmisering
veranderen. Als je de basis van de literaire uitgeverij wil verstevigen, hoop
ik ook dat hij eens met andere oplossingen komt dan een soort Spotify for
Books, wat schrijvers niets oplevert.'
Oplossingen zoals?
'Een uitgever met geld kan ook investeren
in een tv-programma over boeken. Of in lezersfeesten, zoals Das Mag
organiseert. Ik herinner me dat een toneelstuk van mij in Gouda werd opgevoerd.
Ik ben niet de bekendste theaterauteur, maar de schouwburg had een categorie
'juweeltjes' waarin mijn stuk was ondergebracht. Het publiek werd ruim van
tevoren geïnformeerd, met uitleg over het stuk, over mij, over waarom het
interessant is. Vervolgens trok het drie avonden een volle zaal. Zó kun je ook
lezers vinden voor een boek.'
Bent u blij dat personeel en management alsnog 51% in de
uitgeverij bezit?
'Zeker. De directie kan namelijk mooie beloftes
doen, maar als de aandeelhouders over een of twee jaar zeggen: het moet toch
anders, dan heb je niets te zeggen. Dan zijn zij de baas. Nu buitenstaanders
niet de meerderheid hebben, gebeurt dat minder snel.'
Hoopt u ook dat het lukt om Atlas Contact te
verzelfstandigen?
'Zeker. Dan is het risico voor het bedrijf
zelf, maar is ook de aandacht voor schrijvers en de aandacht voor hun boeken
verzekerd. Dat is het criterium. Ik geloof er sterk in dat een goede redacteur
van invloed is op het welbevinden van een auteur en zo op de kwaliteit van zijn
boek. Dat geldt niet voor alle schrijvers, maar ik ben zeker gebaat bij goede
inhoudelijke en stimulerende gesprekken over mijn werk.'
Maar alleen een concern kan bijvoorbeeld investeren in een
tv-programma.
'Dat is waar. Of in een eigen kanaal. Ik
begrijp overigens niet dat dat er niet al lang is. Waarom hebben literaire
uitgeverij niet gezamenlijk iets opgezet? Kennelijk is dat te duur. Ook kan een
concern investeren in redactie. Redacteuren zijn net als leraren en
verpleegsters onderbetaald voor wat ze doen, maar in een zelfstandig bedrijf is
de personeelsbezetting vaak kleiner en de werkdruk hoger. Meer mensen kan zo'n
uitgeverij zich denk ik niet veroorloven, terwijl zich dat wél vertaalt in
betere boeken. Wat weer goed is voor betere verkoop.'
Behalve bij Das Mag dus, die veel mensen voor weinig boeken
in dienst heeft.
'Inderdaad. Ik denk dan ook dat de toekomst
is van de literaire uitgeverij. Schaalvergroting zoals VBK voorstaat is niet de
goede weg. Schaalvergroting zoals Das Mag doet wel.'
(Eerder gepubliceerd op Boekblad.nl, 19 jul)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten