Interview Stefan Brijs over het Spaanse boekenvak en ver weg van je uitgever wonen (Boekblad)

Stefan Brijs verruilde drie jaar geleden Vlaanderen voor Spanje. In 2016 hield hij een logboek bij over zijn regio en zijn leven daar – inclusief observaties over het Spaanse boekenvak. Zo ver weg wonen van zijn Nederlandstalige markt heeft ook voordelen voor de schrijver én uitgever van Andalusisch logboek.

Bezoek je veel boekhandels in Spanje?

'Iedereen keer als ik ergens kom, spring ik natuurlijk binnen. Maar goede boekhandels vind je alleen in grote steden als Madrid en Málaga. Er zijn er heel veel verdwenen door de crisis. Spanje is een van de landen die het hardst is getroffen door de crisis. Dat geldt zeker voor het boekenvak. Ik citeer cijfers in mijn boek. In 2014 verdwenen drie boekhandels per dag. Per dag! Ofwel 912 in één jaar. Sinds 2006 is het aantal boekhandels in acht jaar tijd gehalveerd van 7000 naar 3600. Deels is dat een marktcorrectie, maar die aantallen zijn ontzettend. In 2015 was er een beetje hoop. Er waren voor het eerst een paar boekhandels bijgekomen. Tegelijk bleek dat veertig procent van de Spanjaarden het afgelopen jaar geen enkel boek heeft opengeslagen. Heel erg.'

Is er wel een boekhandel in de buurt?

'In Vélez-Málaga, op een uurtje rijden, heb je twee kleine boekhandels. Dat zijn eigenlijk meer kantoorboekhandels – met 90% kantoor en 10% boeken. Voor literatuur zijn er misschien tien titels. En dat is een stad met 80.000 inwoners.

Waar koop je boeken?

'Nederlandse via het internet: bij Proxis en Bol.com. Wat overigens een hele klucht is om die boeken bij mij te krijgen. Ik woon in de bergen. Koeriers kunnen dat niet vinden en dan moet ik soms driekwartier stappen om een pakje ergens op te pikken waar ze het toevallig hebben achtergelaten. Ook neem ik een extra koffer voor de boeken mee als ik naar Nederland of Vlaanderen kom. Zeker in Nederland zijn de boekhandels een feestje. In Amsterdam bezoek ik altijd Scheltema, Athenaeum en nog een paar. Je hebt hier maar dan in Spanje veel echte boekwinkels waarin ik me thuis voel.'

Digitaal lezen is geen optie?

'Nee. Daar begin ik niet aan.'

En waar koop je Spaanse boeken?

'Voor Andalusisch logboek heb ik heel veel Spaanse boeken gelezen. Overal waar ik kwam, nam ik wat mee. Musea hebben vaak redelijk goede collecties. De Junta de Andalucía – de autonome regionale overheid – geeft prachtige boeken uit van en over lokale helden. De drie grote schrijvers: Juan Ramón Jiménez, Rafael Alberti en Antonio Machado, maar ook van schilders. De overheid springt in het gat dat uitgevers door de crisis hebben achtergelaten. Al die uitgaven vind je in musea, zeker de grotere. En ik heb natuurlijk mijn vaste adres in Málaga.'

De overheid geeft uit? Er is ondanks de schaarste aan boekhandels wel een literaire cultuur die veel waardering geniet?

'Jazeker. Net als in Frankrijk vind je alle klassieke werken in de boekhandels. Een soort pantheon in pocket. En niet alleen Cervantes. Veel breder. En op de Spaanse radio 1 heb je iedere werkdag van 17 tot 18 uur – dus op primetime van de best beluisterde zender – Ojo de crítico, waar een uur lang over boeken wordt gesproken. Iedere dag een uur over proza en poëzie. Onvoorstelbaar.'

Van jou is één boek in het Spaans verschenen: El hacedor de ángeles ofwel De engelenmaker. Is die uitgave van Alianza uit 2009 nog te krijgen?

'Dat is al lang verramsjt. Het heeft het goed gedaan, hoor. Van de hardcover en de paperback die een jaar later uitkwam, zijn bij elkaar zo'n 5.000 exemplaren verkocht. Maar dat is niet genoeg om het levend te houden. In Nederland zou zo'n oud boek nu ook dood zijn. De uitgeefster wilde daarna meer boeken van mij doen, maar vanwege de crisis deed Alianza een tijdje helemaal geen vertalingen meer. Tot op de dag van vandaag hebben Spaanse uitgevers het verschrikkelijk moeilijk. Ik heb overigens nog steeds goed contact met haar. Misschien wil ze Andalusisch logboek proberen. Het is niet het zoveelste boek over Sevilla en Granada, waar ook in het Engels al honderden boeken over zijn verschenen, maar over andere plaatsen in Andalusië – en over mijn eigen brede interesses, van eten tot politiek, zodat het een scherp beeld geeft van het Andalusië van nu.'

Zit een vertaling erin?

'Dat is afwachten. Ik heb vaste uitgevers in Duitsland en Frankrijk, maar in alle andere landen willen uitgevers eerst recensies en verkoopcijfers zien. Dat is het eerste waar ze naar kijken.'

Het zal helpen dat jij zelf in Spanje bent en dus beschikbaar voor promotie.

'Zeker. Als er twijfel is kan dat doorslaggevend zijn om het boek toch te brengen. En ik spreek inmiddels Spaans. Niet perfect, maar goed genoeg om bijvoorbeeld de Spaanse literatuur te volgen. Vergeet niet dat 95% van de Spanjaarden geen Engels kan. Ook jongeren niet die de taal tien jaar op school hebben gehad.'

Wat is het effect geweest op je relatie met je Nederlandse uitgeverij Atlas Contact dat je zo ver weg ging wonen?

'Eigenlijk is er totaal niets veranderd. Ik heb het geluk dat Emile Brugman, de oud-uitgever van Atlas, al twintig jaar mijn redacteur is. Zeker voor dit boek, omdat hij Spanje goed kent. Ik heb ook een aantal reizen samen met hem gemaakt. En hij is hier een paar keer een dag of twee, drie geweest om aan het boek te werken. Net als de eindredacteur. Dat is trouwens wel een voordeel: nu in Spanje woon, komen mensen van de uitgeverij over. Als we dan samen aan een boek werken is dat veel intenser. Ben je ook heel gericht aan het werk. Ik ben Atlas Contact daarom dankbaar dat ze de eindredacteur toestonden te komen.'

Maar je bent minder beschikbaar voor promotie.

'Ja. Voor De engelenmaker en Post voor mevrouw Bromley heb ik honderden lezingen gehouden. Dat valt weg. Alle promotie voor dit boek wordt gebundeld in elf dagen: vijf dagen Nederland, zes dagen Vlaanderen. En dan in het najaar twee dagen op de Boekenbeurs. Maar dat vind ik niet erg. De lezingen leidden me ook enorm af. Voor een roman moet ik in een concentratie raken die maanden kan duren. Dat lukt me in Andalusië beter, zodat ik hoop dat ik mijn romans sneller kan schrijven. En vergis je niet: journalisten vinden het spannend om te zien hoe ik woon en komen daarom naar mij. Van De Standaard tot NRC Handelsblad, ik heb al veel media over de vloer gehad. En dan komen ze niet voor een kolommetje, maar voor twee of drie pagina's. Dat is ook wat waard.'

Het is voor je schrijven beter geweest dat je emigreerde?

'Ik heb weer lol in het schrijven gekregen. Dat kun je aflezen aan Andalusisch logboek. Voor mijn vorige boek Maan en zon heb ik me ingehouden, wat ook paste bij de toon van die roman. Maar nu zit weer schwung in mijn schrijven. Dat komt door dáár te zijn. Vanaf dag één heb ik me hier erg gelukkig gevoeld. Voor dit boek heb ik zoveel kunnen lezen en reizen. Er ging een wereld voor me open. Alsof ik opnieuw achttien jaar was. Heerlijk, als je dat als veertiger kan overkomen.'

Alle uitgevers zouden hun auteurs na een aantal boeken voor een nieuwe impuls moeten adviseren naar het buitenland te gaan.
'Ja. Of een andere vrouw nemen. Dat kan ook een impuls zijn.'

(Eerder gepubliceerd op Boekblad.nl, 10 mei)

Zie ook:

- Interview Brijs over 'Maan en zon'