Brian Elstak
debuteerde vlak voor de Kinderboekenweek met Tori. Een prentenboek met drie zwarte kinderen in de hoofdrol, dat
is verschenen bij Das Mag. Traditionele uitgeverijen willen wel een cultureel
diversere fondslijst, maar toch kon Elstak alleen terecht bij de uitgeverij die
in alles net iets anders probeert, heeft hij gemerkt.
Tori bestond aanvankelijk als film, die je in 2014 had geplaatst op
Vimeo. Waarom wilde je daar ook een boek van maken?
'Ik heb het verhaal verzonnen voor mijn drie kinderen. Een
fabeltje, waarin ik de levenslessen die ik belangrijk vind heb verwerkt. Zij
vonden het zo leuk dat ik daar iets mee wilde. Ik ben beeldend kunstenaar, maar
in plaats van een expositie te maken bedacht ik nu een Dikkie Dik-achtig
filmpje. Ik had Nederlandse rappers gevraagd om de stemmen in te spreken. Mede
dankzij hen ging het viral. Rappers als Sef, Jiggy Dje en Adje die een sprookje
voorlezen, dat gebeurt niet iedere week. Door alle goede reacties wist ik: dit
vinden niet alleen mijn kinderen leuk. Sommigen zeiden ook: eindelijk, een
kinderboek met in de hoofdrol kinderen met een kleurtje. Het ging dus ook
verder dan een kunstproject. Vraag nummer 1 was dan ook: wanneer komt het boek
uit?'
En je ging gelijk op
zoek naar een uitgeverij?
'Ik kom uit de hiphop-cultuur, dus ik dacht eerder aan
Voordekunst of zo. Gewoon alles zelf doen. Terwijl ik verder schaafde aan het
verhaal, wezen anderen me erop dat uitgeverijen – vraag me niet welke, ik weet
het echt niet meer – op zoek zijn naar schrijvers met een andere achtergrond. Omdat
ze cultureel diversere boeken willen uitgeven. Maar twee, drie keer leidde een
gesprek met een uitgeverij tot niets. Ik had daarom ook geen verwachtingen toen
ik eerder dit jaar Das Mag mailde. Ik deed het alleen maar uit beleefdheid
tegen een kennis die bij Top Notch werkte, een hiphoplabel dat in hetzelfde
kantoor als Das Mag zit, en mij had gezegd dat ik hen moest benaderen. Eerst
kreeg ik de mededeling dat de verantwoordelijke op vakantie was, maar nog geen
vijf minuten later kreeg ik van twee anderen, onafhankelijk van elkaar, de
vraag of wilde ik komen praten. Zij waren zo enthousiast. Zij begrepen ook niet
dat de andere uitgeverijen het niet hadden gedaan. Ze gingen daarom juist aan
mij twijfelen. Was ik moeilijk om mee te werken? Eiste ik een voorschot van een
miljoen? Voor hen was het een no-brainer.'
Waarom wilde de
andere uitgeverijen het boek niet hebben?
'Geen idee, moet je hen vragen. Het liep gewoon niet in het
gesprek. Dan zeiden ze dat het is getekend in een heel andere stijl. Het ligt
inderdaad dichter bij een zaterdagochtend-tekenfilm dan, zeg, Fiep Westendorp.
Maar ze hebben me ook niet gevraagd of ik het verhaal misschien door iemand
anders wilde laten illustreren. Daar had ik best voor open gestaan. Nu zeiden
mijn sensoren alleen maar: ze vinden het niets. Wat natuurlijk hun goed recht
is. Bij Das Mag past het in ieder geval perfect. Zij hebben nooit eerder kinderboeken
gedaan. Voor hun eerste kinderboek wilden ze juist geen traditioneel
kinderboek. Ik vind het heel fijn samenwerken met hen.'
Kan het zijn de
bestaande uitgeverijen geen gevoel hebben voor een afwijkende stijl als de
jouwe, juist omdat je een andere achtergrond hebt?
'Ook daar kan ik slechts naar gissen. Maar ik ken die
verhalen wel, ook in andere kunstvormen. Ik deed de communicatie bij het MC
Theater. Daar hoorde je altijd: jammer, dat er zo weinig zwarte acteurs zijn.
Dan dacht ik: ik ken er wel 65, zeg maar welk type je zoekt. Er moet gewoon
geïnvesteerd worden in andere voelsprieten, waarmee je wel weet wat er in
andere culturen speelt. Iedereen, ook ik, is maar actief in een, twee scenes,
dus als je wil weten wat daarbuiten belangrijk en goed is, moet je zorgen dat
je iemand hebt in andere scenes. Ook uitgeverijen. Ik wil uitgeverijen niet
veroordelen, misschien doen ze het hartstikke goed. Ik weet dat er initiatieven
zijn als ROSE Stories om diversiteit in de boekencultuur te vergroten. Maar dat
is de enige manier.'
Is het belangrijk dat
er meer diversiteit is?
'Natuurlijk. Niet alleen in de literatuur, maar ook in film
of muziek: als iedereen hetzelfde brengt, wordt het zo'n eenheidsworst. Als in
de muziek een bepaalde stijl populair is en iedereen gaat daarin werken, is het
alsof je op de radio één lang nummer hoort. Dat is toch stomvervelend? Daarom
moeten uitgevers proberen zo divers mogelijke boeken te brengen. Niet alleen
naar het verhaal van een zwarte kunstenaar als ik, maar ook van een
Chinees-Surinaams meisje of een oude vrouw uit Friesland. Ga achter die
verhalen aan. Er zijn ook andere manieren. Vraag een muzikant als Typhoon om
een kinderboek te maken. Misschien wordt het iets sufs, maar dan heb je het
tenminste geprobeerd. Of zet een oude rot in een kamer met iemand met een
totaal andere achtergrond en kijk wat daaruit komt.'
Want nu zijn die er
te weinig, zoals je al te horen kreeg: verhalen met in de hoofdrol kinderen met
een kleurtje?
'Er is niet veel, nee. Ik koop geregeld kinderboeken. Ik
lees mijn kinderen nog steeds voor. Soms wil je het dan persoonlijker voor hen
maken, maar als dat er niet is, is dat jammer. En dat gaat niet alleen over
zwarte kinderen in de hoofdrol. Als je kind dol is op basketbal, ga je ook op
zoek naar een boek met een basketballende jongen of meisje in de hoofdrol. Ook
dat is een diversiteit die er moet zijn. Soms vind je dan iets in Amerika of
Engeland. Zo had ik Good Night Stories
for Rebel Girls van Elena Favilli en Francesca Cavallo al gekocht voor het
was vertaald. Ik heb dat zo goed als het ging in het Nederlands voorgelezen.'
Hoe reageerde de
boekhandel op Tori?
'De paar boekhandelaren die ik heb gesproken zeiden dat ze
er blij mee waren. Maar ja, ik sta dan recht voor hun neus.'
Hebben zij wel hun
voelsprieten uitstaan naar de hele maatschappij?
'Moeilijk te zeggen. Dat zou het geval moeten zijn, maar
boekhandelaren staan ook alleen maar in contact met mensen die hen iets vragen.
En als iemand naar iets vraagt en het is er niet, kijkt hij de volgende keer
online. Dan ben je die weer kwijt.'
Moet een boek als Tori daarom anders worden gemarket om
ook andere doelgroepen te bereiken?
'Ja. Ik probeer de mensen te benaderen die
"eindelijk" zeiden. Dat lukt je niet met alleen een flyer neerleggen
in de boekhandel. Ik heb daarvoor ambassadeurs. Al de mensen die bij de
embryo-versie betrokken waren hebben een exemplaar gekregen en zetten nu foto's
van het boek of van hun kinderen met het boek op Instagram. Mr. Probz, Ronnie Flex en andere
rappers, die bij elkaar miljoenen volgers hebben. De media zitten ook sterk op
het verhaal dat er weinig kinderboeken met zwarte kinderen zijn. Dat heeft me
deze maand veel aandacht opgeleverd.'
Tegelijk benadrukken
jij en Das Mag dat Tori voor alle
kinderen is.
'Als ik dat er niet bij zeg, denkt men dat het boek voor
zwarte kinderen is. Dat is het niet. Tori
gaat ook helemaal niet over kleur. Het is een avonturenverhaal over drie
kinderen – toevallig niet-wit – die worden opgevoed door een
reuzenschildpad. We hebben daarom ook anderen, met verschillende achtergrond,
medeplichtig gemaakt door hen het boek te geven. Als die BN'ers een foto
plaatsen, raken andere BN'ers weer geïnteresseerd. En als je nu kijkt op
Twitter of Instagram zie je kinderen van alle achtergronden het boek lezen.
Daar ben ik heel blij mee. Hopelijk leidt het ook tot verkopen, zodat Das Mag
het tweede deel wil brengen.'
(Eerder gepubliceerd op Boekblad, 25 okt)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten