dinsdag 1 december 2015

NUV: Leenrecht voor e-boeken verstoort de markt

Leenrecht voor e-boeken zou de markt te zeer verstoren. Dat is de boodschap waarvoor de Federation of European Publishers (FEP), waar het Nederlands Uitgeversverbond (NUV) lid van is, lobbyt in Europa. [Een vervolg op dit bericht]

Dat vertelt Martijn David, secretaris van de Groep Algemene Uitgevers (GAU). Hij is net terug uit Straatsburg, waar afgelopen woensdag de vijfde 'Auteur-Uitgever dialoog' plaatsvond. Op dit jaarlijkse evenement georganiseerd door de FEP, spreekt een koppel over hun samenwerking: dit jaar de Zweedse thrillerschrijver Håkan Nesser en zijn uitgeefster Eva Bonnier. De introductie werd verzorgd door Europarlementariër Mary Honeyball. 'Er is ook altijd een diner. Daar waren ruim twintig Europarlementariërs en een aantal politiek assistenten bij aanwezig', aldus David.
Een week nadat de Nederlandse bibliotheken in Brussel pleitten voor leenrecht voor e-boeken, stond dat onderwerp niet expliciet op de agenda in gesprekken met Europarlementariërs. Maar het standpunt van uitgevers is duidelijk: dat leenrecht moet er niet komen. Invoering ervan zou bibliotheken in staat stellen e-boeken onbeperkt gratis beschikbaar te maken, waardoor uitgevers e-boeken niet meer commercieel rendabel kunnen exploiteren. 'En dan brengen ze helemaal geen e-boeken meer op de markt. Daar is de bibliotheek én de consument niet bij gebaat.'
Bibliotheken willen principieel de vrije keus om uit het aanbod die digitale titels aan hun leden aanbieden die zij relevant en belangrijke achten. Bibliotheken verschaffen vrije toegang tot informatie. Dat willen ze ook doen in het digitaal tijdperk. Uiteraard tegen een billijke vergoeding voor de rechthebbenden, zoals dat ook gebeurt met het leenrecht op fysieke boeken. Momenteel betalen uitgevers per uitlening 0,1316 euro voor een boek, 0,17 euro voor een luisterboek, 0,3254 euro voor een cd en een dvd en 0,5582 euro voor een multimediaproduct.
Volgens David werkt een principieel leenrecht disruptief. 'Stel, het leenrecht op e-boeken wordt ingevoerd en er komt een nieuwe Joris Luyendijk of nieuwe Dan Brown uit. Je wilt dat op het strand in Lanzarote downloaden. Ga je dat dan gratis doen bij de bibliotheken – want die hebben dan het recht om dat zo aan te bieden ­– of voor tien euro bij Bol, Amazon of waar dan ook? Het antwoord spreekt voor zich. In Denemarken zijn bij wijze van experiment een tijdje alle digitale boeken via de bibliotheek beschikbaar geweest. De e-boekmarkt was in no-time in elkaar gestort.'
Het leenrecht voor fysieke boeken zoals dat inmiddels twintig jaar geleden is vastgelegd, werkt anders. 'Een lener moet dan naar de bibliotheek toegaan om het boek te kunnen lenen en een paar weken later opnieuw: om het weer terug te brengen. Dat is wezenlijk anders dan vanuit je luie stoel een e-boek downloaden.' Daarbij garandeert het leenrecht op fysieke boeken al dat bibliotheken vrije toegang tot informatie kunnen bieden. 'Er bestaat immers geen e-boek waar niet ook een papieren boek beschikbaar van is. Dat kunnen bibliotheken altijd kopen.'
David geeft toe dat het mogelijk is om wettelijk of in onderling overleg vast te leggen onder welke voorwaarden bibliotheken e-boeken mogen uitlenen – maar dan moet de Europese wetgeving worden aangepast. Zo zou het one copy one user-principe kunnen worden ingevoerd, anders dan het one copy multiple user-principe dat bibliotheken nu hanteren. Ieder ingekochte e-boek kan dan maar een keer tegelijk worden ingekocht – en geen enkele bibliotheek zal duizend exemplaren van een nieuwe Joris Luyendijk of Dan Brown willen inkopen om die vervolgens maar één keer uit te lenen.
Maar, zegt David, die afspraken máken uitgevers en bibliotheken al. 'Wij werken veel en graag met bibliotheken samen. Er zijn via de KB momenteel op basis van licenties al 10.000 titels beschikbaar. Zo is het mogelijk om e-boeken uit te lenen én e-boeken gezond te exploiteren. Daarbij is ook ruimte voor innovatieve streaming modellen zoals Mofibo, Bliyoo en Elly's Choice. Die zouden evenmin kans meer krijgen als alle macht bij de bibliotheken komt te liggen. Zo'n gezonde markt is ook beter voor de auteur, die maar een paar cent aan een uitlening overhoudt en een paar euro aan een verkoop.'
Begin volgende maand komt de Europese Commissie met haar standpunt over de herziening van de auteursrecht. Daarin zou niets staan over het leenrecht voor e-boeken. Dat is vreemd volgens een aantal Europarlementariërs omdat het parlement daar in het zogenaamde Reda-rapport met zoveel woorden om had gevraagd. Maar David nuanceert dat: 'Nee, ze hebben gevraagd om een onderzoek naar de mogelijke gevolgen. Het zal uit de praktijk moeten blijken wat het beste werkt. Ik wijs dan op het experiment in Denemarken.'
Naast een mogelijk onderzoek speelt de rechtszaak die de Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB) in 2013 is gestart tegen Stichting Leenrecht. Het NUV is daar als belanghebbende partij namens de uitgevers tussengekomen. Het doel van de rechtszaak is het leenrecht voor e-boeken af te dwingen door middel van een principiële uitspraak van het Europees Hof van Justitie. Inmiddels heeft de Haagse rechtbank de vragen geformuleerd waarover het Hof zich gaat buigen. Zulke procedures duren echter lang. 'Vooralsnog is er nog geen datum vastgesteld om te pleiten', zegt David.


Zie ook:

Geen opmerkingen: