Hoe ervaren schrijvers boekhandels, uitgevers en de
boekenvakorganisaties? In de rubriek 'Schrijvers & het boekenvak' Ronald Giphart, juryvoorzitter van de
verkiezing voor Boekverkoper van het jaar. Hij ziet de
nieuwe energie van jonge honden gereflecteerd in de boekhandel.
Waarom bent u juryvoorzitter van de
verkiezing voor Boekverkoper van het jaar geworden?
'Ik had goede
verhalen gehoord van Bert Natter, de vorige voorzitter. Hij zei dat het een erg
leuke club jonge, enthousiaste mensen is, waar hij bezieling voelde. Hij bracht
dat enthousiasme op me over.'
Komt u als schrijver veel en graag in
boekhandels?
'Heel erg
veel. Ik ben al sinds mijn zeventiende boekhandelverslaafd. Gisteren was ik in
Hengelo. Dan kan ik het niet nalaten om even Broekhuis binnen te lopen. Met
name door optredens, ook voor mijn theatertour met Bart Chabot, kom ik in alle
uithoeken. Ik heb veel boekhandels bezocht die ik anders nooit zou hebben
bezocht. Alle boekhandels van Nederland? Dat denk ik niet. Dat zouden er wel
erg veel zijn.'
En iedere boekverkoper herkent u gelijk
als de schrijver wiens werk hij verkoopt?
'Ik kom er ook
wel incognito. Ruud Gullit zei ooit – in de hoogtijdagen van zijn roem, toen
hij een enorme, karakteristieke bos haar had – dat als hij niet herkend wilde
worden, hij ook niet werd herkend. Ik kom dan met gebogen schouders binnen, met
een uitstraling van: ik ben er niet. Maar toch word ik soms herkend. "U
komt zeker controleren of u hier wel aanwezig ben", zeggen ze dan. Ik zou
liegen als ik dat ontkende. Ik ben schrijver onder de schrijvers. Als ik in de
kast sta, leg ik mijn werk op tafel. Als ik op tafel lig, verspreid ik mijn
werk over onder de andere stapels zodat ik visueel meer aanwezig ben.
Schaamteloos. Maar uiteindelijk kom ik er voor de boeken. Ik heb er heel veel.'
Hoe hebt u aan de jurering beleefd?
Bekeek u als jurylid van deze prijs de winkels nu met andere ogen?
'Juryvoorzitterschap
is een protocolaire functie, die de vergadering leidt en het juryrapport
schrijft. Daar kiezen ze een schrijver voor omdat die een hogere attentiewaarde
heeft. Maar ik heb niet zelf als voorzitter boekhandels bezocht. De
vaktechnische inhoud kwam van de andere juryleden. Daar weet ik uiteindelijk
niets van af. Ik was een paar jaar geleden voorzitter van de verkiezing van de
Beste Bibliotheek. Daar ging het op dezelfde manier.'
Toch zei u bij de uitreiking voor het
eerst écht in te zien hoeveel werk het runnen van een boekhandel is.
'Dat was een
boutade. Natuurlijk wist ik dat al. In mijn roman Giph uit 1993 laat de hoofdpersoon zich zeer negatief uit over
boekhandels. Ik werd daarop aangesproken door wijlen Paul Hogervorst: als je
zo'n grote mond hebt, moet je maar eens een dagje meelopen bij toen nog Broese
Kemink. Mijn perceptie destijds was dat boekhandelaren tijd hadden om te lezen.
Maar als ergens geen tijd voor is, is het wel lezen tijdens het werk. Ik stond
toen al versteld van de vragen van het publiek en het kennis van de
boekverkopers.'
Is dat een kwart eeuw later veranderd?
'Wat me nu
opvalt is hoeveel jonge mensen er in de boekhandel werken, die met energieke
onstuimigheid hun vak uitoefenen. Remco Houtepen, de winnaar van dit jaar, is
daar een voorbeeld van. Net als Lisa Snijders, de winnaar van vorig jaar. Dat
is ook zo'n spraakwaterval van boekenliefde. De oudere werknemers hebben
overigens niets ingeboet aan enthousiasme en onderlegdheid, maar de nieuwe
energie van jonge honden zie je terug in de boekhandel.
U zei bij de prijsuitreiking ook dat u nu
beter begreep dat de boekhandel 40 % van de verkoopprijs van een boek krijgt en
een schrijver 10 %? Was dat ook een boutade?
'Dat vind ik
ook al langer. Het klinkt onredelijk: een product maken waar je zelf 10 % aan overhoudt,
maar als je bedenkt wat er allemaal voor een boek moet worden gedaan, is het
dat niet. Ik ga niet mee in de meute van schrijvers die daarover mopperen. Ik
deed vorig jaar mee aan een uitzending van De
rekenkamer over de prijs van een boek. Daarin zei ik dat ook.'
Wat is het belangrijkste werk van een
boekverkoper?
'Dat is een
gewetensvraag. Op het hogere plan staat het in stand houden van de Nederlandse
leescultuur. Die is nog altijd een van de beste ter wereld, dankzij de vaste
boekenprijs, de goede bibliotheekspreiding – al heeft het kabinet zijn best
gedaan daar gaten in te schieten – en de fantastische boekhandelsdekking. En
toch zijn boekverkopers in de eerste plaats handelaren die geld verdienen met
de verkoop van boeken. Eigenlijk heb ik een getroebleerde relatie met de
boekhandel. Zij willen zo veel mogelijk boeken verkopen ongeacht welke. Ik wil
dat ze het liefst míjn boeken verkopen. Dan heb ik het er soms moeite mee als
mijn werk niet op een goede plek ligt – bijvoorbeeld: waarom ligt Ernest van
der Kwast, wiens boek in dezelfde week is uitgekomen als het mijne, nog op
tafel en ik al in de kast? Of wanneer een boekverkoper de uitgeverij belt om te
vragen of hij drie exemplaren met recht van retour mag terugsturen.'
Dan is het prettiger juryvoorzitter te
zijn van de verkiezing van Beste Bibliotheek van Nederland?
'Ook met
bibliotheken heb ik een getroebleerde relatie. Het blijft moeilijk dat een boek
als commercieel product in de boekhandel ligt, terwijl het drie deuren verder
bij een andere instelling te lenen is tegen een vergoeding van tien cent per
uitlening. Daarbij spelen bibliotheken steeds meer boekhandeltje. Met lage
tafels, in store routings etcetera. Maar ook met de gewoonte om zichzelf af te
rekenen op het aantal uitleningen.'
Welke van beide instellingen doet uit
eindelijk meer voor het in stand houden van de Nederlandse leescultuur?
'Daar kan ik
onmogelijk antwoord op geven. Ik geloof dat er vier keer zo veel gelezen wordt
via de bibliotheek dan via de boekhandel. De recente exacte cijfers weet ik
niet. De bibliotheek zorgt dus voor veel leesmeters. Maar de boekhandel is veel
meer een aanjager van de huidige stand van de literatuur. Al bedient het
boekenvak natuurlijk meer mensen dan alleen het relatief kleine groepje lezers
van fictie.'
Bij welke boekhandel bent u zelf klant?
Verdient de eigenaar daarvan het om Boekverkoper van het jaar te worden?
'Ook een
onmogelijke vraag. Ik ben vaste klant bij Bijleveld – al kom ik ook vaak in
Broese, de Bilthovense boekhandel, Den Boer in Baarn, De Larense Boekhandel en
het vaste rijtje in Amsterdam. Bastiaan Bommeljé van Bijleveld is veel meer dan
boekhandelaar: uitgever, intellectueel, denker, kompas van de samenleving. Ik
weet niet eens of hij zelf nog veel in de winkel staat. Hoe dan ook moet
hij eerst worden genomineerd en dat is niet aan mij.'
(Eerder gepubliceerd op Boekblad.nl, 7 sep)
Zie ook:
Geen opmerkingen:
Een reactie posten