De Anabasis van de vertaler zelf
In Anabasis, de eerste vertaling uit het Grieks van Gerard Koolschijn, beschrijft Xenofon de terugtocht van tienduizend huursoldaten onder zijn leiding door wat nu Irak en Turkije is. Na maanden vol ontberingen in een vijandige omgeving bereikten de Grieken huilend van geluk de zee. Thalassa! Thalassa!, riep ze. In zijn debuutroman Geen sterveling weet spiegelt Koolschijn zijn eigen leven aan deze legendarische veldtocht met happy end uit de klassieke oudheid.
Beproevingen kende de gelauwerde vertaler (Martinus Nijhoffprijs 1991) zeker. De godsdienstijver van zijn ouders, in de ban van dezelfde strenge dominee als de vader van Jan Siebelink. Een zeer ongelukkig huwelijk met een tirannieke vrouw in wie hij nooit wat heeft gezien. En de gevoelens van schuld en schaamte en, ter compensatie, een zeer sterk verlangen naar vrijheid waaronder hij veertig jaar gebukt ging. Pas na de ontmoeting met een tekenlerares op het gymnasium waar hij met tegenzin rector was (en waar hij mij Latijn leerde in de brugklas), vond hij rust.
Koolschijn presenteert Geen sterveling weet als roman, maar aan alles merk je dat het mémoires zijn. Vermoedelijk wil hij de personages beschermen die nog leven. Tegelijk legt hij zijn lezers de plicht op het boek te beoordelen naar de maatstaven van een roman. Dan faalt hij. Geen sterveling weet ontbeert een strakke structuur. Het boek telt te veel passages die voor zijn leven belangrijk zijn, maar de thematiek verwateren. De Elfstedentocht die hij reed bijvoorbeeld, of hoe zijn ouders zijn gestorven.
Aan de andere kant heeft het met nietsontziende eerlijkheid geschreven boek een ongrijpbare schoonheid. Het weglaten van de hoofdlijn, van simpele feitjes in de trant van ‘in 1971 ging ik naar Griekenland’, geeft de boek een aantrekkelijke dynamiek van elkaar snel opvolgende anekdotes waaruit als vanzelf de grote lijn opstijgt waarom het Koolschijn is te doen. En zijn trefzekere pen, geoefend door een heel leven zoeken naar het juiste woord voor het Griekse origineel, maakt iedere scène beeldend en levendig. Vooral de ruzies met zijn vrouw zijn huiveringwekkend.
Koolschijn, Gerard - Geen sterveling weet (510 p.) - Athenaeum-Polak & Van Gennep, € 19,95, ISBN 978 90 253 6900 2
(Dit is licht uitgebreide versie van de recensie in BOEK nr. 1, 2012)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten