donderdag 16 januari 2014

Michelle Martin staat Kristien Hemmerechts in de weg (Knack)

Ophef gegarandeerd. Kristien Hemmerechts kruipt in de huid van Marc Dutroux' partner Michelle Martin. Maar is haar roman ook goede literatuur?

Wat is erger: je eigen kinderen vermoorden of betrokken zijn bij de moord op kinderen van anderen? Odette denkt het eerste. Maar de buitenwereld vindt blijkbaar het tweede. Steeds komt Odette er in De vrouw die de honden eten gaf, dat vandaag verschijnt, op terug: waarom is Geneviève Lhermitte, die in 2007 haar vijf kinderen doodde, alweer vergeten en is zij 'de meest gehate vrouw van België'? Toch heeft zij alleen maar nagelaten de kinderen in de kelder van M eten te geven toen M in de gevangenis zat.
Zou Michelle Martin, naar wie Odette is gemodelleerd, dit ooit echt hebben overwogen? Als het aan Kristien Hemmerechts ligt wel. Als Odette een film ziet over Lhermitte klaagt ze over details niet kloppen: in de werkelijkheid had ze vijf kinderen, in de film vier. En de actrice die Lhermitte gestalte geeft, is veel mooier dan de moordenares. 'Als ik zo'n film maakte, zou elk detail moeten kloppen.' Zo onderstreept Hemmerechts dat ze in De vrouw die de honden eten gaf, voor zover mogelijk, geen millimeter van de werkelijkheid af wil wijken. Alleen de namen heeft ze veranderd.
Die inzet maakt het moeilijk om de roman als roman te lezen. Voortdurend denk je: is de werkelijk bestaande Michelle Martin slachtoffer van de manipulatieve mensen in haar omgeving? Ondervindt Michelle Martin zo veel steun in het klooster van Malonne waar ze zich na haar vrijlating terugtrok? Zou Michelle Martin die gevoelens van spijt hebben die ze al op de eerste pagina uit: 'Ik verdien haat, hoon, gif? Je krijgt de neiging om de krantenstukken van weleer op te slaan om aan de hand van de kale feiten zelf te gaan interpreteren.
Het is natuurlijk een geweldige provocatie van de schrijfster om uitgerekend 'de meest gehate vrouw van België' als bewijs te nemen voor de stelling dat iedereen menselijke trekjes heeft. Dat daders zelf ook slachtoffer kunnen zijn, die ooit door omstandigheden of pech de verkeerde afslag hebben genomen. Maar door een zaak te nemen die nog altijd zo veel mensen zo diep emotioneert, lees je De vrouw die de honden eten gaf eerder als een essay over een specifieke zaak dan als een literaire verkenning naar daderschap en wraak.
Dat geeft Hemmerechts in sommige opzichten het voordeel van het twijfel. Je knijpt als vanzelf een toegeeflijk oogje dicht voor de soms wat wijdlopige stijl of het gebrek van krachtige beelden. Het gaat immers, als gebruikelijk in een essay, in de eerste plaats om de inhoud. Maar de te grote identificatie met een werkelijk bestaand persoon zorgt er ook voor dat je aan het nadenken wordt gezet over Michelle Martin in plaats van over de wezenlijke vragen die Hemmerechts aan de orde stelt. Elke bewering die ze doet, is onmogelijk los te zien van die ene persoon.
Hemmerechts zet Odettes overpeinzingen in De vrouw die de honden eten gaf helder en pregnant in de contrasterende verf. Soms zorgen psychologe Anouk en zuster Virginie voor het contrast, als zij Odette – behept met de zeer menselijke neiging zichzelf vrij te pleiten – weer eens op haar schuld wijzen. Hemmerechts weet ook mooi de valkuil van de sensatie te vermijden door de gruwelijkheden van Dutroux te verzwijgen. Maar pas als Michelle Martin ooit is vergeten, zal blijken of de schrijfster daadwerkelijk iets interessants te zeggen heeft.
(Eerder gepubliceerd op Knack.be, 15 jan)

Kristien HemmerechtsDe vrouw die de honden eten gaf (204 p.) – De Geus, € 19,95 (e-book 15,99)


Zie ook:

Geen opmerkingen: