De openbare
bibliotheek heeft een belangrijke maatschappelijke functie. Maar – schreef
Annemarie van Gaal onlangs in haar wekelijkse column in Het Financieele Dagblad – dat kost de samenleving wel 600 miljoen
euro per jaar. Zou dat geld ook anders kunnen worden besteed om hetzelfde doel
op een wellicht doelmatiger manier te bereiken? En zouden bibliotheken geen
andere verdienmodellen kunnen aanboren? Bijvoorbeeld door flexplekken te
verhuren aan zzp'ers.
Deze column
leverde 'de selfmade ondernemer en het geweten van financieel en zakelijk
Nederland', zoals de krant Van Gaal omschrijft, opmerkelijk veel reacties op
vanuit de bibliotheeksector. Ingezonden brieven van onder meer VOB-directeur Ap
de Vries. Uitnodigingen van DOK Delft, Het Eemhuis, Centre Ceramique,
Bibliotheek Zwartewaterland en anderen om eens langs te komen. Een verbolgen
gastblog op Bibliotheekblad.nl van Jacques Malschaert van Bibliotheekservice Fryslân.
Wat vooral stak was dat de kritische Van Gaal ook op 27 mei dagvoorzitter is op
een werkconferentie over een toekomstbestendig financieringsmodel.
Wat was de aanleiding om de column te
schrijven?
'Het ging zoals
altijd. Ik hoor of lees iets en denk daar in de loop van de week over na. Als
ik op vrijdag mijn column schrijf werk ik die gedachten uit. Ergens was het
zaadje in mijn hoofd geplant over bibliotheken op zoek naar nieuwe
verdienmodellen. Dat zette me aan het denken. Wat voor modellen dan? Hoe zouden
bibliotheken dat kunnen doen? Want het is belangrijk dat bibliotheken blijven
bestaan. Waarschijnlijk groeiden die vragen omdat ik volgende maand
dagvoorzitter ben op een bijeenkomst hierover. Ik heb in ieder geval niet
bewust gedacht: ik ben dagvoorzitter, dus ik schrijf een column.'
Wat voor research heeft u verricht?
'Ik moet
natuurlijk antwoord hebben op vragen als: Wat kost een bibliotheek? Hoeveel
bezoekers trekken ze? Dat heb ik uitgezocht, maar ik heb me er nog niet echt in
verdiept zoals ik doe ter voorbereiding op een dagvoorzitterschap.'
'Iedere keer als ik langs een bibliotheek
loop,' schrijft u, 'zie ik lege zalen met eindeloze boekenrekken.' Hoe vaak
loopt u langs een bibliotheek?
'Dagelijks. Ik
woon om de hoek van het filiaal op het Roelof Hartplein in Amsterdam. En ik zie
daar nooit iemand, maar misschien is die bibliotheek een uitzondering.'
En hoe vaak bent u in een bibliotheek?
'Ik ga nooit
naar de bibliotheek om de bibliotheek te bezoeken. Ik heb geen bibliotheekpas.
Ik was lid in mijn jeugd, daarna niet meer. Ik kom er nu voor allerlei
gelegenheden – een keer in de twee maanden misschien. Zo was ik in dezelfde
week waarin de column verscheen in de centrale van de OBA. Ik nam deel aan een
debat van de GGZ die daar het theater hadden afgehuurd. Maar overal is de
bibliotheek vrij leeg. Als ik het vergelijk met een commercieel verhuurde
gebouwen worden de vierkante meters daar beter benut.'
Wat ziet u als de hoofdboodschap van uw
column?
'Bibliotheek,
vind jezelf opnieuw uit. Een instituut behoudt alleen zijn bestaansrecht als
het zich blijft aanpassen aan de huidige tijd, anders is het gedoemd om de
overleven. Dus: kijk wat je kunt doen om je aan te passen. Misschien kan de
bibliotheek wel in een andere behoefte voorzien. En bibliotheken doen dat ook.
Dat ze een dag organiseren over toekomstige verdienmodellen bewijst dat. Gelukkig
maar, bibliotheken zijn veel te belangrijk. Ik wil niet dat ze sluiten.'
Waarom vindt u dat eigenlijk?
'In de
bibliotheek ligt in feite alle kennis, wetenschap en literatuur van Nederland
opengeslagen. Het is belangrijk dat zo'n plek bestaat die openbaar en voor
iedereen toegankelijk is. Alleen is uitsluitend die functie niet voldoende. Of
binnenkort niet meer. Het is denkbaar dat heel Nederland over vijf jaar toegang
heeft tot gratis internet waar dezelfde kennis volledig in the cloud is
opgeslagen. Daarom moet de bibliotheek nadenken over wat het nog meer kan
doen.'
Gebeurt dat momenteel voldoende?
'Ja. Ik denk
dat bibliotheken echt proberen hun propositie te versterken. Maar avondjes
organiseren is niet genoeg. Dat gebeurt overal al. Er moet dieper over worden
doorgedacht. Ik heb het antwoord ook niet, maar ik hoop dat de conferentie de
sector verder kan helpen. Ik ben heel benieuwd naar de uitkomsten van die dag.
Ik heb inmiddels begrepen dat er bibliotheken zijn die de oefening voor
zichzelf al hebben gedaan en hun ervaringen komen delen. Zoals Stadkamer in
Zwolle. Ik kijk ernaar uit die verhalen te horen.'
Ik lees in uw column ook dat bibliotheken
meer eigen geld moeten aantrekken.
'Dat wilde ik
niet zozeer zeggen. Het ging mij om: 600 miljoen euro per jaar aan publieke middelen
is een te grote bulk geld dat verdwijnt als bibliotheken niet vernieuwen. Het
zou mooi zijn als de verdieping van de maatschappelijke functie bibliotheken
ook geld oplevert, maar het belangrijkste is dat de bibliotheek functies hebben
die het instituut een duurzame toekomst geeft.
Heeft u alle reacties op uw column
gelezen?
'Zeker. Ik lees
altijd alle reacties. Die helpen mij ook om mijn eigen oordelen aan te
scherpen. Van alle columns in het FD roept de mijne de meeste reacties op. Ik
wil niet alleen een situatie beschrijven, maar ook mogelijke oplossingen
aandragen. En dat in vierhonderd woorden. Dan gaat de nuance weleens verloren.
Maar dat hoort erbij. Ik wil het scherp neerzetten zodat mijn lezers worden
verleid om bij zichzelf te rade gaan: ben ik het ermee eens of niet en waarom
dan. Zo komt het debat los. Dat is me dit keer gelukt, denk ik.'
De reacties vanuit de bibliotheek waren
erg kritisch.
'En terecht,
vanuit de bibliotheek gezien. Als die sector door je aderen stroomt, vecht je
ervoor. Dat begrijp ik. Maar ik kreeg ook reacties van bedrijven als Regus en
Seats4Me omdat ik schreef dat bibliotheken een betere propositie hebben voor
het aanbieden van flexplekken. Hoe durfde ik te suggereren dat een
gesubsidieerde instelling met hen moet concurreren! Zo vecht iedereen voor zijn
eigen belang, zo zit de wereld in elkaar.'
U denkt niet, bij alle kritiek, dat
bibliotheken als struisvogels wegduiken voor een veranderende maatschappij?
'Misschien doen
sommigen dat, maar dat er zo'n dag wordt georganiseerd als op 27 mei en men mij
als dagvoorzitter vraagt – wetend dat ik altijd scherp ben – bewijst dat men
bovenin niet zo denkt. Er zijn genoeg bibliothecarissen die hun instelling
beter willen maken.'
Waarom bent u ingegaan op de uitnodiging
voor de werkconferentie over een toekomstbestendig financieringsmodel?
'Ik hou ervan
dagvoorzitter te zijn, vooral in sectoren die ik wel ken maar niet van
binnenuit. Belastingdeurwaarders, actuarissen, bouwbedrijven en ook
bibliotheken. Ik doe het maximaal een keer per maand, dus ik wil het wel doen
in een sector die echt iets bij mij triggert. Kennelijk geldt dat bij uitstek
voor bibliotheken. Ik schrijf normaal nooit een column als ik word gevraagd als
dagvoorzitter.'
Wat gaat u nog doen ter voorbereiding op
het dagvoorzitterschap?
'Ik ben
inmiddels bij de KB in Den Haag geweest, waar ik door twee mensen ben
bijgepraat en een hele plastic tas vol brochures en boekjes heb meegekregen.
Die ben ik nu aan het lezen. Ook bij dat bezoek merkte ik gelijk twee dingen.
Hoe weinig mensen er ook in de KB zijn in verhouding tot de fysieke ruimte. En
met hoeveel hart en ziel iedereen zich betrokken voelt bij deze sector. De
bibliotheek, en vooral het maatschappelijk belang ervan, stroomt werkelijk door
hun aderen. Dat is mooi om te zien. Dat heb je niet bij andere sectoren.'
Gaat u ook in op alle uitnodigingen van
bibliotheken om hen te bezoeken?
'Dan zou ik iedere dag een paar uur extra moeten krijgen.
Maar in de aanloop naar 27 mei zal ik vaker, als ik in een stad of dorp ben,
kijken waar de bibliotheek zit en zo mogelijk langs gaan om te zien hoe ze daar
georganiseerd zijn. Mijn belangstelling is zeker gegroeid.'
(Eerder gepubliceerd op Bibliotheekblad.nl, 1 mei)
Zie ook:
Geen opmerkingen:
Een reactie posten