Leenrecht voor
e-boeken zou de markt te zeer verstoren. Dat is de boodschap waarvoor de
Federation of European Publishers (FEP), waar het Nederlands Uitgeversverbond
(NUV) lid van is, lobbyt in Europa. [Een vervolg op dit bericht]
Dat vertelt Martijn David, secretaris van de Groep Algemene
Uitgevers (GAU). Hij is net terug uit Straatsburg, waar afgelopen woensdag de
vijfde 'Auteur-Uitgever dialoog' plaatsvond. Op dit jaarlijkse evenement
georganiseerd door de FEP, spreekt een koppel over hun samenwerking: dit jaar
de Zweedse thrillerschrijver Håkan Nesser en zijn uitgeefster Eva Bonnier.
De introductie werd verzorgd door Europarlementariër Mary Honeyball. 'Er is ook
altijd een diner. Daar waren ruim twintig Europarlementariërs en een aantal
politiek assistenten bij aanwezig', aldus David.
Een week nadat de Nederlandse bibliotheken in Brussel
pleitten voor leenrecht voor e-boeken, stond dat onderwerp niet expliciet op de
agenda in gesprekken met Europarlementariërs. Maar het standpunt van uitgevers
is duidelijk: dat leenrecht moet er niet komen. Invoering ervan zou
bibliotheken in staat stellen e-boeken onbeperkt gratis beschikbaar te maken,
waardoor uitgevers e-boeken niet meer commercieel rendabel kunnen exploiteren.
'En dan brengen ze helemaal geen e-boeken meer op de markt. Daar is de
bibliotheek én de consument niet bij gebaat.'
Bibliotheken willen principieel de vrije keus om uit het
aanbod die digitale titels aan hun leden aanbieden die zij relevant en
belangrijke achten. Bibliotheken verschaffen vrije toegang tot informatie. Dat
willen ze ook doen in het digitaal tijdperk. Uiteraard tegen een billijke vergoeding
voor de rechthebbenden, zoals dat ook gebeurt met het leenrecht op fysieke
boeken. Momenteel betalen uitgevers per uitlening 0,1316 euro voor een boek, 0,17
euro voor een luisterboek, 0,3254 euro voor een cd en een dvd en 0,5582 euro
voor een multimediaproduct.
Volgens David werkt een principieel leenrecht disruptief. 'Stel,
het leenrecht op e-boeken wordt ingevoerd en er komt een nieuwe Joris Luyendijk
of nieuwe Dan Brown uit. Je wilt dat op het strand in Lanzarote downloaden. Ga
je dat dan gratis doen bij de bibliotheken – want die hebben dan het recht om
dat zo aan te bieden – of voor tien euro bij Bol, Amazon of waar dan ook? Het
antwoord spreekt voor zich. In Denemarken zijn bij wijze van experiment een
tijdje alle digitale boeken via de bibliotheek beschikbaar geweest. De e-boekmarkt
was in no-time in elkaar gestort.'
Het leenrecht voor fysieke boeken zoals dat inmiddels
twintig jaar geleden is vastgelegd, werkt anders. 'Een lener moet dan naar de
bibliotheek toegaan om het boek te kunnen lenen en een paar weken later
opnieuw: om het weer terug te brengen. Dat is wezenlijk anders dan vanuit je
luie stoel een e-boek downloaden.' Daarbij garandeert het leenrecht op fysieke
boeken al dat bibliotheken vrije toegang tot informatie kunnen bieden. 'Er
bestaat immers geen e-boek waar niet ook een papieren boek beschikbaar van is.
Dat kunnen bibliotheken altijd kopen.'
David geeft toe dat het mogelijk is om wettelijk of in
onderling overleg vast te leggen onder welke voorwaarden bibliotheken e-boeken
mogen uitlenen – maar dan moet de Europese wetgeving worden aangepast. Zo zou het one copy one
user-principe kunnen worden ingevoerd, anders dan het one copy multiple user-principe dat bibliotheken nu hanteren. Ieder
ingekochte e-boek kan dan maar een keer tegelijk worden ingekocht – en geen
enkele bibliotheek zal duizend exemplaren van een nieuwe Joris Luyendijk of Dan
Brown willen inkopen om die vervolgens maar één keer uit te lenen.
Maar, zegt David, die afspraken máken uitgevers en
bibliotheken al. 'Wij werken veel en graag met bibliotheken samen. Er zijn via
de KB momenteel op basis van licenties al 10.000 titels beschikbaar. Zo is het
mogelijk om e-boeken uit te lenen én e-boeken gezond te exploiteren. Daarbij is
ook ruimte voor innovatieve streaming modellen zoals Mofibo, Bliyoo en Elly's Choice. Die zouden evenmin kans meer krijgen als alle macht bij de bibliotheken
komt te liggen. Zo'n gezonde markt is ook beter voor de auteur, die maar een
paar cent aan een uitlening overhoudt en een paar euro aan een verkoop.'
Begin volgende maand komt de Europese Commissie met haar
standpunt over de herziening van de auteursrecht. Daarin zou niets staan over
het leenrecht voor e-boeken. Dat is vreemd volgens een aantal
Europarlementariërs omdat het parlement daar in het zogenaamde Reda-rapport met
zoveel woorden om had gevraagd. Maar David nuanceert dat: 'Nee, ze hebben
gevraagd om een onderzoek naar de mogelijke gevolgen. Het zal uit de praktijk
moeten blijken wat het beste werkt. Ik wijs dan op het experiment in
Denemarken.'
Naast een mogelijk onderzoek speelt de rechtszaak die de
Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB) in 2013 is gestart tegen Stichting
Leenrecht. Het NUV is daar als belanghebbende partij namens de uitgevers
tussengekomen. Het doel van de rechtszaak is het leenrecht voor e-boeken af te
dwingen door middel van een principiële uitspraak van het Europees Hof van
Justitie. Inmiddels heeft de Haagse rechtbank de vragen geformuleerd waarover
het Hof zich gaat buigen. Zulke procedures duren echter lang. 'Vooralsnog is er
nog geen datum vastgesteld om te pleiten', zegt David.
Zie ook:
Geen opmerkingen:
Een reactie posten