De Indonesische schrijver Andrea Hirata verbloemt in zijn debuut De regenboognatie het koloniale verleden van zijn land niet. Hij wijst op woorden met een Nederlandse etymologie. Hij vertelt dat de villa’s op Belitung, waar de rijke directeuren van het tinwinningsbedrijf wonen, nog door de Nederlanders zijn neergezet. Billiton, heette het eiland toen.
Hoe is het mogelijk, denk je bij iedere verwijzing, dat De regenboogbende is vertaald vanuit het Amerikaans-Engels? Zijn onze banden met Indonesië zo radicaal doorgesneden dat niemand het boek rechtstreeks vanuit het Bahasa kan omzetten in Nederlands? Kun je die taal soms niet meer leren aan een Nederlandse universiteit?
Waarschijnlijk zou een directe vertaling een ander boek hebben opgeleverd. In de tekst die uitgeverij Atlas Contact nu heeft gepubliceerd, legt Hirata uit wat angkot (minibusjes) en betjahs (fietstaxi’s) zijn, alsof hij een knieval heeft gemaakt naar zijn Amerikaans publiek. Voor de inheemse lezers hoeft hij die begrippen niet uit te leggen.
Persoonlijk geef ik de voorkeur aan het gebruik van zo veel mogelijk lokale woorden zonder uitleg. Zelfs een woordenboek achterin hoeft niet. Het maakt het boek Indonesischer. Echter. Alsof het boek extra gekruid is. Uit de context begrijp je toch wel wat kantjil (dwerghert) of jilbab (hoofddoek) is. En dan nog.
Ook de sentimentaliteit van De regenboogbende is te Amerikaans. Denk aan van emotie overlopende zinnen als: ‘Ik ging weer naars school, maar mijn hart was niet genezen. Ik sloot me dagenlang af, overvallen door een gevoel van leegte.’ (pagina 179). Zou Hirata zulke passages voor de Amerikaanse editie hebben aangedikt?
Ik weet het niet. Ik kan het niet vergelijken met het origineel. Ik heb zelf ook nooit Bahasa geleerd, al kun je het wel degelijk op alle mogelijke niveaus in Nederland leren. leert even snel googlen.
Toch heeft het boek iets sympathieks. De regenboogbende is een onverbloemde lofzang op onderwijs. In Indonesië is onderwijs nog een ticket naar een betere toekomst – mits je de discipline en het doorzettingsvermogen op kan brengen te blijven leren en niet valt voor de verleiding van het materialisme, zoals Hirata schrijft. Overwin er dan ook alle tegenslagen voor.
Je zou willen dat we in Nederland net zo veel waarde aan onderwijs hechten als Hirata’s verteller. Dan zou de ambitie om in de top vijf ter wereld op dit gebied te behoren moeiteloos worden gehaald.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten