maandag 22 juli 2013

1988: kinderdichter Han G. Hoekstra sterft (BOEK)

Vijfentwintig jaar geleden zag het literaire landschap er heel anders uit. Wat waren de hypes, de bestsellers en de laureaten van 1988? Aflevering 4: De dood van Han G. Hoekstra – een vergeten schrijver wiens werk springlevend is. [Eerdere afleveringen staan hier, hier en hier.]

Daarna brengen ze je vlug naar Wikkie-Wak, de reus

Hoeveel mensen zouden werk van Han G. Hoekstra hebben gelezen zonder dat ze het wisten? Een kwart eeuw geleden overleed hij, gebroken, depressief en eenzaam. Nadat de rook van de necrologieën was opgetrokken, zakte zijn naam in korte tijd weg uit het collectieve geheugen. Toch is zijn werk voor kinderen onverminderd leverbaar. Bewerkingen van Gouden Boekjes als Het eigenwijze eendje en Het vliegende huis. En zijn eigen gedichten voor kinderen, verzameld in Rijmpjes en versjes uit de nieuwe doos (16e druk, 2010), waaruit bloemlezers blijven putten.
Hoekstra was de wegbereider van Annie M.G. Schmidt, schrijven Joke Linders en Janneke van der Veer in hun biografie van de vergeten journalist en auteur. Hij nam als eerste kinderen serieus met vrolijke nonsens-rijmpjes die af en toe flink spotte met de heersende moraal. Maar zijn werk heeft ook zonder de grote schrijfster onschatbare waarde. Het heeft dezelfde uitgelaten vrolijkheid, opstandigheid en uitgebalanceerd metrum als het beste werk van zijn voormalige collega bij Het Parool. Neem deze strofe: ‘De kinderen uit de Rozenstraat / hebben altijd vuile handen, / ze hebben meestal een gat in hun mouw, / en ongepoetste tanden.’
Hoekstra kende aanvankelijk het archetypische leven van een journalist. Veel op pad, veel in de kroeg, affaires hier en daar, met af en toe een uitstapje naar de literatuur.  Dankzij zijn connecties in het literaire milieu kon hij al in 1933 op 27-jarige leeftijd als dichter debuteren met de bundel ‘Dubbelspoor’. Door de Tweede Wereldoorlog zat hij echter noodgedwongen vaker thuis. Hoe kwam hij zijn tijd door? En omdat hij door zijn weigering zich aan te sluiten bij de Kultuurkamer toch niet kon publiceren, had het geen zin serieus werk voor een volwassen publiek te maken.
Zo kreeg Hoeksta in de loop van 1943 aardigheid in het maken van gedichten voor zijn kinde­ren: Annebet, op dat moment acht jaar, en Joost, drie jaar, die allebei ook in de poëzie figureren. In veel gedichten, geschreven om hen te amuseren, kwamen zij ook voor. ‘Wij in de zon’ begint met: ‘Ik ging een keer uit wandelen / met Annebet en Joost. / Zo met z’n drietjes dus? … wel nee! / Er liepen er nog drie met ons mee, / die liepen net als wij, / te wandelen op een rij: / de schaduw van Annebet / de schaduw van Joost en / de schaduw van mij.’
De grappige gedichten, met een vleugje anarchisme en een grote dosis taalspel, waren geïnspireerd door A.A. Milne, de schepper van Winnie the Pooh, zo tonen Linders en Van der Veer aan. Maar in Nederland sloegen de gedichten, toen ze twee jaar na de oorlog werden gebundeld in Het verloren schaap, in als een bom. Niemand had ooit zo vrijmoedig vanuit het perspectief van een kind gedicht, al begonnen Annie M.G. Schmidt en Daan Zonderland in dezelfde tijd met hun eerste pogingen op dit gebied. Er kwam al snel een vervolg en tal van opdrachtgevers wisten Hoekstra te vinden.
Van Hoekstra’s werk voor volwassenen is nog maar één gedicht – enigszins – in leven. Het oorlogsgedicht ‘De ceder’, dat oproept tot het vasthouden aan idealen en dromen: ‘Ik heb een ceder in mijn tuin geplant, / gij kunt hem zien, gij schijnt het niet te willen’. Naar verluidt was dat het favoriete gedicht van Joop den Uyl. Maar zijn werk voor kinderen heeft eeuwigheidswaarde. Ook al weet niemand meer wie de gedichten heeft gemaakt. ‘Kom je in Hopsi-Topsi-land, dan ga je door een laan, / daar trekken ze je schoenen uit en doen je muilen aan. / Je krijgt een ring door ieder oor, en ook een door je neus, en daarna brengen ze je vlug naar Wikkie-Wak, de reus.’

Zie ook:
- Tonke Dragts 'Brief voor de Koning'
- Jeff Kinney, 'Het leven van een Loser'
- Interview met Manon Sikkel over sociale media en uitgeverijen

Geen opmerkingen: