dinsdag 17 april 2012

Matchboox zijn de miniatuurboeken voor de massa (Knack)


Een eigen collectie miniatuurboeken opbouwen, zoals de schitterende Bibliotheca Thurkowiana Minor, is een dure grap. Tenzij je de fraaie Matchboox spaart: boekjes in een luciferdoosje.
Het is een spectaculaire aanwinst, die Museum Meermanno in Den Haag afgelopen vrijdag aankondigde: de miniatuurbibliotheek van Guus en Luce Thurkow. De kast bevat 1515 titels, onderverdeeld in twintig thematisch gerangschikte kasten, speciaal gemaakt mini-gereedschap zoals een wastafeltje, inclusief schrijfstift, en een standbeeld van Don Quichote, beschermheer van de bibliotheek. De oudste miniatuuruitgave is een kleitablet van 1803 vóór Christus.
Om zelf een dergelijke verzameling op te bouwen, is een goedgevulde portemonnee een eerste vereiste. Omdat ze met de hand zijn gemaakt in een lage oplage, is de verkoopprijs hoog. Of je moet, zoals het echtpaar Thurkow met hun The Catharijne Press, zélf miniatuurboekjes maken en je eigen uitgaven via het internationale netwerk van uitgeverijen, vaak verbonden aan de Miniature Book Society (2), kunnen ruilen. De meeste miniatuurboeken worden dan ook aangeschaft door fanatieke verzamelaars.
Maar er is een democratisch alternatief. De Matchboox (3) zijn in ongeveer 600 boekhandels in Nederland en Vlaanderen te koop à 4,95 euro per stuk. Sinds Emmanuel van Leewe drie jaar geleden begon met het uitgeven van luciferdoosjes, waarin een uitvouwbaar boekje van twintig pagina’s zit, heeft hij ongeveer tachtig titels op de markt gebracht. En niet van de minste auteurs. Onder meer Arnon Grunberg, Joke van Leeuwen, Arthur Japin en Herman Brusselmans deden mee.
‘In het begin werkte ik met onbekende schrijvers en kunstenaars,’ zegt Van Leeuwe. ‘Dan kom je terecht in het kleine wereldje van boekenliefhebbers en verzamelaars die ook miniatuurboeken sparen. Pas toen ik bekende auteurs vroeg, kreeg ik de vraag vanuit de boekhandel of ze Matchboox konden verkopen. Toen dat na een pilot van een paar maanden bleek te werken, ben ik ze echt in het groot gaan distribueren. De massa koopt ze vooral om cadeau te geven.’
Ter vergelijking. Zo’n twintig hardcore verzamelaars kopen via de site van Matchboox iedere uitgave op de dag van verschijnen. Van de bestseller onder de Matchboox, Minestrone van [de Nederlandse columniste] Sylvia Witteman, zijn ongeveer 4500 exemplaren verkocht. ‘Het gaat over wat je moet koken als de kinderen van president Obama komen eten, met een receptje erin verweven,’ zegt Van Leeuwe. ‘Dat vinden veel vrouwen heel leuk. Vooral vrouwen kopen Matchboox.’
Alle auteurs die Van Leeuwe vraagt om mee te werken, stemmen toe – met uitzondering van Maarten ‘t Hart. Iedere auteur schrijft een verhaal van vier- tot zeshonderd woorden, waarna Van Leeuwe er een kunstenaar bij zoekt om er illustraties bij te maken. ‘Mensen kopen Matchboox, denk ik, vanwege de combinatie van het concept en de bekende namen. Maar zelf vind ik die combinatie tekst en illustratie heel mooi. Matchboox zijn echt kunstboekjes, die ook zijn geëxposeerd.’
De handgemaakte Matchboox zijn, zeker in vergelijking met echte miniatuurboekjes, erg betaalbaar. Van Leeuwe laat ze in China produceren. ‘Er zijn geen machines waarbij je een vel kunt vouwen tot twintig pagina’s. Wel tot veertien, maar ik heb toch besloten het bij twintig te laten. Alleen als ik voor een speciaal project voor een stichting of zo een kleine oplage maakt, laat ik die in Nederland produceren. Dan kosten ze overigens niet meer, want anders zou ik zulke projecten ook niet kunnen doen.’
Van Leeuwe timmert enorm aan de weg om het product aan de man te brengen. Zo maakte hij met de Efteling een collectie sprookjesbewerkingen, liet hij de Nederlandse astronaut André Kuipers een sf-verhaal schrijven en bedacht hij een cadeauservice. Het is mogelijk om in het sieradendoosje waarin de Matchboox wordt geleverd een persoonlijke boodschap te laten plakken op een etiket. Rond cadeaumomenten als Moederdag en Valentijnsdag bleek dat een enorme hit.
Van zijn uitgaven leven kan Van Leeuwe evenwel niet. ‘Dat is ook nooit de opzet geweest. De uitgeverij draait ongeveer break-even, ook omdat we alle inkomsten telkens investeren – in nieuwe voorraad, in een aansluiting bij Centraal Boekhuis, enzovoort.’

(Eerder gepubliceerd op Knack.be, 16 apr 2012)

Geen opmerkingen: