dinsdag 31 oktober 2017

Interview Brian Elstak over diversiteit bij uitgeverijen en zijn kinderboek 'Tori' (Boekblad)

Brian Elstak debuteerde vlak voor de Kinderboekenweek met Tori. Een prentenboek met drie zwarte kinderen in de hoofdrol, dat is verschenen bij Das Mag. Traditionele uitgeverijen willen wel een cultureel diversere fondslijst, maar toch kon Elstak alleen terecht bij de uitgeverij die in alles net iets anders probeert, heeft hij gemerkt.

Tori bestond aanvankelijk als film, die je in 2014 had geplaatst op Vimeo. Waarom wilde je daar ook een boek van maken?
'Ik heb het verhaal verzonnen voor mijn drie kinderen. Een fabeltje, waarin ik de levenslessen die ik belangrijk vind heb verwerkt. Zij vonden het zo leuk dat ik daar iets mee wilde. Ik ben beeldend kunstenaar, maar in plaats van een expositie te maken bedacht ik nu een Dikkie Dik-achtig filmpje. Ik had Nederlandse rappers gevraagd om de stemmen in te spreken. Mede dankzij hen ging het viral. Rappers als Sef, Jiggy Dje en Adje die een sprookje voorlezen, dat gebeurt niet iedere week. Door alle goede reacties wist ik: dit vinden niet alleen mijn kinderen leuk. Sommigen zeiden ook: eindelijk, een kinderboek met in de hoofdrol kinderen met een kleurtje. Het ging dus ook verder dan een kunstproject. Vraag nummer 1 was dan ook: wanneer komt het boek uit?'

En je ging gelijk op zoek naar een uitgeverij?
'Ik kom uit de hiphop-cultuur, dus ik dacht eerder aan Voordekunst of zo. Gewoon alles zelf doen. Terwijl ik verder schaafde aan het verhaal, wezen anderen me erop dat uitgeverijen – vraag me niet welke, ik weet het echt niet meer – op zoek zijn naar schrijvers met een andere achtergrond. Omdat ze cultureel diversere boeken willen uitgeven. Maar twee, drie keer leidde een gesprek met een uitgeverij tot niets. Ik had daarom ook geen verwachtingen toen ik eerder dit jaar Das Mag mailde. Ik deed het alleen maar uit beleefdheid tegen een kennis die bij Top Notch werkte, een hiphoplabel dat in hetzelfde kantoor als Das Mag zit, en mij had gezegd dat ik hen moest benaderen. Eerst kreeg ik de mededeling dat de verantwoordelijke op vakantie was, maar nog geen vijf minuten later kreeg ik van twee anderen, onafhankelijk van elkaar, de vraag of wilde ik komen praten. Zij waren zo enthousiast. Zij begrepen ook niet dat de andere uitgeverijen het niet hadden gedaan. Ze gingen daarom juist aan mij twijfelen. Was ik moeilijk om mee te werken? Eiste ik een voorschot van een miljoen? Voor hen was het een no-brainer.'

Waarom wilde de andere uitgeverijen het boek niet hebben?
'Geen idee, moet je hen vragen. Het liep gewoon niet in het gesprek. Dan zeiden ze dat het is getekend in een heel andere stijl. Het ligt inderdaad dichter bij een zaterdagochtend-tekenfilm dan, zeg, Fiep Westendorp. Maar ze hebben me ook niet gevraagd of ik het verhaal misschien door iemand anders wilde laten illustreren. Daar had ik best voor open gestaan. Nu zeiden mijn sensoren alleen maar: ze vinden het niets. Wat natuurlijk hun goed recht is. Bij Das Mag past het in ieder geval perfect. Zij hebben nooit eerder kinderboeken gedaan. Voor hun eerste kinderboek wilden ze juist geen traditioneel kinderboek. Ik vind het heel fijn samenwerken met hen.'

Kan het zijn de bestaande uitgeverijen geen gevoel hebben voor een afwijkende stijl als de jouwe, juist omdat je een andere achtergrond hebt?
'Ook daar kan ik slechts naar gissen. Maar ik ken die verhalen wel, ook in andere kunstvormen. Ik deed de communicatie bij het MC Theater. Daar hoorde je altijd: jammer, dat er zo weinig zwarte acteurs zijn. Dan dacht ik: ik ken er wel 65, zeg maar welk type je zoekt. Er moet gewoon geïnvesteerd worden in andere voelsprieten, waarmee je wel weet wat er in andere culturen speelt. Iedereen, ook ik, is maar actief in een, twee scenes, dus als je wil weten wat daarbuiten belangrijk en goed is, moet je zorgen dat je iemand hebt in andere scenes. Ook uitgeverijen. Ik wil uitgeverijen niet veroordelen, misschien doen ze het hartstikke goed. Ik weet dat er initiatieven zijn als ROSE Stories om diversiteit in de boekencultuur te vergroten. Maar dat is de enige manier.'

Is het belangrijk dat er meer diversiteit is?
'Natuurlijk. Niet alleen in de literatuur, maar ook in film of muziek: als iedereen hetzelfde brengt, wordt het zo'n eenheidsworst. Als in de muziek een bepaalde stijl populair is en iedereen gaat daarin werken, is het alsof je op de radio één lang nummer hoort. Dat is toch stomvervelend? Daarom moeten uitgevers proberen zo divers mogelijke boeken te brengen. Niet alleen naar het verhaal van een zwarte kunstenaar als ik, maar ook van een Chinees-Surinaams meisje of een oude vrouw uit Friesland. Ga achter die verhalen aan. Er zijn ook andere manieren. Vraag een muzikant als Typhoon om een kinderboek te maken. Misschien wordt het iets sufs, maar dan heb je het tenminste geprobeerd. Of zet een oude rot in een kamer met iemand met een totaal andere achtergrond en kijk wat daaruit komt.'

Want nu zijn die er te weinig, zoals je al te horen kreeg: verhalen met in de hoofdrol kinderen met een kleurtje?
'Er is niet veel, nee. Ik koop geregeld kinderboeken. Ik lees mijn kinderen nog steeds voor. Soms wil je het dan persoonlijker voor hen maken, maar als dat er niet is, is dat jammer. En dat gaat niet alleen over zwarte kinderen in de hoofdrol. Als je kind dol is op basketbal, ga je ook op zoek naar een boek met een basketballende jongen of meisje in de hoofdrol. Ook dat is een diversiteit die er moet zijn. Soms vind je dan iets in Amerika of Engeland. Zo had ik Good Night Stories for Rebel Girls van Elena Favilli en Francesca Cavallo al gekocht voor het was vertaald. Ik heb dat zo goed als het ging in het Nederlands voorgelezen.'

Hoe reageerde de boekhandel op Tori?
'De paar boekhandelaren die ik heb gesproken zeiden dat ze er blij mee waren. Maar ja, ik sta dan recht voor hun neus.'

Hebben zij wel hun voelsprieten uitstaan naar de hele maatschappij?
'Moeilijk te zeggen. Dat zou het geval moeten zijn, maar boekhandelaren staan ook alleen maar in contact met mensen die hen iets vragen. En als iemand naar iets vraagt en het is er niet, kijkt hij de volgende keer online. Dan ben je die weer kwijt.'

Moet een boek als Tori daarom anders worden gemarket om ook andere doelgroepen te bereiken?
'Ja. Ik probeer de mensen te benaderen die "eindelijk" zeiden. Dat lukt je niet met alleen een flyer neerleggen in de boekhandel. Ik heb daarvoor ambassadeurs. Al de mensen die bij de embryo-versie betrokken waren hebben een exemplaar gekregen en zetten nu foto's van het boek of van hun kinderen met het boek op Instagram. Mr. Probz, Ronnie Flex en andere rappers, die bij elkaar miljoenen volgers hebben. De media zitten ook sterk op het verhaal dat er weinig kinderboeken met zwarte kinderen zijn. Dat heeft me deze maand veel aandacht opgeleverd.'

Tegelijk benadrukken jij en Das Mag dat Tori voor alle kinderen is.

'Als ik dat er niet bij zeg, denkt men dat het boek voor zwarte kinderen is. Dat is het niet. Tori gaat ook helemaal niet over kleur. Het is een avonturenverhaal over drie kinderen – toevallig niet-wit – die worden opgevoed door een reuzenschildpad. We hebben daarom ook anderen, met verschillende achtergrond, medeplichtig gemaakt door hen het boek te geven. Als die BN'ers een foto plaatsen, raken andere BN'ers weer geïnteresseerd. En als je nu kijkt op Twitter of Instagram zie je kinderen van alle achtergronden het boek lezen. Daar ben ik heel blij mee. Hopelijk leidt het ook tot verkopen, zodat Das Mag het tweede deel wil brengen.'
(Eerder gepubliceerd op Boekblad, 25 okt)

Geen opmerkingen: