Gereglementeerde
boekenprijs
Het overheidsbeleid is sinds kort ogenschijnlijk
bemoedigend. De nieuwe Vlaamse regering, in de zomer aangetreden, kondigde een
reglementeerde boekenprijs in het regeerakkoord aan. Invoering wordt nota bene
uitgevoerd door minister Sven Gatz – lid van de liberale Open Vld, die zich er
het langst tegen had verzet. Na de ophef rond Standaard Uitgeverij, waardoor
het uitgeven Vlaamse fictie in eigen land onmogelijk leek te worden, kondigde
hij bovendien steunmaatregelen aan.
Toch is het woord 'ogenschijnlijk' passend. Zó enthousiast
zijn de meeste uitgevers niet over beide maatregelen. 'Er zal heus geen
boekhandel zijn deuren openen als er een gereglementeerde boekenprijs komt',
zegt Philippe Werck. 'Misschien zorgt het voor meer rust op de markt. Aan de
andere kant: uitgevers maken nu ook geen gekke bokkensprongen. Wat betreft de
steunmaatregelen: ik ben er niet voor dat de overheid met publiek geld
concurrenten opzet. '
Als de gereglementeerde prijs er toch komt, kan dat wel 'in
bepaalde gevallen een pijnlijke vorm van kapitaalvernietiging voorkomen', zegt
Van Halewyck. 'Ik las ooit dat in Engeland alleen J.K. Rowling en haar uitgever
iets verdienden aan Harry Potter. Boekhandels noch boekhandelsketens niets, omdat
supermarkt Tesco vanaf dag één 40 procent korting gaf. Als de gereglementeerde
prijs die overdrijvingen kan milderen, is invoering een nuttige stap.'
Boekencampagne
Belangrijker dan de overheidssteun vinden uitgevers dan ook
de generieke campagne voor het boek – bovenop de eigen geïntensiveerde
marketinginspanningen. Vermoedelijk gaat de campagne net voor de zomer van
start gaat. 'Op zich goed dat de overheid het boekenvak steunt', zegt Ghysels
van Lannoo. 'Maar we moeten oppassen dat we geen bedelaars worden. We moeten
kunnen uitgaan van eigen kracht. Als iedere sector moeten we zelfbedruipend
zijn. Daarom is het zo belangrijk dat we de sexyness van ons product beter
verkopen.'
Hij beschouwt het wegvallen van de vanzelfsprekendheid
waarmee de jeugd met boeken in aanraking kwam en zo een liefde ervoor kreeg,
als het grootste probleem van het vak. 'We dreigen een hele generatie digital natives kwijt te raken. Zelfs
mijn eigen kinderen komen haast niet in een boekhandel. Daarvoor moeten we
spelenderwijs in hun leefwereld dringen en het boek voor hen cool maken. Wij
doen dat met allerlei micro-sites, maar een generieke campagne helpt daar ook
bij.'
Belangrijk is evenwel, vindt Dirk Demuynck, dat de toon van
de campagne positief is. 'Ik vind de negatieve communicatie rond het boekenvak
het grootste probleem', zegt hij. 'Het is altijd: het gaat slecht en daarom
moet de overheid dit of dat doen. Laat de campagne dus niet zeggen: je móét een
boek lezen. Of: help, het boek verdwijnt als u niet meer gaat lezen. Zo'n
campagne werkt averechts. Maak enthousiasme los door simpelweg te laten zien
hoeveel plezier en nut een boek biedt.'
E-boeken
In 2014 beleefde het e-boek een bescheiden doorbraak in
Vlaanderen. Standaard Boekhandel lanceerde in augustus met de Tolino zijn eigen
e-reader. Amazon.nl startte, wat ook uitstraalde naar het Vlaamse deel van de
Nederlandstalige markt. Bol was actiever dan ooit tevoren. Dat vertaalde zich
in de cijfers. Het aandeel van het e-boek steeg van 1,2 naar 2,9 procent van de
markt. In totaal sleten 191 verkooppunten – een stijging van 14 % – 446.297
e-boeken.
Het lijkt er echter op dat Vlaamse uitgeverijen nauwelijks
enthousiast zijn. Van Halewyck brengt van alle titels e-boeken, tenzij het boek
zich er niet toe leent. Maar: als 'service aan de auteur'. Witsand doet het
alleen als de uitgeverij vraag merkt naar een e-boekversie. Momenteel is
slechts tien procent van het fonds digitaal leverbaar. De Eenhoorn vindt
e-boeken niet geschikt voor hun niches – en apps te duur in verhouding met de
opbrengst. 'Wij doen alleen mee aan streaming aanbod zoals Boekenwolk. Dan
verdienen we er nog iets aan, zij het miniem', zegt Desmyter.
Werck van Clavis heeft het e-boek zelfs voorgoed opgegeven.
Voor zijn specialisme dan: kinderboeken. 'Weet je nog dat hal 4 in Frankfurt
werd vrijgemaakt voor digitaal? Dat zou alles vervangen. Nee. De digitalisering
heeft niet doorgezet bij het kinderboek. Het papieren boek heeft het overleefd.
Het terugverdienmodel is blijven bestaan en zal blijven bestaan. Niet alleen in
ons taalgebied: ook in China, Japan, Amerika blijven ze kinderboeken drukken.'
Dat wil echter niet zeggen dat Clavis niet inspeelt op de
digitalisering. De uitgeverij kan wel afgeleide digitale producten maken van characters. 'Zoals wij ook pluche
speelgoed of bordspellen gebaseerd op characters
maken. Maar zulke apps concurreren niet met kinderboeken, maar met ander
speelgoed. Daar willen we meer mee doen. Vorig jaar waren we voor het eerst op
de London Licensing Fair. Het was een schuchtere poging, maar wel een begin om
die branche te leren kennen.'
Vrijdag is wel positief over de groeiende e-boekmarkt.
Vanschoonbeek noemt zich geen uitgever van boeken, maar in de eerste plaats
'beheerder van copyrights'. Zoals hij die copyrights vroeger exploiteerde als
cd-i, cassette, dvd, videoband en wat niet al, zo doet hij dat nu ook als
e-boek. Bang voor kannibalisatie voor het papieren boek is hij niet. 'Juist de
Vlaming blijft, meer dan de Nederlander, bereid om een bedrag neer te leggen
voor een mooi boek. Wat het e-boek nooit kan zijn.'
Ook Lannoo vindt het belangrijk mee te doen op de
e-boekmarkt. Zonder te verwijzen naar Riddo, het Spotify voor boeken, dat de
uitgeverij met WPG opzet, onderstreept Ghysels het belang om te experimenteren.
'Misschien is een leuk, betaalbaar digitaal abonnement wel de manier om
jongeren aan het boek te krijgen. Als ze eenmaal hooked zijn kun je misschien zelfs de prijs wel verhogen. Zulke
dingen moet je gewoon proberen.'
Nieuwe kansen
Is de generieke campagne, de digitalisering of iets anders
dan de grootste kans voor de nabije toekomst? 'Ach, je moet alert zijn en dan
wat proberen', zegt Desmyter van De Eenhoorn. 'Wij verdienen sinds twee jaar
goed aan Kamishibai-heruitgaven: grote platen voor deze vorm van Japans
verteltheater. We hebben al zeventig titels hiervoor geschikt gemaakt. Maar we
probeerden ook onze posters te commercialiseren omdat men die vaak mooi vindt.
Dat is mislukt. Men wil daar niet voor betalen.'
Ook de crisis elders biedt nieuwe mogelijkheden. Van
Halewyck wijst op de tachtig auteurs van De Bezige Bij Antwerpen. 'Die worden
niet allemaal overgenomen door De Bezige Bij Amsterdam.' Sommige auteurs willen
dat ook niet. Die zoeken liever een Vlaamse uitgeverij – zoals Vrijdag, dat in
zijn voorjaarsaanbieding een opvallende cartoon heeft opgenomen. Op een kaart
van België staat één huis. '[Er is hier] geen enkele literaire uitgeverij meer
te vinden. in héél Vlaanderen? Nee. Een koen huis vol literatuur bleef moedig
weerstand bieden...'
'Het is een knipoog naar Asterix', relativeert
Vanschoonbeek. 'Maar het is waar dat auteurs vaker een uitgeverij dicht bij
huis willen hebben, waar ze makkelijk binnen kunnen komen. Auteurs weten ons
daarom al langer te vinden. Joseph Pearce, Patrick Conrad, Pat Donnez, Bavo
Claes, Bart Stouten: allemaal overgestapt. Dat komt niet per se door De Bezige
Bij Antwerpen, maar door de crisis in Nederland. Uitgeverijen zijn daardoor in
Nederland veel selectiever. Voor debutanten al helemaal. Hun kennis van de
Vlaamse markt is bovendien minder diepgaand. Wij profiteren daarvan.'
Ghysels beaamt het. Lannoo startte onlangs een
fictiefonds – om niet te concurreren met MeulenhoffBoekerij juist met
hoofdzakelijk Vlaamse auteurs. 'Wij vonden in de eerste plaats dat we gezien
ons verleden en onze positie als marktleider dit segment niet konden laten
liggen. En het is waar: er liggen kansen. Ook bij de aankoop van buitenlandse
licenties voor non-fictie. Vroeger kon je nooit op tegen de bedragen die
Nederlandse uitgeverijen boden, tegenwoordig lukt dat steeds beter.'
(Eerder gepubliceerd in Boekblad magazine, feb 2015. Vervolg van eergisteren en gisteren)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten