Leesbaar Amsterdam tovert stadsplattegrond om in citaten-databank (Boekblad)

Een kaart van Amsterdam geheel opgebouwd uit literaire citaten. Uitgevers durfden het niet te publiceren, maar de belangstelling voor Leesbaar Amsterdam is meteen groot.

Het idee is van schrijver Erik Nieuwenhuis, die ooit een vergelijkbare kaart zag van het centrum van Sint-Petersburg, waarbij iedere lijn van een straat, rivier of park was vervangen door een citaat over die plek. Samen met zijn collega Louis Stiller zocht hij citaten over Amsterdam. Yolanda Huntelaar, die eerder boeken als De grote Van Gogh Atlas verzorgde, tekende voor de vormgeving.

Aanvankelijk zocht het drietal een uitgever voor Leesbaar Amsterdam. 'Maar wij kwamen erachter dat een uitgever toch wat terugschrikt voor het publiceren van een kaart,' vertelt Stiller. 'Zeker zo'n bijzondere en vernieuwende kaart als deze. Uitgevers geven boeken uit, in zo'n kaarten- en postermarkt zijn ze gewoon minder thuis. Toen besloten we de kaart zelf uit te geven.'

De kaart is op voorraad verkrijgbaar in drie vormen: een plano kaart op A0-formaat (24,50 euro), een opvouwbare kaart op A1-formaat in een luxe doos (14,50 euro) en een boekje met deelkaarten (19,50 euro). Alle producten zijn voorzien van een auteurs-, locatie- en straatnamenregister. Daarnaast is de kaart te bestellen op behangformaat van 3,5 bij 2,5 meter (479 euro) en zijn speciale verzoeken mogelijk.

De oplage van de drie kaarten is bij elkaar ongeveer 3000. Stiller: 'Dat is een flinke investering, ook omdat voor iedere kaart doosjes, stickers enzovoort nodig zijn. Dat heeft ons heel want slapeloze nachten bezorgd. We moeten ongeveer de helft verkopen om uit de kosten te komen. Daarna maken we een lichte winst en zien we iets terug van de duizenden uren die we erin hebben gestoken.'

Zo bekeken blijft het een hobbyproject. Bijna vier jaar werk zit er in Leesbaar Amsterdam. 'Citaten over de Dam of het Stationsplein vindt je natuurlijk zo, maar als je diep in Zuid of Oost naar een goed citaat zoekt, ben je daar soms dagen mee bezig.' De bedoeling was immers dat een citaat echt over die plek ging. 'En anders hebben we het opgelost met liedjes, andere citaten over Amsterdam of typisch Amsterdamse woorden als patjepeeër en kassiewijle.'
Nescio wordt het meest geciteerd – uiteraard ontbreekt zijn beroemde zin over de Sarpathistraat niet – gevolgd door A.F.Th. van der Heijden en Theo Thijssen. Deze zin van Harry Mulisch slingert precies over de straten die hij noemt: 'Holderdebolder het Rokin op, de Munt over, via het Rembrandtsplein naar de Wibautstraat' – inclusief de foutieve s in Rembrandtsplein.

De kaarten zijn te krijgen op de site van Leesbaar Amsterdam en bij een reeks winkels en instellingen in Amsterdam, die daar worden opgesomd. 'Maar we worden steeds meer benaderd door winkels van buiten Amsterdam die hem ook willen verkopen', zegt Stiller. 'In eerste instantie plekken vlak buiten de stad: Purmerend of Haarlem. Er zijn natuurlijk genoeg mensen die iets met Amsterdam of literatuur hebben.'

Hoe de verkoop loopt, kan Stiller nog niet zeggen. De kaarten zijn pas afgelopen zondag in de Openbare Bibliotheek Amsterdam gepresenteerd – met onder meer een literaire citatenquiz, gewonnen door schrijver Richard de Nooy. 'Tot nu toe gaat het wel goed. De kaarten zijn ruim ingekocht en een van ons drieën gaat dagelijks met een volgeladen bakfiets naar het postkantoor.'

Op dit moment hebben de makers geen plannen voor evenementen of acties. Maar het is duidelijk dat er met een dergelijk tijdloos product nog genoeg mogelijkheden liggen. Mogelijk kan ook een marketeer met kennis van de cadeaumarkt veel voor het product betekenen. 'We proberen het eerst op eigen kracht. Wij hebben wel enige ervaring met uitgeven. Maar als we uitgepuft zijn denken we er verder over na.'

Zeker is nu alleen dat er een vervolg komt: Leesbaar Nederland. Een kaart die iets makkelijker is te maken omdat hij minder gedetailleerd is. Stiller: 'Mogelijk is die dan al eind volgend jaar klaar. En daarna hopen we meer producten – kaarten van verschillende steden – te maken. We willen met organisaties als de CPNB en Nederlands Letterenfonds praten om te kijken of en hoe we dat met hen kunnen opzetten.'

(Eerder gepubliceerd op Boekblad.nl, 22 okt)

Zie ook:

- Matchboox zijn miniatuurboeken voor de massa

- Over de liefde voor miniatuurboeken
- Grote Bosatlas voor het eerst met digitale kaarten