Uitgeverij
Free Musketeers laat het gros van haar boeken in het Engels vertalen. Auteurs
kost het niets – tenzij ze voor allerlei diensten bij betalen. Directeur Klaas van
Eijkern steekt zijn handen in het vuur voor de kwaliteit van de vertaling en
het blazoen van zijn partner America Star Books.
'In Amerika letten ze
meer op de inhoud en minder op taal'
Waarom alleen uitgeven in het Nederlands als je ook een
vertaling van je boek in het Engels wereldwijd te koop kunt zetten? Uitgeverij
Free Musketeers biedt haar auteurs die mogelijkheid. Voor niets. Op zijn
kantoor heeft directeur Klaas van Eijkern inmiddels vier stapels met tientallen
Engelstalige boeken staan. Als hij opstaat om een voorbeeld te laten zien,
vindt hij die niet zo snel. Zo veel vertalingen zijn er al.
De nieuwe dienst is een reactie op de forse groei van
selfpublishing-platforms als Mijnbesteller.nl, Brave New Books en Pumbo. 'Er is
een groep die op een makkelijke manier een boek wil uitgeven,' vertelt Van
Eijkern. 'Die al tevreden is als er tien exemplaren worden geproduceerd en hij
er zelf één in handen heeft. En er is een groep die serieus met schrijven bezig
is en een uitgeverij zoekt die echt moeite doet om hun boek zo goed mogelijk in
de markt te zetten.'
Omdat de eerste groep steeds groter wordt, wil het
Zoetermeerse bedrijf nog duidelijker maken dat het zich op de tweede groep
richt. En daarvoor moet Free Musketeers blijven innoveren. Hun partner America
Star Books brengt in een klap meer dan 3000 titels uit in vertaling om dit
unique selling point te benadrukken. Deze boeken komen sinds januari in omgekeerde
volgorde van verschijnen op de Amerikaanse markt. Tenzij de auteurs van deze
werken het expliciet verbieden.
Aanvankelijk betaalden schrijvers 700 euro voor het maken
van een vertaling. Tachtig auteurs deden dat ook. 'Maar hoewel dat in feite een
laag bedrag is, begrijp ik dat veel mensen dat niet kunnen betalen,' zegt Van
Eijkern. Het omzetten in het Engels is daarom gratis gemaakt. Die investering
verdient America Star Books terug aan de verkoop van boeken én aanvullende
diensten aan auteurs. Free Musketeers ontvangt een percentage hiervan – hoeveel
wil Van Eijkern niet zeggen.
De vertaling moet zo goedkoop mogelijk worden gefabriceerd.
Dus geen gediplomeerd vertaler die voor 0,064 euro per woord aan de slag gaat
(het minimumtarief voor literair vertalers in Nederland), maar een softwareprogramma
waarvan de tekst door drie personen in zijn geheel wordt nagekeken. 'Gemiddeld
werkt ieder van die drie zo'n drie tot vier dagen aan de tekst.'
Die personen zijn afkomstig uit het boekenvak, hebben Engels
gestudeerd of hebben een achtergrond in de journalistiek. 'In Maryland, waar
America Star Books is gevestigd, werkt een team van tachtig man hier fulltime
aan. Ze zoeken nog een Nederlandstalige native
speaker in de regio, maar die is nog niet gevonden. Behalve met ons werken
ze ook met Braziliaanse, Argentijnse en Spaanse uitgevers.'
Levert deze werkwijze voldoende kwaliteit op? Als je de
voorbeelden op het forum van Schrijven Online gelooft: zeker niet. Sommige
gemaakte fouten zijn schokkend. Volgens Van Eijkern is in die specifieke
gevallen het werk niet secuur genoeg is nagekeken. De verantwoordelijken zijn
ontslagen of krijgen geen opdrachten meer. 'Voor het gros van de vertalingen
durf ik mijn handen voor in het vuur te steken.'
Toch legde Free Musketeers aanvankelijk op hun site veel
nadruk op het feit dat de Amerikaanse vertaling nooit één op één het origineel
volgt. De controleurs van America Star Books veranderen voor hen onbekende
persoonsnamen als Maarten of plaatsen als Middelburg, of schrappen voor
Amerikanen onbegrijpelijke informatie van bijvoorbeeld regelgeving. Alles exact
nazoeken zou vertalen te duur maken.
Die werkwijze verklaart voor een deel de kritiek op het
forum. Van Eijkern: 'Er zijn altijd een aantal negatievelingen. Maar als je
vraagt wat voor fouten zij aantreffen, gaat het niet om vertaalfouten. Nee, zij
willen hun kindje exact hetzelfde houden in vertaling. Zij denken dat anderen
over aanpassingen vallen. Dat is niet zo omdat het inhoudelijk geen essentiële
dingen zijn.'
Ook meldde Free Musketeers in het begin letterlijk:
'Amerikanen zien taalfouten over het hoofd'. Is dat soms een vrijbrief om
fouten in de vertaling te laten staan? 'Natuurlijk niet', reageert Van Eijkern.
'Maar het is wel waar: in Amerika letten ze meer op de inhoud en minder op
taal. In België zijn ze toch ook meer gespitst op taal dan in Nederland? Die
verschillen bestaan gewoon.'
Desalniettemin bezweert Van Eijkern dat alle aanpassingen
die auteurs in de vertaling willen aanbrengen gratis worden doorgevoerd. 'Al
moeten ze beseffen dat een boek met de titel Murder in Oeteldonk niet zal lopen in Amerika, omdat Oeteldonk ze
niets zegt.'
America Star Books, uitgever van de vertalingen, heeft niet
bij iedereen een goede reputatie. Het bedrijf dat aanvankelijk PublishAmerica
heette en is opgericht door de Nederlander Willem Meiners, zou een scam zijn
die alleen leeft van de verkoop aan diensten aan auteurs. Van Eijkern haalt daar
zijn schouders over op: 'op 60.000 auteurs zijn er een stuk of honderd die niet
tevreden over hen zijn.'
Feit is dat het bedrijf niets illegaals doet. Rechtszaken
tegen PublishAmerica, de laatste in 2013, leidden tot niets. De vraag is alleen
in hoeverre het auteurs realistische verwachtingen voorspiegelt. Boeken
presenteren aan de redacteuren van nationale tv-programma's? Boeken neerleggen op
beurzen? Beseffen auteurs hoe klein de kans is dat het tot meer verkopen leidt?
'Als je een dienst op het net zet,' zegt Van Eijkern, 'geeft
iedereen een eigen interpretatie aan wat het betekent. Sommige mensen hebben
dan een te hoog verwachtingspatroon. Die denken bijvoorbeeld dat als je een
boek aan de boekhandel aanbiedt, het in iedere winkel komt te liggen. Maar dat
is onmogelijk. Als je dat niet uitgelegd krijgt, vinden ze dat je te weinig
voor ze doet.'
Een voorbeeld. In 2011 bood PublishAmerica auteurs voor 49
dollar aan het onder de aandacht te brengen bij J.K. Rowling – die daar
overigens niets van zei te weten. Is dat geen bij voorbaat weggegooid geld?
'Nee,' vindt Van Eijkern. 'Als zij je boek gaat promoten, kan dat een enorm
effect hebben. En als je het niet probeert, weet je ook niet of het gaat
gebeuren.'
Dus wat doet America Star Books met de vertaling van Free
Musketeers-uitgaven? Het meldt het boek in de databases van distributeurs
Gardners en Ingram. Daarmee volgt automatisch opname in het assortiment van webwinkels
als Amazon en aanbieding aan de boekhandel. In geval van verkoop, wordt het
boek on demand geprint en geleverd, waarvoor auteurs minimaal 10 % royalty
krijgen (op de eerste 500 exemplaren). Wie meer wil dan sec een vertaling op de
markt brengen, moet daarvoor betalen.
Van Eijkern beseft dat schrijvers moet investeren om op te
vallen in een gigantisch aanbod. America Star Books alleen al publiceert twaalf
tot vijftien boeken per dag – náást de vertalingen. 'Als je alle heil van een
uitgeverij verwacht, gebeurt er niets. Maar dat geldt ook al lang voor een
traditionele uitgeverij. Daar moet de auteur tegenwoordig ook veel zelf doen –
zij het eerder in moeite dan in geld.'
America Star Books, vertelt Van Eijkern, doet bijna
dagelijks per mail aanbiedingen voor tal van diensten – opname in brochures,
meegenomen worden aan beurzen, etc. – aan haar auteurs. 'Hooguit twee weken
hebben wij dat gevolgd. Maar in Nederland moet je daar niet mee aankomen. Hier
wordt dat als spam ervaren. Doe dat twee keer per maand, dat is genoeg.'
Van Eijkern zoekt weer in de stapel vertalingen. Hij laat Humus & Dutch van Sara Ahron zien, waarvan
er 'zeker meer dan vijftig' exemplaren zijn verkocht en dat daarmee de
bestverkochte vertaling tot nu toe is geweest. 'Zij is naar Amerika geweest. En
niet als enige. Ze was op beurzen en festivals in Los Angeles en Hollywood. De
moeite die ze erin steekt, stimuleert dus de verkoop.'
(Eerder gepubliceerd in Schrijven Magazine 5, 2014)
Zie ook:
Geen opmerkingen:
Een reactie posten