Tilburg University streeft ernaar zo vaak mogelijk in het Engels te
communiceren. Tot verdriet van emeritus hoogleraar Jan Renkema. Met een stunt
ter gelegenheid van zijn afscheid hoopt hij zijn voormalige werkgever aan het
denken te zetten.
De keuze lijkt niets uit te maken. De bezoekers van het
Dantebuilding van Tilburg University, vier verdiepingen hoog, nemen de lift die
als eerste komt – zoals alle gebruikers van liften in de hele wereld. Dat een
vrouwenstem de opeenvolgende etages in de linkerlift in het Nederlands omroept
en in de rechterlift in het Engels is geen enkele reden voor een dwingende
voorkeur.
Ook Jan Renkema, emeritus hoogleraar Tekstkwaliteit, heeft niet
waargenomen dat een bepaalde groep een voorliefde voor één lift heeft. Hij
heeft de Nederlandse stem eind november laten monteren als afscheidscadeau aan
de universiteit waar hij zo lang aan verbonden was – als ludiek protest tegen
de verengelsing. Een onderzoeker die het voor hem uitpluist, heeft zich evenmin
gemeld.
'Wij zijn in Tilburg nog Engelser dan Schiphol,' zei hij in
zijn afscheidsrede. 'Daar zijn de bordjes nog tweetalig. (...) Ik hoop
daarom dat er studenten opstaan die met een slimme onderzoeksopzet
cultuurverschillen kunnen achterhalen tussen personen met voorkeur voor de
Engelse of Nederlandse lift. Misschien leidt dat onderzoek tot een verdergaande
analyse van de positie van het Engels op ons grondgebied.'
De Tilburg University kreeg zijn Engelse naam in 2010. De
universiteit wil deze taal zo veel mogelijk gebruiken om het predicaat
'internationaal' te krijgen. Nederlands zien docenten en studenten eigenlijk alleen nog op het
nabijgelegen station. Dat heet sinds enkele jaren Tilburg Universiteit. Ook al
betaalde het college van bestuur mee aan de naamsverandering, het legde zich
neer bij het beleid van de NS om uitsluitend Nederlandse namen aan stations te
geven.
De reden voor de Engelse naamgeving is het internationale
karakter van de universiteit, legt voorlichter Tineke Bennema uit. Op dit
moment komt dertien procent van de undergraduates
en zeven procent van de graduates uit
het buitenland. 'Forse aantallen', noemt Bennema dat. 'Voor de vindbaarheid en
de transparantie is Tilburg University in dat geval beter. We zijn
bereikbaarder op Google.'
Op dit moment heeft de universiteit 26 masters en acht
researchmasters in het Engels, ongeveer de helft van het totaal. Daarnaast zijn
nog vijf bachelors in het Engels. 'We zien daar toenemende belangstelling uit
het buitenland voor. Met name uit China en het Oostblok, die vooral voor onze
economische opleidingen komen. Engels is ook de taal van de wetenschap. Die
willen we dan gebruiken.'
Renkema ziet de voordelen ook wel. Engels bevordert de
contacten met het buitenland. Wie carrière in de wetenschap wil maken, moet in
het Engels kunnen spreken en schrijven. Hij beaamt het volmondig. Maar waarom
moet deze taal aan een Nederlandse universiteit een monopolie krijgen?
'Studenten die slim genoeg zijn om een beurs te krijgen, snappen heus wel wat
"gebouw" en "universiteit" betekenen.'
Een volledige overstap op Engels, zoals Tilburg University
heeft gemaakt, gaat ten koste van de eigen cultuur – met alle gevolgen van dien
voor de eigen identiteit en de cohesie van de samenleving. 'We maken Nederland
en het Nederlands op deze manier zelf onaantrekkelijk. Er is hier geen
taaltrots. Maar alleen vanuit een lokale identiteit kun je deelnemen aan een
globale samenleving.'
Hij is niet tegen Engels, benadrukt hij. 'Als het functioneel
is, prima. Een woord als "deadline" past in het Nederlandse
journalistieke jargon. Iedereen weet dat wordt bedoeld: laatste inleverdatum –
van een artikel, en niet van de tarweoogst. Ik ben ook helemaal niet bang dat
het Nederlands verdwijnt. Ik juich Engelse les in het basisonderwijs juist toe,
omdat het leerlingen een venster op andere culturen biedt.'
Het gebruik van Engels heeft niet alleen voordelen. Bennema
geeft het onomwonden toe: 'Aan de kwaliteit mankeert soms wat. Ook al heeft
iedereen Engels gehad op school, niet iedereen beheerst het tot in de tenen.'
Renkema kent de voorbeelden: een goede studente wier Engelstalige master
tegenviel omdat ze zich noodgedwongen te vaag uitdrukte. Of docenten die staan
te hakkelen in Dunglish.
'Je zou zeggen dat jongeren gewend zijn aan Engels,' legt
hij uit. 'Dat is niet zo. Het is niet makkelijk de juiste woorden te vinden.
Zeker in taal- en cultuurstudies luistert 't nauw. Maar als ik zie wat voor
voorbeeld docenten hen soms geven, dan begrijp ik dat ze denken: wat is er mis
met mijn Engels? College geven in het Engels is al minder levendig en minder
interactief, maar als het ook nog slecht Engels is.'
Studenten kunnen een summerschool Academic English volgen en krijgen twaalf digitale vouchers voor
lessen in het Language Center. De studiepunten die ze daarvoor krijgen, moet
voldoende stimulerend zijn om die vouchers daadwerkelijk te gebruiken. Docenten
moeten minimaal een 7,5 scoren volgens het International English Language
Testing System. Zo niet, dan is nascholing en opnieuw testen verplicht.
Renkema zou verder willen gaan. 'Ik heb wel eens voorgesteld
om elkaars colleges te bezoeken met het oog op het verbeteren van de kwaliteit
van het Engels. De collegialiteit is hier goed. En als je het koppelt aan een
sabbatical in de Verenigde Staten, kun je met plezier aan je taalvaardigheid
werken. Maar peer group beoordelingen
is een taboeonderwerp. Men wil er niet aan.'
Een beleid dat gedetailleerd vastlegt wanneer Tilburg
University Engels hanteert en wanneer niet ontbreekt. De medewerkers moeten er
pragmatisch mee omgaan. 'De leidraad is: gebruik zo veel mogelijk Engels', zegt
Bennema. 'De opening van het Academisch jaar en het beleidsplan zijn dus in het
Engels. Maar als het niet kan, mag iedereen zeker Nederlands hanteren.'
Juist die onduidelijkheid maakt dat men te snel overstapt op
Engels, ervaart Renkema. 'Als we met veertig mensen, van wie één buitenlandse
docent, vergaderden, stapten we over op Engels. Daarmee gooi je het Nederlands
te makkelijk overboord. Was een tolk geen oplossing? Wisten we zeker dat deze
persoon, die hier al enige tijd woont, ons niet verstond? Misschien hadden we
Nederlands gesproken als beleid helder had gemaakt wanneer dat kon.'
In ieder geval is de lift dáárvoor bedoeld: de universiteit
laten nadenken over haar eigen taalgebruik. Renkema heeft nog altijd geen
reactie van het college van bestuur gekregen op zijn stunt. Bennema verzekert
echter dat 'het bijzonder afscheidscadeau' bijdraagt aan de discussie en dus
niet wordt verwijderd. 'Heeft u ook gehoord dat de Nederlandse vrouw met een
zachte g praat? Dat past heel goed bij Tilburg.'
(Eerder gepubliceerd in Taalunie:Bericht, mei 2014)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten