Aharon Appelfeld - 'De man die niet ophield met slapen' (BOEK)

De band met het verleden

De man die niet ophield met slapen, uit de gelijknamige roman van de Israëlische auteur Aharon Appelfeld, is eigenlijk een jongen. Nog geen zestien is Erwin als hij onophoudelijk slapend direct na de Tweede Wereldoorlog door Joodse vluchtelingen wordt meegevoerd naar Napels. Ook als hij daarna helpt het nieuwe Israël op te bouwen, is hij soms twee dagen achter elkaar onder zeil.

Het slapen is uiteraard allegorisch. In zijn dromen is Erwin terug in de wereld die hij voorgoed heeft moeten achterlaten. Het dorpje in de Karpaten. Zijn kleurrijke ooms. Zijn ouders met wie hij hele gesprekken voert. Waar de andere slachtoffers van de Holocaust worstelen met hun verleden – sommigen verdringen het, anderen zijn verbitterd – kan hij zo wel een band met vroeger onderhouden.

Gaandeweg ontdekt de jongen echter een andere manier om het verzonken rijk van zijn jeugd vast te houden. Door een Hebreeuwse Bijbel over te schrijven, aanvankelijk om de taal te leren, verbindt hij zich met de spirituele grondslag van Israël en ontdekt hij zijn toekomst. Terwijl hij als schrijver in zijn droomwereld kan verblijven, kan hij tegelijk het nieuwe vaderland dienen. Omdat zijn lotgevallen die van iedereen zijn, kan hij optreden als de woordvoerder van zijn landgenoten.

Deze symbolische betekenis dringt Appelfeld nooit op de voorgrond. Maar zoals bij zijn inspiratiebron Kafka wordt de lezer vanaf de eerste bladzijde aangespoord daarnaar te zoeken. Eigenlijk is dat ook de enige manier om De man ... te lezen. Want een wervelend verhaal is de roman niet, die voornamelijk bestaat uit herhaalde ontmoetingen met allerlei lotgenoten om zo de verschillende manieren van verwerking te tonen.

Aharon Appelfeld – De man die niet ophield met slapen (232 p.), oorspronkelijke titel Ha-ish she-lo pasak lishon, vertaling Kees Meijling – Anthos, € 19,95, ISBN 978 90 414 2149 4

(Eerder gepubliceerd in BOEK 6, 2012)