Sommige opleidingen in het hoger onderwijs kun
je eigenlijk alleen in het Nederlands aanbieden. Volgens Martin Slagter van de
Hogeschool voor Toegepaste Filosofie kun je alleen in je moedertaal goed leren
filosoferen.
Drie jaar bestaat de
Hogeschool voor Toegepaste Filosofie nog maar. Deze maand levert de
Hbo-opleiding de eerste denkers af die hun kennis van de wijsbegeerte in gaan
zetten als journalist, bestuurder, docent of iets anders. 'Het zijn een klein
aantal studenten die bijvoorbeeld dankzij vrijstellingen het versnelde traject
hebben gevolgd', zegt oprichter Martin Slagter. 'De eerste lichting gaat nu het
vierde en laatste jaar in.'
Je
zou denken: een nieuwe studie, die doet alles in het Engels – van het eerste
college tot de laatste scriptie. Inmiddels is twee derde van de universitaire
masteropleidingen exclusief Engelstalig. Ook het aantal bachelor- en
hbo-opleidingen die volledig in deze taal worden gegeven groeit ieder jaar. Dus
wat ligt meer voor de hand dan dat ook de Hogeschool voor Toegepaste Filosofie
voor Engels kiest?
Niet dus. 'Wij hebben
heel bewust voor het Nederlands gekozen', vertelt Slagter. 'Voor internationaal
georiënteerde wetenschappen als medicijnen, economie en natuurkunde –
overwegend bètastudies – snap ik dat een universiteit wil aansluiten bij de
internationale gemeenschap en daarom kiest voor Engels. Maar voor filosofie
heeft dat geen enkele zin. De keuze voor Engels werkt zelfs contraproductief.'
Alleen in je moedertaal
Filosofie, legt hij uit,
draait om de nuance. 'Daarvoor is taal cruciaal. Het gaat erom dat je alle
bijbetekenissen en kleuren van woorden kunt begrijpen. Dat je je argumenten
kracht bij zet met beeldspraak en andere stijlfiguren. Dat kun je alleen in je
moedertaal. Een debat voeren of een essay schrijven – wat iedere filosoof moet
kunnen – zijn complexe activiteiten. Dat lukt alleen in een taal die je heel
goed beheerst.'
Dat is in het Nederlands
al moeilijk genoeg. 'Het onderwijs schiet schromelijk tekort. Het reguliere Hbo
denkt: studenten beheersen Nederlands, ze hebben dat op de Havo geleerd. Maar
het is erbarmelijk gesteld met de taalvaardigheid. Ze hebben een gering
syntactisch vermogen, een absurd kleine woordenschat en weinig tot geen gevoel
voor de connotatieve betekenis van woorden.'
Studiepunten voor Nederlands
Daarom probeert de
Hogeschool voor Toegepaste Filosofie de taalvaardigheid van de studenten te
verbeteren. In het basisjaar krijgen ze modules spelling en schrijfvaardigheid.
De eerste is een reader die 'iets meer dan de Havo-stof' behandelt en wordt
afgesloten met een tentamen. Er zijn alleen facultatief bijspijkerlessen. De
tweede module zijn zeven avondcolleges plus een zaterdagochtend om het
schrijven intensief te trainen.
Slagter: 'Dat is goed
voor zes studiepunten. Best fors dus. Maar we willen hen echt leren hun
gedachten goed te verwoorden. In het tweede jaar bereiden we dat uit met de
module taalfilosofie/metaforen. Dan krijgen studenten taalfilosofie van onder
andere Wittgenstein, maar leren ze ook zelf beeldend te schrijven. We willen
hen zo helpen een eigen stijl te ontwikkelen.'
Twee aparte categorieën
Volgens Slagter
overschatten de voorstanders van Engelstalig hoger onderwijs de kennis van deze
taal schromelijk. Bij hun studenten en henzelf. 'Je kan wel een diploma op
niveau C2 hebben, maar in de praktijk valt het tegen. Niet voor niets heb je in
de filosofie bij internationale debatwedstrijden, die veelal in het Engels
worden gehouden, twee aparte categorieën: moedertaalsprekers en
niet-moedertaalsprekers.'
Ook andere argumenten om
het onderwijs Engelstalig te maken wijst hij af. Dat hoger
onderwijsinstellingen buitenlandse studenten trekken die veel geld in het
laatje brengen, vindt hij geen valide argument. 'Het Nederlands moet je
koesteren. Het is een mooie taal die je niet zomaar moet weggeven. En helemaal
niet zo klein als vaak wordt gedacht: het is de achtste grootste taal in de EU.
Van de 24 officiële talen.'
Andere perspectieven
Slagter erkent wel dat
buitenlandse studenten andere perspectieven in filosofische debatten in kunnen
brengen. 'Maar wat heb je eraan als voor die studenten het Engels evenmin hun
moedertaal is? Dan brengen ze hun gedachten ook gebrekkig onder woorden. Bovendien
hebben wij studenten van verschillende leeftijden en met heel diverse
achtergronden. Het is dus niet dat we tekort komen aan perspectieven.'
Van het argument dat
Engelstalig opgeleide filosofen in de hele wereld aan de slag kunnen, is hij
evenmin onder de indruk. 'De globalisering biedt kansen, zeker. Jongeren kunnen
de hele wereld over zwerven. Maar in de praktijk gebeurt dat nauwelijks. Kijk
naar de cijfers: 3 tot 4 procent van de Nederlandse jongeren gaat in het
buitenland werken. De grote bulk werkt gewoon in een Nederlandstalige
omgeving.'
Denken en jezelf uitdrukken
Zijn Slagters eerste
filosofen die nu hun diploma krijgen, daarom beter dan bijvoorbeeld de
studenten die in 2018 beginnen aan de eerste geheel Engelstalige bachelor
filosofie aan de Vrij Universiteit in Amsterdam? 'Dat kun je niet zeggen.
Academische filosofie is om te beginnen anders dan onze toegepaste filosofie.
Ik denk wel dat onze studenten vaardigheden hebben geleerd die ze breed kunnen
toepassen: denken én hun gedachten goed uitdrukken.'
(Eerder gepubliceerd op Taalunie:Bericht, okt 2017)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten