Preekwijzer van Boekencentrum - een voorbeeld van digitale producten voor een kleine markt (Boekblad)

Opereren op een kleine markt en toch relevante digitale producten brengen voor de doelgroep. Dat doet Boekencentrum met Preekwijzer. We steken hiermee behoorlijk onze nek uit, met alle risico's van dien', zegt uitgever Arjen van Trigt.

Elk jaar was het een vaste waarde in de aanbiedingscatalogus van Boekencentrum Uitgevers: de nieuwe Postille. Tweehonderd pagina's met schetsen voor een preek, voor iedere zon- en feestdag één, aangevuld met artikelen over onderwerpen als het gebed, leven met God, christelijke meditatie, het geweten en natuurlijk: de kunst van het preken. Zo bevatte de 65e en allerlaatste editie (2013-2014) een inleiding over het gebruik van een beamer tijdens de preek.'Ieder jaar liep het aantal abonnementen en de losse verkoop terug', vertelt uitgever Arjen van Trigt. 'Op het laatst drukten we er duizend. Daar hielden we er een paar honderd exemplaren van over. Voor een deel kwam dat omdat de inhoud zich verplaatste naar internet. Er bestonden al lange tijd Yahoo-nieuwsgroepen waar predikanten elkaar tips gaven en onderling informatie uitwisselde. Moesten we dan doorgaan met ieder jaar een nieuwe editie tot het niet meer uit kon?'

Natuurlijk niet. Begin oktober lanceerde Boekencentrum ter vervanging van de Postille het digitale – en inhoudelijk veel rijke – platform Preekwijzer.nl. De site bevat alles wat een predikant nodig kan hebben voor de voorbereiding op de verkondiging van Gods woord: honderden preekschetsen, tientallen artikelen, een forum, materiaal voor kindermomenten, een agenda. Nu nog is het grotendeels afkomstig uit de archieven van Postille en andere tijdschriften, maar er wordt ook nieuw materiaal geschreven.

De laatste Postille, nog steeds te bestellen, kost 19,90 euro. Toegang tot de Preekwijzer kost 99 euro per jaar of 9,95 per maand. 'Een behoorlijk verschil', erkent Van Trigt, 'Maar we hebben gekeken naar wat normaal is voor vergelijkbare communities. Omdat de Preekwijzer veel meer biedt, is het ook te rechtvaardigen. In het begin werd er wel geklaagd dat de site nog in opbouw is. Terecht. Daarom kostte de eerste drie maanden een jaarabonnement 69 euro.'

Gespecialiseerde uitgaven op de markt brengen voor een nichemarkt als predikanten is bepaald geen gegarandeerde vetpot. Van Trigt schat de doelgroep van Postille en Preekwijzer op maximaal 5.000 predikanten in de volle breedte van protestants-christelijk Nederland. 'Alleen de uiterste vleugels zal zich niet in de schetsen herkennen.' Daarnaast is er een ongeveer even grote geïnteresseerden, inclusief lekenpredikanten, die af en toe als vrijwilliger op de kansel staan.

Digitale producten rendabel op de markt brengen is helemaal moeilijk. Een project als Preekwijzer vergt nogal wat investering – in geld én knowhow. 'Dat is niet vanzelfsprekend op te brengen voor een christelijke uitgeverij. De meeste zijn zelfstandig en klein. Samen met Kok en Jongbloed behoren wij nog tot de grootste drie. Daarom kleeft er best een risico aan Preekwijzer,' zegt Van Trigt, 'al hebben we het natuurlijk zo begroot dat we er niet failliet aan kunnen gaan.'

Hij kent dan ook weinig vergelijkbare producten in het christelijke boekenvak. Erdee Media Groep heeft Digibron Bookstore, waarin Boekencentrum, Kok, Jongbloed en De Banier participeren (zie kader). De laatste twee uitgeverijen hebben ieder een ook vrouwenplatform: Kok Puur! (Puurvandaag.nl) en Jongbloed Sestra (Sestra.nl). 'Al zien deze sites er aantrekkelijk uit, in hoofdzaak zijn dat etalages voor papieren uitgaven,' vindt Van Trigt. Daarnaast hebben sommige tijdschriften een eigen website. Dat is het eigenlijk.

Zelf heeft Boekencentrum sinds anderhalf jaar ook Pastorwijzer.nl. Een hulpmiddel voor pastoraal werkers, tienduizenden vrijwilligers in heel Nederland, die daar informatie over allerlei problemen kunnen vinden, de manier waarop je daarover kunt praten, en relevante Bijbelteksten. Het idee is dat ze vlak voor een huisbezoek op hun mobiel de benodigde informatie opzoeken, de teksten zijn dus bondig en op alle devices te lezen. Prijs: 29,90 euro per jaar.

Analoog blijven uitgeven is voor Boekencentrum in ieder geval geen optie. 'Ons publiek gebruikt net zo intensief laptops, smartphones en tablets als iedereen. In 2009 begonnen we daarom al met e-boeken en apps. Toen geloofden we nog dat we allemaal betaalde apps op onze telefoon zouden willen. Dat heeft niet gewerkt. De verkoop bleef gering, de prijs staat enorm onder druk en daarmee ook het verdienmodel. Toen kwamen we uit op een all you can read-abonnement op het web.'

Er zijn weinig concurrerende uitgaven voor de Preekwijzer. Op het gebied van preekvoorbereiding bestaan enkele particuliere of kerkelijke initiatieven. Van Trigt noemt bescheiden sites als Tijdschriftvoorverkondiging.nl en Geloofwaardigspreken.nl en het platform over preken Areopagus, waarmee hij samenwerkt. De Yahoo-nieuwsgroep bestaat ook nog, 'maar die vorm is verouderd, omdat het via e-mail werkt. Van iedere reactie krijg je een aparte e-mail. Dat wil je niet meer.'

Dat neemt niet weg dat de Preekwijzer geen halfbakken product kan zijn. De concurrentie is gratis content. 'Dus moet je betere inhoud, betere service en betere techniek hebben. De helpdesk bijvoorbeeld moet echt goed werken. We kunnen niemand in dienst nemen die 24 uur per dag vragen beantwoordt. Gelukkig hebben we nu een freelance webmaster – een predikant met digitale interesse. Hij volgt ook klachten op die we via Twitter of Facebook opvangen.'

Vier maanden na lancering is het aantal abonnees conform verwachtingen – zonder dat Van Trigt exacte aantallen noemt. Om het platform op deze manier in de lucht te kunnen houden zijn er uiteindelijk '1500 à 2000 abonnees' nodig. Als je bedenkt dat er altijd predikanten zijn die hun eigen preken schrijven, andere bronnen aanboren of aan papier blijven hechten, is dat een fors percentage van de maximaal denkbare doelgroep. En de benodigde massa moet in drie jaar tijd zijn bereikt.

'Gelukkig is de doelgroep goed georganiseerd', zegt van Trigt. 'We kunnen hen via hun bladen en podia gericht benaderen. Het beste werkt digitaal – via banners, Google Ads, ons eigen blog Theoblogie.nl, sociale media en dergelijke. Je wilt ze met één druk op de knop meteen kunnen leiden naar de plek waar ze een abonnement kunnen afsluiten. We zien ook na iedere nieuwsbrief die we versturen een klein piekje in nieuwe abonnees.'

[NB. Op 2 april jl. twitterde Preekwijzer dat de 2200e gebruiker een account had aangemaakt.]

