Dit was in 2007. Niet meer dan twee exemplaren
van één titel op voorraad. Zo veel mogelijk kwaliteitsboeken en zo min mogelijk
populaire bestsellers. Jan Dupont van boekhandel Limerick heeft in Gent een
bijzondere winkel opgebouwd. 'Het is een tight rope', beseft hij, om
kwaliteit en rentabiliteit te combineren. [Zie hier voor het verhaal uit 2014]
Wat een verschil in sferen. Dat valt als eerste op, als je vlakbij
station Gent-Sint Pieters boekhandel Limerick aan de Koningin Elisabethlaan
binnenloopt. Het voorste gedeelte, waar de kinderboeken en algemene non-fictie
staat, heeft de uitstraling van een juwelier: glanzend wit domineert. Maar als
je na de balie en een versmalling doorloopt naar achteren, waar literatuur en
filosofie te vinden zijn, stap je een klassieke literaire boekhandel binnen:
grenenhouten kasten en een chique uitstraling.
Hoe langer je daarna ronddwaalt in de volkomen ongebonden zelfstandige
boekhandel, hoe meer iets anders in het oog springt - iets veel opmerkelijkers
eigenlijk: Limerick heeft geen enkele titel in stapels liggen. Niet van recente
bestsellers als de nieuwe Aspe of Haar penisboek van Goedele Liekens, en
evenmin van titels die in het intellectuele upmarket-profiel van de
winkel passen. De enige titel waarvan meer dan twee exemplaren te vinden zijn,
is: Echte filosofie van Th.C.W. Oudemans (drie stuks).
Het blijkt een uitzondering, waarschijnlijk omdat het zo'n dun boek is.
'Wij leggen altijd hooguit twee titels neer', vertelt eigenaar Jan Dupont in
het kleine leescafé in een uitbouw naast de literaire afdeling. 'Stapels vreten
ruimte. Platte presentatie verkoopt beter, maar de hoogte kunnen we niet in. We
zetten er ook boeken met de rug naar boven tussen. En boeken erachter. Liever
richt ik me op de bewuste koper, door die een zo groot mogelijke kans te bieden
te vinden wat hij zoekt, dan op de impulskoper.'
Natuurlijk koopt hij, als het moet, meer dan twee stuks in. Van, zeg,
een nieuwe Arnon Grunberg bestelt hij er op aanbieding vijftien tot twintig. De
meeste exemplaren komen in eerste instantie terecht in een kantoortje annex
voorraadhok achter de winkel. 'We checken bij aanbieding van iedere titel de
historiek. Ik wil genoeg hebben om de eerste twee, drie weken door te komen. En
dan is het een kwestie van tijdig bijbestellen. Letterlijk na elke verkoop
kijken we: moeten we deze titel bestellen of niet.'
De kwaliteit van de bestelservice is cruciaal, ook voor titels die de
winkel niet in huis heeft. 'Ik heb de indruk dat we daarin sneller zijn dan
anderen', zegt Hilde Seys, die sinds 1998 bij Limerick werkt. 'Dat hoor ik van
klanten. Wij bestellen ook direct. Anderen bundelen hun bestellingen soms,
omdat ze dan in aanmerking komen voor hogere kortingen. Dan moet de klant
langer wachten op zijn bestelling.'
Om Limerick te maken tot wat het nu is, heeft Dupont jarenlang moeten
buffelen. Toen hij de winkel in 1993 overnam, had Limerick roerige jaren achter
de rug. Twee jaar daarvoor was het nog een Franstalige boekhandel, die de elite
en hoogopgeleiden als klant had. Na het pensioen van de eigenaren kwam de zaak
in handen van een jong koppel zonder affiniteit met boeken. Zij concentreerden
zich op de handel in kranten en tijdschriften, en verwaarloosden het
boekenassortiment.
'Op het moment dat de twee weer van Limerick af wilden, leefde het oude
imago van de winkel nog voldoende in de herinnering van de oude klanten. Daarom
durfde ik het aan de goede winkel opnieuw tot leven te wekken. Al in onze
studententijd hadden mijn vrienden en ik het erover dat het Gent aan een goede
boekhandel ontbrak. Het idee was om boeken te combineren met de handel in
kranten en tijdschriften. Die zouden voor inkomen en cashflow zorgen. Naar
Angelsaksisch model.'
Direct alléén boeken verkopen, zat er niet in. 'Een boekhandel beginnen
is onhaalbaar. Dat was veertien jaar geleden al zo. Ik moest vier miljoen
Belgische franken investeren. Alleen voor de overname kon ik een lening
krijgen, niet voor de stock. Ik kon alleen de winkel vol boeken stoppen als ik
die in drie maanden allemaal verkocht. Maar dat lukt nooit. Zeker met de marge
op boeken verdien je er te weinig aan. Ik moest dus stap voor stap de winst van
de kranten en tijdschriften in mijn assortiment boeken stoppen.'
Tien jaar stond Dupont zes dagen per week om vijf uur 's ochtends op.
Eerst alle nieuwe kranten uitpakken en klaarleggen, dan om zeven uur de deur
openen en achter de toonbank blijven tot zeven uur 's avonds. Op rustige
momenten las hij recensies, zocht hij interessante boeken en plaatste hij
bestellingen. Dat liep allemaal via krantendistributeur AMP. 'Zonder hun
bestelsysteem had ik het niet kunnen redden, ook omdat ik populaire titels met
recht van retour kreeg.'
Van begin af aan streefde Dupont naar een uitstraling van kwaliteit. In
toen nog alleen het smalle deel, voorbij de balie, vulde hij de planken met in
elk genre uitsluitend 'de room op de taart'. Populaire thrillers of boeken van
bekende Vlamingen legde hij tussen de tijdschriften - dat waren
meeneemproducten. In de etalage legde hij zijn eigenzinnige keuze neer.
Geregeld ontdekten daardoor toevallige passanten de winkel, als ze een titel
zagen waar ze elders tevergeefs om hadden gevraagd.
Gaandeweg nam het belang van de kranten en tijdschriften af. In het
eerste jaar was het segment goed voor 90 procent van de omzet, tien jaar later
nog voor hooguit een kwart. In 1998 was het mogelijk om naar achteren door te
breken en het winkeloppervlak in één klap te verdubbelen. Rond die tijd nam
Dupont voor het eerst iemand aan: Hilde Seys. En in 2004 deed hij in één keer
de kranten en tijdschriften de deur uit. Eindelijk had hij zijn ideale winkel
gerealiseerd.
'Plots kreeg ik er een pak klanten bij', vertelt Dupont. 'Veel mensen
hadden wel de etalage gezien, maar als ze de deur open deden, dachten ze dat we
alleen kranten en tijdschriften hadden. En kwamen ze niet binnen. Nu wel. Nog
altijd krijg ik mensen over de vloer die vertellen dat ze niet wisten dat hier
een echte boekhandel zat. Ik begrijp dat AMP nu meer met boeken gaat doen (Bookplus,
MD), maar ik ben sceptisch: naar mijn gevoel zien Vlamingen kranten en
tijdschriften, en boeken als verschillende producten. Beide verkopen onder één
dak gaat matig.'
Anno 2007 heeft Limerick nog steeds een eigenzinnig assortiment. Aanvankelijk
ging Dupont volledig af op zijn eigen smaak. 'Ik had oogkleppen op, ik ging ook
niet kijken wat bij andere winkels lag.' Sinds hij een groep vaste klanten aan
zich gebonden heeft, luistert hij ook goed naar wat zij willen. Raden zij een
titel aan, dan haalt hij die ook in huis. Ook zijn medewerkers - dankzij de
groei inmiddels drie - hebben hun rol. 'Een goed assortiment is een samenspel.'
Dupont wil zo min mogelijk populaire bestsellers in de winkel hebben.
'Het is net als bij de apotheker naast de winkel. Mensen komen bij hem voor
medicijnen, maar als hij niet ook cosmetica verkoopt, maakt hij niet voldoende
omzet. Ook ik kan niet zonder cosmetica. Ik heb dus een paar Grishams. Maar dat
mag niet ten koste gaan van de uitstraling - ook voor de thrillerkast. Ik wil
de top of the bill: Mankell, Slaughter, Pelecanos, maar geen Clancy of
onbekende Amerikanen.'
De balans behouden tussen zijn eigen keuze en een steeds kleiner aandeel
populaire titels is 'een tight rope', erkent Dupont. Door zich nergens
bij aan te sluiten, noch bij de Vlaamse Boekverkopersbond (VBB) noch bij
Colibro, hoeft Limerick nooit verplicht vanwege een collectieve actie titels op
voorraad te nemen. Aan die vrijheid hecht Dupont - door Seys omschreven als
'koppig', 'gedreven' en 'een einzelgänger' - zeer. Tot nu toe gaat het goed:
nog elk jaar groeit de omzet. 'Maar soms lig ik 's nachts wakker van de vraag
of het goed blijft gaan', bekent hij.
De afgelopen jaren heeft Limerick zijn assortiment steeds meer
geconcentreerd op literatuur, filosofie, poëzie, geschiedenis, klassieken.
Andere categorieën gingen er stuk voor stuk uit: reisgidsen, kookboeken,
strips. Alleen tijdens de feestdagen (Kerstmis, Moederdag) heeft Limerick nog
een select aantal kookboeken. Het is een direct gevolg van de fors toegenomen
productie. Was Limerick een algemene boekwinkel gebleven, dan zou het van alles
te weinig in huis hebben.
'Door de exponentieel toegenomen productie zijn wij gedwongen onze
doelgroep af te bakenen', legt Dupont uit. Anders zou ook voor de kerndoelgroep
het aanbod té dun worden. 'Het is ook de trend van deze tijd: de opkomst van
speciaalzaken. Voor de ketens is dat het grootste probleem. Zij hebben tien,
vijftien jaar lang gezegd: wij hebben alles, kom bij ons en je vindt wat je
zoekt. Dat kunnen ze niet meer waarmaken, dus is de basis weggevallen van hun
marketingprincipe.'
Opmerkelijk genoeg heeft Limerick een groot aantal series in huis:
Salamander Klassiek, Gouden Reeks, Privé-Domein, Russische Bibliotheek. Tot
voor kort had hij alle leverbare delen. Dupont: 'Ik had een deal gemaakt met
Ann Ceulemans van WPG. Wij zouden de hele serie neerzetten en WPG leverde in
depot. Ik kan zelf niet investeren in én de ruimte én de voorraad. Ik betaalde
voor bijbestellingen. Helaas is dat gestopt, omdat WPG nu bij CB zit en dat kan
dit niet verwerken.'
Het is niet zijn enige klacht over uitgevers. Sinds de verbouwing in
1998 koopt hij rechtstreeks bij hen in. Na enige jaren begonnen de
vertegenwoordigers Limerick steeds serieuzer te nemen. Maar dat ze, zelf
verspreider van cultuur, hem zien als partner? 'Dat De Slegte Dan Brown gaat
verkopen onder de adviesprijs, neem ik ze niet kwalijk. Maar uitgevers stellen
De Slegte daartoe in staat. Ze zouden moeten denken: dit kan ik niet maken
tegenover andere kanalen. Bij hun taak als cultuurverspreider hoort een zekere
ethiek. Die is er zelden.'
(Eerder gepubliceerd in Boekblad, maart 2007)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten