Arjan Peters, ‘Kreten uit een urn’: hoe zou het vroeger zijn geweest?

De literair criticus is niet dood, schrijft Arjan Peters in Kreten uit een urn. Er zijn toch nog altijd boekbesprekers die voor kranten en tijdschriften de betekenis en waarde van een boek wegen? En zolang er ook maar één lezer is die op grond van zijn recensie besluit boeken te lezen of niet, behoudt de criticus zijn invloed.

Klachten dat recensenten vroeger meer invloed hadden, wuift Peters weg. Dat zeggen alleen verbitterde zeurpieten, of hopeloze nostalgici die leiden aan het syndroom dat vroeger alles beter was. Zijn er methodes om het gezag van een criticus te meten? En dus ook of dat gezag is toe- of afgenomen? Nou dan.

Zo komt Peters tot de conclusie dat een criticus moet doorgaan met wat hij altijd doet. Een literatuur die zichzelf serieus neemt heeft dat ook nodig. Lezers zouden alleen op de pr-praat van uitgevers, boekverkopers en de schrijvers zelf af kunnen gaan – en nooit weten of een boek werkelijk waarde heeft.

Dat de criticus daarvoor moet schipperen, zoals Peters dat noemt, is niet erg. Hij werkt voor een krant die wordt gemaakt voor een groot publiek – en daarom besteedt hij ook aandacht aan publieksauteurs als Kluun en Heleen van Royen. Naast die verplichte nummers blijft er voldoende ruimte over voor eigen keuzes.

Tot zover is Kreten uit een urn een zinvol betoog – even afgezien van de flauwe humor, weinig relevante persoonlijke aanvallen en opzichtelijk karikaturale weergave van de standpunten die hij bestrijdt. Maar toch laat Peters de belangrijkste vraag nadrukkelijk onbeantwoord: hoe was het vroeger?

Het gezag van een criticus is dan niet te meten, maar hij kan toch wel iets zeggen over de mate waarin het schipperen in de afgelopen twintig jaar is veranderd? Schreef zijn krant, de Volkskrant, in Peters beginjaren ook al zo vaak over de Kluuns en Heleen van Royens van destijds? Was er net zo veel ruimte voor Literatuur met een hoofdletter? Enzovoorts.

Kreten uit een urn was waardevoller geweest als Peters een poging had gedaan om de veranderingen in de status van boekbesprekingen aan te wijzen en te duiden. Want nu doet hij alsof die er niet zijn geweest, en dat geloof ik niet.

Zie ook Elsbeth Etty en Ilja Leonard Pfeijffer over recenseren.