Het Boekenweekgeschenk is vrijwel altijd een novelle sinds begin jaren tachtig de traditie begon om een literair auteur te vragen het cadeau van de boekhandel te schrijven. Ook Heldere hemel van Tom Lanoye, het geschenk dat vanaf morgen gratis te krijgen is bij aankoop van 12,50 euro aan Nederlandstalige boeken, heet een novelle. Maar is dat wel zo? Zou verhalenbundel geen betere aanduiding zijn? Of tenminste novelle-in-verhalen?
Als basis voor zijn boek nam de Vlaamse schrijver een ware gebeurtenis uit 1989. Een onbemande MiG vloog in de nadagen van de Koude oorlog het NAVO-luchtruim in. Toen de brandstof op was, stortte het neer op een huis in het gehucht Bellegem, waar een 19-jarige jongen om het leven kwam. In een proloog en zeven delen heeft Lanoye verbeeld wie de betrokkenen waren: de piloot, de bewoners van het huis, de militairen in het commandocentrum, de 19-jarige jongen, de journalisten.
Een strak gecomponeerd geheel wil Heldere hemel niet worden. Aan het noodlotsdrama van Vera Van Dyck zit weinig richting. Ze krijgt de nacht ervoor van haar man te horen krijgt dat hij al een jaar een ander heeft, ze laat later haar zoon thuis achter om te voorkomen dat haar Walter het huis binnen kan komen en verliest zo binnen 24 uur haar gehele gezin. Maar de straaljager is een deus ex machina die letterlijk uit de lucht komt vallen. Daar is literair weinig dramatisch aan. Boem, knal, klaar.
Ook de delen die handelen over de betrokkenen rond de MiG hebben weinig met elkaar te maken – weinig meer dan dat ze een beeld geven van een tijdperk dat zo lang geleden lijkt maar toch amper twintig jaar geleden werd afgesloten. Vooral het stuk in het commandocentrum doet je beseffen hoe paranoïde de Westerse wereld iedere daad van de onberekenbare Sovjets analyseerden.
Toch werkt Heldere hemel uitstekend. Gezamenlijk bieden de delen een staalkaart van Lanoye’s kunnen. Hij is afwisselend de scherpe commentator van de actualiteit – ook al is die actualiteit inmiddels vervlogen – en de theatrale auteur van soaps, waarin hij het grote gebaar, de platte grapen een grotesk schmieren niet schuwt. Vooral de ontmoeting tussen Vera en de nieuwe liefde van haar man is een dialoog uit een stuk van Shakespaere waardig.
Zo lijkt het erop alsof de Vlaming Lanoye het Boekenweekgeschenk gebruikt als visitekaartje. Hij laat aan Nederland zien: de waar die ik hier uitstal, kunt u ook in de rest van mijn poëziebundels, romans, verhalen en toneelstukken vinden. Niet voor niets staat op het omslag van Heldere hemel – en de herdrukken van zijn gehele oeuvre – de auteursnaam ook in fonetisch schrift: ‘lanwa:’, en dus niet ‘lannooie’. Hij wil hier voorgoed net zo’n bekende auteur worden als in Vlaanderen.
Het is te hopen voor Lanoye dat het werkt. Iemand met zoveel meesterschap in de taal, dat ook van iedere bladzijde van het Boekenweekgeschenk afspat, verdient een groot lezerspubliek.
Zie ook:
Geen opmerkingen:
Een reactie posten