Leon de Winter en Jessica Durlacher, 'Anne'

Het is makkelijk om negatief te doen over Anne van Leon de Winter en Jessica Durlacher, waarvan ik afgelopen zaterdag de tekst heb gelezen. Het verhaal ligt vast, inclusief de tragische afloop. Ze konden moeilijk om de voornaamste ingrediënten van het dagboek uit: de irritaties als gevolg van de spanning en het dagelijkse bijeenzijn in een te krappe ruimte, de gevoelens jegens haar ouders of Peter, enzovoorts. Het stuk moest bovendien recht doen aan de verschrikkingen van de Holocaust waar Anne Frank symbool voor staat. Een frivole musical mocht de bewerking nooit worden.

Maar het is ook te makkelijk om het schrijversechtpaar alles te vergeven. De toneelbewerking van Het achterhuis, ook een voor de eenentwintigste eeuw, had heel anders kunnen zijn. Of misschien: had heel anders moeten zijn. Er bleef genoeg artistieke vrijheid over om een ander stuk te schrijven en een andere visie op Anne Frank te geven.

Ten eerste: De Winter en Durlacher zijn te expliciet. Zeker de eerste scènes waarin wordt uitgelegd onder welke omstandigheden Anne Frank moest onderduiken. Ik snapte niet waarom recensenten van de toneeluitvoering schreven dat het stuk vooral bedoeld was voor middelbare scholieren. Dat is toch niet de doelgroep waaraan de initiatiefnemers hun investering kunnen terugverdienen? Maar toen ik dertig pagina's had gelezen, begreep ik het precies. Het schrijversechtpaar veronderstelt helemaal niets bekend. Ze menen hun publiek zelfs te moeten vertellen dat Joden het leven door de nazi's onmogelijk werd gemaakt.

Ten tweede is Anne een irritante bakvis uit een derderangs meisjesboekje – in weerwil van wat Durlacher daar in interviews over heeft gezegd. Ze heeft maar één heldere wens: schrijfster worden. Ze heeft vastliggende meningen over haar ouders. Ze weet precies wat goed en slecht is. Ze is, kortom, een personage dat in glasheldere tinten wordt geschetst. Alleen als De Winter en Durlacher rechtstreeks uit het dagboek citeren, proef je iets van Annes twijfels en sombere buien. Alleen dan krijg je een vaag besef van wat onderduiken met haar heeft gedaan.

Alleen het feit dat het stuk nogal pompeus is, zij de auteurs vergeven. Projectie van archiefbeelden tonen historische gebeurtenissen. Voortdurende geluiden van mitrailleurs en bommen wekken de indruk alsof Amsterdam in het frontgebied ligt. En het slot met twee angstige meisjes in het donker en citaten van Shakespeare en Schubert is compleet over de top. Maar vooruit. Dat zijn allicht effecten die op toneel doeltreffend zijn. Een tekst op papier moet subtieler zijn, maar om te lezen is deze tekst niet in de eerste plaats voor bedoeld.

zie ook:
- Leon de Winter, 'VSV'
- Leon de Winter gunt zijn aartsvijand een moment van geluk