De gemeente Mook en
Middelaar schrapte de subsidie voor een openbare bibliotheek. De
leesvoorzieningen die ervoor in de plaats kwamen, functioneren naar
tevredenheid. Maar een volwaardig alternatief zijn ze natuurlijk niet.
Bovendien zijn de initiatieven sterk afhankelijk van het toevallig aanbod aan
materialen en vrijwilligers. Wel zorgen ze voor een sterker gemeenschapsgevoel.
Drie jaar heeft Mook en Middelaar, een gemeente van een
kleine achtduizend inwoners in het uiterste noorden van Limburg, inmiddels geen
bibliotheek meer. Per 1 januari 2012 zegde het college van B&W het contract
met Biblioplus op. Dat betekende een bezuiniging van 200.000 euro per jaar. In
ruil daarvoor mochten de dorpsraden van de drie grootste kernen – Molenhoek
(3600 inwoners), Mook (3000 inwoners) en Middelaar (1000 inwoners) – ieder naar
eigen inzicht een leespunt opzetten. Totale bijdrage aan subsidies: 13.800 euro
in 2015.
'Wij vonden het een behoorlijke verantwoordelijkheid', zegt
voorzitter Jacqueline Konings van de dorpsraad Molenhoek. 'Ingaan op het
verzoek van de gemeente betekende een structurele verplichting, terwijl wij
alleen maar op vrijwilligers draaien. Uiteindelijk hebben we ja gezegd op
voorwaarde dat het niet om lezen alleen, maar ook om ontmoeten ging. Molenhoek
heeft wel een gemeenschapshuis, maar dat is alleen 's avonds open. De drempel
om erheen te gaan is hoog. Het is een onaantrekkelijk, donker gebouw. Er gaat
geen positieve sfeer van uit.'
Drie middagen per
week geopend
Molenhoek opende in oktober 2013 een Lees- en
Ontmoetingspunt (LOP) in een voormalig kinderdagverblijf in de zijvleugel van
het gemeenschapshuis. De ruimte met eigen ingang is drie middagen per week open.
De bewoners kunnen er dinsdag, donderdag en zondag van 14 tot 17 uur terecht om
boeken te lenen, de aanwezige kranten en tijdschriften te lezen, iets te
drinken, elkaar te ontmoeten en – in toenemende mate – een activiteit bijwonen.
Van lunchgerechten bereiden voor Pasen tot huiswerkbegeleiding, het vindt er
allemaal plaats tijdens die middagen.
Konings is tevreden met het gebruik van het LOP in de
afgelopen anderhalf jaar. Iedere middag zijn er naast de twee gastheren en
-vrouwen 'vier mensen een spelletje aan het doen, een stuk of tien die er leest,
en er lopen twaalf tot twintig mensen binnen om een boek te ruilen voor een
nieuwe', somt ze op. Daarnaast worden de activiteiten – 'minimaal drie per
maand, meestal meer' – afhankelijk van de aard bezocht door tien tot zestig
mensen. Door de opening tijdens werktijd zijn de meeste bezoekers de zestig
jaar gepasseerd, schat Konings in.
Leestafels in
gemeenschapshuizen
Het Molenhoekse LOP is het grootste van de drie leespunten
in de gemeente. Mook heeft alleen een leestafel in het gemeenschapshuis waar
mensen maandag tot en met vrijdag zonder toezicht acht tijdschriften en twee
kranten kunnen lezen. Een aantal keer per jaar vindt een culturele avond
plaats. Middelaar heeft een vergelijkbare, zij het iets sobere leestafel, die
zes ochtenden per week geopend is. De bewoners kunnen daarnaast op een computer
een boek bestellen bij Biblioplus. Die worden vervolgens een keer per week
gebracht. Bewoners kunnen die iedere dag ophalen.
Naast deze voorzieningen, hoofdzakelijk gericht op
volwassenen, heeft Mook en Middelaar geïnvesteerd in een bibliotheekvoorziening
voor de jeugd. De drie basisscholen in de gemeente mochten meedoen aan de Bibliotheek op school (dBos). Totale kosten:
42.000 euro per jaar. Deze schoolbibliotheken worden ieder een middag per week
opengehouden door vrijwilligers en zijn toegankelijk voor alle kinderen in de
directe omgeving – óók in de voorschoolse leeftijd, voor wie Biblioplus een
aanbod materialen naar de scholen stuurt.
Beperkte collecties
Het gemeentebestuur toont zich tevreden met de ontwikkelingen
van de drie leespunten en de schoolbibliotheken. Het staat niet expliciet in
het evaluatierapport dat het college van B&W op 3 februari jl. publiceerde,
maar de toon ervan is onmiskenbaar positief. Het LOP in Molenhoek heeft een
'min of meer vaste groep bezoekers'. Culturele avonden in Mook worden 'goed
bezocht' door 'juist mensen die anders niet in het gemeenschapshuis komen'. En:
'Het product schoolbibliotheek voldoet goed aan de behoefte van de scholen'.
Dat wil niet zeggen dat de leespunten een volwaardige
vervanging zijn van de voormalige vestiging van Biblioplus, die in 2010 duizend
leden had. Dat blijkt met name uit de collectie. 'Het is een prachtig neveneffect
dat de leespunten hebben geleid tot meer ontmoetingen en culturele avonden,
maar de mogelijkheden om te lezen zijn een stuk beperkter', zegt
gemeenteraadslid Lee Tonnaer (PvdA). 'Nu begrijp ik dat de conventionele
bibliotheek ook meer doet aan ontmoeten en culture avonden, maar daar kun je in
principe alles lenen. Wat de bibliotheek niet heeft, kun je bestellen.'
Vooral moderne
literatuur
Vergelijk dat met de collectie van het LOP: drieduizend
boeken, waarvan maar voor een derde plaats is in de zeven beschikbare
boekenkasten. De collectie bestaat hoofdzakelijk uit 'moderne literatuur', zegt
Konings, maar bevat ook een bescheiden aanbod streekromans, thrillers,
naslagwerken, kinderboeken, reisboeken en overige non-fictie. Daarnaast zijn er
spelletjes. 'Het is een prachtige collectie, geheel geschonken door
dorpsbewoners. Het zijn geen beduimelde of geel verschoten boeken. Iedereen kan
die lenen zolang als ze willen. Het wordt niet geregistreerd.'
Het is dus beslist geen uitdragerij. Integendeel. 'Laatst
wilde ik Ik kom terug van Adriaan van Dis omdat we die met onze leesclub gaan lezen. Dat bleek al in het LOP te
staan. Ik hoor ook vaak anderen blij verrast zeggen: "Hebben jullie dat nu
al!" Het komt denk ik omdat Molenhoek een welvarend dorp is, waar veel
hoogopgeleide mensen wonen die in Nijmegen – vijftien kilometer verderop –
werken. Zij kopen veel boeken en vinden het fijn die daarna door te geven.'
Toch erkent ook Konings dat het onvergelijkbaar is met wat je via een
bibliotheek kunt krijgen.
Uitwijken naar elders
Het hoeft dus geen verbazing te wekken dat sommige bewoners
hun heil elders hebben gezocht. De bibliotheek uit Groesbeek – op tien
kilometer rijden van Mook en Middelaar – heeft sinds 2012 zo'n 115 nieuwe leden
uit deze plaatsen gekregen, ontdekte Tonnaer. Ongeveer de helft daarvan zijn
jeugdleden. 'Molenhoek ligt dicht bij Malden. Van die bibliotheek heb ik geen
gegevens, maar ik weet uit eigen ervaring dat nogal wat Molenhoekers daarheen
gaan.' Ook Konings is dat niet ontgaan. 'Wie per se iets wil hebben haalt dat in
Malden,' zegt ze.
Tonnaer vraagt zich nog steeds af of dat wel kan. Al toen de
discussie over het opzeggen van het contract met Biblioplus speelde, ageerde
hij tegen het gemeentebestuur dat niet meedoet aan het in stand houden van een
nationale bibliotheekinfrastructuur. 'Nu blijkt ook dat de gemeente wel de
lusten van de bibliotheek heeft: bewoners kunnen er elders gebruik van maken.
Maar niet de lasten: ze geven er geen financiële bijdrage voor. Ik sprak er met
de vestigingsmanager in Malden over. Die vond het ook gek. Nu zij het zo, maar
blijft dat in de toekomst het geval?'
Sterker
gemeenschapsgevoel
Naast de collectie zijn de openingstijden beperkt. Juist bij
het LOP dat de uitgebreidste dienstverlening biedt: slechts negen uur per week.
Konings: 'Een bibliotheek is vaker open. Daarbij vinden tijdens die uren veel
activiteiten plaats die niet allemaal goed combineren met het uitlenen van
boeken – denk aan praatgroepen. Wij vragen daarom subsidieverhoging, zodat we
een vierde dagdeel open kunnen. Ook zoeken we een eigen pand. Nu betalen we
4000 euro huur aan het gemeenschapshuis – op 5400 euro subsidie in totaal. Dat
zouden we dan elders aan kunnen besteden.'
Tegenover de beperkingen staat wel dat de alternatieve
bibliotheekvoorziening het gemeenschapsgevoel sterker heeft gemaakt, vindt
Konings. 'Door de nadruk op ontmoeten, raken we vaker aan de praat over wat we
gelezen hebben dan vroeger. Gewoon in het LOP: iedereen raadt elkaar boeken aan
of af. En toen we begonnen melden zich heel snel mensen die een lezing wilden
geven of iets met muziek wilden doen. Dat ging maar door: we hebben nog een
hele waslijst mogelijke activiteiten. Ook het vinden van vrijwilligers was geen
enkel probleem.'
Een groot uitgevallen
minibieb
Overigens stond er dit jaar ook een ondernemer op die – in
het dorp Mook – in het gat is gesprongen dat de bibliotheek achterliet.
Supermarkteigenaar Wim Voet plaatste voor zijn Plus-filiaal in winkelcentrum
KoMook twee boekenkasten die als een mini-bieb functioneert: iedereen kan er
tweedehands boeken stallen. Dat was zo'n succes dat Voet al snel een derde kast
neerzette. Inmiddels overweegt hij zelfs een vierde. 'Het is ontzettend
positief ontvangen. Bij elkaar zijn het zo'n 300 boeken. Kinderboeken,
reisboeken, van alles. Ook wel actuele boeken.'
Konings en Tonnaer juichen het initiatief toe. Onder het
motto: alles waardoor bewoners met boeken in aanraking komen verdient ons
enthousiasme. 'Wim Voet is een bewogen, sociale ondernemer die veel doet voor
het dorp,' zegt Tonnaer. Maar hoewel Voet zegt de boeken uit de kast te halen
die er te beschadigd of vuil uitzien, zijn het 'boeken waar mensen echt vanaf
willen'. Oude meuk? 'Gedeeltelijk wel, ja.'
(Eerder gepubliceerd op Bibliotheekblad.nl)
Zie ook:
- Bezuinigingen in Delft (april 2015)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten