De e-boekenmarkt krijgt maar niet de omvang die al zeker
vijftien jaar wordt voorspeld. Maar hij is wél in beweging. Van het
bibliotheek-aanbod tot Bliyoo. Niemand weet welk businessmodel uiteindelijk
werkt of niet, maar alle initiatieven leiden er wel toe dat de markt blijft
groeien. Ondanks aanhoudende zorg om piraterij.
Deel 3: Hebben nieuwe initiatieven effect op piraterij?
Alle partijen zeggen dat hun model werkt tegen piraterij. De
redenering is simpel: wij bieden een legaal, makkelijk, betaalbaar (in het
geval van de bibliotheek zelfs gratis) alternatief – dus waarom zouden mensen
nog hun geweten bezwaren? Maar of piraterij daadwerkelijk afneemt? Van Kempen
en Jansen geloven er in, maar kunnen het niet hard maken. Rigters twijfelt er
sterk aan.
Stichting Brein-directeur Tim Kuik zei naar aanleiding vande cijfers over bestrijding van piraterij in 2014 nog geen vermindering waar tenemen. Wel beweerde 'een deel' van het testpanel van Bliyoo niet langer
illegaal te willen downloaden, aldus Bruna-directeur Fred Zeegers. Bij Elly's Choice vermoeden ze hetzelfde.
Maar hoe snel gaat de overstap naar legaal downloaden? De
toename van het aantal aanbieders heeft onmiskenbaar geleid tot méér
prijsstunts. De prijs is in Nederland duidelijk lager dan in Duitsland, waar
het e-boek onder de vaste prijs valt, zegt Rigters. Maar de prijsbeleving van
consumenten loopt daarbij achter. Die denkt dat uitgevers nog steeds domweg mikken
op 80 procent van de prijs van het p-boek. Waardoor een e-boek te duur heet te
zijn en de betalingsbereidheid gering blijft.
Wat de nabije toekomst brengt, weet niemand. Niemand durft
nog te voorspellen in welk tempo de markt groeit en wat de maximale omvang kan
zijn. 'Ik heb - de voorspellingen volgend – jaren geroepen: de boost komt eraan', zegt Rigters. 'Daar
ben ik mee opgehouden. Het groeit geleidelijker.' Alleen Bol.com houdt vast aan
de voorspelling: in 2018 is de helft van de markt voor fictie digitaal. 'Ik moet
het nog zien,' zegt Van Duuren. 'Ze mogen blij zijn als het 30 tot 35 % wordt.'
Ook voorspelling over welke kant het op gaat, zijn riskant.
Damwijk wijst erop dat kort geleden werd gezegd: de e-reader gaat eruit, je
leest digitaal op je tablet. 'Toch blijkt de e-reader steeds meer het beste
product om boeken op te lezen. Apple verliest daarom marktaandeel. Ook zou men
gewend raken aan digitaal lezen, maar toch is het een seizoensgebonden product.
Het piekt in de zomer en rond Sinterklaas, daarna legt men de reader weer in de
la.'
Dus welke partij uiteindelijk de dominante wordt – niemand
kan het zeggen. Mogelijk verhindert de Lees-ID zelfs dat een partij duidelijk
de grootste wordt. 'Het staat nu nog in de kinderschoenen,' vervolgt Damwijk,
'maar als straks ook Kobo en Tolino erop aangesloten zijn, kan de klant
makkelijk zelf bepalen waar hij koopt en altijd zijn boeken behouden. Dus ook
bij de lokale boekhandel die hij kent. Wij zullen hem in ieder geval daartoe
proberen te verleiden.'
Wat daarnaast belangrijke invloed zal hebben op de
e-boekenmarkt is de rechtszaak over het onderbrengen van het digitale boek
onder het leenrecht. Bibliotheken kunnen nu alleen e-boeken inkopen die uitgevers
hen aanbieden. Zij hopen via de rechter af te dwingen dat ze alle ooit gemaakte
e-boeken onbeperkt kunnen uitlenen. Dan ontstaat de ultieme laagdrempelige en
betaalbare digitale bibliotheek.
Van Duuren: 'Als uitgevers verplicht zijn om hun e-boeken
onder te brengen bij Bibliotheek.nl, kan ik me voorstellen dat er ook uitgevers
zijn die het e-boek gewoon opgeven, zeker als er niet voldoende aandacht wordt
besteed aan beveiliging. Ook omdat piraterij echt niet verdwijnt. Nu blijken
weer illegale kopieën in de Google Play Store te staan. Misschien worden
uitgevers het wel zat. Streaming is een goed alternatief, maar echte
kwaadwillenden houd je niet tegen.'
Van Kempen van de KB bagatelliseert de zorg echter: 'We
onderhandelen al decennia met uitgevers over de voorwaarden waaronder we
papieren boeken uitlenen. Waarom zou dat anders zijn als uitgevers straks het
uitlenen van e-boeken niet kunnen weigeren? Dan moeten we het wel eens worden
over de condities waaronder en een redelijke vergoeding daarvoor. Dat we nu al
e-boeken uitlenen, geeft alleen maar meer inzicht in wat dan een redelijke
vergoeding is.'
(Eerder gepubliceerd in Boekblad magazine, jun 2015)
Zie ook:
- Preekwijzer van Boekencentrum: digitale producten voor een nichemarkt
- Voorzitter Hans van Velzen van de e-boekinkoopcommissie van de bibliotheken
- 2014 het jaar van streaming lezen? Nee dus
Zie ook:
- Preekwijzer van Boekencentrum: digitale producten voor een nichemarkt
- Voorzitter Hans van Velzen van de e-boekinkoopcommissie van de bibliotheken
- 2014 het jaar van streaming lezen? Nee dus