Mariolein Sabarte Belacortu
(1944) waagde zich aan een vertaling van een van dé klassiekers uit haar
taalgebied: Honderd jaar eenzaamheid
van Gabriel García Márquez. Het boek verscheen deze week ter gelegenheid van zijn vijftigste verjaardag.
Hoe bent u aan de opdracht
gekomen?
'Ik heb
het zelf voorgesteld. Op een goed moment zei een vriend: "Kun jij geen
nieuwe vertaling maken? Er staan erg veel ongelukkige Nederlandse zinnen
in." Ik was verbaasd. Ik had daar nooit over nagedacht. Ik had wel een
herinnering aan de vertaling van Kees van den Broek uit 1972 die ik lang
geleden gelezen had: ik was zelf ook gestruikeld over het Nederlands. Toen heb
ik erover nagedacht en Meulenhoff uiteindelijk een voorstel gedaan. Dat het
boek dit jaar vijftig jaar oud zou zijn was natuurlijk een mooie aanleiding. Om
die reden wordt het in allerlei Europese landen opnieuw vertaald: Duitsland,
Frankrijk, Italië en Griekenland.'
Uitgeverij Meulenhoff
stemde meteen in?
'Eerst
waren ze een beetje tegen. Tot ze opeens ja zeiden.'
Was het ongelukkig
geformuleerde Nederlands reden genoeg voor een nieuwe vertaling?
'O ja. Ik
heb de eerste dertig pagina's met een potloodje gelezen en toen al allerlei
dingen onderstreept. Eens in de zoveel tijd moet een vertaling gewoon worden
afgestoft. Ook gebruiken we soms nu andere woorden. En we weten intussen veel
meer over Zuid-Amerika en het boek dan destijds. Ook heb je tegenwoordig
internet, waardoor je veel meer snel en beter kunt opzoeken. In een nieuwe
vertaling kun je al die nieuwe kennis kwijt.'
U kwam geen elementaire vertaalfouten
tegen?
'Dat weet
ik niet. Ik heb na die dertig bladzijden zijn versie niet meer naast het Spaans
gelegd, daar was helemaal geen tijd voor gezien de de deadline. Dat is iets
voor studenten om uit te zoeken.'
Ik vind het namelijk zo
opvallend dat Kees van den Broek voor dit boek nooit eerder uit het Spaans
heeft vertaald en dat nadien nog zelden heeft gedaan. Hij vertaalde vooral uit
het Engels en het Duits.
'Dat kun
je merken, ja. Hij maakt dezelfde fouten als beginners. Bijvoorbeeld: proberen
de Spaanse woordvolgorde te handhaven, waardoor er van alles ongelukkig staat.
Het is eerder de bedoeling dat de vertaling goed leest: Honderd jaar eenzaamheid is met verve geschreven, dat moet in het
Nederlands dan ook zo zijn.'
Is het nu ondenkbaar dat
een vertaler uit het Engels zo makkelijk een Spaans boek kan vertalen?
'O ja.
Hoewel ik destijds al voor Meulenhoff vertaalde – ik doe dit werk sinds 1969 –
heb ik Kees van den Broek amper gekend. Maar ik wist dat hij dol was op het
Spaans. Hij had een jaar in Spanje gewoond en zich daar de taal eigen gemaakt.
Er was toen ontzettend weinig aanbod aan vertalers uit het Spaans. Dus toen
werd gevraagd wie deze volledig onbekende auteur wilde vertalen stak hij zijn
vinger op.'
Daarna deed hij nog maar
een García Márquez.
'Vroeger
bestond er een soort verdeelsysteem. Als iemand een paar boeken van een auteur
had vertaald, vonden uitgevers het tijd dat een ander ook eens een kans kreeg.
Nu is eerder de neiging om een vertaler die eenmaal is begonnen met een auteur
daar ook mee door te laten gaan. Dat heeft voordelen: je raakt vertrouwd met
iemands stijl. Maar ik ben tóch van het verdelen. Ik vind het goed als iedereen
af en toe de kans krijgt om een goedverkopende auteur te doen.'
Geldt het vertalen van dé
klassieker in de Spaanstalige literatuur, die in status misschien alleen wordt
overtroffen door Don Quichot, als de
grootste eer?
'De
gróótste eer? Nee, vind ik niet. Ik heb ook andere schitterende boeken gedaan
van bekende auteurs, waaronder vier of vijf andere boeken van Gabriel García
Márquez. Maar het is natuurlijk een fantastische mogelijkheid. Ik nader het
einde van mijn carrière en dan is het geweldig om ook dit boek een keer te
doen.'
Verleidt de status van het
boek u wel om extra u best te doen?
'Dat wel.
Ik vind het ook een beetje eng. Halverwege de vertaling merkte ik dat ik
zenuwachtig werd. Iedereen kent dit boek al, dacht ik, en dan ga ik er iets
nieuws van maken, dat wordt linke soep. Later verdwenen die zenuwen wel. Maar
bij de eerste recensie werd al vergeleken. Het
Parool schreef dat ik de eerste zin had veranderd. Het was: "Vele
jaren later, staande voor het vuurpeloton, moest kolonel Aureliano Buendía
denken aan" enzovoort. Ik vind dat "staande" vreselijk lelijk
Nederlands. Ik heb daarom: "Vele jaren later, toen hij voor het
vuurpeloton stond". Op de site van Athenaeum Boekhandel leg ik het precies uit.'
De nieuwe vertaling is
natuurlijk wel hét argument van de uitgeverij om de roman opnieuw onder de
aandacht te brengen. Merkt u daar iets van?
'Tot nu
toe is het stil. Ik weet dat de pr-medewerker van de uitgever ermee bezig is,
maar ik weet niet hoe het er nu voor staat. Ik heb recent geen contact met haar
gehad. Jij bent de eerste die me erover belt. Wel is er een
gesprek over het boek in het Instituto Cervantes. En ik verwacht zeker nog
meer.'
Bent u ook het type
vertaler dat na gedane arbeid ook de boer opgaat om de vertaling aan de man te
brengen?
'Dat is
niet echt mijn stijl. Ik ga niets zelf aanzwengelen. Ik denk ook snel: iedereen
heeft Honderd jaar eenzaamheid al
gelezen, wat moet ik daar nog over vertellen? Goed, dat is misschien onzin. In
ieder geval: als een boekhandel mij benaderd om een praatje te houden, kom ik
zeker.'
Droomt u er van om net als
Hans Boland voor zijn nieuwe vertaling van Anna
Karenina bij De Wereld Draait Door te
zitten?
'Nee
hoor. Om in twee minuten iets te zeggen? Nee. En dat verwacht ik ook niet. De
Russische literatuur is heel wat bekender dan de Spaanstalige literatuur. De
Russische literatuur staat ook dichter bij onze leescultuur dan de
Latijns-Amerikaanse. Colombia is de laatste tijd dan wel vaak in het nieuws. En
de Colombiaanse wielrenners hebben veel succes. Maar het blijft een ver land,
niet voor mij, maar in het algemeen.'
(Eerder gepubliceerd op Boekblad.nl, 12 mei)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten