De Amerikaanse
uitgever André Schiffrin is afgelopen zondag op 78-jarige leeftijd overleden.
Hij zal vooral voortleven als pleitbezorger van het uitgeven zonder
winstoogmerk.
Schiffrin overleed in zijn geboorteplaats Parijs aan de
gevolgen van pancreaskanker. De zoon van een gerenommeerde Russisch-Franse
uitgever vluchtte aan het begin van het Vichy-regime met zijn familie naar
Amerika. Daar was hij decennia uitgever van Pantheon Books, waar hij werk van
Günter Grass, Michel Foucault, Marguerite Duras in Amerika introduceerde en
Amerikaanse auteurs als Studs Terkel en Noam Chomsky publiceerde.
Al bij zijn indiensttreding in 1962 was Pantheon onderdeel
van Random House. De overname van het uitgeefconcern door investeerder S.I.
Newhouse in 1989 leidde echter tot een radicale cultuuromslag. Het was niet
langer het belangrijkste dat een uitgeverij boeken publiceerde die ertoe deden,
maar dat een uitgeverij als ieder gewoon bedrijf streefde naar maximalisatie
van de winst. Schriffrins divisie zou dat jaar drie miljoen dollar verlies
hebben geleden. Dat kon zo niet langer.
Wat volgde was een van de grootste affaires uit de
geschiedenis van de uitgeverij. Newhouse' zetbaas aan de top van het bedrijf verlangde
dat Pantheon minder titels uitgaf en dat Schiffrin zou snijden in zijn
personeelsbestand. Schiffrins weigering betekende zijn eigen ontslag. Een
handvol redacteuren legde toen het werk neer. Auteurs – ook van andere
uitgeefhuizen – hielden een protestmars tegen Schiffrins ontslag.
Zelf sloeg Schiffrin terug met het boek The business of Books (2000) – half memoires, half studie – dat in 29 talen is vertaald. Hij
analyseert daarin hoe de opkomst van de marktideologie in de uitgeverij heeft
geleid tot een cultureel failliet. De eis om minimaal twintig procent winst te
maken dwingt uitgevers om alleen nog maar boeken te maken voor het grootste
publiek. Ook moet iedere titel op zichzelf potentieel winstgevend zijn. Voor
interne subsidiëring is geen plaats meer.
In 2011 verscheen ook de Nederlandse vertaling bij De
Wereldbibliotheek: De boekenbusiness. Bij zijn bezoek naar Nederland, ter
gelegenheid van de presentatie daarvan, zei hij: 'In Europa vond men mij bij verschijnen van het boek
nog te pessimistisch, daar gold nog andere dan zuiver kapitalistische waarden.
Inmiddels vind men het boek hier te optimistisch.'
Het
opmerkelijke van Schiffrin is dat hij het niet bij woorden alleen hield. In
1992 startte hij The New Press. De principiële non-profit uitgeverij richt zich
met steun van filantropische instellingen op publicaties over een breed scala
aan sociaal-economische thema's. Het doel van The New Press is 'het promoten en
verrijken van de publieke discussie en het begrijpen van vitale kwesties voor
onze democratie en het bereiken van een rechtvaardiger wereld', zo staat op de
site van de uitgeverij te lezen.
Tot
op het laatst was Schiffrin als editor at large betrokken bij The New Press.
(Eerder gepubliceerd op Knack.be, 2 dec)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten