Met ieder nieuw boek verrijkt Esther
Gerritsen haar inzicht in het ambacht van schrijven. Wat heeft haar eigen
oeuvre haar geleerd? Een schrijfcursus in vier lessen – 4: hoe een roman te
besluiten.
Esther Gerritsen vertelt enthousiast
over de film Thelma & Louise van Ridley Scott, waarvan ze
ooit een ‘making of’ zag. In deze feministische klassieker uit 1991 verruilen
een serveerster en een huisvrouw hun vervelende mannen voor het avontuur on
the road. Onderweg vermoorden ze een verkrachter en krijgen ze de politie
achter zich aan. Aan het slot rijden ze met hun ’66 Thunderbird een canyon in.
‘Eigenlijk weet je al heel lang: ze
gaan dood of de gevangenis in. Maar wat zie je? Ze rijden op de canyon af, de
auto gaat omhoog, de lucht in. En dan stopt de film. Het laatste wat je ziet,
zijn die twee vrouwen: lachend, alsof ze de vrijheid tegemoet gaan. Dat geeft
de kijker een gevoel van bevrijding. Zij zijn de helden. Als de film vijf
seconden langer was doorgegaan, had het einde een ander gevoel gegeven. De
makers leggen dat in die 'making of' heel helder uit. In de film werkt het ook
heel helder.'
Zó moet je het slot timen, legt de
schrijfster uit: dat je de lezer precies het juiste gevoel, met alle gewenste
ambiguïteit, meegeeft. En daarvoor is het niet alleen nodig dat je exact weet
wat je vertelt, zoals ze al eerder in deze reeks heeft betoogt, maar ook wat er
gevoelsmatig en cognitief bij de lezer gebeurt.
Neem Roxy. De roman
beschrijft de verwarring van de 27-jarige schrijfster nadat haar man is
omgekomen bij een auto-ongeluk en zij zo ook te weten komt dat hij haar bedroog
met een stagiaire. Wat moet ze doen? Met haar vader, met wie ze een
getroebleerde relatie heeft? Met haar dochter, voor wie ze nu alleen moet
zorgen? Alle raad van de mensen die voortdurend om haar heen zijn, maakt de
wanorde in haar hoofd alleen maar groter.
Het slot van deze roman is expliciet
open gelaten om de lezer een optimistisch gevoel te bezorgen. Gerritsen: ‘Ik
wist dat Roxy uiteindelijk ervoor kiest wél voor het kind te zorgen. Dat ze
voor het goede kiest. Maar waar moest ik het verhaal dan stoppen? Als ze de
keuze heeft gemaakt of vlak daarvoor? Of juist daarna: als ze al bezig is te
proberen en het misschien helemaal niet lukt? Het gaat erom hoeveel hoop ik de
lezer wil geven. Dat bepaalde het einde.’
Ook voor Broer deed
ze haar best bij de lezer de juiste emotie op te roepen. ‘De goede smaak
gebiedt dat het met een vrouw als Olivia niet goed komt. Maar ik wilde dat
ogenschijnlijk goede einde, dat de hoofdpersoon zelf haast niet kan geloven en
de lezer misschien bijna ook niet, om te tonen dat de ellende in het hoofd van
de hoofdpersoon zit en niet daarbuiten. Misschien wilde ik dat ‘hoofd’ een keer
niet laten winnen.'
Maar zoals Gerritsen steeds heeft
betoogd: er zijn geen vaste regels voor een schrijver. Iedereen kan een roman
ook volledig anders eindigen – als je het tenminste op een of andere manier
waar maakt. ‘A.M. Homes laat haar boeken soms ongelooflijk goed aflopen. Dat je
denkt: dit gaat te ver. Alles is weer gezellig bij elkaar gekomen, en dan gaat
het nóg twintig bladzijden door. Juist omdat ze het zo erg uitgesponnen is, het
zo zonder twijfel is gedaan, ga ik er toch in mee. Het heeft iets rebels.'
Eigenlijk zou een schrijver daarom ook zijn eigen ideeën – ook over wat een goed slot is – eens moeten negeren en precies het tegenovergestelde doen. Het kan de tekst alleen maar avontuurlijker en rijker maken.
Eigenlijk zou een schrijver daarom ook zijn eigen ideeën – ook over wat een goed slot is – eens moeten negeren en precies het tegenovergestelde doen. Het kan de tekst alleen maar avontuurlijker en rijker maken.
Zie ook: aflevering 1, aflevering 2, aflevering 3
Geen opmerkingen:
Een reactie posten