De eerste stap bij het opzetten van Preekwijzer.nl was het formeren van een redactie, die auteurs benadert tot het schrijven van preekschetsen en artikelen. Dat is met opzet een interkerkelijke redactie. 'Postille had dat niet. Het was van oudsher gebonden aan de Nederlands-Hervormde Kerk, later de PKN. Daardoor had het een bepaald imago. Dan is het een groot voordeel als je helemaal opnieuw kunt beginnen: je kunt een groter publiek aanboren. Daarom hebben we die ouderwetse naam niet gehandhaafd.'

Van Trigt zat aanvankelijk zelf in de redactie, maar droeg dat per 1 april over aan Esther van der Panne, die onlangs voor twee dagen per week is benoemd als community manager. Haar voornaamste taak is het zorgen voor een dynamische site, die nieuwsberichten toevoegt, nieuwe samenwerkingen aangaat maar ook real live events als studiedagen organiseert. 'De community manager is in feite een geheel nieuwe functie, waarvoor we iemand omscholen. Zo zie je ook het takenpakket in de uitgeverij veranderen.'

Hoe de community manager zich gaat ontwikkelen, kan Van Trigt eigenlijk niet zeggen. 'Het is een kwestie van trial and error. We moeten ontwikkelingen uit het veld volgen, maar ook zelf discussies op gang brengen. We moeten nog meer samenwerkingen zoeken. En natuurlijk moeten we het rechtstreekse contact met predikanten proberen te benutten door hen via Preekwijzer andere producten aan te bieden. Maar hoe dat zal werken, gaan we nog merken.'

Hetzelfde geldt voor de alle plannen voor nieuwe platforms in de toekomst: Kerkliedwijzer, Bijbelstudiewijzer. Eerst maar eens zien hoe succesvol Preekwijzer en Pastorwijzer zullen zijn. 'Kunnen we advertenties binnenhalen? Het lijkt dat betalen voor content op internet geaccepteerd wordt. Maar: is het genoeg? Wil men betalen wat wij vragen? Hoe hou ik de kosten in de hand. Die zijn bij digitale producten erg hoog. Het is echt pionieren.'

KADER

Predikanten en andere belangstellenden kunnen voor studiemateriaal ook terecht bij Digibron Bookstore van Erdee Media Groep. Vier uitgeverijen bieden op deze site (bookstore.digibron.nl) christelijke non-fictie aan uit de backlists van Kok, Boekencentrum, Jongbloed en De Banier, die ook per hoofdstuk te bestellen is. De prijs wordt bepaald door het aantal bestelde pagina's – 0,055 cent per pagina voor een POD-uitgave, 0,03 cent voor een ePub.

Negen maanden na de start heeft Digibron Bookstore 'nog niet opgeleverd wat we ervan willen', zegt projectleider Jan Reijnoudt, zonder het aantal bestellingen te kwantificeren. 'Het verbaast ons ook niet, omdat er nog te weinig content op staat'. Bij de start waren dat circa vijftig titels, sindsdien zijn er in weerwil van gemaakte afspraken maandelijks titels aan te leveren welgeteld vijf bijgekomen. 'Uitgevers weten nog niet precies wat er in moet. Daarom stellen ze zich wat afwachtend op.'

Toch geven Erdee Media Groep en de betrokken uitgeverijen niet op. Daarvoor zijn ze te bewust dat platforms als Digibron Bookstore de toekomst zijn. 'We hebben in december afgesproken dat de vier uitgeverijen elk vijftig titels van gemiddeld tweehonderd pagina's aanleveren. Daarna zullen we opnieuw een campagne doen. Titels verzamelen is best moeilijk, blijkt. Ik heb ze nu van één uitgeverij binnen.'

Reijnoudt zal Digibron Bookstore dan ook geen doodgeboren initiatief willen noemen. 'Integendeel. Het moet alleen nog springlevend worden. We hadden ook geen winst begroot voor 2015 en we verwachten ook niet dat het binnen vijf jaar de kurk is waar de uitgeverij op drijft, maar in zulke platforms moeten we wél investeren.'

(Eerder verschenen in Boekblad magazine, april 2015)