Dit is in 2014. Boekhandel Limerick in Gent opende eind augustus het
inpandig museum dat de typemachinecollectie van W.F. Hermans huisvest. Het tonen van literair erfgoed past volgens
eigenaar Gert Brouns naadloos bij het verkopen
van literair erfgoed – in de vorm van een diepe collectie van 13.000 titels.
Het maakt Limerick tot een delicatessezaak voor fijnproevers. [Zie hier voor het verhaal uit 2007]
De grootste schat van boekhandel Limerick staat helemaal
achterin. En als de antieke typemachine in de kleine en volle etalage je niet
is opgevallen, is de ontdekking een aangename verrassing. Eerst moet je het
voorste gedeelte met hoofdzakelijk kinder- en kunstboeken passeren, dan door
een drie meter lange gang met aan weerszijde Frans- en Duitstalige literatuur
en geschiedenis, en tot slot je weg banen naar het einde van de klassiek ingerichte
ruimte met literatuur, filosofie en wetenschappen.
Daar IS DAN opeens, door een deurtje bij de wc naar links:
de collectie typemachines van Willem Frederik Hermans. In totaal 161 zijn het
er, stuk voor stuk frontaal gepresenteerd op de planken die drie van de vier
muren van onder tot boven vullen. 'Die glazen planken zijn nog van Hermans zelf
geweest,' zegt Gert Brouns, eigenaar van de Gentse boekhandel, die onmiddellijk
een foto erbij pakt om zijn bewering te staven. 'Ook de tafel en stoelen waren
van de schrijver.'
Enthousiast leidt Brouns zijn bezoek langs de hoogtepunten.
'Dit was de Underwood Portable die de schrijver erfde van zijn zus nadat zij
zelfmoord had gepleegd – of was vermoord, dat zullen we nooit weten. Dit is de
Underwood die hij kocht als reserve uit angst dat er iets met de eerste zou
gebeuren. Uiteindelijk heeft hij daar meer op getypt. Op deze Barlock tikte hij
Nooit meer slapen. Heel belangrijk
voor mij. Die roman gaf mij in het vierde middelbaar de broodnodige schop onder
mijn gat.'
Een boekhandel met een museum. Dat moet uniek zijn. Brouns
kent in ieder geval geen ander voorbeeld. Zelf had hij het niet gepland toen
hij op 1 januari 2013 de winkel overnam van Jan Dupont. Hij hoorde dat de
typemachinecollectie van zijn grote literaire held uiteen dreigde te vallen.
Hij diende daarom een plan in bij de Stichting Onterfd Goed, dat over de
toekomst ervan besliste. Zijn plan bleek volgens de jury het beste. Eind
augustus huldigde hij de permanente expositie in.
'Er was kritiek uit Nederland dat deze collectie naar
Vlaanderen verhuisde,' vertelt de 45-jarige boekverkoper. 'Maar daar was het
mij niet om te doen. Ik dacht alleen: het kan toch niet dat deze collectie niet
bewaard blijft? Ik vind het ook de taak van een onafhankelijke boekhandel om
literair erfgoed te proberen te bewaren. Meestal gebeurt dat door veel boeken
van de backlist op voorraad te houden – in tegenstelling tot wat een keten doet
– maar het kan ook op deze manier.'
En hij beschikte nu eenmaal over de ruimte. De typemachines
staan in een circa twintig vierkante meter tellend voormalig kantoortje, waar
voorheen een bureautje en voorraad stond. 'Ik heb het geluk dat mijn huisbaas
de woning hierboven voorlopig onverhuurd laat. Daar kan ik mijn stock deels
kwijt. De rest staat in een ruimte achter de keuken. En ik kan dit museum ook
gebruiken voor leesclubs en andere kleine activiteiten. Zo'n omgeving geeft dat
toch extra cachet.'
Met de collectie, die 5500 euro kostte, en de verbouwing
investeerde Brouns in totaal zo'n 20.000 euro in het museum, schat hij. Hij
beschouwt dat echter niet als een uitgave aan een persoonlijke hobby. Het is
bovenal een investering in de winkel. 'Moest ik hetzelfde bedrag hebben
gestoken in publiciteit, dan had ik onmogelijk hetzelfde resultaat gehad.
Bovendien was die publiciteit weer verdampt. Dit museum is onvergankelijk. Ik
zie steeds meer mensen binnenkomen om het te komen bekijken.'
Het museum heeft zo een gunstig effect op de verkoop – zeker
niet alleen van zijn uitgebreid assortiment Hermans-boeken die vier planken
vullen (alles wat regulier leverbaar is, inclusief secundaire literatuur). Dagelijks
verkoopt hij wel een Hermans. Maar het is ook goed voor zijn relatie met
klanten. Leraren Nederlands in Gent doen, op aangeven van Brouns, soms
projecten met W.F. Hermans. En allerlei nieuwe klanten van heinde en verre
ontdekken zijn winkel.
Om de band met zijn klanten te versterken biedt Brouns
bovendien de mogelijkheid een typemachine te adopteren. Kosten: 60 euro (voor 1
jaar) tot 150 euro (voor 3 jaar). Van dat geld laat hij de machines repareren,
zodat de adoptanten – maar eigenlijk iedere bezoeker – op een echte 'Hermans'
kunnen typen. Onder andere uitgeverijen Van Oorschot, de Bezige Bij,
Hermans-biograaf Willem Otterspeer en ex-uitgever Vic van de Reijt hebben hun
naam al aan een typemachine verbonden.
Brouns is een late toetreder in het boekenvak. Hij was de
laatste jaren verkoopleider van de kleine brouwerij Van Steenberge. Elk jaar
zat hij 70.000 kilometer achter het stuur. Daar was hij wel klaar mee. 'Ik was
ooit bij boekhandel Schimmelpennink in Amsterdam. Zo'n winkel, zei ik tegen
mijn vrouw, zou ik nog wel eens willen hebben. En hier kwam ik als klant. Dus
toen ik hoorde dat Jan geen overnamekandidaat vond, heb ik me gemeld. Ik was
toen al gestopt bij de brouwerij.'
Ondanks die achtergrond van boekenliefhebber met een
romantische droom een eigen boekwinkel te hebben, wist hij goed waaraan hij
begon. Boekverkoper zijn is keihard werken. 'Daarom heb ik eerst vier maanden
met Jan meegelopen, om alle handelingen onder de knie te krijgen die je als
klant niet ziet. Als klant zie je alleen de mooie, aangename kant van een boekhandel.
Jan heeft me daarin fantastisch begeleid – tot de laatste seconde voordat de
winkel van mij werd.'
En je moet voor alles op de cijfers letten. 'Ik hou de omloopsnelheden
van de verschillende assortimenten en titels goed in het oog. Zo nodig vervang
ik delen van het aanbod door nieuwere titels – of andere titels, want dat ik
veel backlist heb staan wil niet zeggen dat dat altijd dezelfde backlist moet
zijn. En dat werkt. De omzet is de eerste twee jaar gestegen. Door nieuwe
titels en backlist geïntegreerd te presenteren, zo blijkt, kun je als fysieke
boekhandel iets wat een online winkel nooit kan.'
De chique uitstraling en inrichting van Limerick heeft
Brouns na de overname intact gelaten. De boekhandel mikt duidelijk op een
publiek van fijnproevers die gericht naar de winkel komt. Dat blijkt uit de
kleine pui en het ontbreken van grote stapels goedverkopende thrillers, strips
en kookboeken, waardoor weinig impulskopers hier hun slag niet zullen slaan. De
traditionele aankleding, zeker in de achterste ruimte: met smalle grenenhouten
kasten, past daar goed bij.
Alleen het assortiment jeugdboeken en young adult maakt een
lichte commerciële indruk. De grijze
jager, Het leven van een loser of
Nijntje-badboeken heeft de winkel op voorraad. Maar dat aanbod is zo klein dat
het nauwelijks in het oog loopt. Veel opvallender is de scheiding tussen
oorspronkelijke Nederlandstalige en vertaalde literatuur, wat anders dan in het
buitenland in ons taalgebied erg ongewoon is. Dat versterkt het effect dat
Limerick in dit genre veel te bieden heeft.
'Ik heb het assortiment zelfs nog aangescherpt,' zegt
Brouns. 'De thrillerselectie is ingekrompen en de Privé Domein heb ik er weer
bijgetrokken. Ik denk dat een goede boekhandel precies weet wat hij doet. Maar vooral:
dat hij weet wat hij níet doet. Kookboeken, naai- en doeboeken, reisboeken, dat
heb ik niet. Dat heeft ook weinig zin: bestsellers liggen bijna voor kostprijs
in de supermarkt. Ik win alleen klanten voor mijn winkel door hen zo goed
mogelijk te helpen in míjn genres.'
De opvallendste uitbreiding is een goedgevulde kast
Zweedstalige literatuur. 'Als enige in de Benelux', zegt hij trots. Omdat een
medewerker de taal gestudeerd heeft en zo haar weg kan vinden bij Zweedse
uitgevers én omdat de taal in Gent wordt gedoceerd aan de universiteit en op
twee avondscholen, zag hij een markt. 'Wij kopen in bulk in. We kunnen zo
goedkoper zijn dan buitenlandse internetwinkels. Porto is voor individuen te
duur. Het aanbod trekt klanten tot uit Antwerpen.'
Zelf heeft Limerick nog geen webshop. De site is een
visitekaartje. Alleen via een bestelformulier zijn boeken te koop. 'Het is
makkelijk om vanuit een database te verkopen, maar dat heeft geen zin. De shop
moet een verlengstuk zijn van de winkel. De klanten die online bij mij een
kookboek kopen en later in de winkel ontdekken dat ik die niet heb, stel ik
teleur. Klanten die bij mij literatuur kopen stel ik ook teleur als ze dat
aanbod online slecht kunnen vinden. Hoe ik het oplos, moet ik nog wel bedenken.'
Bij alles wat Brouns doet probeert hij Limerick te verheffen
tot een ontmoetingsplek van gelijkgestemden. Daarom heeft hij het museum.
Daarom een goed op elkaar afgestemd aanbod. En daarom – veel meer dan zijn
voorganger – regelmatig activiteiten. In het seizoen (sep-nov, feb-mei)
minstens een keer per week. 'Het commerciële aspect is daarvoor ondergeschikt.
Het gaat erom dat activiteiten helpen om een grote vijver te creëren waaruit de
winkel vist.'
Cruciaal vindt hij dan ook het gesprek met de klant. 'Ik ga
met iedereen in gesprek. Die persoonlijke service hoort bij het DNA van de
winkel. Alleen dan kun je ervoor zorgen dat ze met het juiste boek naar buiten
gaan, wat veel belangrijk is dan dat ze met zo veel mogelijk boeken naar buiten
gaan. Ook helpen die gesprekken bij de samenstelling van het assortiment.
Klanten hebben bij elkaar altijd veel meer gelezen dan ikzelf – of een van mijn
medewerkers. Die kennis moet je gebruiken.'
Het is dan logisch dat hij ook veel meer waarde hecht aan
samenwerking dan Jan Dupont. Limerick heeft zich aangesloten bij Confituur, het
samenwerkingsverband van de Vlaamse zelfstandige boekhandels, en Boek.be. Maar
coöperatie telt vooral lokaal. Doordat de drie indies in Gent – naast Limerick: Walry en Het Paard van Troje
– ieder hun eigen specialismen hebben, kunnen ze goed naar elkaar
doorverwijzen. 'Zo kun je je klant nog beter helpen en is de kans groter dat
hij terugkomt.'
(Eerder gepubliceerd in Boekblad, okt 2014)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten