Herman
Koch reist over de hele wereld nu zijn werk in tientallen talen wordt vertaald.
Maar alleen in Nederland komt hij in de bibliotheek. Ook in de Boekenweek bezoekt
de auteur van het geschenk Makkelijk
leven er een handvol om te vertellen over een alter ego die in een situatie
terecht komt waarin zijn levensfilosofie niet meer toepasbaar blijkt.
Het
internationale succes bracht Herman Koch de afgelopen zes jaar overal ter
wereld. Tot in Auckland en Bogotá aan toe. Maar net zomin als openbare
bibliotheken in Nederland regelmatig buitenlandse schrijvers over de vloer
hebben, geeft hij over de grens lezingen in bibliotheken. 'Buitenlandse
uitgevers nodigen mij eerder uit als er een grote boekenbeurs of festival is',
vermoedt hij. 'Dat vinden ze eerder een goede aanleiding. En omdat die beurzen
vaak grotere budgetten hebben kunnen zij meebetalen.'
De
auteur van het Boekenweekgeschenk 2017 herinnert zich maar één uitzondering. De
bibliotheek in het Amerikaanse St. Louis, waar hij destijds was om de vertaling
van Zomerhuis met zwembad te
promoten. 'Het was in een buitenwijk. Ik had er rekening mee gehouden dat het
een heel ander publiek was, maar nee. Het was net zo'n avond als ik ken van de
bibliotheek in Steenwolde of Rosmalen: een zaal met 90 tot 110 mensen die bijna
allemaal The Dinner hadden gelezen,
me allerlei vragen daarover stelden, lachten en waarvan de helft na afloop hun exemplaar
lieten signeren. Heel leuk. En de volgende dag vloog ik naar Toronto.'
Ook
tussen optredens door bezoekt hij liever boekhandels dan bibliotheken. 'Ik ben
benieuwd naar wat daar zoal ligt. Ik ben alleen in New York naar de Public
Library geweest. Je kent het gebouw wel, met die twee leeuwen naast de trappen.
Veel mensen zitten er met oortjes in achter laptops, maar de entourage is 100%
achttiende-eeuws. Met oude, maar mooi onderhouden tafels en boekenkasten. Niets
is gemoderniseerd. Daar zouden Nederlandse bibliotheken, allemaal vormgegeven
als een IKEA-filiaal, van kunnen leren.'
De
komende Boekenweek beperkt Kochs tournee zich tot Nederland en Vlaanderen.
Tussen 25 maart en 2 april treedt hij 26 keer op – waaronder in de bibliotheken
van Arnhem, Venlo, Roermond en Groningen. Ook zit hij een uur bij OBA Live.
Veel bemoeienissen heeft hij niet met het programma gehad. 'Ik heb gezegd dat
ik naar PassaPorta in Brussel wilde, omdat het zo'n mooie winkel is en er zulke
aardige mensen werken. En natuurlijk naar de boekhandel in mijn buurt: Linnaeus
in Amsterdam. Verder liet ik het aan anderen.'
Kochs
taak was het schijven van het geschenk. Makkelijk
leven, heet het. Hoewel hij een schrijver is die zijn eigen tempo neemt en
zich niet laat opjagen door uitgevers, voelde hij geen druk om op een vaste
datum 25.000 woorden in te leveren. 'Toen ik eind maart werd gevraagd, had ik
iets waarvan ik dacht: Jezus, wat een goed idee. Maar ik ontdekte al snel dat
het niet in 96 pagina's zou passen. Dat bewaar ik dus voor een roman. Toen ging
ik opnieuw nadenken. Eind april had ik het idee dat ik heb gebruikt en half
september was het klaar.'
En
trouwens, zó anders was het schrijven met harde deadline ook niet. 'Ik begin
altijd gewoon. Ik wil zo min mogelijk weten van wat er gaat gebeuren. Ook de
twists in Makkelijk leven wist ik
niet van tevoren. Het enige verschil met mijn andere werk is dat de lengte dan
niet uitmaakt. 150 pagina's, 350 pagina's, ik zie wel. En dan kost het ene boek
meer tijd dan het andere. Nu hield ik in de gaten: als ik zoveelduizend woorden
per maand schrijf, red ik het. Ik had uiteindelijk wel te veel tekst. Twee
extra plotlijnen moesten eruit.'
In
Makkelijk leven vertelt de
zelfhulpboekenschrijver Tom Sanders waarom hij een appendix toevoegt aan zijn
gelijknamige megabestseller – wereldwijd meer dan veertig miljoen exemplaren
verkocht! Hij heeft een waardevolle les geleerd nadat zijn schoondochter laat
op een avond, waarop Tom en zijn vrouw een feestje gaven, zichtbaar
geëmotioneerd vanwege een nare gebeurtenis voor de deur stond. Hoewel? Les
geleerd? Maar Koch geeft er niet meer over prijs. Ook na lezing van dit
interview moet het geschenk verrassend blijven voor iedereen die het nog niet
kent.
Is
Makkelijk leven bedoeld als kritiek
op het zelfhulpboekengenre? 'Nee hoor', verzekert Koch. 'Al heb ik weinig met
het genre. Neem dat boek van Erik Scherder. Sympathieke man hoor, die leuk kan
vertellen. Maar als je begrijpt dat bewegen goed is voor je hersenen, weet je
alles. In een interview met hem las ik dat óók kauwgom kauwen al telt als
bewegen. Dat vind ik nog leuk om te weten. Maar verder? Ik heb ook het idee dat
de kans klein is dat je iets van zelfhulpboeken opsteekt. Ik heb ooit Nooit meer te druk doorgebladerd. Ja,
dat doe ik al.'
Het
gaat Koch uitsluitend om het personage. 'Hij is iemand die zichzelf niet door
heeft – en de lezer, als het goed is, wel. Daar hou ik van. Het is ook
universeel. Hoeveel mensen denk je hebben zichzelf door? Niemand. Anderen
snappen je vaak beter. Mijn bestsellerauteur gelooft dat je problemen het beste
kunt oplossen door ze een tijd te negeren. Maar dan komt hij in een extreme
situatie terecht waarin die filosofie niet honderd procent toepasbaar blijkt.
Daar wordt hij het slachtoffer van. Maar nee, laat ik niet te veel weggeven.'
Afgezien
van deze verkeerde keuze heeft de hoofdpersoon veel weg van zijn schepper. Koch
deelt voor een groot deel diens levenswijsheden. 'Je krijgt er alleen maar last
van als je alles tot probleem verheft. Als je snel als oplossing bedenkt:
therapie! Dat vind ik ook. En ik denk dat het geloofwaardig is dat Tom met zo'n
zelfhulpboek groot succes heeft. Ik ben ooit voor de Vlaamse krant De Morgen gevraagd mijn levenslessen te
delen. Behoorlijk overeenkomstig met die van Tom dus. Daar kreeg ik enorm veel
reacties op als: "Wat goed!"'
Ook
zijn Tom Sanders én Koch allebei flegmatiek gebleven onder het mondiale succes.
Typerend is hun relatie met auto's. Beiden kochten een Jaguar omdat ze het zo'n
mooie auto vinden en gaven die na korte tijd alweer op toen ze ontdekten dat
een auto die bij je past, toch fijner rijdt. Beiden voelen zich meer op hun
gemak bij het bewonderen van dure auto's van anderen, zoals de Bentley van Bram
Moszkowicz. Jaren geleden, schrijft Koch, reed de toenmalige advocaat in deze
auto vijftig meter achteruit om Tom een compliment te maken.
'Ja,
autobiografisch', zegt Koch. 'Dat kan ik wel toegeven. Dat ging destijds om Odessa Star. Hij vond dat ik het
criminele milieu goed had getroffen. Een fijn compliment om te krijgen van een
strafrechtadvocaat.'
Koch
heeft zin in de Boekenweek. Hij treedt niet meer zo vaak op in boekhandels en
bibliotheken als vroeger, omdat het nieuwe van lezingen geven er af is gegaan
en de tijd die het hem alles bij elkaar kost een beetje tegen begon te staan.
En dan wordt hij ook regelmatig gevraagd hetzelfde te doen over de grens. Hij
treedt tegenwoordig liever op festivals op, waar hij ten eerste niet de
hoofdgast hoeft te zijn en hij ten tweede collega's kan ontmoeten. Maar als hij
toch in bibliotheken optreedt, doet hij het graag.
'Ik
ben ook nieuwsgierig naar hoe de week zal gaan', zegt hij. 'In plaats van een
keer doe ik het drie keer op een dag. Hoe ga ik me gedragen als ik de hele dag
wordt rondgereden van de ene hotspot na de andere? Ik vind het alleen spijtig
dat ik niet kan schrijven. Het is prettig om elke dag te schrijven, al is het
maar een paar uur per dag. Ik zie het maar als een vakantie van mezelf. Als
even loskomen van het zinnen bedenken in mijn eigen hoofd. Na de Boekenweek ga
ik dan verder met mijn nieuwe roman. Dat is toch het fijnst.'
(Eerder gepubliceerd in Bibliotheekblad 3, 2017)
Zie ook:
Geen opmerkingen:
Een reactie posten