Een goed idee om de Nederlandstalige literatuur tijdens het gastlandschap op de Frankfurter Buchmesse in heel Duitsland te promoten. Dat vindt Nikolaus Hansen van het Harbourfront festival in Hamburg. Nog beter is het om nu een nieuwe generatie voor te stellen.
'Zelden doet een gastland op de Buchmesse zoveel voorwerk'
Nikolaus Hansen heeft het idee al gepusht bij de
Börsenverein, de overkoepelende branchevereniging van het Duitse boekenvak.
Vanaf nu zou ieder gastland op de Frankfurter Buchmesse het moeten aanpakken
als Nederland en Vlaanderen. 'Geen folkloristisch gedoe, waarmee ieder gastland
zich altijd presenteert, maar het momentum gebruiken om de naam van een nieuwe
generatie in Duitsland te vestigen. De Nederlandse en Vlaamse fondsen doen dat
werkelijk geniaal.'
De 64-jarige organisator van het Harbourfront festival in
Hamburg, dat ieder jaar in september plaatsvindt, kent – zoals zoveel Duitsers
– het werk van Harry Mulisch, Cees Nooteboom, Remco Campert. 'Maar deze auteurs
zijn dood of, om het wat oneerbiedig te zeggen, op weg naar de uitgang. De
fondsen gebruiken hun naamsbekendheid echter, die zeker nog wat voorstelt, om
een nieuwe generatie te introduceren. 23 jaar na het vorige gastlandschap is
dat precies de goede timing.'
De nieuwe generatie geeft deze maand ook op zijn festival
acte de présence. Er zijn niet alleen avonden met Cees Nooteboom – de Eröffnungsgast – Leon de Winter, Connie
Palmen en Herman van Veen, maar er is ook een ontmoeting met Bregje Hofstede,
Joost de Vries, Niña Weijers en Lize Spit, wiens debuten kort geleden in het
Duits zijn verschenen (behalve Spit, wier Het
smelt pas in het najaar van 2017 bij S. Fischer Verlag zal uitkomen).
Het Harbourfront Festival is een vrij jong festival. De
uitgevers Nikolaus Hansen van Marebuchverlag en Peter Lohmann van Scherz Verlag
kregen het idee ervoor toen ze samen in het kantoor van de eerste stonden. Ze
keken uit over de haven van Hamburg. Wat zou het mooi zijn, dachten ze, om dit
ooit als decor te gebruiken voor een literatuurfestival. Nog voor ze het idee
hadden ontwikkeld kwamen ze in contact met een financier die direct geld
beschikbaar stelde. Toen moesten ze wel.
'De financier is Klaus-Michael Kühne van het logistiek
bedrijf Kühne + Nagel,' vertelt Hansen. 'Hij sponsorde van alles in Hamburg op
cultureel gebied. Maar hij zocht iets waarvan hij de hoofdsponsor kon zijn.
Toen hij van ons idee hoorde, vertrouwde hij ons. Omdat we al zo lang in de
uitgeverij werkten, denk ik. We kregen een jaar om ons te bewijzen, daarna zou
hij ons nog maximaal twee jaar steunen, maar we zijn aan onze achtste editie
toe en zijn stichting is nog steeds hoofdsponsor.'
Het is een bijzonder verhaal, vindt Hansen. 'Hij is een
succesvol zakenman met een enorm persoonlijk vermogen die volgens mij in zijn
leven nog nooit een boek heeft gelezen, maar die op een of andere manier de
smaak te pakken heeft gekregen. We reiken twee prijzen uit op het festival: de
Klaus-Michaël Kühneprijs voor beste debuut en de Hamburger Tüddelband, een
prijs voor een kinderboekauteur, waarvan zijn vrouw beschermheer is. Ze zijn
ieder jaar bij de uitreiking.'
De financiering maakte dat het tiendaagse Harbourtfront
Festival bij haar eerste editie in 2009 meteen een succes moest zijn. Dat lukte.
De 85 evenementen op 25 verschillende locaties, inclusief schepen, trokken
direct 16.000 bezoekers uit heel Noord-Duitsland. 'Dat komt waarschijnlijk
omdat Peter en ik jarenlang in de uitgeverij hebben gewerkt', zegt Hansen. 'Wij
hebben daarom de juiste contacten. En: de uitgevers kenden ons en konden ons
daarom vertrouwen.'
Het festival stelt de lezer centraal. Het gaat dus niet om
literatuur of thrillers of kinderboeken of welk ander genre dan ook – nee, het
gaat om alle boeken in alle genres. 'In de tien dagen – en de periode erna tot
aan de Buchmesse, waarin we losse evenementen organiseren – is er voor iedereen
wel een evenement dat voor hem of haar de moeite waard is. Ik denk dat we samen
met Lit.Cologne en het Internationales Literaturfestival Berlin de drie
grootste boekenfestivals in Duitsland zijn.'
De band met uitgevers is ook cruciaal bij het binnenhalen
van grote namen uit binnen- en buitenland. Hansen: 'Veel festivals vragen een
auteur rechtstreeks, soms omdat ze die kennen, en diens uitgever moet dan maar
meewerken. Wij doen het andersom. Wij bezoeken in januari en februari alle
grote uitgeverijen om te praten over hun boeken van het najaar en kijken hoe we
kunnen meebewegen met hun publiciteitsplannen. Zo lukt het de allergrootste
namen, zoals Stephen King, te krijgen.'
Voor het Nederlands-Vlaamse Team Frankfurt 2016 is de
reputatie en omvang van het Harbourtfront festival goed genoeg om samenwerking
te zoeken. Het is een van de plekken verspreid over Duitsland waar de
Nederlandstalige literatuur sinds maart in aanloop naar de Buchmesse wordt
gepresenteerd – naast Keulen, Leipzig, Berlijn, Münster, München en Karlsruhe.
Hiermee wordt uitdrukking gegeven aan de wens om in héél Duitsland gastland te
zijn.
De organisator van het Harbourfront festival in Hamburg
reageerde vorig jaar blij verrast door het telefoontje van Team Frankfurt. 'Ze
wilden op een of andere manier deel uitmaken van ons festival', vertelt Hansen.
'Dat kon. We hebben op een fantastische manier nauw samengewerkt. Het is voor
het eerst – en ik heb veertig jaar ervaring in het boekenvak – dat ik meemaak
een gastland zoveel voorwerk verricht voor de Buchmesse. Dat werkt goed.'
Zal de vele Nederlandstalige literatuur die dit jaar in het
Duits verschijnt ook beter in Hamburg en omstreken worden gelezen als het
publiek zelf met de schrijvers kennis kan maken? Dat weet Hansen niet. 'Dat
hangt ook van de inspanningen van de uitgeverij en de kwaliteit van de boeken
af.' Maar hij is ervan overtuigd dat de Duitse kranten dit jaar nog meer
aandacht besteden aan het gastland dan toch al gebruikelijk is. 'Omdat
Nederland ons zo nabij is én omdat het gastlandschap zo goed is ingevuld.'
Zelf heeft Hansen in zijn tijd bij Arche Verlag ook
Nederlandse auteurs uitgegeven. De backlist van Maarten 't Hart, die toen al
was overgestapt naar Piper, en twee boeken van Remco Campert: de verhalenbundel
Sanfte Landung en de keuze uit de
poëzie Jagen Leben, Erinnern. Later
kwam Campert naar het Harbourfront festival, dat was een 'erg indrukwekkend'
optreden. Maar zijn persoonlijke favoriet uit de Nederlandse literatuur is: Das Attentat van Harry Mulisch.
Hansen: 'Ik hou van de Nederlandse schrijvers uit de jaren
zeventig, tachtig en negentig. De generatie van Nooteboom, Mulisch en Campert.
Zij worstelde met het verleden en zijn daarom ook voor Duitsers interessant.
Vertaalde literatuur die alleen maar exotisch is, raakt je nooit echt. Ik ben
Mulisch zeer dankbaar voor de manier waarop hij, als eerste, schreef over de
nazi-jaren zonder simpel de Duitsers de schuld te geven maar ook zonder iets af
te doen aan de verantwoordelijkheid van de Duitsers.'
Daarbij vergeleken raakt de nieuwe Nederlandse generatie hem
minder – inclusief de auteurs die dit jaar in Hamburg optreden. 'Der Himmel über Paris van Bregje
Hofstede is indrukwekkend, zeker, maar het gaat over liefdesproblemen. Daarover
schrijft men in Italië en Tsjechië ook. Het is niet typisch Nederlands, het is universeel
en tijdloos. Maar goed, ik ben bijna 65. Het is beter als iemand van de nieuwe
generatie praat over jullie schrijvers van de nieuwe generatie.'
(Eerder gepubliceerd in Boekblad magazine 9, 2016)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten