maandag 23 januari 2017

Streamingdienst voor het hoger onderwijs Buku maakt zich op voor lancering (Inct)

Vanaf dit jaar beschikbaar voor een groot aantal hbo-studenten: een streaming dienst voor studieboeken. Buku kan de totale studieboekenomzet in deze markt vergroten. Van Gorcum en Pearson doen mee – al is het voor iedere uitgeverij afzonderlijk spannend wat ze eraan overhouden.

Leuk hoor, een wedstrijd om zo goedkoop mogelijk aan je studieboeken te komen. Jeff van der Laan deed er een paar jaar geleden graag aan mee. Tweedehands exemplaren. Illegale downloads. Exemplaren van medestudenten kopiëren. Scans delen via Dropbox. Wie betaalde het minst? Maar de Groningse student zag ook een probleem. Wat als uitgevers nog zo weinig aan hun uitgaven verdienden dat ze ophielden die te maken? Hoe blijft de kwaliteit van het studiemateriaal op pijl?
Een streaming dienst voor studieboeken à la Netflix en Spotify was de oplossing. Studenten kunnen dan goedkoper dan ooit aan hun studiemateriaal komen, zonder het risico te lopen verouderd materiaal te hebben. En uitgevers zouden niet langer worden geconfronteerd met een almaar groter omzetverlies door een dalende aanschaffractie. 'Maar de educatieve wereld sprong helemaal niet in op de trend dat mensen content willen gebruiken in plaats van hebben', zegt Van der Laan.
En dus ontwikkelde hij samen met zijn oud-klasgenoot Alexander Postma, tegenwoordig eigenaar van software ontwikkelingsbureau Appademic, een streaming dienst voor studieboeken: Buku, dat volgens de huidige planning volgend jaar van start moet gaan. Eerst alleen voor hbo-studenten in Nederland – en zelfs, afhankelijk van contracten met uitgevers, misschien maar een aantal studies – maar uiteindelijk voor alle studenten in het hoger onderwijs in de hele wereld.

Buku is niet het eerste portal voor digitale studieboeken. Educatieve uitgevers proberen via Bookshelf e-studieboeken te verkopen. 'Maar dat levert weinig omzet op', volgens Bertus Jan Epema, een oud-bankier die samen met Van der Laan en Postma de directie vormg. Ook waren er andere streaming diensten. 'Die mislukten omdat ze niet wilden samenwerken met uitgevers of omdat de techniek zo ingewikkeld was dat onderwijsinstellingen er niet mee wilden werken.'
Buku bewaart juist zo goed mogelijk de balans tussen de belangen van uitgevers, studenten en docenten. En is zo eenvoudig mogelijk. Epema: 'Buku is een webbased applicatie. Als je internet hebt, kun je altijd bij je boeken. De IOS en Android applicatie zullen vóór de commerciële lancering beschikbaar zijn, waardoor offline lezen ook mogelijk is. En een student kan met één inlog bij alle studieboeken. Dus geen gehannes met studenten koppelen aan de boeken die hen zijn voorgeschreven. In de praktijk gebruiken ze niet-voorgeschreven boeken toch niet. Tegelijk is het juist makkelijk om van studie te veranderen.'
De prijs van een abonnement moet nog worden vastgelegd, maar zal ongeveer 20 à 25 euro per maand zijn. Ter vergelijking: een studieboekenpakket kost zo 750 euro. 'De basis voor deze prijs is de omvang van de totale hbo-markt', zegt Van der Laan. 'Die wordt geschat op 40 tot 60 miljoen euro. Door de discussie over de aanschaffractie heb je zo'n groot verschil. Als alle studenten een abonnement op Buku nemen, moet de totale omzet van uitgevers in ieder geval groter worden.'
Uitgevers krijgen 70% van het abonnementsgeld, de overheid 21% (btw) en Buku de rest. Als het aantal abonnementen groeit en de investeringskosten zijn terugverdiend wordt het aandeel voor uitgevers groter – 'tot richting de 80%', zegt Epema. De inkomsten worden verdeeld naar rato van het daadwerkelijk gebruik van iedere individuele student. Hoe meer tijd hij of zij studieboeken van uitgeverij x gebruikt, hoe groter diens inkomsten. Pay-per-view dus.
'We verwachten niet dat uitgevers hun boeken manipuleren om studenten ze langer te laten gebruiken. Dan bestaat immers het risico dat docenten de boeken niet meer voorschrijven, zegt Epema. 'Dat spel tussen uitgever en onderwijsinstelling blijft gewoon bestaan.'

De reactie van uitgeverijen op Buku was wisselend. De meeste omarmen het achter-liggende idee, claimen de oprichters, maar er waren ook aarzelingen. Bijvoorbeeld over de behoefte aan streaming studieboeken. Wees onderzoek niet uit dat studenten liever van papier leren? 'Inderdaad', zegt Van der Laan. 'Zo'n onderzoek was er. Maar toen exact hetzelfde onderzoek een paar jaar later werd herhaald en meer digitaal materiaal beschikbaar was, bleken studenten het verschil niet te merken.'
Een pilot van Buku bij de Hanzehogeschool Groningen bevestigde dat. 'We hebben 75 studenten toegepaste psychologie onze app laten gebruiken', aldus Epema. 'Dus niet per se early adopters. Na afloop zeiden ze de app zo goed te vinden dat ze de papieren uitgaven van Pearson en Edu'Actief, de uitgeverijen die titels beschikbaar hadden gesteld, niet hadden gemist. Een geïnterviewde studente zei zelfs dat ze meer was gaan lezen omdat ze met de app wél altijd haar boeken bij zich heeft.'
Een andere aarzeling was de inkomsten. Een succesvol Buku mag dan de totale omzet van de uitgeverijen vergroten, het is voor iedere uitgeverij spannend wat het voor hen betekent. En dat voor bedrijven die opereren in een markt waar de omzet zich goed laat voorspellen. 'Niemand kan voorspellen hoe studenten de content in Buku zullen gebruiken', geeft Epema toe. 'Het is mogelijk dat boeken worden voorgeschreven maar niet worden gebruikt. Daar komt dan geen vergoeding meer voor.'
Het Buku-team gaat er echter vanuit dat een uitgever erop zal vertrouwen dat zijn uitgaven goed genoeg zijn – en dus inkomsten opleveren. Van der Laan: 'Daarbij heeft Buku andere voordelen. Een uitgever hoeft geen kosten meer te maken voor docenten die een aparte reader willen met hoofdstukken uit drie verschillende boeken. En hij krijgt toegang tot real time analytics met een groot aantal gebruikers als basis. Dat levert zeer waardevolle informatie op over het daadwerkelijk gebruik van ieder studieboek.'

Het is met name de aarzeling van uitgevers over de inkomstenstroom waardoor de introductie van Buku vertraging heeft opgelopen. Aanvankelijk moest Buku groots worden gelanceerd tijdens de introductieweken van studiejaar 2016/17. De plannen voor onder meer promotieteams in zestien steden lagen al klaar. Maar toen het zo ver was, had nog geen enkele van de tien tot twaalf relevante uitgevers op de Nederlandse hbo-markt een contract met het bedrijf gesloten.
'Uitgevers zíjn enthousiast', zegt Epema. 'Ze hoeven niet tot minimaal te investeren. Veel boeken zíjn al digitaal. Ze zijn wellicht niet allemaal beschikbaar in het ePub3-formaat waar wij voor gekozen hebben omdat die de meeste mogelijkheden biedt voor interactiviteit. Maar dat zijn de kosten niet. En dan nog kunnen we daar wel uit komen. Maar Buku heeft een grotere impact op uitgeverijen dan wij dachten. Dat hebben we wellicht toch onderschat.'
Pas in oktober kon het bedrijf de eerste leveranciers bekend maken: Van Gorcum en Pearson. Daarmee is live gaan nog maar een kwestie van tijd. Van der Laan: 'We hoeven niet met alle uitgevers een contract te hebben. We kunnen met drie uitgevers een aantal specifieke studies al volledig hebben afgedekt. En ook als een student maar 80% van zijn boeken in Buku vindt, kan het nemen van een abonnement voordeliger zijn dan alles los aanschaffen. We zullen daarbij volledig transparant zijn over welke boeken in Buku staan.'
Vervolgens moet word of mouth de applicatie onmisbaar maken. Epema: 'Docenten klagen veel dat studenten hun materiaal niet op orde hebben. Ze hebben verouderde drukken of hebben iets thuis laten liggen. Het komt voor dat een docent zijn exemplaar op Dropbox zet en al zijn studenten autoriseert. Al die problemen heb je met Buku niet. We hopen daarom dat docenten, die we allemaal een gratis abonnement geven, zo enthousiast worden dat zíj bij uitgevers aandringen bij Buku te gaan.'
(Eerder gepubliceerd in Inct, december 2016)

Geen opmerkingen: